Instrukcja wykonania ćwiczenia nr 2

"Mikrobiologiczna analiza jakości powietrza"

Cel ćwiczenia

Powietrze nie stanowi środowiska życia mikroorganizmów, a jedynie drogę ich transportu. Na
znaczne niejednokrotnie odległości są nią przenoszone zarówno mikroorganizmy chorobo-
twórcze jak też i niechorobotwórcze. Liczebność mikroorganizmów w powietrzu jest różna –
od kilku osobników w m

3

powietrza po kilka i kilkaset tysięcy. Szczególnie dużą ilość mikro-

organizmów spotyka się w powietrzu terenów zamieszkałych przez ludność oraz w pobliżu
różnorodnych zakładów przemysłowych, składowisk odpadów czy oczyszczalni ścieków. Ce-
lem ćwiczenia jest określenie ilości podstawowych grup mikroorganizmów w powietrzu (bak-
terii i grzybów).

Materiały niezbędne do ćwiczeń

1. Powietrze z pomieszczeń zamkniętych, punkty pomiarowe wokół i na terenie oczyszczalni

ścieków, punkty pomiarowe wokół składowiska odpadów, punkty pomiarowe wokół zakła-
dów przemysłowych.

2. Agar odżywczy przygotowany wg PN 89/Z-04111/02 na płytkach Petriego.
3. Pożywka Czapek-Doxa wg PN 89/Z-04111/03 na płytkach Petriego.
4. Termostaty.

Sposób wykonania ćwiczenia

Przed rozpoczęciem ćwiczenia należy scharakteryzować miejsce poboru prób, uwzględnia-
jąc czynniki wpływające na stopień zanieczyszczenia oraz uwarunkowania atmosferyczne.
Liczebność bakterii i grzybów należy oznaczyć metodą sedymentacyjną. Płytki Petriego z od-
powiednim podłożem stałym należy wyeksponować przez odpowiednio dobrany czas w kilku
miejscach wokół badanego obiektu. Zalecany czas ekspozycji płytek do hodowli bakterii i
grzybów wynosi około 10 minut (w zależności od stopnia zanieczyszczenia można go utrzy-
mać na tym poziomie, wydłużyć lub ew. nieznacznie skrócić). Po odpowiednim czasie płytki
należy zamknąć i odwrócone do góry dnem (aby uniknąć odparowania wody z podłoża) prze-
transportować zabezpieczone do laboratorium do termostatu.

Inkubację hodowli bakterii na podłożu z agarem odżywczym należy prowadzić w temperatu-
rze 37

o

C przez 24-48 godzin. Hodowlę grzybów na podłożu z agarem odżywczym i podłoży

Czapek-Doxa umieścić w termostacie w temperaturze 26

o

C na 3 do 5 dób. W przypadku sła-

bego wzrostu grzybów inkubację należy przedłużyć do 7 dób. Począwszy od drugiego dnia
inkubacji należy jednak obserwować wzrost kolonii grzybów. Jeśli grzybnia jest obfita i pu-
szysta przerwać inkubację. Po okresie hodowli ostrożnie wyjąć płytki z termostatu. Do ozna-
czenia ogólnej liczebności bakterii przeznaczyć tylko takie płytki, w których wstępnie ocenio-
na liczba wszystkich wyrosłych kolonii nie przekracza 300.

Dane należy gromadzić w karcie pomiarowej przedstawionej w załączniku.

Ć

wiczenie 2 - "Mikrobiologiczna analiza jakości powietrza"

2

Sposób prezentacji wyników

Wynik ostateczny podaje się jako liczbę bakterii w 1 m

3

powietrza, przy założeniu, że każda

kolonia rozwija się z pojedynczej komórki bakteryjnej. W ten sposób oznacza się liczbę mi-
kroorganizmów zdolnych do rozwoju. Liczbę bakterii w 1 m

3

powietrza należy obliczyć wg

wzoru Omeliańskiego w modyfikacji Gogoberidze:

gdzie:

X

- liczba bakterii/zarodników grzybów w 1 m

3

powietrza [dla bakterii cfu/m

3

, dla grzybów

propagul/m

3

],

c

- średnia liczba kolonii na płytce,

r

- promień płytki Petriego stosowanej w badaniach [cm],

t

- czas ekspozycji [min],

5·10

4

- współczynnik przeliczeniowy dla uzyskania liczby mikroorganizmów w 1 m

3

powietrza.

Należy określić średnią liczebność bakterii, bakterii pigmentacyjnych, grzybów pleśniowych,
odchylenie standardowe od wartości średnich Wyniki zinterpretować według norm podanych
w literaturze.

Literatura do ćwiczenia

• PN-89 Z-04111/02 Ochrona czystości powietrza – Badania mikrobiologiczne: Oznaczanie

liczby bakterii w powietrzu atmosferycznym (imisja) przy pobieraniu próbek metodą aspi-
racyjną i sedymentacyjną.

• PN-89 Z-04111/03 Ochrona czystości powietrza – Badania mikrobiologiczne: Oznaczanie

liczby grzybów mikroskopowych w powietrzu atmosferycznym (imisja) przy pobieraniu
próbek metodą aspiracyjną i sedymentacyjną.

• Laboratorium z mikrobiologii ogólnej i środowiskowej – praca zbiorowa pod red. J. Mro-

zowskiej – Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 1999.

• Podstawy mikrobiologii w ochronie środowiska – B. Kołwzan, W. Adamiak, K. Grabas, A.

Pawełczyk, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2005.

t

r

c

X

⋅

⋅

⋅

⋅

=

2

4

10

5

π

Ćwiczenie 2 - "Mikrobiologiczna analiza jakości powietrza"

3

Karta pomiarowa

Sekcja (nazwisko i imię)

Miejsce poboru
próby:

Data i godzina poboru
próby :

Warunki meteorologiczne: (temp., wilgotność,
etc.)

Liczebność mikroorganizmów

Oznaczenie

Podłoże

Czas

ekspozycji

płytki [min]

Temp.

Inkubacji

Jednostka

**

Ilość

kolonii na

płytce

średnio

odch.

standard.

w 1m

3

powietrza

Liczebność bakte-
rii saprofitycznych

(

Σ pigmentujące i

niepigmentujące)

Agar

odżywczy

Liczebność bakte-
rii pigmentowych

Agar

odżywczy

Ogólna liczebność
grzybów

Czapek-Doxa

* dla każdego z punktów poboru próby przygotować jedną tabelę wyników
** dotyczy wyniku końcowego