1

Wykład 34

Ks. Mirosław Łanoszka

Bliskość zbawienia mesjańskiego (Księga Zachariasza)

Prowadzący: Co wiemy o życiu i dziele proroka Zachariasza?

Wykładowca: Po Księdze Aggeusza na miejscu jedenastym w zbiorze Dwunastu Proroków znajduje
się Księga Zachariasza. Hebrajskie imię proroka Zekar-jah znaczy „oby Bóg (Jahwe) pamiętał”. Z tek-
stu samej księgi dowiadujemy się, że Zachariasz był synem Berekiasza, syna Iddo (Za 1,1.7). Księga
Ezdrasza (5,1;6,14) wspomina „Zachariasza, syna Iddo”, jako tego, który wzywał lud izraelski do od-
budowy świątyni, a w Księdze Nehemiasza (12,16) pojawia się Zachariasz, który jest głową kapłań-
skiego rodu Iddo. Z powodu wyraźnego zainteresowania świątynią i jej liturgią, a także wzmianką o
ojcu Zachariasza, którym był znajdujący się na liście kapłanów wracających z wygnania babilońskiego
Iddo (Ne 12,4.16), część uczonych sugeruje, że sam prorok mógł być również kapłanem. Księga Za-
chariasza z powodu istotnych różnic literackich i teologicznych dzieli się na dwa odrębne dzieła, które
mają również dwóch różnych autorów. Pierwsze z nich tworzą rozdziały Za 1-8, nazywane Pierwszym
Zachariaszem (Proto-Zachariasz), albo po prostu Zachariaszem, natomiast drugie obejmuje fragment
Za 9-14, określany umownie Drugim Zachariaszem (Deutero-Zachariasz). Pierwsza część tego pisma
zawiera autentyczne wyrocznie proroka działającego w szóstym stuleciu przed Chr. Wypowiedzi z te-
go okresu można datować dokładnie na lata 520-518 przed Chr. Ówczesna sytuacja historyczna, kiedy
to Zachariasz doświadczał wizji i słyszał Boże słowa, jest taka sama jak kontekst religijny i polityczny
wystąpień Aggeusza. Posłannictwo Zachariasza wypełniała świadomość bliskości królestwa mesjań-
skiego, dlatego prorok pragnie odpowiednio przygotować swój naród na zamieszkanie pośród niego
samego Boga. Nic zatem dziwnego, że Księga Zachariasza podkreśla w tym względzie znaczenie Jero-
zolimy, a zwłaszcza wagę odbudowy świątyni na Syjonie, gdzie jest mieszkanie Boga. Zachariasz
uwypuklił także rolę Jozuego i Zorobabela, którzy jako przedstawiciele władzy religijnej i cywilnej,
mieli działać wspólnie dla dobra mesjańskiego ludu. Druga część tego pisma (Za 9-14), która prawdo-
podobnie pochodzi od anonimowego proroka z IV w. przed Chr., zawiera bardzo ważne zapowiedzi
mesjańskie i eschatologiczne, które są często cytowane przez autorów Nowego Testamentu.

Prowadzący: Naszkicujmy zatem najważniejsze elementy religijnego przesłania Księgi Zachariasza.

Wykładowca: Przypomnijmy, że dominującym tematem pierwszej części Księgi Zachariasza, na którą
składa się zbiór wizji uzupełniony różnymi dodatkami, jest nadejście królestwa mesjańskiego. Będzie to
czas zbawienia, kiedy to Bóg zamieszka pośród swojego ludu, udzielając hojnie swojego błogosławień-
stwa Izraelowi, a także pogańskim narodom. Bliskość królestwa mesjańskiego, realizującego się w Bo-
ż

ym zamieszkaniu pośród ludu, sprawia, że prorok wszystkie swoje pouczenia kieruje do narodu, by w

ten sposób przygotować go na te wydarzenia. Ta pierwsza część dzieła Zachariasza (Za 1-8) charaktery-
zuje się niezwykłym językiem obrazów literackich i symboli, bliskich apokaliptycznemu stylowi. O ile
klasyczne proroctwo włącza zapowiedzi Bożego sądu w bieg historycznych wydarzeń, to apokaliptyka
widzi ten element w finalnym akcie dziejów ludzkości. Chociaż Zachariasz posługuje się typowymi dla
apokaliptycznego stylu komponentami (wizje, angelologia, motywy mitologiczne, idea odnowienia świa-
ta), to jednak umieszcza zapowiadane wydarzenia zbawcze w ramach historycznej perspektywy, stąd
można mówić, że jest on prekursorem tego nurtu. Dzieło Zachariasza jest przepojone mesjanizmem. W
pierwszych sześciu rozdziałach zbawcze nadzieje i zapowiedzi zostały odniesione do postaci Zorobabela
i Jozuego, natomiast wizja mesjańskich czasów znajduje się w Za 7-14. Religijne przesłanie drugiej czę-
ś

ci Zachariasza (Za 9-14) zostało zawarte w całej kolekcji proroctw, których motywem przewodnim jest

temat zbawienia mesjańskiego. Drugi Zachariasz zapowiada, że to zbawienie dokona się po zwyciężeniu
wrogów Judy, po którym nastanie uniwersalne królestwo Boże. W wyniku tej eschatologicznej walki

2

dokona się odrodzenie całej rzeczywistości i zjednoczenie rodzaju ludzkiego. Mamy tutaj do czynienia
ze zbawczym działaniem Boga-Zbawiciela, w którym nie pojawia się postać Mesjasza. Jednak w drugiej
części Księgi Zachariasza znajdują się również fragmenty zawierające mesjanizm osobowy, w których
autor do tradycyjnego obrazu Mesjasza dodaje kilka nowych cech. Drugi Zachariasz mówi, że ten Me-
sjasz jest pokornym królem, który przybywa na osiołku do Jerozolimy, by przynieść miastu pokój i
chwałę (Za 9,9-10). Autor kreśląc kolejne nowe rysy postaci Mesjasza osobowego dodaje, że ten spra-
wiedliwy i skromny król jest również dobrym pasterzem, troszczącym się o owce (Za 11,4-17), który
złoży z siebie ofiarę przebłagalną (Za 12,1-13,6). Ewangeliści wiele razy odwołują się do tekstu Zacha-
riasza (9-14) w opisach męki Chrystusa. Uroczysty wjazd Jezusa na „źrebięciu oślicy” do Jerozolimy
przed męką (por. Mt 21,1-11) został zinterpretowany jako wypełnienie proroctwa Zachariasza (Za 9,9-
10). Pan Jezus odwołał się do fragmentu Za 13,7, kiedy zapowiadał ucieczkę swoich uczniów po aresz-
towaniu w Ogrodzie Oliwnym (Mt 26,31; Mk 14,27). Kiedy Ewangelista Mateusz mówi o kupnie pola
Garncarza za srebrniki porzucone przez Judasza (Mt 27,7) stwierdza wypełnienie się proroctwa Za
11,13. Także ewangelista Jan (J 19,37) w opisie przebicia boku Chrystusa na krzyżu nawiązuje do Za
12,10. Autorzy Ewangelii wybierając poszczególne teksty Zachariasza wskazali na ich mesjański sens.
Drugi Zachariasz przekazuje nam, że zbawcze działanie Boga i Jego Mesjasza osiągnie swój finał w
ustaleniu nowego nieba i nowej ziemi oraz nowego ludu Bożego.

Ks. Piotr Łabuda

Apokalipsa św. Jana

Prowadzący: Apokalipsa św. Jana – księga, która dla wielu jest tajemnicą i zagadką. Chyba rzeczywi-
ś

cie księga ta jest dla nas jakby zakrytą.

Wykładowca: Dla wielu chrześcijan Księga Apokalipsy jest niezwykle tajemniczą. Jest to po części
zrozumiałe, jeśli się pamięta, że jej treść, której podstawowym środkiem wyrazu jest symbol, który
niejako z założenia zawiera w sobie wiele niejasności i często niepokoi człowieka. Można jednak, a
nawet trzeba chcieć tę księgę – Objawienie dane św. Janowi, poznawać.

Prowadzący: Co oznacza nazwa „apokalipsa”?

Wykładowca: Pierwszy wiersz ostatniej Księgi Nowego Testamentu staje się równocześnie jej tytułem:
Apokalypsis, tzn. Objawienie. Nie jest to jednak termin związany wyłącznie z ostatnią księgą Nowego
Testamentu. Występuje on bowiem często w tekstach biblijnych. Najczęściej przez słowo objawienie –
apokalipsa, rozumiemy objawienie się Jezusa Chrystusa, sprawiedliwego sądu Boga, chwały Boga,
chwały Jezusa, objawieniu się synów Bożych i wiary. Jednocześnie słowo to oznacza dar odkrywania
rzeczy tajemnych, udzielonym wybranym chrześcijanom, który to dar daje im głębsze poznanie.

Słowo apokalipsa, oznaczające odkrycie czegoś nieznanego, będąc tytułem ostatniego nowotestamen-
talnego pisma, jest terminem technicznym na określenie całego gatunku literackiego, do którego należy
wiele pism o podobnym charakterze. Wato pamiętać, że na terenach Judei literatura określana mianem
apokaliptycznej przeżywała swój rozkwit między między powstaniem machabejskim a powstaniem
Bar Kochby (lata 170 przed Chr. a 135 po Chr). Powstające wtedy dzieła miały za zadanie obronę tra-
dycji oraz zapowiedź wyzwolenia Izraela z ucisku.

Prowadzący: Patrząc jednak na język Apokalipsy św. Jana, można rzeczywiście odczuć swoistego ro-
dzaju zniechęcenie.

3

Wykładowca: Jest rzeczą znamienną, że w księdze Apokalipsy zauważamy liczne wady językowe.
Według niektórych komentatorów żaden inny dokument literacki starożytnego świata greckiego nie
charakteryzuje się tak dużą ilością błędów gramatycznych i składniowych. Czasami można nawet od-
nieść drażnienie, iż autor Apokalipsy celowo lekceważy wszystkie podstawowe reguły greckiej grama-
tyki i składni.

Według niektórych znacząca liczba błędów i niekonsekwencji czasowych w stosunku do klasycznej
greki może być efektem słabego przekładu z aramejskiego oryginału. Pogląd ten jednak nie wydaje się
słusznym. Bardziej możliwą wydaje się opinia według której słaby język grecki może być wynikiem
tego, że autor księgi pisał w j. greckim, myśląc po hebrajsku.

Mówiąc o języku Księgi Apokalipsy, należy podkreślić dużą ilości liczb, symboli, obrazów. Elementy
te będąc charakterystycznymi dla tego gatunku literackiego, stają się problemem dla czytelnika.

Prowadzący: Wydaje się, że sam tekst Apokalipsy wskazuje czas i miejsce powstania Księgi Objawień

Wykładowca: Rzeczywiście, na samym początku autor stwierdza: „Ja, Jan, wasz brat i współuczestnik
w ucisku i królestwie, i wytrwałości w Jezusie, byłem na wyspie, zwanej Patmos, z powodu słowa Bo-
ż

ego i świadectwa Jezusa. Doznałem zachwycenia w dzień Pański i posłyszałem za sobą potężny głos

jak gdyby trąby mówiącej: «Co widzisz, napisz w księdze i poślij siedmiu Kościołom»” (Ap 1, 9-11).
Z tych słów można wnioskować, iż Jan otrzymał objawienie dotyczące siedmiu Kościołów na wyspie
Patmos w niedzielę. Jednak ze względu na wyniki krytyki redakcji ów termin i miejsce niektórzy ko-
mentatorzy łączą jedynie z siedmioma listami, niekoniecznie z resztą Apokalipsy.

Według św. Ireneusza i innych starożytnych pisarzy Apokalipsa powstała pod koniec panowania cesa-
rza Domicjana (81-96), czy też Wespazjana (69-79). Są jednak i świadectwa (np. Kanon Muratoriego),
według których ostatnia Księga Nowego Testamentu powstała za czasów prześladowań Nerona (54-
68).

Współcześni komentatorzy, którzy podkreślają jedność całego tekstu Apokalipsy mówią o powstaniu
Apokalipsy w czasach Domicjana. Ci zaś, którzy opowiadają się za dłuższym procesem redakcyjnym,
czyli powstawaniem Apokalipsy w dzisiejszym kształcie w pewnych etapach, mówią o powstaniu
pierwszych tekstów za czasów Nerona, potem o złożeniu i publikacji całości, co mogło mieć miejsce
za czasów cesarza Domicjan, czy nawet Wespazjana.

Większość jednak komentatorów jako najbardziej prawdopodobny czas powstania tej księgi uznaje lata
90-95. Gdy idzie o miejsce powstania, to sam tekst przemawiają za terenami Azji Mniejszej. Również
wzmianka o wyspie Patmos wskazuje na region Azji Mniejszej.

Prowadzący: Czy autorem Apokalipsy jest św. Jan – autor czwartej Ewangelii, czy też listów? Czy sa-
ma Księga Objawienia przekazuje jakieś informacje o autorze?

Wykładowca: W Księdze Apokalipsy jej autor czterokrotnie nazywa siebie Janem (Ap 1,1.4.9; 22,8).
Jest to znamienne, że w odróżnieniu od innych pism apokaliptycznych autor ostatniej księgi Nowego
testamentu nie ucieka się on do pseudonimu, ale wymienia swoje własne imię. Autor Apokalipsy okre-
ś

la się jako sługa Jezusa Chrystusa, i równocześnie sługa Boga (Ap 1,1).

Poza jednak danymi, które można znaleźć w samym tekście biblijnym, posiadamy także liczne świa-
dectwa pierwszych wieków, które odnoszą się do kwestii autorstwa Apokalipsy. Analizując te pisma
można wyróżnić dwa poglądy Ojców Kościoła na temat autorstwa Apokalipsy: pierwszy reprezentują
pisarze, którzy wypowiadają się za autorstwem Jana Apostoła, są jednak i tacy, którzy mają wątpliwo-
ś

ci co do Janowego autorstwa Apokalipsy.

4

Do komentatorów i świadectw przyjmujących Janowe autorstwo należą: św. Justyn, który stwierdza,
ż

e autorem Apokalipsy jest Jan, jeden z Apostołów Chrystusa; Kanon Muratoriego, w którym autor

Apokalipsy jest nazwany uczniem Pańskim i poprzednikiem Apostoła Pawła; św. Ireneusz, który wie-
lokrotnie określa autora Apokalipsy uczniem Pańskim, który spoczywał na piersi Pana. W podobnym
tonie wypowiadają się także Klemens Aleksandryjski, Hipolit Rzymski, Tertulian, Orygenes. Wszyst-
kie te i inne komentarze Ojców Kościoła, świadczą o tym, że do początku III w. po Chrystusie Apoka-
lipsa uważana była za prawdziwe pismo apostolskie na całym Wschodzie.

Dopiero na przełomie II/III wieku na Zachodzie powstają pierwsze wątpliwości, które powstawały naj-
częściej z niezrozumienia tekstu oraz kłopotów doktrynalnych. W końcu jednak, zamykając dyskusję,
za autorstwem Jana Apostoła wypowiedzieli się św. Atanazy i św. Augustyn. Od tej pory autorstwo
apostolskie nie było już podważane. Potwierdzeniem tego jest stanowisko św. Hieronima, który nie ma
ż

adnych wątpliwości w tej kwestii.

Prowadzący: Kim są adresaci przesłania Księgi Apokalipsy?

Wykładowca: Można powiedzieć, że ostatnia Księga Nowego Testamentu jest skierowana do dwóch
grup adresatów: bliższych i dalszych.

Bliższymi adresatami przesłania św. Jana są wymienieni członkowie poszczególnych Kościołów Azji
Mniejszej: wspólnoty w Efezie, Smyrnie, Pergamonie, Tiatyrze, Sardes, Filadelfii i Laodycei. O wybo-
rze tych właśnie wspólnot zadecydowało prawdopodobnie to, że znajdowały się one pod opieką Jana,
który jak się wydaje założył je i odwiedzał. Liczba – siedem, zastosowana przy ich wymienianiu praw-
dopodobnie ma swoje korzenie historyczne, ale ma także znaczenie symboliczne. Poprzez wymienie-
nie siedmiu Kościołów autor podkreśla, że adresatami listów i Apokalipsy byliby wszyscy chrześcija-
nie Azji Prokonsularnej.

Dalszymi adresatami Apokalipsy są chrześcijanie całego Kościoła powszechnego, żyjący w kolejnych
wiekach. Tradycja kościoła podkreśla, że adresatów nie można sprowadzić tylko do Kościołów Azji
Mniejszej. Stąd Księga Apokalipsy, podobnie jak i inne pisma nowotestamentalne, wykracza poza cza-
sy w których żył autor natchniony i sięga aż po czasy eschatologiczne Kościoła. Adresatami zatem
ostatniej Księgi Nowego Testamentu jest cały Kościół Chrystusowy, działający na przestrzeni kolej-
nych wieków. Na to właśnie, według wielu komentatorów wskazuje wymienienie siedmiu kościołów.

Prowadzący: Przyjmując rzecz jasna, że adresatami jest wspólnota uczniów Chrystusa, która żyła i żyje
na przestrzeni wieków, rzeczą znamienna wydaje się być jednak fakt, że Jan wymienia te, a nie inne
wspólnoty znajdujące się w pobliżu Efezu.

Wykładowca: Rzeczywiście Jan wymienia Efez, Smyrnę, Pergamon, Tiatyrę, Sardes, Filadelfię, i Lao-
dyceę. Miasta te, będąc siedzibami siedmiu Kościołów, leżały na terenie Azjatyckiej prowincji rzym-
skiej

1

. Pod panowanie Rzymian ziemie te przeszły za sprawą testamentu króla Pergamonu, przekazują-

cego te tereny pod władzę Rzymu. Stad też, po zajęciu tych terenów przez wojska rzymskie tereny te
otrzymały nazwę Azja Prokonsularna. W jej skład wchodziły tereny Mizji, Lidii, Karii, część Frygii i
zachodnia, niezmiernie bogata część Azji.

Mając dużą autonomię, miasta te rozwijały się niezwykle dynamicznie. Będąc jednak pod szczególnym
wpływem kultury hellenistycznej, jak również licznych kultów pogański, narażone one były na demo-
ralizacje. Demoralizacja ta odzwierciedlała wady religii synkretycznych, które zostały surowo napięt-
nowane przez chrześcijaństwo. Synkretyzm, który dość powszechnie panował na tych terenach, swoje
ź

ródło miał w znaczącej mierze w położeniu tych miast. Leżały bowiem one na skrzyżowaniu dróg

1

Przez starożytnych historyków miasta te zaliczane były do szczególnie ważnych. Rezydowały w nich lokalne zarządy,

tzw. capita conventus.

5

między Europą a Azją. Stąd też następował rozwój różnych kultów. Z Egiptu pochodziły wierzenia
związane z czcią Izydy, z Syrii przeniesiony został kult bogini Atargatis (utożsamianej z Asztarte czy
Afrodytą), z Frygii pochodził kult Cybele, wielkiej matki bogów, z czasem też w miastach tych po-
wstał kult władców Rzymu. Rzym cesarski zaś tolerował i popierał wszelkie kulty i wierzenia, jeśli
tylko nie kolidowały one z interesami cesarstwa.

Z czasem szczególnego znaczenia zaczął nabierać kult cesarzy. Począwszy od cesarza Oktawiana cen-
trum tego kultu stało się miasto Pergamon, w którym wybudowano świątyni Augusta. Później, już za
czasów cesarza Tyberiusza, przywilej budowy świątyni ku czci władcy uzyskała Smyrna, później zaś
Efez, Sardes i Milet.

Kościoły Azji Mniejszej gromadzące judeochrześcijan jak i nawróconych na chrześcijaństwa spośród
pogan musiały zajmować stanowiska wobec tych tendencji, które były niezgodne, a bardzo często tak-
ż

e i wrogie chrześcijaństwu. Kulty bałwochwalcze łącząc się bardzo często z nierządem powodował

upadek moralny niektórych chrześcijan, związany z naśladowaniem obyczajowości pogańskiej. Stąd
też i napiętnowanie przez Jana sekty nikolaitów (Ap 2,6.15.20.24). Wydaje się, że przywódca tej sekty
mieszkał w Pergamonie, gdzie doprowadził do prześladowania i śmierci tych, którzy trwali w prawo-
wiernej nauce.

Ks. Michał Bednarz

Jak czytać Pismo Święte?

Prowadzący: Kto jest zobowiązany do czytania Biblii? Czy każdy wierzący?

Wykładowca: Sobór Watykański II zrewolucjonizował podejście Kościoła do propagowania Pisma
Ś

więtego domagając się, aby czytali je wszyscy wierzący. Dzięki niemu, a szczególnie dzięki zainspi-

rowanej przez niego reformie liturgicznej, wielu wierzących odkryło Biblię i zaczęło ją czytać. Wiele
już uczyniono. Pismo Święte częściej niż dotychczas pojawia się w liturgii, katechezie, w różnych gru-
pach, w czasie rekolekcji. Uprzywilejowanym miejscem czytania Biblii w Kościele jest liturgia a
szczególnie liturgia niedzielna. Są także inne miejsca i określony czas przeznaczony na czytanie Pisma
Ś

więtego, np. w różnych grupach apostolskich. Dzięki temu zaczęło się zmieniać podejście wierzących

do Słowa Bożego. Biblia u bardzo wielu katolików przestała mieć opinię księgi niezwykle skompliko-
wanej, niedostępnej, zastrzeżonej dla specjalistów. Przeciwnie, stała się codziennym pokarmem du-
chowym, manną, którą Bóg zsyła swemu ludowi, aby umocnić go w długiej i uciążliwej wędrówce.
Jednak ciągle jeszcze występują rozległe obszary, na które trzeba oddziaływać. Kościół domaga się od
wiernych także osobistego, indywidualnego i regularnego czytania Pisma Świętego.

Kiedy czytamy Pismo Święte indywidualnie, niekoniecznie należy stosować Lectio divina w sensie
ś

cisłym, tzn. tak jak usystematyzowali ten sposób czytania Biblii mnisi w ciągu wieków. Nie zawsze

jest to możliwe. Jest to bowiem dosyć skomplikowana technika. Można to jednak uczynić w sposób
znacznie prostszy. Ale jak się do tego zabrać? Starą metodę można dostosować do własnych możliwo-
ś

ci. Trzeba jednak pamiętać o pewnych zasadach, aby uniknąć naiwnego, a w ostateczności zwodni-

czego, czytania Pisma Świętego.

Prowadzący: Od czego trzeba zacząć, gdy chcemy czytać Pismo Święte?

Wykładowca: Czytanie należy rozpocząć krótką modlitwą błagalną albo modlitwą uwielbienia, aby
spotkanie z Biblią przeżyć w duchu wiary: chodzi przecież o słuchanie świadectwa wiary, która wyra-
ż

a się w tekście natchnionym. Dobrze byłoby wykorzystać psalmy. Modlitwa podkreśla, że zabieram

6

się do czytania Biblii jako chrześcijanin. Czytam tekst wiary, który powinien znaleźć odbicie w moim
ż

yciu. Po modlitwie powinna nastąpić chwila milczenia i ciszy.

Przeczytać wybrany tekst, powoli i głośno (albo cicho bez wymawiania słów). Głośne odczytanie jest
niezwykle cenne, gdyż pozwala usłyszeć Słowo Boże. Należy odczytywać fragment Pisma Świętego
nie zwracając uwagi na trudności, które mogą się nasunąć.

Prowadzący: Od jakich tekstów należy rozpocząć czytanie Pisma Świętego? Jaki tekst wybrać?

Wykładowca: Każdy winien dokonywać wyboru według własnych upodobań, potrzeb czy możliwości.
Oto kilka wskazań:

– Wziąć księgi Biblii według porządku i czytać codziennie (lub dwa czy trzy razy na tydzień) jeden,
dwa lub trzy kolejne rozdziały, zaczynając np. od Księgi Rodzaju.

– Można zacząć od Nowego Testamentu a dopiero później przejść do Starego Testamentu.

– Czytać codziennie jeden (lub dwa) rozdziały ze Starego Testamentu i jeden rozdział (lub dwa) z No-
wego Testamentu. Można to uczynić w następującym porządku. Najpierw wziąć jedną księgę z Pięcio-
księgu, następnie proroków, dalej księgi mądrości, Ewangelie, list św. Pawła i wreszcie można powró-
cić do drugiej księgi Pięcioksięgu.

– Można czytać po jednym rozdziale jakiejś księgi biblijnej za każdym razem.

– Można czytać teksty biblijne wykorzystywane w liturgii dnia.

– Dokonać własnego wyboru zaczynając od ksiąg, które wydają się łatwiejsze a dopiero później
przejść do ksiąg trudniejszych, jak np. Księga Kapłańska, Księga Liczb, Księga Daniela, Apokalipsa.

– Można czytać w jednym roku proroków i powracać nawet częściej do tej samej księgi.

– Można wreszcie czytać kolejne perykopy jakiejś jednej księgi natchnionej, np. Ewangelii św. Łukasza.

Prowadzący: Czy wystarczy poprzestać na samym tekście biblijnym?

Wykładowca: Nie wolno zapominać o przeczytaniu wprowadzenia, tytułów, podtytułów, uwag.

Dobrze byłoby przyswoić sobie jakoś zasadnicze części i elementy perykopy biblijnej. Warto wziąć
ołówek i podkreślić słowa, które specjalnie nas uderzyły, jakieś stwierdzenia, wyrażone uczucia albo
określenia kluczowe. Jeżeli to uczynię, pobudzę uwagę, inteligencję, wrażliwość i wyobraźnię. Okaże
się, że tekst Pisma Świętego, który wydawał się znany, nagle objawia się jako coś nowego. Zorientuję
się, że jeżeli nawet czytałem wiele już razy Biblię, to jednak nagle odkrywam jej nowe aspekty.

Przeczytać tekst po raz drugi.

– Jeżeli chcemy lepiej zrozumieć perykopę, musimy ją umieścić w kontekście znacznie szerszym.
Trzeba zwrócić uwagę na to, co znajduje się bezpośrednio wcześniej i później. Należy odczytać dany
tekst biorąc pod uwagę całą księgę, a nawet całą Biblię. Pomogą w tym w jakimś stopniu uwagi, które
występują poniżej zasadniczego tekstu Pisma Świętego a odnoszą się do przeczytanej perykopy.

Prowadzący: Na co należy zwrócić uwagę w trakcie czytania Pisma Świętego?

Wykładowca: Przede wszystkim:

7

– Skupić uwagę na osobistościach, miejscach, zwrotach, które są nieznane i niezrozumiałe. Wyjaśnie-
nia można szukać w samej Biblii.

– Można mieć przed sobą mapę i wyszukać miejsca, gdzie rozgrywa się akcja.

Nie należy ściśle i z góry określać, jak długo winna trwać ta praca. Nie można się jednak ograniczać
tylko do niej. Byłoby to nawet niebezpieczne i nie prowadziłoby do zrozumienia Pisma Świętego.

Może to zająć trochę czasu, o ile jesteśmy otwarci na działanie Ducha Świętego.

Ten etap jest w jakiś sposób studium tekstu Pisma Świętego. Ale nie należy go przekształcać w stu-
dium w sensie ścisłym.

Pytanie: Do kogo Jan adresuje Księgę Apokalipsy?