1

Przedszkolem jest placówka przeznaczona dla dzieci w wieku od 3 do 6 lat, wspomagająca
indywidualny rozwój, zapewniająca opiekę odpowiednią do potrzeb dziecka oraz
przygotowująca do nauki w szkole.

Status przedszkola.

Podstawowym aktem, który reguluje funkcjonowanie przedszkoli jest ustawa z dnia 7
września 1991 roku o systemie oświaty. Obok ustawy o systemie oświaty należy wspomnieć
także o dwóch innych aktach normatywnych, które mają istotne znaczenie dla
funkcjonowania przedszkoli: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26
lutego 2002 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz
kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół, które zawiera załączniki
1. Podstawa programowa wychowania przedszkolnego dla przedszkoli i oddziałów
przedszkolnych w szkołach podstawowych (na podstawie której wychowanie przedszkolne
jest organizowane w przedszkolach o oddziałach przedszkolnych przy szkołach
podstawowych)
2. Ramowy statut publicznego przedszkola – zawierający szczegółowe informacje, które
powinny być zawarte w każdym statucie przedszkole publicznego niezbędne do jego
prawidłowego funkcjonowania Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia
19 lutego 2002 roku w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i
placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz
rodzajów tej dokumentacji.
Prawo oświatowe określa jedynie ramy organizacyjne i programowe funkcjonowania
przedszkoli. Ramowy statut przedszkola publicznego jest podstawą do opracowania statutu
danego przedszkola. Statut ten jest jednym z najważniejszych dokumentów przedszkola,
stanowiącym podstawę jego działalności.
Opracowany statut przedszkola powinien zawierać następujące główne zapisy:



Nazwa i typ placówki,



Organ prowadzący,



Cele i zadania placówki,



Organy działające na terenie przedszkola



Ich kompetencje i zasady działania (regulamin).



Organizacja przedszkola,



Programy pracy wychowawczo-dydaktycznej,



Organizacja pracy wychowawczej,



Zakres zadań zatrudnionych nauczycieli i pracowników nie będących nauczycielami,



Zasady rekrutacji,



Sytuacje dopuszczające skreślenie wychowanka z listy uczęszczających do
przedszkola w danym roku szkolnym,



Liczba dzieci w oddziale – jeżeli jest to uzasadnione warunkami lokalowymi lub

specjalnym charakterem placówki,



Współpraca z rodzicami,



Zasady gospodarki finansowej,



Dokumentacja przedszkola.

Rodzaje przedszkoli.

Przedszkola publiczne.
Przedszkolem publicznym jest przedszkole, które:

1. prowadzi bezpłatne nauczanie i wychowanie w zakresie co najmniej podstawy

programowej wychowania przedszkolnego;

2. przeprowadza rekrutację dzieci w oparciu o zasadę powszechnej dostępności;

2

3. zatrudnia nauczycieli posiadających kwalifikacje określone w odrębnych przepisach;

Przedszkola publiczne mogą być zakładane przez jednostki samorządu terytorialnego i
wówczas są jednostkami lub zakładami budżetowymi. Przedszkola otrzymują na każdego
ucznia z budżetu gminy dotację w wysokości równej wydatkom bieżącym przewidzianym na
jednego ucznia w przedszkolach publicznych prowadzonych przez gminę, z tym że na ucznia
niepełnosprawnego w wysokości nie niższej niż kwota przewidziana na ucznia
niepełnosprawnego przedszkola o oddziału przedszkolnego w części oświatowej subwencji
ogólnej otrzymywanej przez jednostkę samorządu terytorialnego.

Przedszkola niepubliczne.
Przedszkola niepubliczne mogą być zakładane przez osoby prawne i fizyczne po uzyskaniu
wpisu do ewidencji prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego obowiązaną do
prowadzenia odpowiedniego typu publicznych szkół i placówek. Przedszkole niepubliczne
może w określonych przypadkach uzyskać status przedszkola publicznego, tj.:
jeżeli prowadząca je osoba przedstawi pozytywną opinię kuratora oświaty bądź MEN może w
drodze decyzji nadać wyjątkowo uprawnienie przedszkola publicznego jeżeli uzna je za
eksperymentalne. Przedszkola niepubliczne, w tym specjalne, otrzymują dotacje z budżetu
gminy.

Przedszkola alternatywne.
Jednym z poszukiwań innowacyjnych rozwiązań w pedagogice przedszkolnej jest powołanie
do życia przedszkoli alternatywnych. Ich cechą jest otwarcie na otaczającą rzeczywistość i
sprzyjanie wielostronnemu rozwojowi dzieci. Przedszkola alternatywne stanowią swoisty
model organizacyjny nowoczesnego przedszkola z własnymi celami, swoistymi metodami i
formami pracy wychowawczo-dydaktycznej oraz własnym programem wychowania. Do
polskiej pedagogiki przedszkolnej przeniesiono ideę Rudolfa Steinera, Marii Montessori i
Celestyna Freineta.

1. W przedszkolu steinerowskim (przedszkolu typu Waldorf) nacisk położony jest

głównie na kształtowanie woli. W tym okresie dziecko nieświadomie przyswaja sobie
świat za pomocą zmysłów. Uczy się wyłącznie przez naśladownictwo. Głównym
zadaniem nauczyciela jest stworzenie mu odpowiedniego środowiska fizycznego,
gdyż tylko właściwe środowisko fizyczne oddziałuje na dziecko tak, że jego rozwój
przebiega we właściwym kierunku.

2. W przedszkolach montessori w centrum uwagi znajduje się odpowiednio

zorganizowane otoczenie. Bardzo istotna zwłaszcza po około 3 roku życia jest
wrażliwość na porządek. Istotnym składnikiem otoczenia są pomoce rozwojowe
służące dziecku a nie nauczycielowi np. ramki do zawiązywania, zapinania służące do
praktycznych ćwiczeń dnia codziennego, czerwone beleczki, brązowe schody do
kształcenia zmysłów, cyfry szorstkie i gładkie do edukacji matematycznej, odmiany
ruchomego alfabetu, przedmioty z podpisami do edukacji językowej, globusy, puzzle,
części świata do wychowania kosmicznego i krzyż, Biblia do wychowania religijnego.
Wszystkie pomoce rozwojowe zbudowane są z jednolitego drewna i są w
pojedynczym egzemplarzu, co porządkuje otoczenie.

3. Przedszkole freinetowskie.



nie ma podziału na dydaktykę i wychowanie



przedszkole nie może selekcjonować dzieci na lepsze i gorsze lecz powinny
pracować z dziećmi o różnych możliwościach intelektualnych



w pracy pedagogicznej najważniejszy jest rozwój osobowości każdego dziecka



pedagogika oparta jest na prawach dziecka, szacunku dla jego osoby, potrzeb i

dążeń



w rozwoju zawodowym nauczyciela ważna jest wymiana doświadczeń



założenia pedagogiczne realizowane są za pomocą technik, które ułatwiają
pracę nauczyciela.

3

Techniki wykorzystywane w pracy z dziećmi, oraz sposoby ich wykorzystania:



Swobodne teksty. Dziecko przedszkolne nie potrafi jeszcze pisać, a więc ta technika
jest stosowana w formie nagrywania na kasetę magnetofonową swobodnych tekstów
dzieci na określony lub dowolny temat.



Doświadczenia poszukujące. W naukach przyrodniczych bazujemy na obserwacji i
samodzielnym działaniu dziecka. Dziecko analizując problem, szuka w sposób
naturalny metody rozwiązania go. Ogromną rolę w poznawaniu odgrywają wycieczki,
które są źródłem dalszych działań na zajęciach (środowisko przyrodnicze, teatr,
muzea, wystawy, zakłady pracy itp.)



Swobodna ekspresja plastyczna, muzyczna i teatralna. Istnieje ścisły związek
między ekspresją słowną, a ekspresją plastyczną, muzyczna czy teatralną. W pracy z
dziećmi inspiracją jest: muzyka, wiersz, opowiadanie, zdarzenie, wycieczka czy też
przeżycie osobiste. Swobodna ekspresja ma ogromny wpływ na rozwój osobowości
dziecka, uczy odpowiedzialności za swoje dzieło. Naszym zadaniem jest tworzenie
klimatu i nastroju wyzwalającego chęć do uzewnętrznienia uczuć i emocji dzieci.

Przedszkola europejskie.

Problematyka europeizmu to wyposażenie małych dzieci w odpowiednią wiedzę i
umiejętności przystosowania się życia w integrującej się Europie. Efektem tego powinna być
podatność na innowacje, konkurencyjność, uznawanie pozytywnych wartości. W tym
kontekście wychowanie przedszkolne jest edukacją wielokulturową postrzeganą jako
identyfikacja z własną kulturą dziecka oraz zainteresowanie innymi kręgami kulturowymi.

Metody wychowania w przedszkolu.

Najogólniej rzecz ujmując w pedagogice termin metody określa czynności, za równo

nauczyciela jak i dziecka, które należy tak dobierać, by osiągać zamierzone cele. Metoda
obejmuje zatem w przypadku wychowania świadomie zaplanowany tok i rodzaj czynności
nauczyciela oraz związane z nimi czynności dziecka, które powtarzane w podobnych
sytuacjach, mogą przynieść pożądane rezultaty.
Najbardziej adekwatny dla pedagogiki przedszkolnej jest podział metod party na teorii
odzwierciedlenia materialnej rzeczywistości przez człowieka. Wyróżnia się tu metody
czynne, percepcyjne i słowne. Najliczniejsze w zastosowaniu są te pierwsze – czynne, zaś
dwa pozostałe typy metod mają rolę jedynie towarzyszącą.

Wyróżniamy takie metody czynne jak:

1. metoda samodzielnych doświadczeń – na uwadze ma przede wszystkim stwarzanie

warunków dla spontanicznej zabawy jak i innych form dowolnej aktywności dziecka,
na ułatwianiu dziecku nawiązywania kontaktów z otoczeniem społeczny,
przyrodniczym i kulturalnym.

2. metoda kierowania własną działalnością dziecka – inspiruje spontaniczną

działalność dziecka poprzez zachętę, sugestię, czynne włączanie się w jego
działalność, radę, pomoc w rozwiązywaniu konfliktów, ocenę, nagrodę, kierowanie
doświadczeniem społeczno-moralnym dzieci według przyjętych norm.

4

3. metoda zadań stawianych dziecku – które to zadania dziecko rozwiązuje

samodzielnie jako problemy nasuwające okazję do odkrywania nowych zjawisk;
zadania te obejmują zabawy dydaktyczne, obserwację np. wzrostu roślin jak zadania
wymagające przyswojenia sobie i zastosowania określonych umiejętności np. rzucania
do celu.

4. metoda ćwiczeń – pobudza dzieci do powtarzania różnych czynności; ćwiczenia te

rozwijają sprawność ruchową, utrwalają umiejętności praktyczne, wiadomości, a także
mogą się przyczynić do kształtowania postaw np. uczynności wobec innych.

Kolejną grupą metod są wcześniej wspomniane metody wspomagające metody czynne –

tzw. metody percepcyjne inaczej nazywane w literaturze oglądowymi, obrazowymi lub
sensorycznymi. Opierają się na bezpośrednim spostrzeganiu i przeżyciach w kontakcie
z otoczeniem materialnym, jak również na percepcji zachowania społecznego i sztuki.

1. metoda obserwacji i pokazu – obejmuje przedmioty, zjawiska i czynności, na

których nauczycielka chce skupić uwagę dzieci np. pokaz czynności mycia rąk.

2. metoda przykładu – w której dziecko czerpie wzory postępowania za równo od

nauczycielki, innych dorosłych jak i dzieci; metoda ta jednak nie odnosi się tylko do
ludzi, wzorów zachowania dostarczyć dzieciom może również widowisko teatralne,
treść ilustracji w powiązaniu z utworami literackimi itp.

3. metoda uprzystępniania sztuki – jest oparta na percepcji dzieł sztuki plastycznej,

teatralnej, muzycznej i polega na ułatwianiu dzieciom ich rozumienia i przeżycia.

Ostatnią wyróżnioną grupą metod są metody słowne, które pobudzają procesy poznawcze

i emocjonalne, dostarczają informacji, porządkują wiadomości.

1. rozmowy, opowiadania, zagadki – rozwijają procesy poznawcze i poszerzają zasób

wiadomości dziecka, nauka wierszy, tekstów piosenek itp.

2. objaśnienia i instrukcje – towarzyszą nabywaniu przez dzieci różnych umiejętności,

sprawności ruchowej, przyzwyczajeń higienicznych, stosowane także przy stawianiu
im różnych zadań.

3. sposoby społecznego porozumienia – wpływanie na postępowanie dzieci jak

odwoływanie się do umów, wyrażanie aprobaty lub dezaprobaty, upominanie,
tłumaczenie, przekonywanie, sugestie w postaci nakazów i zakazów.

Formy pracy z dziećmi.

Poprzez termin formy pedagogicznej pracy organizacyjnej rozumie się rozplanowane
w czasie i przestrzeni powiązane ze sobą wzajemne czynności nauczyciela i dzieci.
Obejmują typowe sytuacje wychowawcze, naturalne i celowo zorganizowane,
powtarzające się systematycznie lub okolicznościowo w rozkładzie dnia pracy
przedszkola.
Podstawowe formy pracy z dziećmi:

1. Zajęcia i zabawy dowolne – podejmowane przez dziecko z własnej inicjatywy

w czasie wolnym. Zajęcia te dziecko może organizować indywidualnie lub
w grupie. Wyróżniane zabawy samorzutne to zabawy ruchowe, tematyczne,
konstrukcyjne i badawcze. W czasie zabaw dowolnych dzieci mogą także

5

z własnej inicjatywy podejmować innego rodzaju działalność, np. rysować,
oglądać ilustracje, sprzątać, podlewać rośliny.

2. Zajęcia obowiązkowe – tu czynności samoobsługowe i prace użyteczne dzieci,

codzienne zajęcia prowadzone przez nauczycielkę, spacery, wycieczki
i uroczystości przedszkolne. Czynności samoobsługowe i prace użyteczne
odbywają się w sytuacjach naturalnych, powiązanych z trybem życia, jaki dziecko
prowadzi zazwyczaj domu. Te sytuacje objęte są jednak w przedszkolu
zamierzoną pracą wychowawczą i wynikają z organizacji życia zbiorowości
dziecięcej.

Prace użyteczne dzieci mogą mieć formę indywidualną – dzieci podejmują

różne zadania, w których znajdują zastosowanie ich umiejętności, a także mają
możliwość wykazania swojej inicjatywy, samodzielności.

Zajęcia z całą grupą są wtedy pożądane, jeśli każde dziecko biorące w nich

udział może być aktywne, np. podczas zajęć plastycznych.

Zajęcia zespołowe z kilkorgiem dzieci organizuje się wówczas, gdy chodzi

o stworzenie warunków aktywności dla każdego dziecka, nieosiągalnych podczas
zajęć z całością grupy, np. rozmowy z małym zespołem dzieci.

Zajęcia indywidualne prowadzi się ze względu na potrzebę pracy wskazanej

dla danego dziecka.

Należy tu wspomnień również o spacerach, wycieczkach uroczystościach

w przedszkolu, które odbywają się okazjonalnie, lecz przewidują aktywny udział
dzieci w ich organizowaniu, planowaniu i przygotowaniu.

3. Sytuacje okolicznościowe – nieoczekiwane, okolicznościowe sytuacje nasuwają

dzieciom jakieś problemy wynikające z ich zainteresowań, obserwacji, przeżyć,
chwilowego samopoczucia itp. Jak również dają nauczycielce okazję do
oddziaływań wychowawczych, do odpowiedzi na pytania dzieci, rozstrzygania
konfliktów zgodnie z przyjętymi zwyczajami, do indywidualnego zajęcia się
dzieckiem w razie potrzeby.

Planowanie pracy wychowawczo-dydaktycznej w przedszkolu.

W planowaniu pracy wychowawczo-dydaktycznej przedszkola wyróżnia się plany
roczne, miesięczne, tygodniowe i dzienne.

1. Roczny plan pracy dotyczy całej placówki a poszczególni nauczyciele mają

obowiązek uwzględniać go podczas tworzenia własnych rozkładów materiału. Jest on
pierwszym stopniem planowania oraz początkowym etapem wyznaczania odcinków
czasowych dla poszczególnych zadań, a także zawiera konkretną propozycję
wypełniania ich określona treścią. Uwzględnia takie przedsięwzięcia wychowawczo-
dydaktycznie jak wycieczki, uroczystości przedszkolne oraz organizację spotkań z
nauczycielami. Plan ten organizuje pewne wycinki pracy przedszkola, przydziela
zadania dla poszczególnych pracowników oraz określa sposoby i formy ich realizacji.
Zapewnia ciągłość systematyczność pracy wychowawczo-dydaktycznej przedszkola.
Roczny plan pracy przedszkola opracowuje dyrektor placówki.

2. Plany miesięczne tworzone są przez nauczycieli na podstawie zadań zawartych w

realizowanym programie wychowania przedszkolnego, a także wynikają z podziału
treści na poszczególne dziedziny wychowania. Miesięczne plany są bardzo
szczegółowe. Zawierają nazwy zabaw i gry, w które nauczyciel będzie bawił się z
dziećmi, nazwy ćwiczeń gimnastycznych, tytuły piosenek, wierszy itd. a także czas
przewidziany na ich realizację. W planie tym nauczyciel ma również obowiązek

6

zaplanować pracę wychowawczo-dydaktyczną prowadzoną z całą grupą, pracę w
małych zespołach oraz pracę indywidualną z konkretnym dzieckiem.

3. Plan tygodniowy jest uszczegółowieniem planu miesięcznego. Zawiera on wiodące

treści wokół, których będą koncentrowały się wszelkie poczynania nauczyciela i
dzieci w danym tygodniu, uzależnione od pór roku, świąt itd. Zapisany w tygodniowej
tematyce główny temat jest realizowany przez kolejne dni tygodnia i musi odnosić się
do każdego działu wychowania. Treści te muszą być zgodnie z hasłami programu
wychowania w przedszkolu oraz muszą odpowiadać grupie wiekowej dzieci, w której
mają być realizowane.

4. Plan dzienny jest szczegółowym opracowaniem tematu realizowanego w danym dniu.

Chodzi tu o takie opracowanie tematów, aby obejmowały różne elementu całokształtu
procesu wychowania w przedszkolu i aby mimo zróżnicowania i odrębności stanowiły
kompleksowość tematyki. Proces przygotowania planu dziennego obejmuje
następujące elementy:



Uświadomienie i sprecyzowanie celów ogólnych i szczegółowych,



Ustalenie możliwości działania dziecka w zakresie danego tematu,



Selekcja działań według kryteriów wynikających ze specyfiki środowiska,
poziomu grupy, założonych celów,



Opracowanie struktury organizacyjnej zajęć,



Sprecyzowanie zasad, form, metod i środków pracy z dziećmi,



Uszczegółowienie projektów do postaci konspektów dziennych.

Dzienny plan pracy jest to ciąg czynności, z których każdą wykonuje się oddzielnie,
chociaż po kolei, a każda czynność następna wynika z poprzedniej.





Źródło:
Anna Klim-Klimaszewska – Pedagogika przedszkolna.
Maria Kwiatowska – Podstawy pedagogiki przedszkolnej.