Neorealizm włoski – nurt wojenny.

Fundamentalne kino propagandowe „kaligraficzne”, opatrywane znamionującą eskapizm formułą
„kina białych telefonów” ustąpiło miejsca kinu neorelistycznemu, jednej z najbardziej cenionych
formacji lat 40.

Sygnały zmiany: - „Opętanie” – Visconti, 1942 (uważany za pierwszy)

- „Podróż w nieznane” – Blasettiego, 1942

- „Dzieci patrzą na nas” – 1942 – de Sika

Neorealizm w ostatecznym kształcie to formacja antyfaszystowska. Blasetti, De Robertis, Rossellini,
Chiarini i Antonioni nie uchylali się jednak od wykonowania „pracy edukacyjnej” na rzecz dyktatury
czarnych koszul, jednak nie przeszkadzało im to, aby potem sympatyzować z ideologicznymi
doktrynami neorealizmu, a nawet propagować je. Zaś kino włoskie okresu faszystowskiego 1922-43
zostało na długie lata wymazane ze świadomości społecznej jako zjawisko niegodne uwagi.

„Cinema” – na czele stał Vittorio Mussolini, ale byli tam młodzi o lewicowych poglądach – De Santis,
Lizzani, Visconti, Antonioni i Alicata.

Teraz informacje z takiej strony, ale uważam że są w miarę ok.

Włoski neorealizm jest bardzo ważnym zjawiskiem w światowej kinematografii. Narodził się po II
wojnie światowej i miał być dokumentalno-artystyczną próbą opisu złych skutków wojny i
powojennej rzeczywistości Włoch. Do kanonu formuły neorealistycznej należała dokumentalna
prawda o tragediach okupacji faszystowskiej i włoskim ruchu oporu. Te tematy w najważniejszych
dziełach neorealizmu stanowiły zazwyczaj oś przewodnią, wokół których konstruowano inne epizody
fabularne. Wśród najbardziej uznanych twórców neorealizmu znajdują się: Vittorio de Sica, Roberto
Rossellini, Giuseppe de Santis, Alberto Lattuda, Pietro Germi, Luchino Visconti, Aldo Vergano, Luigi
Zampa i Francesco Maselli.

Kino neorealistyczne było realizowane zgodnie z pewnymi założeniami ideologicznymi. Miało cel
społeczny, musiało oddziaływać i rekonstruować okrutną rzeczywistość wojny. Było rodzajem
dokumentalnego świadectwa, w którym opisywano, rozliczano i oskarżano system społeczno-
polityczny.

Z tego też względu określone założenia merytoryczne wymuszały bardzo często na reżyserach
realizację dokumentów albo fabularyzowanych dokumentów. Reżyserzy chcieli przedstawić sytuację
powojennych Włoch w sposób kronikarski, realistyczny i autentyczny. Precyzja zapisu miała w
sposób wiarygodny i jednocześnie ekspresyjny przedstawić tragiczne losy ludzi w trakcie wojny i po
jej zakończeniu.

Zakres tematyczny problematyki neorealizmu był bardzo szeroki. Począwszy od wspomnianych
tematów związanych z ruchem oporu poruszanych w „Rzymie, mieście otwartym” i „Paisie”
Rosselliniego, problematyce nędzy, wyzysku, bezrobocia, chaosu wojny i nieprzystosowania –
opowiedzianych w takich filmach jak: „Dzieci ulicy”, „Złodzieje rowerów”, „Umberto D.” De Siki,
„Gorzki ryż” i „Tragiczny pościg” De Santisa i „Droga nadziei” Germiego – skończywszy na filmach
społecznie zaangażowanych, czyli takich, które przedstawiały bunt i chęć transformacji brutalnej

rzeczywistości. Można by tu wymienić takie filmy jak: „Pod niebem Sycylii” Pietra Germiego i „Ziemia
drży” Luchina Viscontiego czy chociażby „Dach” De Siki.

Bardzo ważnym założeniem konstrukcyjnym w koncepcji neorealizmu była technika filmowania,
polegająca na intensywności zbliżeń. Kadry w najbardziej przejmujących scenach wychwytywały
detale, które w bardzo sugestywny sposób obrazowały głębię cierpienia. Były to zazwyczaj grymasy
twarzy, trzęsące się dłonie, łzy, spocona twarz i mokre włosy zapłakanego i wystraszonego dziecka.

Na faktach oparte jest także jedno z najbardziej reprezentatywnych dzieł neorealizmu – arcydzieło
Roberta Rosselliniego „Rzym, miasto otwarte”. To jeden z najważniejszych filmów omawianego
kierunku, pierwszy, w którym zastosowano paradokumentalną metodę zapisu desperackiej walki z
okupantem i wzorowo odtworzono bestialstwo, jakiego dopuszczało się gestapo na członkach ruchu
oporu. Film został nakręcony w 1945 roku. Opowiada historię czwórki bohaterów, którzy walczą w
konspiracji z niemieckim okupantem.

1942 – „Pilot powraca” – Rossellini – bohater = lotnik zestrzelony nad grecją, który trafia do obozu,
zakochuje się w pielęgniarce, ale korzystając z zamętu ucieka w trakcie bombardowania, porywa
samolot i wraca do kraju. Materiał quasi-dokumentalny  długie sekwencje pokazujące codzienną
pracę pilota, oraz sceny pilota w obozie, proza udręczająca egzystencję. To chyba przed
neorealizmem, tzn raczej na pewno, ehh, tak to jest jak się omawia miesiąc Marcela Carne i potem
taka głupia ja pozostaję z podręcznikiem do samodzielnego opisywania.

1942 – „Opętanie” – Visconti –film współczesny o wymowie antyfaszystowskiej, dziejący się we
Włoszech. Powieść „Listonosz dzwoni zawsze dwa razy”. Cenzura  wyszło bardzo pocięte.

Opowieść o niszczącej sile namiętności, która splotła ze sobą ludzi nie pasujących do sobie. Film
opowiada o nieszczęśliwej, impulsywnej żonie, która zakochuje się z wzajemnością w mężczyźnie,
który w poszukiwaniu pracy podróżuje po kraju. Miłość popycha zakochanych do zbrodni, która
niszczy ich związek i prowadzi do katastrofalnego finału. Miejsce akcji  najbrzydsza część Włoch,
banalne tło, zwykli ludzie. AUTENTYZM

1943 – Człowiek z krzyżem – Rossellini, to w sumie nie jest CHYBA neorelizm, ALBO I JEST TROCHĘ,
ale akcja rozgrywa się na froncie wschodnim, bohater to kapelan wojskowy, który zostaje na tyłach z
rannym żołnierzem, po czym trafia do chaty rosyjskiego chłopa, gdzie spotykają się zarówno
najeźdźcy jak i Rosjanie, motyw międzyludzkiej solidarności. Dzieło dokumentalne. Brak efektownej
batalistyki  udręczająca codzienność wojny, próba przetrwania pod morderczym artyleryjnym
ogniem.

1946 – Paisa–Rosselini - Film ten to zbiór nowel, zagranych głównie przez niezawodowych aktorów, w
naturalnych plenerach. Każdy z sześciu epizodów został nakręcony w innym miejscu Włoch - od
Sycylii po Nizinę Padańską. Akcja rozgrywa się na krótko przed lub po wkroczeniu aliantów, ukazuje
stopniowe wyzwalanie Włoch. Z migawkowych obrazów powstał opis tragicznej i absurdalnej sytuacji
narodu włoskiego pod koniec wojny. Tytułowa "paisa" - zawołanie, jakim zwracali się do Włochów
żołnierze amerykańscy, oznacza w południowym dialekcie tego kraju wieśniaka - paesano.Realia
wojny = bezgraniczne cierpienie. Ukazane cierpienia narodu, jego solidaryzująca postawa w walce z
faszystami. Paisa robi wrażenie filmu realizowanego techniką dokumentalną, w samym centrum

zachodzących zdarzeń  Techniki narracyjne i zabiegi rekonstrukcyjno-inscenizacyjne. Jeździli po
kraju, zbierali materiały.

1948 – Niemcy rok zerowy – Rosselini - Edmund (Edmund Moeschke) jest młodym chłopcem, żyjącym
w zniszczonych przez drugą wojnę światową Niemczech. Stara się podejmować wszelkich prac i
sposobów na zapewnienie rodzinie jedzenia i szans na przeżycie. Pewnego dnia spotyka swojego
byłego nauczyciela szkolnego, który staje się nadzieją dla Edmunda na uzyskanie pomocy. NIE WIEM
JAKI TO NEORELIZM, wojenny czy nie, nie wiem, nie wiem, nie wiem.

Fenomen neorealizmu włoskiego polegał na przedstawieniu prawdy czasów z niewysłowioną wręcz
głębią realistycznego przekazu. Kino neorealistyczne dało kinematografii dokumentalny zapis
fragmentu historii, który odcisnął trwałe piętno na życiu ludzi i narodu

SIABADABADA, myślałam że piszę o neorealizmie wojennym, a to
był raczej współczesny. Więc tutaj wklejam jeszcze współczesny:

ZŁODZIEJE ROWERÓW – de Sika, 1948

Taką scenę można zaobserwować u De Siki w „Złodziejach rowerów”, kiedy mały Bruno jest
świadkiem publicznego linczu, którego ofiarą jest jego ojciec. Kamera pod czujnym okiem
operatora dokonuje serii zbliżeń twarzy, na których rysuje się ból, rozpacz i strach.

Surowa materia rzeczywistości, autentyczna sceneria, niezawodowi aktorzy – często były to postacie,
które doświadczyły bezpośrednio tragedii, osoby z nizin społecznych – te wszystkie elementy
składowe tworzyły koncepcję estetyczną neorealizmu, wzruszającą poetykę filmową. Naturszczycy
znakomicie wcielali się w rolę ubogich, ponieważ w życiu osobistym zetknęli się z dramatem wojny i
problemem nędzy. Z tego też względu potrafili wiernie i bardzo precyzyjnie zobrazować poruszony w
filmie problem. Czarno-białe kadry intensyfikują smutek bohatera. Zdesperowany Antonio rozgląda
się po okolicy i widzi oparty o ścianę domu rower. Rozkazuje synkowi, by ten wsiadł do tramwaju, a
sam kradnie pojazd. Niestety, w tej samej chwili dostrzega go właściciel, który wybiega przed dom i
krzyczy „łapać złodzieja!”.

Neorealizm w swojej metodzie dokumentowania posługiwał się nie tylko fabularyzowanymi
historiami. W większości przypadków inspiracją do nakręcenia danego dzieła była autentyczna
historia. Giuseppe de Santis fabułę swojego filmu „Rzym, godzina 11” zaczerpnął z wydarzenia,
które miało miejsce w styczniu 1947 r. w Rzymie. Wtedy w jednym z włoskich biur handlowych
pojawiła się oferta pracy. W wyznaczonym dniu do budynku tego biura przyszło około dwustu
kobietposzukujących pracy. W trakcie rozmów kwalifikacyjnych w biurze, w którym czekały kobiety,
runęły wielkie, drewniane schody. Kilkadziesiąt kobiet zostało rannych, jedna z nich zmarła.

Zarówno autentyczne historie, jak i bieżące problemy społeczne inspirowały twórców neorealizmu.
Giuseppe de Santis kręcąc „Gorzki ryż” – wzruszającą opowieść o nieuczciwej polityce spekulacyjnej
na plantacjach ryżu – miał na uwadze ówczesne problemy społeczne: bezrobocie i związany z nim
wyzysk we Włoszech.