--

A

. W\Cl~

\

v))

Q.\J ""4,

w

Qe:ZRCk~Q\o..~ W ~

~

w .

,-,?""o<lk-wO

- ~\'l"""';'~-

'kJ.k<rr>-.

~~

(bJ.o.J.~

fu).o

Katarzy a Rynkiewicz

. -.

r

-

/

Naukowe

Kolo Historyków

Uniwersytetu

Gdanskiego

Tradycyjny miecz chinski

~Q

"Ruchyszablinasladujazachowanie

wscieklego,

dzikiegotygrysa,ruchy

mieczanasladujatanczacego

feniksa,

aruchywlóczniplynacego

smoka

"I

'.

~.

~--

I

Miecz"Jen"jest uwazanyzakróla bronikrótkich.Jegohistoriajesttak starajak

historiaChin.Przezponad4000lat udoskonal:mo

nie tylko sposóbwykuciai mate-

rial,z któregobyl zrobiony,alerównieztechnikei sposóbwalki.Dziekitemumiecz

stalsiejednaz najtrudniejszychbroni do opanowania,

alei najtrudniejszado poko-

nania.Osobaposlugujacasiemieczemmusiala,jak doskonalytancerz,miecpelna

kontrolenadswymcialemorazumieczachowaccalkowityspokój.Przezdlugoletni

i ciezkitreningosobata stawalasienie tylko silnafizycznie,aleosiagalanajwyzszy
poziomduchowy.Nawetdzisiajmieczjestbronia,która opanowacmoznapo wielu
latachciezkiegotreningu.Adeptsztukiwalkimusiopanowacnajpierwposlugiwanie

sieinnymibroniamikrótkimi,byzbudowacfundamentyniezbedne

dlapraktykiJen.

W starozytnychChinachprestizmieczaspotegowany

byl przezfakt,zejeston sym-

bolemjednegoz OsmiuNiesmiertelnych

Lu

Dongbina2.Podanieglosi,zeotrzymal

on magicznymieczod OgnistegoSmoka.Talegendajestjednymz dowodównato,
zeJenotaczaniezwyklaauratajemniczosci.

Szacunek

mu okazywany

byl tak wielki,

iz zdarzalosiew czasachhistorycznych,

zeosobawchodzaca

w posiadanie

slawnego

mieczaskladalaswem~nabytkowiofiarez ludzP.Chinskamentalnoscsprawia,ze

mieszkancyPanstwaSrodka traktuja bron zupelnie inaczejniz Europejczycy.
Wierza,zekazdymieczmaduszejak zywaistota.Tenwielki respektwidacwyraznie

nie tylko w sposobieprzechowywania

broni,ale równiezw sposobiejej uzywania.

Celemartykulujest ukazaniecharakteruwalki, a takzepokrótcehistoriii budowy

mieczaJen.Ponadtoukazanieróznicw jegouzyciuw porównaniuz szabla,a takze

drogijaka mieczewoluowalodkrótkiej,szerokiejbronisluzacejglówniedorabania

i cieciaazdo dlugiego,cienkiegoostrza,które w walceporuszasiejak tanczacy,

mi-

tycznyfeniks.

Nie jestesmyw stanieuchwycicmomentu,w którym pojawiasiebron zaslugu-

jacanamianomiecza.Jegopoczateksiegaczasówlegendarnych.

Chinczycywierza,

ze pierwszy miecz stworzyl Chiyou do walki z Huang di4.Przypisywano

mu

magicz-

1

G.

Ciemhroniewicz, Tradycyjna bron chinska w systemie Choy Lee Ful, 1994,

nr 3 (13). s.21.

2 D. Walters.

Milologia Chin, Poznan 1996,

s. 131

.1J.

Szymankiewicz.

J. Sniegowski,

Kung fu, wu shu, Szczecin

1987, s.ll1.

4

J. Sniegowski,

HistoriaklIngfu,Klingfu, 1995,

nr 2 (16),s.22.

130

ne

wlasciwosci

- mial

zabijacsamymwidokiem,

bronic

przed

zlymimocami.

Z punktu

widzeniahistoriirozwojumetalurgii

i

ulepszania

materialudo wyrobuJennastapilow czasiewalk

o wladzemiedzydynastiaShounga CZOU5

(rys.1).

Obajrywalezadalilepszejbroni,przezcowymusilipostep

w wyrobiewszelkiego

rodzajunarzedziwojennych,

takzemie-

cza.Walkiw okresach"Wiosen

i

Jesieni"

(722-481)

oraz"Wal-

czacychKrólestw"(403-221p.n.e.)sprawily,ze wytwarzano

bronmocniejsza

i

ostrzejsza

niz kiedykolwiekprzedtem,zas

ludzie,którzywyrabialimieczezyskiwalibardzowysokistatus
spoleczny.

Trojenajslynniejszych

wytwórcówz tegookresuto:

OuYehTzu,KanChiang

i Om

Yeh6.OuYehTzustworzyldwa

miecze,

którezyskalyslawe.Bylyto JiuhChiuehi Kan Lu.We-

dlug podanbyly one tak ostre,ze po zanurzeniu

i

wyjeciu

z wodypozostawaly

calkowiciesuche.

W latach221-207p.n.e..

..

panowaladynastiaChin.Przetrwalaonatylko 15lat dlatego,

1. Mlecze .dynas~1I

ClOU

ze szybkozostalaznienawidzona

przezcaly naród. Cesarz(YangJwmg-Mmg,

J~.

Ch

'

Sh

'

ly

l

I

d

,

k

b

l d

'

W H

Bolt, Northern Shaohn

In

In S sza egeny Jao y wa capanstwa u

er

swordHongKong1992)

Lieumial

kolekcje10tysiecymieczy,którezostalywrazz nim

'

pochowane.

ChinShinpragnal

je

posiasc,

dlategorozkazalprzeprowadzic

akcjepo-

szukiwawcza.Po wielu latach kopania pozostal

mu

jedyniedól wypelnionywoda.

Mieczynigdynie odnaleziono,

a stawnazwano"JezioremMieczy"7.

W czasach

pa-

nowaniadynastiiHan zostalstworzonypodrecznikmetalurgiiHuai NanWanHua

situ (Tysiacumiejetnosci

HuaiNan)8.Ze wspanialych

mieczyslynelorówniezkróle-

stwoTsaoTsao.Podaniamówia,zeich mieczecielyzelazotak latwojak bloto.Od

okresuTrzechKrólestwazpo PólnocnaDynastieCzoujestniewieledanychnate-
matJen.Wiemy,zeprzewazajacym

metalemtegoczasujest miedz.Widocznezmia-

ny w wygladziemieczaprzyniosladopieromongolskadynastiaJuan(rys.2).Tamie-
szankakulturowasprawila,zepowstalowiecejrodzajów

i

odmianmieczaJen.

Gdyzasw 1644r. zapanowala

mandzurska

dynastiaTs'ing,mieczebyly dluzsze

niz kiedykolwiekwczesniej(rys.3),a do ich wyrobuuzywanoglówniestali.W cza-
sachdynastiiTs'ingbyly trzymiejscaslawnezjakosciwyrabianejtambroni.Dwato
LungChuani WuKan,lezacew prowincjiZurgian,a trzecieto ChingYungw pro-
wincji Henan(siedzibaklasztoruShaolin)9.

Szcze~ólna

slawezyskaloLungChuan

dziekiwspanialejwodzie,którasprawiala,

ze

nigdzieindziejniekutotakdobrejbro-

ni. Gdyw XIX wiekuprzywieziono

karabiny

i

rewolwery,rozwójmieczazostalza-

:!-:/~-:~Z~i;~~~~'

oc;

5 rang Jwing-Ming,

Norlhem Shaolin sword [cyt. dalej: SJwolin sword], Hong Kong 1992,

s.7,

6

Ibidem,

s.7.

7

Ibidem,

s.lO.

K

Ibidem.

y

Ibidem,

s.14.

131

wojownikmóglwydluzycdystans.To pozwalalomu unik-
nacatakurywala,a takzedosiegnac

goz miejsca,w którym

onsambyl bezpieczny.

W chinskimmieczumoznawyróznicdwieczesci:reko-

jesci glownie(rys.4)10.

Rekojescjestplaskai równoleglado

ostrza,czasembywa równiezokraglalub owalna.Sama
glowniemoznapodzielicnatrzy strefy:wierzcholek,który

jest ostryjak brzytwai elastyczny,

srodek,który jest mniej b

ostryi bardziejsztywnyoraztrzeciaczesc,

stepionasluzaca,

do blokowaniainnej bronili. Poobu stronachostrzaznaj-
dujasiespecjalnerowki.Saonespecyficzne

szczególnie

dla

mieczywojennych,gdyzwojownikw czasiebitwy musial
miec wolna bron. Gdy zadawalcios i, miecz"wchodzil"

w cialorywala,wytwarzalasie prózniai trudno bylo bron 4.Miecz.

obosieczny

J~n:

wyciagnac.

Rowki sprawialy,iz pozostawaldosteppowie- a-~ekoJesc,b-g/owma.c-:-

.

l

. .

b l

.

'12

J

l

..

b

glowIca,

d

-

trzonw okladzl-

trzalostrze atwlej y o z ranyWYJac.ezeI mleczpoz a- nie,

e- jelec,[

- sztych

wionybyl tychrowków,to,by usunacgoz cialaprzeciwni-
ka,nalezaloprzekrecicostrze,a tymsamymlekkoposzerzyc

rane.Byloto uciazliwe

w bitwiezwielomaprzeciwnikami

i powodowalo

stratecennego

czasu.Glowniei re-

kojesclaczyjelec,który sluzydo blokowaniai zatrzymaniaostrzaprzeciwnika.

Je-

szczew czasach

starozytnych

rekojescwyposazano

w temblak,którymprzywiazywa-

no bron do pasa.Po wprowadzeniupochwytemblakstopniowoprzeksztalcilsie
w przywiazywany

do glowicyrekojesciozdobnypedzelnadlugimsznurze,

naogól

w jaskrawymkolorze13.

Obecnosc

tej ozdobymialaswojezalety,alerówniezwady.

Przedewszystkimsluzylaonado dezorientowania

przeciwnikanaglymiuderzenia-

mi w twarz,odwracalatezjegouwageodostrza.Ponadtouzywanojej równiezjako
uchwytuprzywyrzucaniumieczadalekoprzedsiebie,dladosiegniecia

cofajacego

sie

przeciwnika.

Podstawowe

wadyto te,zeozdobazmienialarównowage

miecza,a co

za tym idzie,utrudnialaposlugiwanie

sienim orazstwarzalapewneniebezpieczen-

stwo.Wrógmóglja pochwyciciwyrwacbron.

MiecznarazQny

byl nauszkodzenia

nie tylko mechaniczne,

alerówniezspowo-

dowanewilgocia.Dlatego.dla ochronystworzonopochwe.Zwykla zrobionabyla

z drewnai pokrytawezowalub krokodylaskóra.Wojennabylawyrabianaz metalu,

tak by w czasiewalkimócsluzycdoblokowaniabroniprzeciwnika.

Takpokrótceprzedstawia

siebudowamieczawojennegozwanego

WuJen.Jest

to najczestszy

typ miecza,innepowstalydziekijegomodyfikacji(rys.5)14.

Podstawo-

c

d
e

-.=}

t

2.Miecze

dynastii

Juan(YangJwing-Ming,

3.Miecze

dynastii

Ts'ing(Yang

Jwing-Ming,

1.Bolt,Nor/hem...)

1.Bolt,Nor/hem...)

hamowany.

Jen,podobniejak i innabronuzywanaw sztukachwalki,pozostalw sty-

lachdynastiiMing i T'sing.

Takw skrócieprzedstawiasiehistoriamieczaJen.Stanowionajedenz najwaz-

niejszychsymboliChin, gdyztowarzyszyhistorii tegokraju od samegopoczatku.
Przezwieki stworzonosystemwalkiniezwykletrudnydo opanowania.

Z kilku pod-

stawowychtechnik,jakie byly mozliweprzy krótkim, szerokimmieczustworzono
ponadtrzydziescisposobówuzyciadlugiegocienkiegoi trwalegoostrza.Pierwsze
miedzianemieczebyly miekkiei moglybycuzywanejedyniew krótkim dystansie.

Ponadtoostrzazrobionez brazumoglysie latwo zlamacprzy blokowaniuinnych
broni. Dluzszymieczto przedewszystkimmozliwoscwalki w dlugim dystansie,
a wieci szersza

gamamozliwosci,zarównoataku,jak i obrony.Aby zrozumieccha-

rakter walki ta bronia,trzebapoznacbudoweJen.W Europie mieczkojarzysie
z broniasztywnai ciezka,jednakmieczchinskijestzupelnieinny.Jegociezardocho-
dziljedyniedookolojednegokilograma,aponadtoostrzebylonatyleelastyczne,

ze

moznabylo sienim opasacwokól.Z tegopowoduspecyfikauzyciategonarzedzia

jest trudnado zrozumieniadla kogos,kto chocrazw zyciunie mialgow reku,lub

chociazbynie przyjrzalsiemuz bliska.

JakwiecprzedstawiasiebudowamieczaJen,i jej wplywna technikiuzyciatej

broni.Otóz,pierwszechinskiemieczeróznilysieod tych,którychuzywasiedzisiaj.

Byly krótkie,szerokiei stosunkowomiekkie.To determinowalosposóbich uzycia.
Aby dosiegnacprzeciwnika,trzebabylo skracacdystans.Ponadtonalezalouwazac
nabronrywala,gdyzwszelkiepróbyjej blokowaniamoglysiezakonczyc

zlamaniem

miecza.Dzieki ulepszeniomw metalurgiiostrzastopniowostawalysiecorazdluzsze

i ciensze.

Zmienialyswójwyglad,ciezar,a co za tym idziezmienialsietakzesposób

ich uzycia.Najdluzszemieczecharakterystyczne

sadla dynastiiTs'ing.Dzieki nim

10

1. Szymankiewicz,1.

Sniegowski,

op. ci/., s. 113.

11Shaolin sword, s. 14.
12Ibidem, s. 19.

IJ 1.Szymankiewicz,1.Sniegow5ki, op. cil., S.112.

14Shaolin sword, 5.14.

132

133

1>

skierowanyku ostrzu,takby mócunieruchomic

bronrywala,zachowujac

odpowied-

niaodleglosc.

Budowai charaktermieczadeterminowaly

nietylkosposóbjegouzy-

cia,alerówniezmetodynoszenia.

PodwójnyJenbyl zazwyczaj

noszonynaplecach,

zaspojedynczyprzypasie,w pochwiewiszacejnarapciach.

Prawdziwywojowniksamzajmowalsieswoimmieczem.

Osobaniepowolana

nie

mialaprawadotknacgo bezzgodywlasciciela.

W malarstwiechinskimspotykamy

siejednakz motywem,gdziewojownikpowierzaswójmieczslugoml7.

Ta sytuacja

moglamiecdwieprzyczyny.

Popierwszemóglbycto mieczozdobny,

uzywanyjedy-

niew czasieprzyjeci uroczystosci,

aniesluzacydowalki.Podrugie,nawetjezeliwo-

jownik zmuszonybyl oddacsludzemieczwojennyw czasiepodrózy,to ten i tak nie

móglgobezposrednio

dotykac.Jenbyl zawijanyw specjalnymaterial,tak by zacho-

wacodpowiedniszacunek

naleznybroni.

~a zakonczenie

wartojeszczeprzedstawic

systemtreninguJen.W Chinachist-

nieje powiedzenie,

iz by opanowacsztukewladaniawlócznia,potrzebatysiacadni,

mieczemdziesieciutysiecyl8.

Mistrzmiecza(zwanyw ChinachJenKer) musialmiec'

nie tylko sile fizyczna,ale i cierpliwosc.FormyJensaodpowiednikiem

medytacji

i uwazasie,ze przyich pomocymoznanauczycsiegromadzenia

energiiqi i kiero-

waniania. Kto jednakchceopanowactechniki miecza,musinajpierwopanowac
technikeszabli,byzrozumieczródlosily.Toonabudujepodstawyisilemiesni,atak-

ze pomagazrozumiecaplikacjei strategiewalki krótkabronia.Jednaksamsposób
uzyciai konkretnetechnikiuzyciaszablisadiametralnierózneod technikmiecza.
NajlepszatechnikaJenjest atakbezblokowaniabroniprzeciwnika.

Spowodowane

jest to tym,zejedyniejednatrzeciaostrzamozemieckontaktz broniarywala,pod-

czasgdyw szablijednastronaostrzajest tepai calasluzydoblokowania.Dziekite-
mu moznabezwiekszego

ryzykaskracacdystanspodczas

walki.Ponadtoszablaba-

zujejedynienasilemiesni,mieczzadarówniezwewnetrznej

silyqi.Jenuzywanyjest

jednareka,dlategokierujacsiletylko dojednejczescicialamoznastworzycchaos

w organizmie.By tegouniknac,wojowniktrzymapustadlonz palcemsrodkowym
i wskazujacym

wyciagnietym,

zaskciukiemzagietymnapozostalych

palcach.Toza-

chowujeprawidlowyobiegenergij19.

Na tym pragnezakonczyc

swaanalizebudowyi historiimiecza.Moznajedynie

dodac,zemieczjest bronianiezwyklewyrafinowana.

Cechujagoplynne,pólkoliste

ruchy,gwaltownepchnieciapo malychlukach

i

silaciecpochodzaca

nie tylko z ru-

chówramion,alei calegociala.Ostrzemieczasluzyglówniedo podcinaniamiesni,
sciegieni zyl,dlategoatakjest skierowanyna miejscazgiecprzylokciach,pachwi-
nachi kolanachoraznaszyje.PrawdziwyJenKer potrafizachowac

w walceniewzru-

szonyspokój,dlategojestniezwykletrudnymprzeciwnikiem.

Historiamieczato nie

tylko udoskonalaniemetodwyrobui szukanielepszychmaterialów.

Totez4000lat

c

A

5.Typymieczy

(YangJwing-

6. MislrzChien-Liang

Huang(Sylwetkimistrzów,

"Kungfu",

Ming,1.BolI,Northem...)

1992,

nr 1(3))

wetypywytworzone

zWuJento:a)

miecz

z hakiem(WuGouJen),któryprzezna-

czonybyl do odcinaniakonczyn;b) miecz-pila(GianTzu Jen)- mialpostrzepione

ostrza,bylepiej

ciac,

zaskoncówka

o ksztalcie

okawezawydawala

podczas

walki

specyficzny

dzwiek;miecz"jezykweza"(SherTherJen)o falistymostrzu,nadajacym

mu niebywalazdolnosccieciaoraz podwójnymkoncu,który dawalwalczacemu
mozliwoscprzechwycenia

broniprzeciwnikaw dlugimdystansie.

Obokmieczypoje-

dynczychstworzonotez mieczepodwójne.PoczatkowoformypodwójnegoJenwy-
konywanebylyw teatrzechinskimi zyskalyslawedziekiartystycznym

formomsztu-

ki wojennejprzedstawianej

w cesarskich

palacach.

Z czasemdocenianonietylkoje-

gowaloryartystyczne,

alerówniezwojenne.Pewnamodyfikacjategotypubronijest

podwójnymiecz-hak(rys.6). Pochodzion ze szkólpólnocnych.Zarównohak,jak
i oslonagardyczyjej zakonczenie,

bylyostrei uzywanedocieci pchniecl5.

Dwamie-

cze-ha.kisluzylydo wyrwaniabroni przeciwnikalub spychania

go azdoutratyrów-

nowagI.

Wewszystkichrodzajachsztukwalki niezwykleistotnejestwyczucieprzeciwni-

ka i utrzymanieodpowiedniegodystansu.

WojownikJenstarasietrzymacprzeciw-

nikaw srednimlub dlugimdystansie,

by mócuzywacostregokonca.Jednakstylepo-

ludniowepreferujawalkew krótkim dystansie,

tak wiecmiecz

z

poludniaróznisie

pewnymicechamiod mieczapólnocnego.Przedewszystkimjest on krótszy,a co za
tym idziemusibycszerszyigrubszy,by zachowacwlasciwawage.Pozatymjelecjest

zwróconyw stronewojownika,tak by bron przeciwnikazeslizgnela

siepo nim i by

dziekitemumócatakowacw krótkim dystansie16.

W systemach

pólnocnychjelecjest

151.Szymankiewicz, 1.Sniegowski. op. cit., s. 107.

16Shao/in sword, s.20.

17L. Sickman, A. Saper, Sztuka i architektura w Chinach, Waszawa1984,s. 273.
IXShao/in sword, s.6.

19Ibidem,

s. 23.

134

135

~

c-.~

ciezkiegotreningu,a tymsamymosiaganiacorazto wyzszego

poziomuzarównofi-

zycznego,

jak i duchowego.

Wrazzezmianamiw budowieJenzmienialsiei sposób

walki ta bronia.Dziekitemuosoba,która opanowalatechnikemiecza,nie musiala

obawiacsie zadnejinnej "bialej" broni.Skupilamsie na mieczachwojennych,ale
chcezaznaczyc,

ze Jenwykorzystywano

równiezw sztukachteatralnychi tancach

(rys.7). Formywalki dziekiplynnoscii elastycznosci

ruchówprzypominajataniec,

mozewlasniedlategoChinczycyprzyrównujaje do tancamitycznego,

pelnegogra-

cji i wdzieku,feniksa.

7.Tanieczmieczem

("Kungfu".1992,

nr 3(5))

136