1

P. Levinson, „Telefon komórkowy”

1. „Cud - telefon”

- Telefon komórkowy – „cud telefon” – możliwość rozmowy z każdym,

wszędzie, zawsze;

-

Komórka dziś: wszechobecna, powszechna, element życia

, ale:

niejednokrotnie ratowała życie;

- Telefon A. Bella – cudowne urządzenie odkąd tylko się pojawił; możliwość

alarmowania o niebezpieczeństwie (wcześniej za pomocą telegrafu metody
lepsze niż żadne, ale brak im subtelności, precyzyjności i interaktywności)

- Telefon: możliwość kontaktu ze światem, ale jednocześnie: zaburzenie

domowego spokoju; obawy o naruszenie prywatności (dlatego popularne
były budki telefoniczne)

- Telefon komórkowy: totalny brak prywatności; może zadzwonić zawsze i

wszędzie druga strona „cudownego urządzenia”

a) Coś za coś

- każdy środek komunikacji oznacza kompromis;
-

telefon komórkowy: usprawnienie procesu komunikacji; jego postęp

(Internet, telewizja wymagają siedzenia przed monitorem – przywiązanie
użytkownika do miejsca);

-

telefon komórkowy pozwala wyjść z domu

(podobnie aparat fotograficzny,

czy długopis); możliwość przemieszczania się i łączność ze światem; Levinson:
Internet stanie się dodatkiem do komórki

-

główna zaleta i zarazem problem telefonu kom.: MOBILNOŚĆ
(niebezpieczeństwa: rozmowy w trakcie jazdy samochodem, niepożądane
telefony; mimowolni świadkowie rozmów)

- Levinson: nie musimy biernie tolerować wad i zagrożeń, jakie niosą

pożyteczne pod innymi względami środki komunikacji: możliwość
zastosowania nowszych technologii – mediów zaradczych, np. Zestawy
głośno mówiące

b) Niezamierzone skutki oraz media zaradcze

- Niezamierzone skutki telefonu kom.: inni mogą dzwonić w czasie, w

którym możemy sobie tego nie życzyć, telefon z aparatem pozwala robić
kompromitujące zdjęcia

- Niezamierzone skutki są nieodłączne od wynalazków, podobnie jak środki

zaradcze (tak było chociażby z oknem)

- Środki zaradcze dla niezamierzonych skutków telefonu: możliwość

wyłączenia telefonu, dzwonki identyfikujące rozmówcę

- Wynalazki często rozwijają się w innym kierunku, niż zamierzał ich twórca (np.

fonograf T. Edisona);

c) Demokratyczne, darwinowskie media

- ludzie decydują o ewolucji mediów; media konkurują między sobą o uwagę/

poparcie swoich użytkowników

- media ewoluują dzięki naturalnym wyborom ludzi; przetrwają te, które lepiej

pasują do ich potrzeb zamiary wynalazców i decyzje polityczne i gospodarcze
przywódców nie są decydujące

- każdy, kto decyduje się na użycie jakiegoś środka przekazu i chce odpowiedzieć

na komunikaty, przykłada rękę do procesu selekcji mediów wpływ na ewolucję
mediów (nie zawsze wybieramy dobrze)

2

- telefon komórkowy zaspakaja starą potrzebę człowieka jednoczesnego

rozmawiania i chodzenia

2. Informacja w ruchu

- mowa jest kluczem; słowa mogą opisać wszystko

- umiejętność mowy rodzi naturalną potrzebę komunikacji na odległość

stąd idea telefonu komórkowego

- duże znaczenie ma tu również dwunożny chód – w „uwolnionych” rękach można

coś trzymać, np. telefon komórkowy

- inteligencja i zmysł wynalazczy + potrzeba komunikacji niezależnie od

miejsca = telefon komórkowy

- komórka: nie tylko przenośne urządzenie służące do komunikowania, ale

także interaktywne

- zapis na tablicach, a nie na ścianach/w jaskiniach – pierwszy krok mobilnych

mediów cud mobilności mediów – drukowana książka (okres renesansu); druk
pozwolił też na zwielokrotnienie liczby egzemplarzy tego samego dzieła, stało się
ono trwalsze książka mogła być czytana w różnych miejscach, w różnym czasie

- umiejętność czytania – warunek wszelkiej komunikacji na piśmie – ruchomej i

stacjonarnej; ma podstawowe znaczenie w świecie druku; jest trudna do
osiągnięcia;

- prasa drukarska, maszyna do pisania – urządzenia stacjonarne
- koniec XIX w. – zalążki mobilnych mediów: przenośny aparat fotograficzny; XX

w.: radio tranzystorowe, laptop, telefon komórkowy

a) Aparat Kodaka i ruchomy wytwórca mediów

- książka – przenośna z punktu widzenia jej czytelnika, nie wytwórcy
- koniec XX w. – publikacje w Internecie – łatwość nanoszenia zmian, jednak utrata

„niezawodności umiejscowienia” (książka jest „niezawodnie umiejscowiona”)

- Fotografia: przenośna, trwała (niemal jak książka), powstała, by ratować obraz

przed unicestwieniem go przez czas;

- w poł. XIX w.: kieszeń, jako nosiciel mediów (np. aparat fotograficzny)

- 1889 r. – aparat kodak – nowoczesne medium; zmienia proporcję między

ilością wytwórców, a konsumentów (konsument ma możliwość
wytwarzania) wzmocnił pozycję mediów ruchomych (z wcześniejszych
mediów do ruchomych zalicza się pióro do pisania, przenośny
sekretarzyk); Kodak sprawił, że fotografowanie przestało być monopolem
profesjonalistów; Aparat fotograficzny – przedłużenie ludzkiego oka; medium
„odporne na pogodę”

- pismo i fotografia zaspokajają potrzeby zmysłu wzroku

b) Radio na kółkach

- wynalazki akustyczne: 1876 – elektryczny telefon; 1877 – mechaniczny fonograf

(odtwarzał i nagrywał dźwięk)

- mobilność akustycznych wynalazków pojawiła się wraz z płytami winylowymi
- radio samochodowe – muzyka w ruchu (1929 – pierwsze radio samochodowe);
- radio: pozwala na wykonywanie innych czynności podczas słuchania;
- radio: towarzystwo i rozrywka
- tranzystor otworzył erę przenośnych mediów elektronicznych (zmniejszanie

rozmiarów i zwiększanie mocy to zasada rządząca rozwojem techniki; mózg
człowieka to modelowy przykład tej zasady)

c) laptopy i przenośna produkcja

- dwutorowy rozwój mobilności mediów:

3

media udostępniające wytwory procesu komunikowania (książki, radia)

narzędzia umożliwiające produkowanie mediów (ołówek, aparat
fotograficzny)

- obie te linie – konsumenta i producenta – splatają się w telefonie

komórkowym: odbieranie i wykonywanie połączeń

- komputer osobisty: przyjmował się wolniej niż telewizja; wymagał dużych

umiejętności; miał możliwości wytwórcze (pierwsze takie medium od czasów
telefonu), jednocześnie był potężnym odbiornikiem (wymagał przy tym dużego
nakładu pracy)

- opanowanie komputera – mniej problematyczne dla dzieci, niż dla dorosłych;
- mikrochip – początek osobistych i przenośnych komputerów; 1983 – przenośny

kaypro

- w czasie „narodzin” i upowszechniania się laptopów funkcjonowały już, mniej

wymagające, telefony komórkowe

-

poł. lat 90 XX w. – triumf WINDOWS; choć komórka nadal jest prostsza w
obsłudze, XX/XXI . to epoka komputerów osobistych - epoka cyfrowa: zarządzanie
tekstem, telekomunikacją, cyberprzestrzeń –

komórka staje się uzupełnieniem

komputerowej kultury;

- z drugiej strony (perspektywa telefonocentryczna):

telekomunikacyjne

możliwości komputera były zależne od linii telefonicznych; w kontekście Internetu
komputer można uznać za przystawkę do telefonu, a nie odwrotnie

komórka –

lepszy rodzaj telefonu i lepszy rodzaj Internetu

d) D. Tracy, kapitan Kirk i sztabka złota

- pierwsze modele telefonu komórkowego: niewygodne, ciężkie (ok. 1 kg),

w kształcie sztabki złota, drogie

- kilka lat przed pierwszą komórką – komputer osobisty Apple
-

ceny i rozmiary obu tych urządzeń wkrótce zaczęły maleć (tak jest ze

wszystkimi nowymi mediami: początkowo są bardzo drogie, jednak cena spada ze
względu na nastawienie się na masowego odbiorcę)

- telefon komórkowy szybko dogania Internet: możliwość rozmawiania,

przesyłania tekstów, zdjęć, oglądania telewizji komórka może
pochłonąć mały, przenośny komputer

3. Światowa pajęczyna

- media wykorzystujące wzrok są bardziej wymagające, niż te, które

wykorzystują słuch; wyjątek: telewizja, mimo, że angażuje wzrok, nie wymaga
takiego skupienia, jak np. książka

- czytanie monopolizuje uwagę człowieka bardziej niż rozmowa; zaleta słowa

drukowanego – nie znika, jest trwalsze, można do niego wrócić (czyli można
odłożyć książkę na półkę)

- inaczej jest przy lekturze stron internetowych; Internet oferuje niezliczoną liczbę

stron, ale wymaga przy tym największej uwagi; nie ma tu swobody „odkładania
na półkę”, strony są nietrwałe; mogą być usunięte lub zmodyfikowane, znajdują
się „na łasce serwera”

- większość czynności związanych z Internetem wykonuje się w budynkach:

pewniejsze zasilanie i połączenie telefoniczne (laptopy zaczęły wychodzić na
zewnątrz)

-

takich problemów nie ma

telefon komórkowy: może opuścić pomieszczenie,

bez względu na pogodę

a) Rozwalanie pokoi

- elektryczność „zamyka” człowieka w pomieszczeniach

4

- laptop – możliwość pracy poza biurem; technologie bezprzewodowe dają dostęp

do sieci poza pomieszczeniami

- telefon komórkowy: wymaga bezprzewodowego zasilania podobnie jak

laptop, ale jego bateria działa dłużej i jest bardziej niezawodna (dzięki
mniejszemu zużyciu energii)

- w Internecie łatwiej zatracić poczucie czasu; telefon komórkowy nie absorbuje w

taki sposób, jak laptop;

- mobilność laptopa jest mniejsza niż telefonu komórkowego; laptop jest wciąż

zakorzeniony w pomieszczeniu

- telefon komórkowy może być używany w dowolnym miejscu – tak został

zaprojektowany

- trzy kategorie mediów ze względu na stopień ich przywiązania do

pomieszczeń:

media, które MUSZĄ znajdować się w pomieszczeniu (telewizor, telefon
stacjonarny)

media, które mają stosunek przejściowy do pomieszczeń – łatwo je
przenosić, ale przeważnie funkcjonują w pomieszczeniach (laptopy,
gramofony)

media, które „rozstały się” z pomieszczeniami (książki, mp3, telefony
komórkowy, aparaty fotograficzne)

b) pajęczyny i gniazda

- telefon ma ogromną moc – jego dźwięk może oderwać od każdej

czynności;

- bezprzewodowy telefon stacjonarny – nieśmiały krok ku telefonowi

komórkowemu

-

telefon: dał możliwość łączności ze światem z domu; jednocześnie był
wtargnięciem w przestrzeń prywatną – irytował, naruszał spokój; telefon
sam się zapowiada, dzwoni nieproszony (inne media nie włączają się
same, chyba, że tak je zaprogramowaliśmy)

4. Ruchome ognisko domowe

- ludzie – ogniska łączności, ale uwarunkowania biologiczne ograniczały zdolność

komunikacji;

faza A – komunikacja bezpośrednia; trwała do pojawienia się rysunków
naskalnych, rzeźb (możliwość przekazywania i odtwarzania informacji)

faza B – od pierwszych technologii (pismo – abstrakcyjna forma słowa
mówionego, możliwość przedstawiania abstrakcyjnych idei, pojęć; telegraf
Morse’a – abstrakcyjna forma słowa pisanego, możliwość natychmiastowej
transmisji tekstu pisanego)

faza C – udostępnienie wszelkiej informacji w dowolnym miejscu i
czasie (jeszcze nie osiągnęliśmy tego w pełni)

- faza B wypełniła domy mediami, ale na zewnątrz człowiek wciąż był ich

pozbawiony; Z telefonem komórkowym w ręku stoimy na trasie fazy C;

- telefon komórkowy – szczyt mobilności mediów – umożliwia odbiór i

produkowanie, natychmiast i na odległość;

- przed „komórkami” media w większości funkcjonowały w pomieszczeniach (wyj.

Kina, budki telefoniczne, ale umożliwiały tylko jeden rodzaj transmisji)

- telefon komórkowy: początkowo medium jednowymiarowe; od kiedy

znalazł zaczepienie w Internecie, ma coraz więcej możliwości, jakie
oferuje sieć;

- telefon komórkowy umożliwia natychmiastowe zaspokojenie potrzeby

komunikowania w dowolnym czasie i miejscu;

5

- Internet: łatwo o nieporozumienia; łatwiej być agresywnym, niż w kontakcie

bezpośrednim; skłonność do wypowiedzi prywatnych

a) Społeczeństwo telepatyczne

- media jednokierunkowe (radio, telewizja) umożliwiają odbieranie informacji w

dowolnym czasie; informacje te są skierowane do masowego odbiorcy, choć dają
złudzenie stworzonych dla odbiorcy indywidualnego

- - w rozmowie telefonicznej nie ma takiego złudzenia; strony komunikują

się ze sobą - relacja interaktywna, aktywna i realna;

- telefoniczna telepatia polega na wypowiadaniu myśli; decydujemy, co chcemy

powiedzieć; prywatność pozostaje pod kontrolą

- telefon komórkowy przemienił każdą torebkę/kieszeń w budkę

telefoniczną

- komórka maksymalizuje możliwości dialogu

- telefon komórkowy i jego wpływ - prognozy Levinsona:

większe możliwości robienia tego, co chcemy – możliwość „robienia
szybciej i więcej” dzięki możliwości szybkiego kontaktu

miejsce, jako źródło informacji, straci na znaczeniu łatwość kontaktu i
uzyskiwania informacji z dowolnego miejsca przebywanie w
wielu miejscach naraz

interaktywna komunikacja

„komórka z dostępem do Internetu przyda światu mądrości”

telepatyczność społeczeństwa nie będzie oznaczała większych możliwości
fizycznego odczuwania się nawzajem; społeczeństwo telepatyczne
będzie obszarem niematerialnej informacji i nieodwzajemnionego
dotyku