Zagadka obecnej pseudonaukowosÂci kreacjonizmu

GøosÂny spoÂr ewolucjonizm±kreacjonizm ma zagadkowy charakter. Pewna

wersja ewolucjonizmu, rozumianego jako poglaÎd o wspoÂlnocie pochodzenia,

mianowicie darwinizm (neodarwinizm) dominuje we wspoÂøczesnej biologii.

Darwinizm stwierdza nie tylko fakt ewolucji, pochodzenie wszystkich organiz-

moÂw od wspoÂlnego przodka (lub grupy przodkoÂw), ale i proponuje mechanizm

jej zachodzenia: zmiennosÂc oraz doboÂr naturalny. Darwinizm nie jest jedynaÎ

akceptowanaÎ dzisiaj lub dawniej w nauce wersjaÎ ewolucjonizmu. SaÎ i inne. Ale

niektoÂre wersje ewolucjonizmu, jak Henri Bergsona czy Pierre'a Teilharda de

Chardina, majaÎ nienaukowy charakter. Natomiast wszystkie bez wyjaÎtku wer-

sje kreacjonizmu uchodzaÎ powszechnie za pseudonaukowe. Nie ± za niedobraÎ

naukeÎ, bøeÎdnaÎ, faøszywaÎ, niepoprawnaÎ, niezgodnaÎ z faktami, ale za pseudona-

ukeÎ. Dawniej jednak tak kreacjonizmu nie traktowano. Jeszcze poÂøtora wieku

temu Darwin polemizowaø z biologami-kreacjonistami, np. AsaÎ Grayem, Ri-

chardem Owenem, Louisem Agassizem i innymi uczonymi. KreacjonistaÎ byø

tezÇ na przykøad Linneusz.

Jest pewien typ faktoÂw, ktoÂry filozof nauki powinien umiec wyjasÂniacÂ, tak

jak fizyk wyjasÂnia spadanie przedmiotoÂw, a astronom ± ruchy planet. SaÎ to

opinie wspoÂøczesnej wspoÂlnoty uczonych. Skoro uczeni moÂwiaÎ, zÇe darwinizm

jest naukaÎ, a kreacjonizm ± nie, to nie powinnisÂmy zastanawiac sieÎ, czy tak jest,

ale ± dlaczego tak jest? Standardowym wyjasÂnieniem filozofa nauki, dlaczego

jakas koncepcja nalezÇy do nauki, jest odwoøanie sieÎ do kryterium demarkacji.

Skoro dawniej mozÇna byøo byc uczonym i kreacjonistaÎ zarazem, a dzis ± nie, to

nasuwa sieÎ hipoteza, zÇe musiaøy ulec zmianie obowiaÎzujaÎce kryteria demarka-

cji. Co i kiedy ulegøo zmianie?

KAZIMIERZ JODKOWSKI

Instytut Filozofii
Uniwersytetu Zielonogórskiego

Dlaczego kreacjonizm

jest pseudonauk¹?

FILOZOFIA PRZYRODY I NAUK
PRZYRODNICZYCH

3

317

317

Zarys dziejoÂw kryterium demarkacji od XIX do XX w.

W XIX w., w ktoÂrym zÇyø i dziaøaø Darnin, ostatecznie porzucono relikt

Arystotelesowskiego rozumienia nauki, jakim byø wymoÂg pewnosÂci twierdzenÂ

naukowych. ZÇadne twierdzenie nie jest pewne, w kazÇde mozÇna zwaÎtpicÂ, wszyst-

kie saÎ omylne. PrzyjeÎto powszechnie tzw. fallibilizm. JesÂli nie mozÇna zÇadnego

twierdzenia naukowego uznac za absolutnie pewne, to jaka istnieje roÂzÇnica

mieÎdzy naukaÎ a nienaukaÎ, mieÎdzy wiedzaÎ naukowaÎ a na przykøad wiedzaÎ po-

tocznaÎ? XIX-wieczni fallibilisÂci odpowiadali na to pytanie, wskazujaÎc na me-

todeÎ. Wiedza naukowa byøa lepsza, bardziej wiarygodna, gdyzÇ uzyskuje sieÎ jaÎ

metodycznie. Ale na temat tego, jaka metoda nadaje wiedzy walor naukowosÂci,

juzÇ nie byøo jednomysÂlnosÂci. Jedni uwazÇali na przykøad, zÇe naukeÎ wyroÂzÇnia

formuøowanie przewidywanÂ, zwøaszcza przewidywan na podstawie dobrze po-

twierdzonych praw przyrody. Inni ± i stanowili oni wieÎkszosÂc ± uwazÇali, zÇe

znamieÎ naukowosÂci daje wiedzy metoda indukcyjna, metoda uogoÂlniania

wczesÂniej zdobytych faktoÂw (obserwacji i eksperymentoÂw)

1

.

PrzekonujaÎcaÎ polemikeÎ z tak rozumianym indukcjonizmem przedstawiø

Popper. Teza indukcjonizmu jest zaroÂwno intuicyjnie niewiarygodna (bo teorie

saÎ dokøadniejsze, majaÎ wieÎkszy zakres i saÎ bardziej abstrakcyjne od obserwa-

cji), jak i historycznie faøszywa (badania z historii nauki pokazujaÎ, zÇe nowe

fakty odgrywaøy, co prawda, wazÇnaÎ roleÎ w rozwoju nauki, ale nie jako punkt

wyjsÂcia do uogoÂlniajaÎcych operacji tworzenia teorii. Fakty søuzÇaÎ do oceny juzÇ

istniejaÎcych teorii ± do ich potwierdzania lub obalania, ale same teorie wywo-

dzaÎ sieÎ raczej z przednaukowych i nienaukowych koncepcji i rozwazÇanÂ, na

przykøad z poglaÎdoÂw filozoficznych czy religijnych

2

. UwzgleÎdniwszy krytykeÎ

Poppera trudno przyjaÎcÂ, zÇe za uznanie pseudonaukowosÂci kreacjonizmu od-

powiada to, zÇe kreacjonizm nie jest uogoÂlnieniem faktoÂw empirycznych. Rze-

czywisÂcie, nie jest. Ale to samo mozÇna powiedziec o ewolucjonizmie. Induk-

cjonizm nie nadaje sieÎ wieÎc do wyjasÂnienia, dlaczego darwinizm ma charakter

naukowy, a kreacjonizm go nie ma.

WspoÂøczesne, czyli XX-wieczne koncepcji demarkacji nauki i pseudonauki,

znajdowaøy sieÎ pod przemozÇnym wpøywem poglaÎdoÂw neopozytywistycznych.

NeopozytywisÂci oddzielali naukeÎ od logiki i matematyki (twierdzenia logiki

1

Por. L. Laudan, Zgon problemu demarkacji, tøum. A. Koterski, w: Z badan nad prawdaÎ,

naukaÎ i poznaniem, red. Z. MuszynÂski, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skøodow-

skiej 1998, s. 67-68 [63-79], Realizm. RacjonalnosÂcÂ. Relatywizm, t. 31.

2

Por. np. K.R. Popper, O statusie nauki i metafizyki, w: tenzÇe, Droga do wiedzy. Domysøy

i refutacje, tøum. S. Amsterdamski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1999, s. 315-327 [313-

-339], Biblioteka WspoÂøczesnych FilozofoÂw.

Filozofia Przyrody

i Nauk Przyrodniczych

3

Kazimierz Jodkowski

318

i matematyki miaøy byc analityczne, twierdzenia naukowe zas ± syntetyczne),

a z drugiej ± od metafizyki (twierdzenia naukowe miaøy byc sensowne, a meta-

fizyczne ± bezsensowne). UwazÇali jednoczesÂnie, zÇe demarkacja analityczne±

syntetyczne jest wzgleÎdnie nieproblematyczna, trudnosÂc widzieli tylko w po-

dziale zdan na sensowne i bezsensowne. Znalezienie dobrego kryterium

sensownosÂci, a to byøo jedno z gøoÂwnych zadanÂ, jakie sobie neopozytywisÂci

postawili, mozÇna wieÎc uznac praktycznie za znalezienie kryterium demarkacji

nauka±pseudonauka. PrzyjaÎwszy to, mozÇemy stwierdzicÂ, zÇe neopozytywisÂci

zaproponowali dwa kryteria demarkacji

3

.

Pierwsze z nich, mocniejsze, to kryterium empirycznej weryfikowalnosÂci.

Wedle niego twierdzenie jest naukowe, jesÂli na podstawie dosÂwiadczenia em-

pirycznego (obserwacji i eksperymentoÂw) mozÇna wykazac jego prawdziwosÂcÂ.

W tym ujeÎciu jakies zdanie jest naukowe, jesÂli jest samo jednostkowym zda-

niem obserwacyjnym lub jest roÂwnowazÇne koniunkcji jednostkowych zdanÂ

obserwacyjnych. Podobnie byøoby z teoriaÎ naukowaÎ, ktoÂraÎ przeciezÇ najczeÎsÂciej

uwazÇa sieÎ za zbioÂr twierdzenÂ. Niestety, to kryterium jest za mocne. Nakazuje

ono wyrzucic poza nawias nauki niemal wszystkie interesujaÎce teorie naukowe

(tzw. teorie uniwersalne). Powodem jest to, zÇe teorie uniwersalne odnoszaÎ sieÎ

do nieskonÂczonej ilosÂci jednostkowych faktoÂw. Z praktycznych powodoÂw nie

da sieÎ ich wszystkich sprawdzicÂ, nie da sieÎ wieÎc wykluczycÂ, zÇe za ktoÂryms razem

przy sprawdzaniu teoria okazÇe sieÎ niezgodna z faktami.

Skoro kryterium empirycznej weryfikowalnosÂci okazaøo sieÎ wadliwe, nie

ma sensu na jego podstawie odpowiadac na pytanie, dlaczego darwinowski

ewolucjonizm jest naukaÎ, a kreacjonizm ± pseudonaukaÎ.

Kolejne kryterium demarkacji neopozytywistoÂw byøo søabsze. Wymagaøo

ono nie mozÇliwosÂci wykazania prawdziwosÂci teorii, lecz jedynie mozÇliwosÂci jej

potwierdzenia na podstawie obserwacji i eksperymentoÂw. Byøo to kryterium

empirycznej konfirmowalnosÂci. Zdanie uwazÇa sieÎ za skonfirmowane, gdy wy-

nika z niego prawdziwe zdanie empiryczne, zdajaÎce spraweÎ z jakiejs obserwacji

lub eksperymentu. Kryterium to pozwala uznac uniwersalne teorie za nauko-

we, gdy niektoÂre z jej obserwacyjnych przewidywan (a nie wszystkie, czego

domagaøo sieÎ poprzednio omawiane kryterium demarkacji) mogøy okazac sieÎ

prawdziwe. Usuwaøo wieÎc wadeÎ, jakaÎ obarczone byøo kryterium empirycznej

weryfikowalnosÂci.

3

Nieco dokøadniejsze omoÂwienie por. w: K. Jodkowski, Metodologiczne aspekty kontrowersji

ewolucjonizm±kreacjonizm, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skøodowskiej, Lublin 1998,

s. 219-224, Realizm. RacjonalnosÂcÂ. Relatywizm t. 35; oraz K. Jodkowski, Filozofia nauki w XX

wieku, w: Filozofia wspoÂøczesna, red. L. Gawor, Z. Stachowski, Bydgoszcz±Warszawa±Lublin:

Oficyna Wydawnicza Branta 2006, s. 239-246 [235-257].

Filozofia Przyrody

i Nauk Przyrodniczych

3

Dlaczego kreacjonizm jest pseudonaukaÎ?

319

319

Czy to søabsze kryterium pozwala rozwiaÎzac problem postawiony w tym arty-

kule? Niestety, nie. PotwierdzalnosÂc empiryczna jest øatwo osiaÎgalnaÎ cechaÎ roz-

maitych koncepcji. Darwinowski ewolucjonizm jest, oczywisÂcie, teoriaÎ naukowaÎ

z tego punktu widzenia, zÇe potwierdzajaÎ go liczne obserwacje, dotyczaÎce zmian

czeÎstosÂci jakiejs cechy w danej populacji (dokøadniej: zmian czeÎstosÂci alleli), wy-

niki eksperymentoÂw laboratoryjnych, a nawet obserwacje powstawania nowych

gatunkoÂw. Niestety, kryterium to kazÇe uznac roÂwniezÇ i kreacjonizm za naukowy,

gdyzÇ mozÇna wskazac ± nieliczne, co prawda ± ale jednak potwierdzenia tej kon-

cepcji. Na przykøad kreacjonizm przewiduje systematyczne luki w zapisie kopal-

nym, co sieÎ potwierdza

4

, albo znajdowanie nieznanych dotaÎd funkcji dla tzw.

organoÂw szczaÎtkowych

5

, albo sÂmieciowego DNA

6

, co sieÎ roÂwniezÇ potwierdza.

Kryterium empirycznej konfirmowalnosÂci jest wyrazÂnie wadliwe, skoro

kwalifikuje pseudonaukeÎ jako naukeÎ. Prowadzone przez wiele lat dyskusje

nad tym kryterium ujawniøy takzÇe kilka innych istotnych wad, ktoÂrych tu jed-

nak nie beÎdeÎ omawiaø. Ich istnienie skøoniøo Karla Poppera do zaproponowa-

nia najbardziej popularnego dzis kryterium naukowosÂci, jakim jest empiryczna

falsyfikowalnosÂcÂ.

Zgodnie z falsyfikacjonistycznym kryterium demarkacji twierdzenie jest

naukowe nie wtedy, kiedy mozÇna je zweryfikowac lub skonfirmowacÂ, ale jesÂli

mozÇna je obalic na podstawie danych empirycznych. Musi byc wieÎc ono nie-

zgodne z pewnym mozÇliwym zdaniem obserwacyjnym (tzw. potencjalnym fal-

syfikatorem). MoÂwiaÎc potocznie, teoria jest naukowa, jesÂli mozÇna sobie wyob-

razic takie dosÂwiadczenie (obserwacjeÎ lub eksperyment), ktoÂre obali teorieÎ.

Teoria naukowa musi wieÎc cos zakazywacÂ, nie mozÇe byc zgodna ze wszystkimi

mozÇliwymi do pomysÂlenia obserwacjami.

Ale i to kryterium, jak i poprzednio przytaczane, nie pozwala uzasadnicÂ

rozroÂzÇnienia, przeprowadzanego przez uczonych ± darwinowski ewolucjonizm

jest naukaÎ, kreacjonizm jest pseudonaukaÎ. Okazuje sieÎ bowiem, zÇe kreacjonizm

mozÇna empirycznie obalicÂ. JesÂli dla przykøadu kreacjonisÂci twierdzaÎ, zÇe caøy

sÂwiat zostaø stworzony 6-10 tys. lat temu, to zastosowanie rozmaitych metod

4

Por. K. Jodkowski, Zapis kopalny. O konflikcie faktoÂw i teorii ± rozwazÇania metodologiczne,

¹Na poczaÎtku...º 170-171 (2003), nr 7-8, s. 295-320; K. Jodkowski, Ewolucja ewolucjonizmu z po-

pperowskiego punktu widzenia, ¹Filozofia Naukiº 11 (2003), nr 2 (42), s. 51-63.

5

Por. J. Bergman, G. Howe, ¹Vestigial Organsº Are Fully Functional (A History and Evalua-

tion of The Vestigial Organ Origins Concept), Kansas City: Creation Research Society Books 1990.

6

Por. K. Jodkowski, Metodologiczne aspekty, s. 363-364; P. Bylica, TestowalnosÂc teorii inteligent-

nego projektu, ¹Filozofia Naukiº 2003, nr 2, s. 48 [41-49]; W.A. Dembski, PowroÂt projektu do nauk

przyrodniczych, tøum. D. Sagan, w: Teoria inteligentnego projektu ± nowe rozumienie naukowosÂci?,

red. K. Jodkowski, Warszawa: Wydawnictwo Megas 2007, s. 22 [11-24], Biblioteka Filozoficznych

AspektoÂw Genezy, t. 2; P. Bylica, SpoÂr o naukowosÂc teorii inteligentnego projektu, s. 75-76 [51-78];

D. Sagan, Teoria inteligentnego projektu a naukowa debata nad pochodzeniem, s. 113-114 [79-122].

Filozofia Przyrody

i Nauk Przyrodniczych

3

Kazimierz Jodkowski

320

datowania warstw geologicznych, np. metod radiometrycznych, opartych na

tempie rozpadu atomoÂw pierwiastkoÂw promieniotwoÂrczych, pozwala wykazacÂ,

zÇe warstwy te saÎ znacznie starsze. PatrzaÎc z tego punktu widzenia zaroÂwno

ewolucjonizm, jak i kreacjonizm musiaøyby posiadac naukowy charakter

7

.

W literaturze filozoficznej na ten temat mozÇna wyroÂzÇnic dwie grupy auto-

roÂw. Jedni popierajaÎ poglaÎd uczonych, zÇe kreacjonizm jest pseudonaukaÎ, ale

nie potrafiaÎ podac przekonujaÎcego powodu metodologicznego, zÇe tak wøasÂnie

jest. Inni z niepowodzen analiz metodologicznych wyprowadzajaÎ niecheÎtnie

wniosek, zÇe kreacjonizm jednak jest naukaÎ, tylko zÇe gorszaÎ albo nawet bardzo

zøaÎ, nieaktualnaÎ, przestarzaøaÎ

8

. Poszukiwali oni nasteÎpnie jakichs innych, nie-

opartych na kryteriach demarkacji, uzasadnien dla poglaÎdu, zÇe nalezÇy zakazacÂ

nauczania kreacjonizmu w szkoøach.

Jestem jednak zdania, zÇe filozof nauki nie ma w tej sprawie azÇ takiej wolnosÂci

i musi respektowac opinie uczonych. JesÂli uczeni twierdzaÎ, zÇe kreacjonizm jest

pseudonaukaÎ, to filozof nauki ma obowiaÎzek znalezÂc adekwatny powoÂd dla ta-

kiego przekonania. NiezgodnosÂc opinii uczonych i filozofoÂw nauki zÂle sÂwiadczy

o tych drugich. Filozofia nauki w tej sprawie znalazøa sieÎ niewaÎtpliwie w impasie.

Epistemiczny ukøad odniesienia wspoÂøczesnej nauki

Postawiona hipoteza, zÇe za pseudonaukowosÂc kreacjonizmu odpowiedzialne

saÎ wspoÂøczesne kryteria demarkacji, okazuje sieÎ bøeÎdna. Wprawdzie niektoÂre

kryteria demarkacji, jak kryterium empirycznej weryfikowalnosÂci, kazÇaÎ uznacÂ

kreacjonizm za pseudonaukeÎ, ale samo to kryterium jest nie do utrzymania, gdyzÇ

7

Zob. tezÇ K. Jodkowski, Metodologiczne aspekty, s. 260-265.

8

Por. L. Laudan, Commentary: Science at the Bar ± Causes for Concern, ¹Science, Techno-

logy, and Human Valuesº 1982, vol. 7, no. 41, s. 16-19 (przedr. w: But Is It Science? The Philo-

sophical Question in the Creation/Evolution Controversy, ed. M. Ruse, Amherst±New York: Pro-

metheus Books 1996, s. 351-355); P.L. Quinn, The Philosopher of Science as Expert Witness, w:

Science and Reality: Recent Work in the Philosophy of Science, red. J.T. Cushing, C.F. Delaney,

G.M. Gutting, Notre Dame: University of Notre Dame Press 1984, s. 32-53 (przedr. w: But Is It

Science?, s. 367-385); E. Sober, Core Questions in Philosophy: A Text with Readings, New York:

Macmillan 1991; tenzÇe, The Philosophy of Biology, Westview Press, Boulder, CO 1993. Podobnie

o teorii inteligentnego projektu saÎdzi Kitcher (P. Kitcher, Living with Darnin: Evolution, Design,

and the Future of Faith, Oxford: Oxford University Press 2007), a Peter McLaughlin pisze, jak

zdumiewajaÎco wielu jego kolegoÂw filozofoÂw popiera ten poglaÎd (por. P. McLaughlin, Reverend

Paley's Naturalist Revival, ¹Studies in History and Philosophy of Biological and Biomedical Scien-

cesº 2008, vol. 39, s. 26 [25-37]).

Filozofia Przyrody

i Nauk Przyrodniczych

3

Dlaczego kreacjonizm jest pseudonaukaÎ?

321

321

razem z kreacjonizmem za pseudonaukeÎ kazÇe uznawac bardzo wazÇne fragmenty

nauki (prawa i teorie uniwersalne). Natomiast te kryteria, ktoÂre saÎ do utrzyma-

nia, empirycznej konfirmowalnosÂci lub empirycznej falsyfikowalnosÂci, kazÇaÎ

uznac kreacjonizm za naukeÎ faøszywaÎ, nieaktualnaÎ, ale jednak naukeÎ.

NajwyrazÂniej powoÂd kwalifikacji kreacjonizmu jako pseudonauki nie znaj-

duje sieÎ po stronie kryterium demarkacji. BlizÇsza analiza nauki pokazuje, zÇe

funkcjonujaÎ w niej bardziej podstawowe, bardziej ogoÂlne, bardziej fundamen-

talne zaøozÇenia nizÇ te kryteria. Nauka wypowiada twierdzenia empirycznie

konfirmowalne czy empirycznie falsyfikowalne (nie ma potrzeby rozstrzygacÂ

tu, ktoÂre kryterium jest lepsze, ani czy w ogoÂle jakies jest dobre), ale na pew-

nym tylko terenie, w pewnych ramach. W kilku publikacjach ramy te nazwaøem

epistemicznym ukøadem odniesienia

9

. Epistemiczny ukøad odniesienia jest wieÎc

czyms w rodzaju ¹mapy poÂl minowychº, pokazujaÎcej, gdzie mozÇna i gdzie nie

mozÇna uprawiac nauki. ¹Mapyº te saÎ historycznie zmienne i dzisiaj wyznacza je

gøoÂwnie naturalizm. Naturalizm wyjasÂnienia naukowe ogranicza jedynie do

tych, ktoÂre odwoøujaÎ sieÎ do przyczyn, czynnikoÂw, ukøadoÂw czy struktur natu-

ralnych (staÎd nazwa), czyli przyrodniczych, materialnych. Naturalizm zakazuje

wyjasÂnien odwoøujaÎcych sieÎ do bytoÂw nadnaturalnych, nadprzyrodzonych.

W konsekwencji kazÇde takie odwoøanie pieÎtnowane jest jako pseudonaukowe.

Inna jednak sytuacja panowaøa w poøowie XIX w. WyjasÂnien naturalistycz-

nych uzÇywano juzÇ od setek lat, ale gdy nie wystarczaøy, bez skrupuøoÂw sieÎgano

do wyjasÂnien nadnaturalistycznych. Robili tak nawet znakomici uczeni jak

Newton, ktoÂry Bogu przypisaø zasøugeÎ trwaøosÂci ukøadu sÂwiata ± bez ingerencji

Boga gwiazdy pod wpøywem grawitacji zbiøyby sieÎ, jego zadaniem, w jedno

rozzÇarzone ciaøo

10

. Dopiero Darwin konsekwentnie stosowaø bez zÇadnego wy-

jaÎtku i propagowaø to, co dzisiaj nazywamy naturalizmem metodologicznym.

Wszyscy znajaÎ zasøugi Darwina w dziedzinie biologii. Ale bardzo niewielu

usÂwiadamia sobie jego zasøugi na terenie metodologii, a paradoksalnie, te dru-

gie saÎ wieÎksze nizÇ pierwsze. TeorieÎ ewolucji bowiem poprawiano, zmieniano,

modyfikowano, precyzowano i rozszerzano tak, zÇe dzisiaj søusznie nazywa sieÎ jaÎ

9

Por. K. Jodkowski, Epistemiczne ukøady odniesienia i ¹warunek Jodkowskiegoº (w druku;

jest to tekst referatu wygøoszonego na konferencji ¹Filozoficzne i naukowo-przyrodnicze elementy

obrazu sÂwiataº 8, Uniwersytet Kardynaøa Stefana WyszynÂskiego, Warszawa 1 grudnia 2004); tenzÇe,

Epistemiczny ukøad odniesienia teorii inteligentnego projektu, ¹Filozofia Naukiº 53 (2006), nr 1,

s. 95-105; tenzÇe, SpoÂr ewolucjonizmu z kreacjonizmem. Podstawowe pojeÎcia i poglaÎdy, Warszawa:

Wydawnictwo Megas Warszawa 2007, s. 179-181, Biblioteka Filozoficznych AspektoÂw Genezy t. 1;

tenzÇe, Konflikt nauka±religia a teoria inteligentnego projektu, w: Teoria inteligentnego projektu,

s. 157-166 [145-180].

10

Por. G. Smoot, K. Davidson, Narodziny galaktyk, tøum. P. Amsterdamski, Warszawa: Wyd.

CIS 1996, s. 35-36.

Filozofia Przyrody

i Nauk Przyrodniczych

3

Kazimierz Jodkowski

322

neodarwinizmem. Natomiast poglaÎdy metodologiczne Darwina zyskaøy po-

wszechnaÎ akceptacjeÎ takzÇe poza biologiaÎ. Bez przesady mozÇna powiedziecÂ,

zÇe wspoÂøczesne rozumienie nauki sformuøowaø dopiero Darwin, a nie Newton

czy Galileusz, jak niektoÂrzy saÎdzaÎ.

Epistemiczny ukøad odniesienia wspoÂøczesnej nauki, ktoÂry kazÇe ewolucjo-

nizm uznac za teorieÎ naukowaÎ, a kreacjonizm ± za koncepcjeÎ pseudonaukowaÎ,

jest historycznie i kulturowo zmienny. Trudno wieÎc z caøaÎ pewnosÂciaÎ orzec, zÇe

aktualne rozumienie naukowosÂci utrzyma sieÎ na zawsze. Nie widac jednak

oznak, by miaøo sieÎ ono zmienic za naszych czasoÂw.

Kazimierz Jodkowski

Why creationism is a pseudoscience?

A b s t r a c t

In the 19th century creationism was a real alternative for Darwin's theory of

evolution. Today it is universally treated as a pseudo-science and as such is expelled

from science. Usually philosophers of science invoke so-called criterion of demarca-

tion in deciding if a theory is or is not a scientific one. In this paper I have tried to find

a good reason why creation science is a pseudo-science. Analyses of various criteria

of demarcation proposed by philosophers in two previous centuries have shown,

however, that they are not an appropriate ground to explain the unanimous opinion

of contemporary scientists about creationism. In my view, there are assumptions in

science deeper than demarcation criteria. These assumptions are also responsible for

the theory's scientificality. In my latest publications I have introduced the concept of

epistemic frameworks which are something like ¹maps of landminesº. They deter-

mine areas on which scientists can practice science legitimately. Naturalism is such

an epistemic framework in the present-day biology ± it claims that science must

explain all natural phenomena with natural agencies. Creation science rejects nat-

uralism and it is why scientists regard it as a pseudo-science.

Søowa kluczowe: darwinizm, epistemiczne ukøady odniesienia, ewolucjonizm, fallibi-

lizm, falsyfikacjonizm, indukcjonizm, konfirmacjonizm, kreacjonizm, kryteria

demarkacji, naturalizm, pseudonauka, weryfikacjonizm.

Keywords: Darwinism, epistemic frameworks, evolutionism, fallibilism, falsificatio-

nism, inductionism, confirmationism, creationism, demarcation criteria, natura-

lism, pseudoscience, verificationism

Filozofia Przyrody

i Nauk Przyrodniczych

3

Dlaczego kreacjonizm jest pseudonaukaÎ?

323

323