PRYMASI POLSCY OD 1918 ROKU

Edmund Dalbor

Edmund Dalbor (ur.

30 października

1869

w

Ostrowie Wlkp.

, zm.

13 lutego

1926

w

Poznaniu

) -

kardynał

,

arcybiskup

metropolita

poznański i gnieźnieński,

prymas

Polski

.

W

1893

otrzymał

święcenia

kapłańskie

w

Rzymie

. W

1915

mianowany arcybiskupem, metropolitą

gnieźnieńskim i poznańskim, prymasem Polski.

15 grudnia

1919

kreowany (m.in. wraz z

Aleksandrem Kakowskim

)

kardynałem

-

prezbiterem

(z kościołem tytularnym Sancti Joannis ante

Portam Latinam) w Rzymie. W

1921

mianowany doktorem

honoris causa

Uniwersytetu

Warszawskiego

oraz

lwowskiego

, Münsteru.

W rodzinnym Ostrowie Wielkopolskim uhonorowany został ulicą swojego imienia oraz tablicą
pamiątkową na

konkatedrze św. Stanisława

.

August Hlond

August Hlond

SDB

(ur.

5 lipca

1881 w Mysłowicach-Brzęczkowicach, zm.

22 października

1948

w Warszawie) - salezjanin,

arcybiskup

metropolita

gnieźnieński i poznański (1926-

1946

),

arcybiskup metropolita gnieźnieński i warszawski (1946-1948),

kardynał

,

prymas

Polski

,

Sługa

Boży

.

Proces beatyfikacyjny trwa od

1992

.

Biografia

Drugie dziecko Jana (dróżnika kolejowego) i Marii (z d. Imiel) Hlondów, brat

Antoniego

i Ignacego

- również salezjanów. Uczeń szkoły salezjańskiej, w

1893

wysłany z niej do

Włoch

celem

kontynuowania nauki.

13 października

1896

wstąpił do zgromadzenia księży salezjanów i

3

października

1897

złożył

śluby zakonne

. Studia na

Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim

zakończył

10 lipca

1900

doktoratem

z

filozofii

i

teologii

.

15 września

1904

zdał maturę w

Cesarsko-Królewskim Gimnazjum we

Lwowie

.

17 grudnia

1904 otrzymał tonsurę oraz niższe

święcenia kapłańskie

,

18 marca

1905

subdiakonatu

,

9 lipca

diakonatu

, a

23 września

święcenia

kapłańskie w

Krakowie

. W latach 1900-

1909

kolejno

nauczyciel

i kierownik domów salezjańskich

w

Oświęcimiu

, Krakowie,

Przemyślu

i Lwowie. W

1919

prowincjał

salezjańskiej

prowincji

niemiecko-austriacko-węgierskiej w

Wiedniu

, gdzie poznał Achille Rattiego, późniejszego

papieża

Piusa XI

, który wpłynął na jego późniejszą karierę. W

1922

mianowany administratorem

apostolskim w Katowicach, w części

diecezji wrocławskiej

, przyznanej Polsce w wyniku

plebiscytu

.

Po utworzeniu w końcu 1925 diecezji katowickiej mianowany, a

3 stycznia

1926 konsekrowany na

biskupa.

24 czerwca

1926 mianowany arcybiskupem gnieźnieńskim i poznańskim, prymasem przez

papieża Piusa XI, a

20 czerwca

1927 kreowany kardynałem. Jako prymas wiele wysiłku włożył w

organizację

Akcji Katolickiej

, z centralą w

Poznaniu

, powstałej w

1930

. Brał również udział w

licznych międzynarodowych kongresach eucharystycznych oraz zorganizował w 1927
międzynarodowy kongres misyjny w Poznaniu. W

1932

wraz z ks.

Ignacym Posadzym

utworzył

Towarzystwo Chrystusowe dla Polonii Zagranicznej

. Prezentował ugodowe stanowisko względem

rządu, zarówno przed, jak i po

przewrocie majowym

, odcinając się zarówno od skrajnej prawicy,

jak i lewicy. Odznaczony w 1932

Orderem Orła Białego

.

Sprzeciwiał się planom wprowadzenia prawa małżeńskiego, które wprowadzało świeckie
małżeństwa cywilne i rozwody w całej Polsce (istniały one tylko w zaborze pruskim) - w efekcie
projekt zarzucono, a małżeństwa cywilne i rozwody wprowadzono dopiero w 1947 roku.

W 1936 roku w przededniu

pogromu w Przytyku

, wystosował list pasterski odczytany w całej

Polsce.

W dniu 10 września

1939

został ranny podczas nalotu na stację kolejową w Siedlcach. 14 września

przekroczył granicę Polski, udając się początkowo do

Rumunii

. Tam prezydent

Mościcki

rozważał

jego osobę jako kandydata na

prezydenta

. Zrezygnował z niej jednak, lecz desygnowany na to

stanowisko

Bolesław Wieniawa-Długoszowski

chciał powierzyć mu urząd

premiera

, z czego

prymas zrezygnował.

19 września

1939 przybył do

Watykanu

. Działał tu na rzecz sprawy polskiej poprzez przemówienia

w watykańskim radiu, udzielając wywiadów prasie oraz wykorzystując swoje wpływy osobiste. W
związku z przygotowaniami Włoch do wojny z

Francją

musiał opuścić

Rzym

. Od

9 czerwca

1940

do

6 kwietnia

1943

przebywał w

Lourdes

, gdzie informował przywódców Zachodu o sytuacji w

okupowanej

Polsce.

Zmuszony przez

rząd Vichy

przeniósł się do opactwa w Hautecombe koło

Aix-les-Bains

.

3 lutego

1944

aresztowany przez

gestapo

i internowany w

Paryżu

, a potem kolejno w klasztorach w Bar-le-

Duc i Wiedenbrück (w

Westfalii

). W Paryżu był nakłaniany do podpisania kilku niemieckich odezw

propagandowych skierowanych do Polaków, w zamian za zwolnienie. Propozycje te spotkały się ze

zdecydowaną odmową oraz oskarżeniem

Hitlera

o spowodowanie tragedii narodu polskiego.

August Hlond sformułował jednocześnie warunki, które w przyszłości określiłyby pojednanie
między narodem polskim a niemieckim, uzależniając je od wyrzeczenia się przez Niemców
zaborczych zamiarów (

Drang nach Osten

), naprawienia szkód i zajęcia pokojowej postawy wobec

Polski i świata.

Po wyzwoleniu przez

Amerykanów

udał się do Rzymu, skąd, mimo sprzeciwu

rządu w Londynie

,

20 lipca

1945

wrócił do Poznania.

4 marca

1946 z jego inspiracji

Papież Pius XII

rozwiązał

istniejącą od

1821

unię personalną metropolii poznańsko-gnieźnieńskiej i utworzył nową

warszawsko-gnieźnieńską stawiając go na jej czele. Kardynał naznaczył swe urzędowanie
odbudową kościołów Warszawy, powołując w tym celu radę prymasowską. W

8 września

1946 w

Częstochowie

poświęcił naród polski Niepokalanemu Sercu Maryi Panny. W 1948

KUL

przyznał

mu tytuł doktora

honoris causa

.

August Hlond został pochowany w podziemiach

Archikatedry św. Jana

w Warszawie.

Stosunek do Żydów

Wobec potęgujących się nastrojów antysemickich w Polsce drugiej połowy lat trzydziestych,
wystosował 29 lutego 1936 roku list pasterski do wiernych odczytany w całej Polsce, w którym
potępił stosowanie wszelkich form przemocy, wezwał do traktowania Żydów jak bliźnich i
sąsiadów. Zarzucił jednocześnie części Żydów propagowanie ruchu bolszewickiego, pornografii,
dopuszczanie się oszustw, lichwy i handlu żywym towarem oraz wywieranie ujemnego wpływu na
młodzież katolicką

[2]

.

W 1946 roku po

pogromie kieleckim

odmówił wyraźnego potępienia zajść, ale jednocześnie

wystosował list, w którym potępił wszelkie morderstwa. Podkreślił w nim postawę Polaków, którzy
ratowali Żydów z narażeniem życia, a za psucie dobrych stosunków obarczył odpowiedzialnością
żydowskich komunistów. Gdy biskup

Teodor Kubina

w sposób jednoznaczny potępił pogrom

kielecki, kardynał Hlond był jednym z inicjatorów odezwy episkopatu, która go za to pośrednio
skrytykowała

.

Stefan Wyszyński

Stefan Wyszyński (ur.

3 sierpnia

1901

w

Zuzeli

, zm.

28 maja

1981

w Warszawie) –

arcybiskup

metropolita

gnieźnieński i warszawski,

kardynał

,

prymas

Polski

(zwany Prymasem Tysiąclecia).

Sługa Boży

Kościoła katolickiego

.

Biografia

Dzieciństwo i młodość

Drugie dziecko Stanisława (organisty miejscowego kościoła) i Julianny (z d. Karp) Wyszyńskich,
urodzony 3 sierpnia 1901 r. w

Zuzeli

nad

Bugiem

– miejscowości położonej na pograniczu Podlasia

i Mazowsza. W

1910

rodzina przeniosła się do Andrzejewa, gdzie umarła matka. Przed śmiercią

prosiła syna: "Stefan, ubieraj się". Chłopiec chciał założyć palto, myśląc, że matka chce kogoś
zawołać, lecz ona dodała: "Ubieraj się, ale nie tak". Ojciec wytłumaczył mu, że chodziło jej o
ubranie w szatę duchowną[

potrzebne

źródło

]. W latach

1912

-

1915

uczeń

Gimnazjum Górskiego

w

Warszawie. Z powodu wojny, w latach

1914

-

1917

uczęszczał do gimnazjum męskiego im. Piotra

Skargi w

Łomży

. W latach 1917-

1920

uczeń Liceum

włocławskiego

im.

Piusa X

(Niższe

Seminarium Duchowne). W latach 1920-1924

kleryk

Wyższego Seminarium Duchownego

we

Włocławku.

Kapłaństwo

Święcenia kapłańskie

przyjął

3 sierpnia

1924, w dniu swoich 23. urodzin, z rąk biskupa

Wojciecha

Stanisława Owczarka

we

włocławskiej bazylice katedralnej

. W latach

1925

-

1929

student

Wydziału

Prawa Kanonicznego

Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego

, który ukończył z

doktoratem

na

temat "Prawa rodziny, Kościoła i państwa do szkoły". W

1931

roku był wikariuszem w

Parafii

Świętej Rodziny w Przedczu

. Od

1932

pełnił obowiązki

redaktora naczelnego

miesięcznika

włocławskiego "Ateneum Kapłańskie", kierując jednocześnie

sodalicją

mariańską, prowadził

chrześcijański uniwersytet robotniczy i działalność społeczno-oświatową w chrześcijańskich
związkach zawodowych. Po wybuchu

II wojny światowej

z polecenia bpa

Michała Kozala

ukrywał

się przed

gestapo

. W okresie

powstania warszawskiego

kapelan

Grupy AK Kampinos

(działającej

m.in. w

Laskach

), oraz szpitala powstańczego pod pseudonimem Radwan III.

Biskupstwo

Po zakończeniu wojny wrócił do Włocławka, gdzie reorganizował seminarium duchowne i pełnił
obowiązki

rektora

. W 1946 mianowany biskupem lubelskim, a święcenia biskupie otrzymał z rąk

kardynała Augusta Hlonda

, prymasa Polski. W swoim

herbie

biskupim umieścił słowa Soli Deo tzn.

Jedynemu Bogu (służba Bogu samemu przez

Maryję

była widoczna w jego całym życiu.

Zapiski

więzienne

zawierają pewną syntezę jego maryjności, której początki sięgają czasu dzieciństwa i

młodości: "Wcześnie – napisał – straciłem matkę rodzoną, która miała szczególne nabożeństwo do

Matki Ostrobramskiej

, dokąd jeździła z pielgrzymką, jeszcze z Zuzeli. Mój ojciec natomiast ciągnął

zawsze na

Jasną Górę

. Cześć Matki Bożej w życiu domowym była bardzo rozwinięta. Często

odmawialiśmy wspólnie

różaniec

w godzinach wieczornych").

Arcybiskupstwo

Po śmierci prymasa Augusta Hlonda w 1948, gdy najpoważniejszy kandydat na jego następcę

biskup łomżyński

Stanisław Kostka Łukomski

zginął w spowodowanym przez

UBP

wypadku

samochodowym – Wyszyński niespodziewanie został mianowany arcybiskupem metropolitą
warszawsko-gnieźnieńskim,

prymasem Polski

. 12 stycznia 1953 na konsystorzu w Rzymie

nominowany

kardynałem

– członkiem

kolegium kardynalskiego

przez papieża Piusa XII (jako

jedyny polski kardynał brał udział w czterech

konklawe

, w 1958 kiedy oddano na niego kilka

głosów i w

1963

był jedynym przedstawicielem

Europy

Wschodniej).

Porozumienie z władzami komunistycznymi

14 kwietnia

1950

podpisał porozumienie z władzami komunistycznymi w imieniu Episkopatu

Polski (w zamian za zagwarantowanie nauczania religii w szkołach i funkcjonowanie KUL-u polski
kościół uznał granice wschodnie

PRL

i potępił

"bandy reakcyjnego podziemia"

).

Represje

We wczesnych latach pięćdziesiątych, w okresie napięć między państwem a Kościołem polityka
władz

PRL

, zależnych od

ZSRR

, zmierzała do złamania opozycji i wszelkich niezależnych

instytucji, z których jedyną pozostał Kościół katolicki na czele z prymasem. Sprawą zajęło się

Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego

, powstałe na bazie

RBP

przy

PKWN

aresztując go

25

września

1953 w ramach represji komunistów wobec Kościoła katolickiego. Więziony z siostrą

zakonną

Marią Leonią Graczyk

i

ks. Stanisławem Skorodeckim

.

Miejsca odosobnienia

•

Rywałd

(

25 września

1953 –

12 października

1953)

•

Stoczek Warmiński

(12 października 1953 –

6 października

1954

)

•

Prudnik

(6 października 1954 –

27 października

1955

)

•

Komańcza

(27 października 1955 –

26 października

1956

zwolniony, tutaj

16 maja

1956

napisał tekst

Jasnogórskich Ślubów Narodu Polskiego

)

Jasnogórskie Śluby Narodu Polskiego

Izolowany w klasztorze

Sióstr Nazaretanek

w Komańczy nie chciał pisać tekstu ślubów. Do ich

powstania przyczyniła się

Maria Okońska

, dając za przykład

św. Pawła

, piszącego listy do wiernych

z więzienia. W końcu napisał tekst ślubów narodowych, które miały być odnowieniem

królewskich

ślubów lwowskich

Jana Kazimierza

w ich trzechsetną rocznicę.

26 sierpnia

1956 pielgrzymom (ok.

1 mln) zebranym na Jasnej Górze odczytał je bp

Michał Klepacz

, pełniący obowiązki

przewodniczącego Episkopatu Polski.

Normalizacja stosunków z władzami komunistycznymi

W latach

1957

-

1966

przeprowadził obchody

Tysiąclecia Chrztu Polski

. W

1958

, doprowadził do

obniżenia rangi dyplomatycznej ambasady

polskiego rządu emigracyjnego

przy

Stolicy

Apostolskiej

. Uczestniczył w obradach

Soboru Watykańskiego II

. W

1965

był jednym z inicjatorów

wystosowania

orędzia biskupów polskich do biskupów niemieckich

. Wspierał działania, posłów

środowisk katolickich (ZNAK, "PAX" i ChSS), w Sejmie PRL. Konsultował z nimi wiele ważnych
decyzji. Władze komunistyczne PRL za rządów

Gomułki

w ramach represji odmawiały mu

udzielenia paszportu do Włoch. W

1972

dzięki jego długoletnim staraniom

Watykan

ostatecznie

uznał granice zachodnie

PRL

i zawiesił stosunki dyplomatyczne z polskimi władzami na emigracji.

W roku

1976

premier

Piotr Jaroszewicz

złożył Prymasowi życzenia z okazji 75. rocznicy urodzin,

co było próbą poprawy stosunków Państwa z Kościołem po stłumieniu przez władze PRL protestów
robotniczych. W czasie

polskiego sierpnia 1980

, w trosce o pokój i dobro narodu, ustawicznie

wzywał do rozwagi i odpowiedzialności. W latach

1980

-1981 Wyszyński pośredniczył w

rozmowach między władzami PRL, a

Solidarnością

.

Choroba i śmierć

W połowie marca 1981 ujawniła się w jego organizmie

choroba nowotworowa

. Mimo starań

lekarzy nie dało się zahamować rozwoju choroby.

16 maja

1981 prymas przyjął

sakrament

namaszczenia chorych

. Po przyjęciu sakramentu zwrócił się do zebranych przy łóżku, nawiązując

m.in. do

zamachu na życie papieża Jana Pawła II

, który miał miejsce

13 maja

, powiedział:

Uważam, że powinienem dzielić dolę Ojca Świętego, który wprawdzie później, ale włączył się w
moje cierpienia

[1]

.

22 maja

1981 wystąpił publicznie ostatni raz, otwierając obrady Rady Głównej

Episkopatu Polski

.

Zmarł sześć dni później, w czwartek

28 maja

, w uroczystość

Wniebowstąpienia Pańskiego

. W

oficjalnym komunikacie Rady Głównej Episkopatu Polski podano, że przyczyną śmierci był
rozsiany proces nowotworowy jamy brzusznej o wybitnej złośliwości i szybkim postępie

[2]

. Tego

samego dnia zebrała się Komisja Wspólna Przedstawicieli Rządu i Episkopatu. Przedstawiciele
rządu wręczyli zastępcy przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski

kardynałowi

Franciszkowi Macharskiemu

list kondolencyjny do Episkopatu od władz państwowych. Na

posiedzeniu Komisji Wspólnej podjęto decyzję o ogłoszeniu

żałoby narodowej

od

28

do

31 maja

.

W dniu śmierci prymasa nadeszła do Polski depesza kondolencyjna od przechodzącego
rehabilitację po zamachu papieża Jana Pawła II. Papież odprawił również mszę za duszę prymasa w
swoim szpitalnym pokoju, zaś w Kościele Najświętszej Maryi Panny na Zatybrzu, tytularnym
kościele zmarłego odprawiona została msza żałobna pod przewodnictwem

kardynała Władysława

Rubina

.

28 maja

wieczorem przeniesiono ciało zmarłego z pałacu arcybiskupów warszawskich przy

ul. Miodowej do kościoła seminaryjnego pw. Wniebowzięcia NMP i św. Józefa Oblubieńca przy
Krakowskim Przedmieściu, gdzie następnie odprawiona została msza żałobna, której przewodniczył
kardynał Macharski.

Uroczystości pogrzebowe

Pogrzeb prymasa, nazywany także królewskim, zgromadził w stolicy tysiące ludzi, zarówno
wierzących jak i niewierzących.

Uroczystości pogrzebowe, którym przewodniczył

Sekretarz Stanu Watykanu

kardynał Agostino

Casaroli

odbyły się

31 maja

. Ceremonia rozpoczęła się liturgią żałobną w kościele seminaryjnym

przy Krakowskim Przedmieściu, z którego następnie ruszył kondukt żałobny z udziałem delegacji
oficjalnych kościelnych i świeckich oraz tłumów ludzi. W delegacji Stolicy Apostolskiej
uczestniczyli: kard. Casaroli, kard. Rubin, abp

Luigi Poggi

, Nuncjusz Apostolski do Specjalnych

Poruczeń oraz księża prałaci

Juliusz Paetz

i

Janusz Bolonek

. Wśród zagranicznych dostojników

kościelnych znaleźli się, m.in.: kardynałowie

Joseph Höffner

(arcybiskup Kolonii),

Roger

Etchegaray

(arcybiskup Marsylii),

Marco Cé

(Patriarcha Wenecji),

Tomás Ó Fiaich

(arcybiskup

Armagh, prymas Irlandii),

John Joseph Krol

(arcybiskup Filadelfii),

John Patrick Cody

(arcybiskup

Chicago),

Franz König

(arcybiskup Wiednia),

László Lékai

(arcybiskup Esztergom, prymas

Węgier),

Johannes Willebrands

(arcybiskup Utrechtu),

František Tomášek

(arcybiskup Pragi) oraz

Joseph Ratzinger

(arcybiskup Monachium i Freising, późniejszy papież

Benedykt XVI

), a także

przedstawiciele innych kościołów chrześcijańskich, m.in.: metropolita warszawski, zwierzchnik

Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego

Bazyli

, ks. superintendent

Kościoła

Ewangelicko-Metodystycznego

, przewodniczący

Polskiej Rady Ekumenicznej

Witold

Benedyktowicz

, ks. senior diecezji warszawskiej

Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego

Jan Walter

oraz zwierzchnik

Kościoła Polskokatolickiego

bp

Tadeusz Majewski

. Na czele oficjalnej delegacji

władz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stał

przewodniczący Rady Państwa

Henryk Jabłoński

, a

towarzyszyli mu: marszałek Sejmu

Stanisław Gucwa

oraz członkowie Rady Państwa, Rady

Ministrów i inni wysocy urzędnicy państwowi (m. in.

Kazimierz Barcikowski

,

Jerzy Ozdowski

,

Mieczysław Rakowski

,

Józef Czyrek

). Na czele delegacji

NSZZ "Solidarność"

stał przewodniczący

Związku

Lech Wałęsa

.

Kondukt żałobny doszedł do placu Zwycięstwa, gdzie odbyła się msza święta pod przewodnictwem
kard. Casarolego, który wygłosił przemówienie w języku polskim. Następnie kard. Macharski
odczytał homilię Ojca Świętego Jana Pawła II oraz wygłosił własną homilię. Na zakończenie mszy
przemówienie wygłosił wikariusz kapitulny archidiecezji warszawskiej bp

Władysław Miziołek

. Z

placu Zwycięstwa kondukt ruszył do

bazyliki archikatedralnej św. Jana Chrzciciela

. W bazylice

odbyła się ostatnia część ceremonii pogrzebowej. Bp

Jerzy Modzelewski

odczytał testament,

napisany przez prymasa na Jasnej Górze

15 sierpnia

1969

. Trumna z ciałem prymasa została

umieszczona na kamiennym sarkofagu w podziemiach Archikatedry. Po przejściu przed trumną
delegacji oficjalnych, trumnę opuszczono do sarkofagu, nad którym zasunięto płytę z napisem:

Kardynał Stefan Wyszyński Prymas Polski. Przez następne godziny przed sarkofagiem przeszły
tysiące osób chcących oddać ostatni hołd prymasowi.

W

1986

sarkofag prymasa został przeniesiony z Krypty Arcybiskupów w podziemiach do kaplicy

mu poświęconej, znajdującej się w lewej, północnej nawie świątyni. Nad sarkofagiem znajduje się
płyta ilustrująca historię życia prymasa – od seminarium, przez pracę duchownego, walkę w
oddziałach powstańczych aż do spotkania z Karolem Wojtyłą podczas jego ingresu papieskiego.
Kaplica znacznie odróżnia się stylem od pozostałego wnętrza kościoła.

Kalendarium istotnych wydarzeń po śmierci

•

3 lipca

1993

kard.

Józef Glemp

erygował Instytut Prymasowski Stefana Kardynała

Wyszyńskiego, którego celem jest zabezpieczenie i upowszechnienie dziedzictwa Prymasa
Tysiąclecia

[3]

.

•

3 maja

1994

pośmiertnie odznaczony

Orderem Orła Białego

.

•

1998

powołano Fundację Dziedzictwo Stefana Kardynała Wyszyńskiego

[4]

.

•

1 października

1999

w Warszawie przekształcono

Akademię Teologii Katolickiej

w

Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego

.

• W

2000

na ekrany kin wszedł polski film poświęcony życiu i pracy Stefana Wyszyńskiego

pt. "

Prymas. Trzy lata z tysiąca

" z

Andrzejem Sewerynem

w roli głównej.

•

25 października

2000

w uznaniu jego zasług przyjęto w

Sejmie RP

uchwałę następującej

treści: "W setną rocznicę urodzin Kardynała Stefana Wyszyńskiego Sejm Rzeczypospolitej
Polskiej pragnie uczcić tego wielkiego Polaka, kapłana i męża stanu, którego życie i
działalność wpisały się trwale do historii naszej Ojczyzny. Jego nauka, myśl społeczna i
wzór patriotyczny pozostają aktualne i mają szczególne znaczenie dla odrodzenia Trzeciej
Rzeczypospolitej. Oddając hołd i szacunek wybitnemu Polakowi, Sejm Rzeczypospolitej
Polskiej ogłasza rok

2001

Rokiem Kardynała Wyszyńskiego."

•

5 stycznia

2006

powstało Stowarzyszenie Przyjaciół Szkół im. Kard. Stefana

Wyszyńskiego

[5]

.

•

3 maja

2008

roku w trakcie uroczystej mszy świętej za Ojczyznę, nastąpiło odsłonięcie

pamiątkowej tablicy marmurowej i płaskorzeźby z piaskowca z odlewem z brązu twarzy
papieża Jana Pawła II i kardynała St. Wyszyńskiego w Bazylice Matki Boskiej Anielskiej w

Dąbrowie Górniczej

. Całość została ufundowana przez członków oddziału dąbrowskiego

Unii Polityki Realnej

. Możliwe to było dzięki pomocy i współpracy ks. kan. A. Stasiaka,

kustosza bazyliki. Odsłonięcie nastąpiło 3 maja. Pretekstem była także 40. rocznica
poświęcenia figury Matki Boskiej Anielskiej przez wielce czcigodnych przypadająca 19
maja, a dokonana w

1968

r.

[6]

[7]

[8]

•

15 maja

2008

odbyła się I Ogólnopolska Pielgrzymka Szkół im. Kard. Stefana

Wyszyńskiego na Jasną Górę, odtąd powtarzana co roku.

•

2009

powstał spektakl TVP pt. "Prymas w Komańczy" w reż.

Pawła Woldana

z rolą główną

Olgierda Łukaszewicza

[9]

.

•

2011

- prawdopodobna data wydania dzienników kardynała Stefana Wyszyńskiego,

zastrzegł sobie, że mają się ukazać 30 lat po jego śmierci.

[10]

Proces beatyfikacyjny

•

29 maja

1989

z inicjatywy papieża

Jana Pawła II

rozpoczął się

proces beatyfikacyjny

kardynała Stefana Wyszyńskiego. Od tego momentu przysługuje mu tytuł

Sługi Bożego

.

•

6 lutego

2001

zakończył się etap diecezjalny procesu beatyfikacyjnego, po czym akta

zostały wysłane do

Watykanu

. W tym czasie odbyło się 289 sesji, w ramach których

przesłuchano 59 świadków. Watykańska

Kongregacja Spraw Kanonizacyjnych

wydała

dekret o ważności procesu beatyfikacyjnego ks. kard. Stefana Wyszyńskiego. Obecnie
postulatorem jest o. dr Zbigniew Suchecki

OFM

Conv

[11]

.

Związki z Karolem Wojtyłą

Miał duży udział w wyborze

Karola Wojtyły

na papieża.

22 października

1978

uczestniczył w

inauguracji pontyfikatu Jana Pawła II. Przystąpił do homagium, czyli uroczystego złożenia przez
kardynałów hołdu nowemu papieżowi. Gdy prymas Wyszyński całował papieża w pierścień, Jan
Paweł II na znak szacunku dla Wyszyńskiego uniósł się z tronu, ucałował go w rękę i uścisnął.

Jan Paweł II wspomina prymasa w swoim

testamencie

słowami: "Kiedy w dniu 16 października

1978 konklawe kardynałów wybrało Jana Pawła II, Prymas Polski kard. Stefan Wyszyński
powiedział do mnie: «Zadaniem nowego papieża będzie wprowadzić Kościół w Trzecie
Tysiąclecie». Nie wiem, czy przytaczam to zdanie dosłownie, ale taki z pewnością był sens tego, co
wówczas usłyszałem. Wypowiedział je zaś Człowiek, który przeszedł do historii jako Prymas
Tysiąclecia. Wielki Prymas. Byłem świadkiem Jego posłannictwa, Jego heroicznego zawierzenia.
Jego zmagań i Jego zwycięstwa. «Zwycięstwo, kiedy przyjdzie, będzie to zwycięstwo przez
Maryję» – zwykł był powtarzać Prymas Tysiąclecia słowa Swego Poprzednika kard. Augusta
Hlonda."

Józef Glemp

Józef Glemp (ur.

18 grudnia

1929

w

Inowrocławiu

) – polski duchowny katolicki,

arcybiskup senior

warszawski,

prymas

senior Polski,

kardynał

prezbiter

.

W latach

1979

-

1981

biskup warmiński

, 1981-

1992

arcybiskup

metropolita

warszawsko-

gnieźnieński

, 1992-

2006

arcybiskup

metropolita warszawski

, a od

7 stycznia

do

1 kwietnia

2007

administrator apostolski

Archidiecezji Warszawskiej

, 1981-

2009

prymas Polski, 1992-2009

kustosz

relikwii

św. Wojciecha

w

Gnieźnie

.

Pełny tytuł:

Jego Eminencja

Józef Świętego Kościoła Rzymskiego Tytułu Najświętszej Maryi

Panny na Zatybrzu

[2]

Kardynał Prezbiter

Glemp,

prymas

senior, kawaler

Orderu Orła Białego

Życiorys

Urodzony i ochrzczony tego samego dnia. Rodzice Kazimierz Glemp i Salomea z Kośmickich.
Wychowywał się w

Rycerzewie

. Ukończył cztery klasy

szkoły powszechnej

w

Kościelcu

Kujawskim

nim rozpoczęła się

II wojna światowa

. W czasie

okupacji niemieckiej

pracował pod

przymusem w niemieckim gospodarstwie rolnym. Od marca

1945

do

1950

uczył się w

Państwowym Gimnazjum i w

I Liceum Ogólnokształcącym im. Jana Kasprowicza

w

Inowrocławiu

.

Po zdaniu matury wstąpił do

Prymasowskiego Wyższego Seminarium Duchownego w Gnieźnie

,

gdzie odbył dwuletnie studia filozoficzne. Studia teologiczne kontynuował w

Arcybiskupim

Seminarium Duchownym w Poznaniu

.

25 maja

1956

otrzymał

święcenia kapłańskie

w

Gnieźnie

. W

latach

1967

-

1979

osobisty sekretarz

Stefana kardynała Wyszyńskiego

, prymasa Polski.

4 marca

1979 mianowany

biskupem diecezjalnym

warmińskim

.

21 kwietnia

1979 otrzymał

święcenia

biskupie

w

Katedrze w Gnieźnie

.

7 lipca

1981

mianowany arcybiskupem metropolitą warszawsko-

gnieźnieńskim, a

12 września

1981 prymasem Polski.

2 lutego

1983

podniesiony do godności

kardynała

w

Rzymie

. Od

25 marca

1992

metropolita warszawski (po rozwiązaniu

unii personalnej

metropolii warszawskiej i gnieźnieńskiej) i prymas Polski. W latach 1981-

2004

przewodniczący

KEP

.

W 2004 osiągnął wiek emerytalny 75 lat. Zgodnie z przepisami prawa kościelnego

[4]

złożył

dymisję z urzędu metropolity warszawskiego, jednak

Jan Paweł II

przedłużył mu pełnienie tej

funkcji do lipca

2006

. Dopiero

6 grudnia

2006

, na skutek dwukrotnego fiaska procedury wyboru

następcy kardynała Glempa

bp

Stanisław Wielgus

został ogłoszony

metropolitą warszawskim

przez

Benedykta XVI

i objął urząd

5 stycznia

2007

, jednak

7 stycznia

po przyjęciu przez Benedykta XVI

rezygnacji abpa Stanisława Wielgusa z funkcji metropolity warszawskiego, kard. Józef Glemp
został mianowany administratorem apostolskim archidiecezji warszawskiej, stając ponownie na jej
czele. Podczas

homilii

wygłoszonej w czasie mszy, bezpośrednio po rezygnacji abpa Wielgusa,

kardynał Glemp ostro potępił negatywne stanowisko wielu różnych środowisk wobec arcybiskupa,
stanowczo krytykując też postępowanie

IPN

.

9 czerwca

2007

zrezygnował z funkcji ordynariusza wiernych obrządków:

ormiańskiego

i

bizantyjsko-słowiańskiego

w Polsce, przekazując funkcję

arcybiskupowi

Kazimierzowi Nyczowi

i

biskupowi

Zbigniewowi Kiernikowskiemu

.

18 grudnia

2009

ukończył 80 lat i tym samym stracił prawo wybierania papieża w

konklawe

. Tego

samego dnia, zgodnie z decyzją papieża

Benedykta XVI

zakończył 28-letnią posługę jako

urzędujący prymas Polski. Jego następcą został

arcybiskup Henryk Muszyński

, obecny metropolita

gnieźnieński. Od tej chwili tytuł prymasa powrócił do gnieźnieńskiej stolicy biskupiej, z którą jest
historycznie związany. Od tego czasu kard. Glempowi przysługuje dożywotni tytuł prymasa
seniora.

Odznaczony m.in.

Missio Reconciliationis

oraz

Orderem Orła Białego

, który otrzymał z rąk

prezydenta

Lecha Kaczyńskiego

.

Krytyka

Kontrowersje oraz krytykę ze strony prasy (m.in.

Trybuny

i

Tygodnika Powszechnego

[5]

) i

wiernych wzbudziło zachowanie kardynała Glempa po śmierci Jana Pawła II. Przebywał wówczas z
wizytą duszpasterską wśród Polonii w Argentynie

[6]

, jednak na wieść o śmierci nie przerwał wizyty

i nie wrócił natychmiast do Polski lub Watykanu. Naprędce przeprowadzone badanie opinii
publicznej pokazało, że 79 procent ankietowanych popierało szybki powrót prymasa.

[7]

Sam

kardynał podkreślał, że wypełniał w Argentynie obowiązki zlecone mu przez papieża, ten zaś kazał
mu opiekować się Polonią za granicą. Krytykę prasową Glemp odrzucił słowami: żaden
dziennikarz "lichego pisma" nie będzie mi narzucał swoich poglądów

[8]

. Później, podczas

narodowej mszy żałobnej na

pl. Piłsudskiego w Warszawie

dziękował Bogu, że śmierć Jana Pawła

II mógł przeżyć wśród rodaków za granicą, bo oni kochają Polskę wielką miłością.

Gdy w

1998

Polska ratyfikowała podpisany pięć lat wcześniej

konkordat

, towarzyszyły temu spore

emocje. Prymas nazwał przeciwników szczekającymi kundelkami i dla części

opinii społecznej

są to

najbardziej znane słowa wypowiedziane przez Józefa Glempa.

[9]

[10]

[11]

Świątynia Opatrzności Bożej

Kard. Józef Glemp jest inicjatorem powrotu do idei budowy

Świątyni Opatrzności Bożej

w

Warszawie. W wywiadzie udzielonym

Katolickiej Agencji Informacyjnej

27 lutego

2006

na

pytanie, czy Kościół powinien być wspierany w budowie świątyni przez samorząd czy państwo,
odpowiedział: Przepis, który nie pozwala państwu wspomóc budowy Świątyni Opatrzności Bożej,
jest dziwny. Budżet państwa składa się m.in. ze środków wypracowanych przez obywateli, którzy w
ponad 90% są katolikami.

[12]

Henryk Muszyński

Henryk Józef Muszyński (ur.

20 marca

1933

w

Kościerzynie

) - polski duchowny katolicki,

arcybiskup

metropolita

gnieźnieński

,

prymas Polski

, kustosz relikwii

św. Wojciecha

.

Życiorys

Syn Marii i Franciszka Muszyńskich, wychowywany w atmosferze głęboko religijnej.

1 września

1939

, który miał być pierwszym dniem szkolnym, zbiegł się z początkiem II wojny światowej.

Bliskość granicy niemieckiej sprawiła, że cała rodzina została ewakuowana do samego Bugu.
Wstrząsające wieści, które docierały ze wschodniej strony Bugu sprawiły, że rodzina nie
zdecydowała się na jego przekroczenie. Matka wróciła wraz z dziećmi do swojej rodzinnej wioski

Wysin

niedaleko Kościerzyny. Tutaj pozostali przez całą okupację. Ojciec ukrywał się przez wojnę,

aż do czasu zakończenia akcji specjalnych, mających na celu wymordowanie inteligencji polskiej
na Pomorzu. Po wojnie rozpoczął edukację w Państwowym Gimnazjum i Liceum im. Józefa
Wybickiego w Kościerzynie

[1]

.

Posługa kapłańska

W

1951

wstąpił do

Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie

.

28 kwietnia

1957

wyświęcony

na kapłana w

Bazylice katedralnej w Pelplinie

przez biskupa chełmińskiego

Kazimierza

Kowalskiego

.

W

1963

obronił

licencjat

z

teologii

w

Katolickim Uniwersytecie Lubelskim

, w

1964

licencjat z

biblistyki

w

Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim

w

Rzymie

, w

1967

doktorat

z teologii w

Studium Biblicum Franciscanum

w

Jerozolimie

, w

1973

z biblistyki w Rzymie.

W

1986

otrzymał

profesurę

w

Warszawie

.

25 kwietnia

2008

otrzymał

doktorat honoris causa

Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego

w

Bydgoszczy

[1]

.

23 lutego

1985

mianowany

biskupem

tytularnym

Villa Regis i

sufraganem

chełmińskim

.

25 marca

1985

konsekrowany na

biskupa

w

Pelplinie przez kard.

Józefa Glempa

.

19 grudnia

1987

mianowany

biskupem diecezjalnym

włocławskim

.

25 marca

1992

, po rozwiązaniu

unii personalnej

archidiecezji gnieźnieńskiej i

warszawskiej

[2]

mianowany arcybiskupem metropolitą gnieźnieńskim, pierwszym ordynariuszem

rezydującym na stałe w Gnieźnie, po 173 latach.

2 stycznia

2008

, w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego zgłosił gotowość do odejścia na

emeryturę

[3]

.

Benedykt XVI

rezygnację rozpatrzył nunc pro tunc (przyjęcie rezygnacji nastąpi w

momencie mianowania następcy) i polecił metropolicie kontynuowanie pracy co najmniej do

20

marca

2010

, jeśli papież po raz kolejny nie przedłuży posługi.

19 grudnia

2009

otrzymał tytuł

Prymasa Polski

, zastępując

Józefa Glempa

[4]

[5]

[6]

.

W związku z objęciem funkcji Prymasa Polski, Ojciec Święty

Benedykt XVI

wystosował do niego

list z błogosławieństwem na czas pełnienia posługi prymasowskiej

[7]

.

Praca naukowa

Uznany przez naukowców za jednego z nielicznych chrześcijańskich badaczy, którzy zajęli się -
choć niedługo -

rękopisami z Qumran

w sposób merytoryczny

[8]

(1967-1979).

Funkcje

• przewodniczący Komisji

KEP

ds. Dialogu z Judaizmem (1989-1994)

• członek Rady Stałej

Synodu Biskupów

(1990-1994, 1994-2001, 2001-2005)

• wiceprzewodniczący KEP (1994-1999)
• wiceprzewodniczący Rady Naukowej i członek Komisji KEP ds. Duszpasterstwa Ogólnego

(1994-1999)

• przewodniczący Komisji KEP ds. Nauki Wiary (1994-2002)
• współprzewodniczący Zespołu ds. Kontaktów Episkopatów Polski i

Niemiec

(tzw. Grupa

Kontaktowa) (1994-2005)

• członek

Papieskiej Rady ds. Popierania Jedności Chrześcijan

(1994-nadal)

• przewodniczący Krajowego Komitetu Organizacji

Wielkiego Jubileuszu Roku 2000

(1996-

2000)

• delegat KEP ds. Kontaktów z

Komisją Episkopatów Wspólnoty Europejskiej

(COMECE)

(1999-2005)

• członek

Kongregacji Nauki Wiary

(2002-nadal)

• członek Rady Stałej KEP (2009-nadal)
• przewodniczący Zespołu KEP ds. Rozmów z

Rosyjskim Kościołem Prawosławnym

(15

marca 2010-nadal)

Odznaczenia

•

Wielki Krzyż Zasługi z Gwiazdą Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec

(2001) od

prezydenta Niemiec

Johannesa Rau

.

•

Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski

(2002) od

prezydenta Polski

Aleksandra

Kwaśniewskiego

.

Poglądy

Hierarcha postępowy, dążący do pełniejszej akceptacji pozachrześcijańskich religii i cywilizacji.

Zwolennik i propagator reform

II Soboru Watykańskiego

[9]

.

Jako jeden z ekspertów chrześcijańskich ds.

Unii Europejskiej

jest współautorem wraz z m.in.

Danutą Hübner

i bp

Tadeuszem Pieronkiem

broszury „10 trudnych pytań o Europę i Polskę

[10]

,

broszurę tę obowiązkowo winien otrzymać każdy proboszcz w

2002

.

W relacjach państwo-kościół ma poglądy spolaryzowane z jednej strony np. podważa

[11]

-

wprawdzie jeszcze nieostateczną - decyzję

Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

, z drugiej zaś

optuje za reaktywacją katechez przyparafialnych, gdyż wg niego religia w szkołach państwowych
nie spełnia wszystkich oczekiwań

[9]

.

Uważa

homoseksualizm

za orientację nabytą, którą "należy korygować"

[9]

.

Surowo wypowiada się o aborcji i eutanazji.

Kontrowersje wokół rejestracji jako "TW"

Badania

Kościelnej Komisji Historycznej

potwierdziły, że

Służba Bezpieczeństwa

zarejestrowała

ks. Henryka Muszyńskiego w

1975

"najpierw jako kandydata na współpracownika, a w

1984

jako

tajnego współpracownika

o pseudonimie "Henryk"

[12]

. Wykreślenie z ewidencji tajnych

współpracowników nastąpiło w

1989

. Wg arcybiskupa Muszyńskiego SB zarejestrowała go bez

jego wiedzy i zgody, a spotkania z nią "miały charakter konieczny lub wymuszony"

[12]

, poza tym

po wyjściu na jaw dokumentacji poinformował on, iż uzyskał będąc byłym podwładnym od
(nieżyjącego obecnie) abpa

Mariana Przykuckiego

zaświadczenie, jakoby jego przełożeni byli

zawsze informowani przez niego o jego rozmowach z SB

[12]

. Jednak sam arcybiskup Muszyński w

wywiadzie powiedział (cytat za

Katolicką Agencją Informacyjną

): „Nie chcę się tu wybielać,

widocznie broniłem się i opierałem zbyt nieudolnie”

[13]

[14]

.