2012-03-01

1

Prawo

Wykład I

Wprowadzenie do prawa podstawowe pojęcia

Pojęcie prawa

„PRAWO”

-pojęcie wieloznaczne

(prawo w języku prawniczym a prawo w

języku potocznym)

-prawoznawstwo posługuje się pojęciami

takimi jak: prawo, prawo naturalne,

prawo pozytywne , prawo podmiotowe,

prawo przedmiotowe

dr Beata Pachuca-Smulska

2

Pojęcie prawa

możemy umieścić w dwóch

podstawowych grupach:

1.

normatywnej- określającej prawo jako
całokształt reguł określających pożądane

zachowanie człowieka

2.

akcjologicznej- wyjaśniającej prawo w

kategoriach określonych wartości

dr Beata Pachuca-Smulska

3

2012-03-01

2

Pojęcie prawa

Prawo to zespół norm określających

postępowanie ludzi,

norm ustanowionych lub

usankcjonowanych przez państwo

i zabezpieczonych aparatem

przymusu państwowego

dr Beata Pachuca-Smulska

4

Pojęcie prawa

Norma prawna – reguła zachowania, pewien

wzorzec powinnego zachowania ludzi o

cechach generalności i abstrakcyjności (normy

są wydawane przez państwo lub

sankcjonowane przez państwo).
Prawo jest związane z istnieniem państwa.

Prawo nie może istnieć bez państwa

ponieważ immanentną cechą prawa jest

przymus.
Przymusem zaś dysponuje państwo, które

stwarza w tym celu specjalny aparat (aparat

przymusu).

dr Beata Pachuca-Smulska

5

Pojęcie prawa

Prawo jest zbiorem norm mających

charakter uporządkowany.

Prawo to uporządkowany system

– system prawa.

dr Beata Pachuca-Smulska

6

2012-03-01

3

Rodzaje prawa

1.

prawo pozytywne - prawo
stanowione przez państwo.

2.

prawo natury – prawo obowiązujące

niezależnie od woli ludzi (państwa),
jedynie przez człowieka odkrywane,
wypływające z natury rzeczy, z natury
społeczeństwa, nadawane przez Boga.

dr Beata Pachuca-Smulska

7

Rodzaje prawa

3. prawo przedmiotowe – obowiązujące
normy prawne o cechach generalności i
abstrakcyjności, które stanowią podstawę dla
wydawania rozstrzygnięć przez sądy i organy
administracji.
4. prawo podmiotowe – chroniona przez
porządek prawny możliwość zaspokojenia
swojego interesu, poprzez żądanie
określonego zachowania od wszystkich lub
tylko niektórych podmiotów. (np. prawo do
urlopu z prawa pracy)

dr Beata Pachuca-Smulska

8

Funkcje prawa

- funkcja regulatora życia społecznego,

- f. ochronna (ochrona wartości
chronionych)

-f. stabilizacyjna (utrwalenie istniejącego
ładu społecznego, gospodarczego i
politycznego),

- f. wychowawcza (upowszechnienie
dezaprobaty dla zachowań społecznie
nieporządanych)

dr Beata Pachuca-Smulska

9

2012-03-01

4

Funkcje prawa

-funkcja zapewnienia sprawiedliwości
społecznej, rozumianej jako:

a) równość szans i możliwości życiowych

b)bezstonność i obiektywność w
traktowaniu obywateli i innych podmiotów
prawa przez organy państwa,

c)realne możliwości dochodzenia praw
obywatelskich i praw człowieka oraz
zapewnienie przysługujących ludziom
wolności.

dr Beata Pachuca-Smulska

10

Normy prawne a inne normy

Relacje pomiędzy normami prawnymi a
innymi normami poza prawnymi takimi
jak:

1. n. obyczajowe,

2. n. zwyczajowe,

3. n. towarzyskie,

4. n. moralne,

5. n. techniczne.

dr Beata Pachuca-Smulska

11

Świadomość prawa i praworządność

Świadomość prawna to znajomość

prawa i instytucji prawnych oraz ocena

obowiązującego prawa przez

społeczeństwo i postulaty dotyczące zmiany

prawa w pożądanym przez społeczeństwo

kierunku.

dr Beata Pachuca-Smulska

12

2012-03-01

5

Świadomość prawa i praworządność

Praworządność to taki stan faktyczny, w
którym podstawowe dziedziny stosunków
społecznych są uregulowane przepisami
prawa i przepisy te są przez organy ściśle
przestrzegane.
Organy władzy publicznej są obowiązane

działać jedynie na podstawie i w granicach

prawa.

dr Beata Pachuca-Smulska

13

Świadomość prawa i praworządność

O państwie mówi się, że jest praworządne
lb nie jest praworządne jedynie w
zależności od tego, jak postępują organy
państwowe.

Stopień poszanowania prawa przez
obywateli decyduje o ogólnym poziomie
świadomości prawnej społaeczeństwa.

dr Beata Pachuca-Smulska

14

Norm prawna

Norma prawna to wynikająca z przepisów

reguła zachowania, wydana lub

usankcjonowana przez państwo i

zagwarantowana przymusem państwowym.

Norma prawna zbudowana jest z: (hipotezy,

dyspozycji i sankcji).

Hipoteza określa adresatów i warunki jakie

muszą zaistnieć, aby określonemu adresatowi

przypisać obowiązek lub uprawnienie.

Dyspozycja określa opis zachowania.

Sankcja wskazuje reakcję państwa.

dr Beata Pachuca-Smulska

15

2012-03-01

6

Rodzaje norm prawnych

Ze względu na moc obowiązującą dzielimy
normy prawne:

Normy bezwzględnie obowiązujące
bez względu na wolę zainteresowanych
osób (normy imperatywne – ius cogens)
normy te dominują w prawie

Normy względnie obowiązujące
mające zastosowanie kiedy strony nie
ukształtowały stosunku prawnego,

(normy dyspozytywne , ius dispositivum)

dr Beata Pachuca-Smulska

16

Rodzaje norm prawnych

Podział ze względu na rangę i moc wiążącą:

1. konstytucyjne,

2. ustawowe,

3. wykonawcze

dr Beata Pachuca-Smulska

17

Rodzaje norm prawnych

Podział ze względu na wymagane

zachowanie adresata:

- nakazujące

- zakazujące

- uprawniające

dr Beata Pachuca-Smulska

18

2012-03-01

7

Rodzaje norm prawnych

Podział ze względu na zasięg przestrzenny:

-

obowiązujące na terytorium całego kraju,

-

obowiązujące lokalnie

dr Beata Pachuca-Smulska

19

Rodzaje norm prawnych

ze względu na rodzaj uregulowań:

- ogólne

- szczególne

-przepisy odsyłające

- przepisy blankietowe

dr Beata Pachuca-Smulska

20

Przepis prawa

Przepis prawa jest to zwrot językowy
zawarty w akcie normatywnym, stanowiący
część redakcyjną, techniczną tego aktu
wyodrębniona przez ustawodawcę w postaci
artykułu, paragrafu, ustępu, punktu lub innej
postaci zdaniowej.

Przepis prawa nie musi pokrywać się z
normą prawną .

Zapis normy prawnej stanowi właśnie
przepis prawa.

dr Beata Pachuca-Smulska

21

2012-03-01

8

Akt prawny

Aktem prawnym jest ujęty w
odpowiedniej formie wyraz woli państwa

Zarówno o charakterze
- ogólnym (np. ustawa)
- indywidualnym (np. decyzja
administracyjna)

dr Beata Pachuca-Smulska

22

Stosunek prawny

Stosunek prawny to stosunek
społeczny, szczególnie ważny z punktu
widzenia interesów społeczeństwa i
państwa, uregulowany przez prawo,
inaczej mówiąc stosunek prawny to
stanowiony stosunek społeczny,
regulowany normami prawa.

dr Beata Pachuca-Smulska

23

Stosunek prawny

Stosunki prawne to relacje pomiędzy co
najmniej dwoma podmiotami.

Stosunkami prawnymi są tylko te
stosunki, które zostały oparte na
przepisach prawa.

Istotą stosunku prawnego jest to, że
podmiot stosunku prawnego może żądać
od drugiego podmiotu określonego
zachowania i sam może wobec niego
postępować w określony sposób.

dr Beata Pachuca-Smulska

24

2012-03-01

9

Zdarzenia prawne

przez Zdarzenie prawne należy
rozumieć każde zdarzenie powodujące
powstanie, zmiana lub wygaśnięcie
stosunku prawnego.

Powstanie, zmiana lub zniesienie
stosunków prawnych zależy od zaistnienia
pewnych wydarzeń zwanych faktami
prawnymi.

dr Beata Pachuca-Smulska

25

Zdarzenia prawne

1. Zdarzenia (sensu stricto)-
okoliczności niezależne od woli
podmiotów prawa (np. klęska żywiołowa,
śmierć)

2. Działania okoliczności zależne od woli
podmiotów prawa

dr Beata Pachuca-Smulska

26

Działania- okoliczności zależne od woli

podmiotów prawa

1.

Czyny-są to zdarzenia, które
zostały dokonane bez zamiaru
wywołania określonych skutków
prawnych.

2.

Akty prawne- to takie działania,
które bezpośrednio zmierzają do
powstania określonego stosunku
prawnego.

dr Beata Pachuca-Smulska

27

2012-03-01

10

Działania- okoliczności zależne od woli

podmiotów prawa

1. Czyny – są to zdarzenia, które zostały

dokonane bez zamiaru wywołania

określonych skutków prawnych.

Czyny mogą przejawiać się:

- w działaniu (czynności, które polegają na

dokonaniu, dają się poznać za pomocą

obserwacji np. zniszczenie mienia)

- w zaniechaniu (braku działania

powinnego, wymaganego przez przepisy

prawa np. udzielenie pomocy w obliczu

zagrożenia życia)

dr Beata Pachuca-Smulska

28

Czyny

Niedozwolone – to każdy czyn
zabroniony przez prawo (np.
przestępstwa)

Dozwolone- to takie, których prawo nie
zabrania, łącząc z nimi jednocześnie
określone skutki prawne (np. prowadzenie
cudzych spraw bez zlecenia)

dr Beata Pachuca-Smulska

29

Akty prawne

1. Konstytutywne akty stosowania
prawa

A. Konstytutywne akty administracyjne

B. Konstytutywne wyroki sądowe

2. Akty stanowienia prawa

3. Czynności prawne

A. Jednostronne

B. Dwustronne

dr Beata Pachuca-Smulska

30

2012-03-01

11

Dziękuje za uwagę

dr Beata Pachuca-Smulska

31