Zagadnienia egzaminacyjne z „Części ogólnej prawa cywilnego i prawa zobowiązań”

II rok NSP (studia zaoczne) rok akademicki 2010/2011 (egzaminator: dr Julian Jezioro)

1. Prawo prywatne i prawo publiczne.

●

PRAWO

PRYWATNE

reguluje stosunki między autonomicznymi podmiotami, którym przysługują

własne, prawnie chronione, sfery interesów majątkowych i niemajątkowych (osobistych);

○

autonomiczność raczej niż równorzędność, która wyraża się w braku władczego
podporządkowania;

○

relacje między osobami fizycznymi, ale i prawnymi;

○

swoboda stron nie jest nieograniczona, gdyż prawo prywatne wskazuje ogólne granice
autonomii ze względu na interes drugiej strony czy interes powszechny;

○

autonomiczność nie musi oznaczać równorzędnego usytuowania podmiotów względem
siebie, gdyż czasem przepisy chronią stronę słabszą (np. konsumenta), dla realizacji
zasady sprawiedliwości;

○

autonomiczna pozycja podmiotów uzupełniana przez tryb rozstrzygania sporów i sposób
stosowania sankcji - z ich inicjatywy, przez niezależny od organów państwowych sądy
(lub przez powołane przez strony sądy polubowne);

○

tak samo egzekucja;

●

PRAWO

PUBLICZNE

reguluje stosunki prawne, w których co najmniej po jednej stronie

występuje organ państwa lub organ samorządu terytorialnego albo innej organizacji
powołanej z mocy prawa do realizacji interesów społeczności państwowej lub węższych
grup ludności (interesów publicznych);

○

organy te wyposażone w kompetencje władczego kształtowania sytuacji prawnej innych
podmiotów;

○

bezpośredni przymus realizowany przez organy państwowe w razie nieposłuszeństwa
tym normom;

2. Podstawy wyodrębnienia prawa cywilnego jako gałęzi prawa.

3. Systematyka wewnętrzna prawa cywilnego.

●

Prawo cywilne: gałąź systemu prawnego. Rozbudowana część ogólna. Podział na działy:

○

część ogólna (instytucje i zasady wspólne pc)

○

prawo rzeczowe (normy, które wyznaczają bezwzględne prawa podmiotowe a
odnoszące się do rzeczy)

○

prawo zobowiązań (normy regulujące prawa majątkowe o charakterze względnym)

○

prawo spadkowe

○

prawo rodzinne

○

prawo na dobrach niematerialnych (prawo własności intelektualnej)

●

Podział k.c. Dzieli się on na księgi:

○

część ogólna,

○

własność i inne prawa rzeczowe,

o

zobowiązania,

o

spadki.

4. Zasady prawa cywilnego.

●

Pojęcie. W nauce mówi się o zasadach prawa w ogóle jak i o zasadach konkretnego prawa,
np. zasadach prawa cywilnego.

●

ZASADY PRAWA CYWILNEGO to pewna kategoria norm prawnych, które wyróżniają się
ze względu na swoją doniosłość i szczególną rolę na obszarze prawa cywilnego.

○

wskazują one wartości, jakie powinny być realizowane przez normy prawa cywilnego

○

wyznaczają kierunek działań prawodawczych, sposób stosowania prawa (interpretacji),
wskazują preferencje w razie kolizji norm prawnych oraz określają granice czynienia

użytku z praw podmiotowych;

●

spełnienie norm-zasad jest stopniowalne, natomiast normy o charakterystyce reguł mogą
być spełnione albo niespełnione. Ich nadrzędnie wiążący charakter nie jest ustalany w
sposób arbitralny, ale wymaga szczególnego uzasadnienia, np. w normach konstytucyjnych,
międzynarodowych, lub tekstach ustaw zwykłych, na podstawie, których rekonstruowane są
te zasady.

●

Katalog zasad (obecnie obowiązujących):

○

UZNANIE I OCHRONA OSOBOWOŚCI KAŻDEGO CZŁOWIEKA W RÓWNEJ
MIERZE → na zasadę tą składa się zdolność prawna (przysługuje wszystkim) oraz
zdolność do czynności prawnych (ograniczenia jedynie naturalne), ale też ochrona
wartości niemajątkowych, związanych z integralnością fizyczną i psychicznym życiem
człowieka (realizowane przez ochronę dóbr osobistych). Oparte na konstytucyjnych
gwarancjach praw i wolności obywateli oraz konwencjach międzynarodowych (głównie
Pakty Praw Człowieka);

●

PEŁNA I RÓWNA OCHRONA MIENIA PODMIOTÓW PRAWA CYWILNEGO →
zasada ta obejmuje min. jednolite uregulowanie prawa własności, regulacje dot.
dziedziczenia po osobie zmarłej oraz gwarancje, że w razie wywłaszczenia uprawniony
otrzyma słuszne wynagrodzenia. Przeciwstawienie tej zasady podziałowi z okresu PRL na
własność państwową o uprzywilejowanej pozycji i własność prywatną; oparcie głównie w
Konstytucji;

●

ZAKAZ NADUŻYWANIA PRAW PODMIOTOWYCH → ma zapobiegać wykony¬waniu
ich niezgodnie z akceptowanymi powszechnie regułami moralnymi (sens klauzuli
generalnej z art. 5 kc). Wyróżnienie tej zasady opiera się na coraz silniej akcentowanej w
założeniach polskiego systemu prawnego konieczności istnienia dla norm prawnych
legitymacji nie tylko formalnej, ale i aksjologicznej, co prowadzi do dostosowania
realizowanych stosunków cywilno¬prawnych do zasad moralnych;

●

AUTONOMIA WOLI → to kompetencja podmiotów prawa cywilnego do swobodnego
kształtowania stosunków cywilnoprawnych przez czynności prawne, głównie przez umowy
(tzw. swoboda umów) – stanowi ona konieczny składnik prawa cywilnego, ale nie ma ona
nieograniczonego zakresu, a o jej doniosłości decyduje pole swobody decyzyjnej
wyznaczone jej ograniczeniami;

○

gospodarka socjalistyczna → ograniczenia szerokie, dostosowane centralnego
planowania gospodarczego oraz preferencyjnego traktowania własności państwowej;

○

gospodarka rynkowa → ograniczenia tylko ogólnymi przesłankami podyktowanymi
interesem publicznym i względa¬mi moralnymi;

○

zasada ta opiera się na uzasadnieniach gospodarczych, konstytucyjnych,
międzynarodowych i aksjologicznych, które wymagają by prawo regulowało stosunki
społeczne w sposób racjonalny, przy pozostawieniu wolnej woli człowiekowi;

●

OCHRONA ZAUFANIA PODMIOTU DO SKŁADANYCH MU OŚWIADCZEŃ LUB
INNYCH DONIOSŁYCH PRAWNIE ZACHOWAŃ → brak jej wypowiedzenia w
przepisie, ale doktryna rekonstruuje tą zasadę na podstawie klauzul generalnych,
uzasadniając etycznie (nakaz moralny dotrzymywania danego słowa i odszkodowania za
błędny przekaz informacji) oraz funkcjonalnie (pewność obrotu prawnego bardzo istotna w
gospodarce rynkowej). Zasada ta jest u podstaw konstrukcji czynności prawnej i stanowi
rdzeń całego szeregu norm składających się na tzw. ochronę dobrej wiary (głównie
czynności odpłatne);

5. Zwyczaje i prawo zwyczajowe jako źródło prawa cywilnego.

●

ZWYCZAJ

to powszechnie stosowana w danym okresie, w danym środowisku i w danych

stosunkach społecznych praktyka określonego postępowania. To fakty społeczne, podlega-
jące ustaleniu w drodze normalnego postępowania dowodowego (zeznania świadków, opinie
biegłych itp.); często spisywane przez różne organizacje;

○

nie są źródłami prawa same z siebie, ale czasem akt prawny odsyła do nich (co sprzyja
elastyczności i podatności na zmiany systemu prawnego);

○

doniosłość prawną mają tylko zwyczaje ustalone w danych stosunkach i ewentualnie w
odniesieniu do określonych bliżej w przepisie prawnym kręgu osób lub na wskazanym
obszarze - pogląd obiektywny, wcześniej pogląd subiektywno-indywidualistyczny.
Pogląd ten odrzucono, głównie ze względów ochrony zaufania w regulacji stosunków
cywilnoprawnych, oraz dlatego, iż uznano, że skoro dana praktyka utrwaliła się to
można ją uznać za użyteczną społecznie;

○

pomimo tego sąd musi poddać ocenie wartościującej zwyczaje – czy nie są sprzeczne z
ogólnie akceptowanymi zasadami moralnymi (dla zachowania spójności aksjologicznej
systemu prawnego), dlatego zwyczaje należy interpretować wraz z zasadami współżycia
społecznego, które wskazują na kryteria moralne oceny;

○

wg orz. SN z 1965 r. sąd nie może uwzględnić zwyczajów, które byłyby niezgodne z
normami bezwzględnie wiążącymi;

●

P

RAWO

ZWYCZAJOWE

to normy prawne, a faktem prawotwórczym jest praktyka stałego

stosowania przez organy państwowe określonej reguły postępowania (def.
Stelmachowskiego, neguje znaczenie tzw. opinio necessitatis);

○

normy prawa zwyczajowego to nie zwyczaje prawne (= pewna praktyka dokonywania
czynności prawnych, która ma znaczenie przy ustalaniu znaczenia danej czynności);

○

brak przepisów o dopuszczalności prawa zwyczajowego (były w prawie
zunifikowanym), ale doktryna Polska prawa cywilnego uznaje, że dla uznania prawa
zwyczajowego przepisy te nie są konieczne

○

w Konstytucji wymienione jako źródła prawa są jedynie akty prawa stanowionego, ale
wg niektórych autorów nie przeszkadza to kształtowaniu się prawa zwyczajowego obok
(praeter), a nie przeciwko (contra) prawu stanowionemu.

6. Zasady współżycia społecznego.

●

Pojęcie: początkowo zwrot ten miał ograniczenia ideologiczne, odwołujące się do socjaliz-
mu, po upadku komunizmu zwrot ten odwołuje się zgodnie z zasadami demokratycznego
państwa prawnego i respektowanymi przez nie wolnościami człowieka do powszechnie
uznanych w kulturze naszego społeczeństwa wartości;

•

2 ograniczenia dot. zakresu zasad współżycia społecznego:

o odnoszą się one jedynie do postępowania jednych osób wobec innych, a nie dot.

przeżywanych postaw, które nie mają doniosłości prawnej, jeśli nie są motywem
działań ludzkich;

o zasady współżycia społecznego będące zarazem obowiązującymi normami

prawnymi rozważa się jako normy prawne;

•

wg niektórych normy obyczajowe wchodzą w zakres zasad współżycia społecznego obok
norm moralnych → krytyka dlatego, że normy moralne mają uzasadnienie aksjologiczne, a
normy obyczajowe mają uzasadnienie w nawyku społecznym, który nie może regulować
stosunków cywilnoprawnych, jeśli nie zostanie jednocześnie uznany za „dobry” → szerokie
ujęcie zasad współżycia społecznego mogłoby prowadzić do kostnienia stosunków
społecznych;

•

Funkcja:

o nadanie większej elastyczności, dzięki uwzględnieniu zmieniających się układów

stosunków społecznych oraz szczególnych cech charakterystycznych stanu faktyczn.

o zasady współżycia społecznego są pojęciem nieostrym, konkretyzowanym przez

sędziów w procesie orzekania, przy czym istnieje postulat, by sąd powołując się na
zasady współżycia społecznego jasno formułować normę moralną, jaką ma na
względzie, by ułatwić kontrolę judykatury SN;

o do orzeczeń wydanych w poprzednim ustroju należy podejść selektywnie, ale nie

należy generalnie odrzucać tego dorobku judykatury, gdyż zapadły wtedy orzeczenia
odwołujące się do nadal cenionych wartości i norm moralnych;

o w gospodarce wolnorynkowej szczególnie istotne są: wzajemne zaufanie,

życzliwość, uczciwość i służebność w działalności gospodarczej (zwracał na to
uwagę już Adam Smith);

•

Obowiązywanie: obowiązują na mocy przepisów prawnych, które do nich się odwołują i w
ten sposób wpływają na ocenę stanu faktycznego dokonywaną w toku stosowania prawa;

•

Zakres zastosowania zasad współżycia społecznego jest określony w przepisach prawnych,
w szczególności występują one w rolach:

o jako element służący do elastycznego doprecyzowania treści poszczególnych

instytucji prawa cywilnego (np. art. 140, 233, 287, 298 k.c.) lub konkretnych
stosunków prawnych (np. art. 56, 354 k.c.);

o przy kwalifikowaniu pewnych zdarzeń kreujących stosunki cywilnoprawne → albo

przepis wyraźnie powołuje się na te zasady (np. art. 411, 428, 431 § 2, 446 § 2, 826 §
2, 827 k.c.; art. 144 kro) albo powinny być brane pod uwagę też przy precyzowaniu
innych pojęć prawnych, np. pojęcia „wina” art. 415 k.c.;

o przy wykładni oświadczeń woli (art. 65 § 1 k.c.);
o jako instrument zapobiegający powstawaniu konsekwencji prawnych, które ze

względu na szczególny kontekst sytuacyjny budziłyby powszechną dezaprobatę
moralną i naruszałyby spójność aksjologiczną porządku prawnego (np. art. 5, 58 § 2,
ale też 93, 94, 411 pkt. 2, art. 754, 902, 1008 k.c.);

o dot. osób fizycznych i prawnych;

7. Dobra wiara w uregulowaniu prawa cywilnego.

●

DOMNIEMANIE DOBREJ WIARY (ART. 7 KC): „ jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne
do dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary” – np. art. 174, 169 § 1 kc,
art. 6 ustawa o ks. wiecz. i hip.;

●

podział na dobrą i złą wiarę – wyczerpujący i rozłączny (=logiczny); stany psychiczne
osoby odnoszące się do jej wiedzy o istnieniu jakiegoś stosunku prawnego lub
wynikającego z niego prawa podmiotowego:

○

dobra wiara to błędne, usprawiedliwione przekonanie o tym, że przysługuje jakieś prawo
podmiotowe;

○

zła wiara gdy wie, że określone prawo nie przysługuje, albo nie wie, lecz wiedzieć o tym
powinien;

●

domniemanie dobrej wiary to domniemanie prawne → wiążące dla sądu, aż nie zostanie
obalone dowodem złej wiary (tak orz. SN z 1994 r.). Art. 7 kc to przepis niejako wyjęty
przed nawias, który zawiera tylko jeden z elementów norm ustanawiających domniemania
prawne, a pełna rekonstrukcja normy domniemania możliwa jest dopiero przy uwzględ-
nieniu szczególnych przepisów określających pozostałe jej elementy;

8. Rodzaje norm i przepisów prawa cywilnego.

●

NORMY

BEZWZGLĘDNIE

WIĄŻĄCE

(imperatywne, kategoryczne, bezwzględnie stosowalne, ius

cogens) - ich zastosowanie nie może być wyłączone lub ograniczone wolą stron czy
odmiennym zwyczajem, na co wskazuje albo przepis prawny;

○

czasem charakter ten ustalany w drodze wykładni funkcjonalnej, która powinna
wskazywać priorytet ochrony pewnych wartości społecznych lub interesów stron (tak
np. orz. SN z 1979 r. dot. prawa spółdzielczego – sąd uznał za imperatywne normy
regulujące przyjmowanie i usuwanie członków spółdzielni ze względu na zasadę
demokracji wewnątrz spółdzielczej i ochronę interesów członków);

●

NORMY

WZGLĘDNIE

WIĄŻĄCE

(względnie stosowalne, dyspozytywne, uzupełniające, ius

dispositivum, ius suppletivum) → znajdują zastosowanie tylko wtedy, gdy same strony nie
uregulowały konsekwencji prawnych w sposób odmienny od dyspozycji zawartej w takiej
normie, na co wskazuje wyraźne sformułowanie przepisu prawnego, który dale woli stron, a
czasem zwyczajowi moc odmiennego uregulowania; czasem charakter ten ustalany dopiero
w drodze wykładni funkcjonalnej (ważne! funkcja tych norm to uzupełnienie treści stosunku
prawnego w zakresie nieuregulowanym przez strony);

●

NORMY

SEMIIMPERATYWNE

(semi dyspozytywne, jednokierunkowo działające normy

dyspozytywne, jednostronnie bezwzględnie obowiązujące) - normy wyznaczające
minimalny zakres ochrony interesów jednej strony; też może być ustalona w drodze
wykładni funkcjonalnej (szczególna przesłanka – postulat ochrony konsumenta);

9. Obowiązywanie norm prawa cywilnego w zasięgu czasowym.

●

Początek obowiązywania – 14 dni – reguła

○

może być dłuższe lub krótsze vacatio legis. Ustawodawca może też je całkowicie
uchylić (wejście w życie w dniu publikacji), jednak jest to zabieg legislacyjny
niepożądany.

●

Koniec obowiązywania. Normy przestają obowiązywać wskutek:

○

wyraźnych klauzul derogacyjnych – głównie w przepisach wprowadzających nowe akty
prawne;

○

upływu czasu oznaczonego z góry w akcie;

○

lex posterior derogat legi anteriori, ale lex posterior generalis non derogat legi priori
speciali;

○

orzeczenia TK;

○

kwestie sporne: tzw. desuetudo oraz zmiana sytuacji społeczno-ekonomicznej → wg.
Radwańskiego nie mają doniosłości prawnej dla obowiązywania prawa, ale powinny być
uwzględniane przy stanowieniu, jak i stosowaniu prawa; wg Radwańskiego → norma
przestaje obowiązywać, gdy staje się na skutek zmiany systemu prawnego lub
stosunków faktycznych trwale niestosowalna – impossibilium nulla obligato dot.
nakazów ustawowych, a nie obowiązków cywilnoprawnych.

10. Prawo intertemporalne.

●

PRAWO

INTERTEMPORALNE

(

MIĘDZYCZASOWE

) reguluje kwestie, czy dawna, czy nowa norma

znajduje zastosowanie do stosunków prawnych, które powstały przed uchyleniem dawnej
normy, a trwają nadal pod rządem nowej normy;

●

tradycyjnie problematyka tego prawa postrzegana jest w kategoriach konfliktu przepisów
prawnych (nierozróżnianych od norm prawnych) → założenie: uchylony przepis nie
obowiązuje, ale mimo to ma w określonym zakresie zastosowanie;

●

wg Radwańskiego → prawo intertemporalne zawiera reguły, które wskazują, jakim
modyfikacjom ulega zakres obowiązywania, i tym samym stosowania dawnych norm ze
względu na ustanowienie nowych. W k.c. brak wyczerpującego ujęcia reguł tego prawa, a
jego podstawą są:

○

art. 3 k.c. (normy prawne nie mają moy wstecznej)

○

zespoły przepisów przechodnich wydawanych do konkretnych aktów prawnych o

podstawowym znaczeniu dla prawa cywilnego, głównie do kc (art. XXVI i n. pwkc);

●

Zasada nie retro akcji:

○

zdarzenie powstałe i zakończone pod rządami dawnej ustawy

○

zdarzenia powstałe pod rządami dawnej, ale trwające nadal

→

dawna ustawa dla określenia konsekwencji prawnych do czasu wejścia w życie
ustawy nowej;

●

zasady tej nie stosuje się, gdy wskazuje na to:

○

wyraźne brzmienie ustawy – czyli gdy ustawa sama przewiduje skutek retroaktywny (co
orzeczenia TK mocno ogranicza);

○

cel ustawy – czyli gdy na wsteczne działanie wskazuje rezultat funkcjonalnej (celowoś-
ciowej) wykładni;

●

Kolizje norm nieobjętych zasadą nie retro akcji:

○

co gdy zdarzenie powstałe pod rządami dawnej, ale konsekwencje prawne powstały pod
nową ustawą - reguły ogólne (oparte na ogólnych założeniach pr. cyw. oraz na
szczegółowych posunięciach ustawodawczych):

■

postulat ochrony praw nabytych → sam fakt uchylenia normy nie oznacza
wygaśnięcia konkretnych stosunków prawnych i nie ogranicza zastosowania do nich
normy dotychczasowej (np. ciężary realne);

■

gdy norma nowa inaczej reguluje treść stosunku prawnego - o zasięgu czasowym
decyduje rodzaj regulowanego stosunku prawnego:

●

którego treść regulowana jest samodzielnie (w oderwaniu od stanów faktycznych
powodujących jego powstanie, np. prawo własności) → normy nowej ustawy
(tzw. zasada bezpośredniego działania ustawy nowej);

●

którego treść regulują przepisy prawne nierozdzielne z w/w stanem faktycznym
(np. umowa sprzedaży) → normy dawniejsze (tzw. dalsze działanie ustawy
dawnej);

●

modyfikacja gdy skutki te związane są z istotą dawnego stosunku prawnego → wtedy
stosuje się dawną ustawę (ta zasada ma sprzyjać zachowaniu spójności regulacji danego
stosunku prawnego).

●

gdy powyższe reguły nie doprowadziły do rezultatu - reguła interpretacyjna II- giego stopnia
– w razie wątpliwości preferencje dla norm ustanowionych w ustawie nowej

11. Obowiązywanie norm prawa cywilnego w zasięgu przestrzennym.

●

ogólne zasady → normy prawa cywilnego obowiązują na całym terytorium RP, jeżeli co
innego nie wynika z treści odpowiednich przepisów prawnych lub kompetencji organu
stanowiącego;

●

adresatami tych norm są:

○

obywatele RP (też polskie osoby prawne) w sytuacjach, gdy zdarzenie prawne lub jego
skutki nie sięgają poza terytorium RP;

○

cudzoziemcy (Pr. Pryw. M);

●

Prawo prywatne międzynarodowe:

PRAWO

PRYWATNE

MIĘDZYNARODOWE

– reguluje kwestie jakie

prawo należy stosować do stosunków prawnych, zawierających jakiś element obcy, zawiera
reguły kolizyjne, które wskazują właściwe dla rozstrzygnięcia spraw systemy prawne;

12. Model stosowania prawa cywilnego przez sąd.

●

Model normatywny:

○

model normatywny stosowania prawa → jak sąd powinien stosować prawo - cechy
charakterystyczne (z doktryny i zasad ustroju RP):

■

z zasady państwa prawnego – nakaz przestrzegania obowiązującego prawa,
respektując rozdział funkcji sądowniczej od prawodawczej (= mogą krytykować, ale
nie mogą odmówić zastosowania prawa);

■

sędzia powinien kierować się wartościami leżącymi u podstaw systemu prawnego,
zmierzając do ich realizacji w sposób racjonalny;

■

mieć na względzie, że prawo służy realizacji indywidualnych interesów obywateli
lub ich organizacji, a interes publiczny oraz zasady etyki stanowią tu tylko ramy, w
których ludzie sami zabiegają o swoje sprawy;

●

Trójczłonowy model stosowania prawa:

○

ustalenie stanu faktycznego sprawy;

○

ustalenie, jaka norma lub jakie normy są właściwe dla rozważanego stanu faktycznego;

○

określenie w końcowej decyzji sędziego konsekwencji prawnych stanu faktycznego na
podstawie zastosowanej normy lub norm prawnych.

13. Ustalenia stanu faktycznego.

●

CIĘŻAR DOWODU: znaczenia zwrotu „rozkład ciężaru dowodu”:

○

znaczenie formalne (procesowe) → wskazuje podmioty, które powinny przejawiać
inicjatywę w zbieraniu dowodów i wykazywaniu twierdzeń (głównie strony, ale sąd
może dopuścić dowód niewskazany przez strony);

○

znaczenie materialno prawne → określa kto ponosi ujemne konsekwencje tego, że
istnienie doniosłego dla rozstrzygnięcia sprawy faktu nie zostało w toku postępowania
sądowego udowodnione, bez względu na to, z czyjej inicjatywy dowód mógł być lub był
prowadzony;

○

art. 6 k.c. - ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi
skutki prawne;

●

DOMNIEMANIA FAKTYCZNE I PRAWNE: Domniemania służą ułatwieniu prowadzenia
dowodów, gdyż pozwalają na pośrednie ich ustalanie (tzw. dowody pośrednie);

○

domniemania faktyczne art. 231 k.p.c. (praesumptio facti): sąd może uznać za ustalone
istotne dla rozstrzygnięcia sprawy fakty na podstawie wniosku wyprowadzonego z
innych faktów, ustalonych według zwykłych reguł dowodowych. Wnioskowanie oparte
na wiedzy sądu, doświadczeniu społecznym - to nie wnioskowanie w ścisłym tego słowa
znaczeniu;

○

Domniemania prawne (praesumptio iuris).

DOMNIEMANIE

PRAWNE

wyznaczone jest normą

prawną, która każe w swoisty sposób wiązać ze sobą dwie klasy faktów: podstawę
domniemania z wnioskiem domniemania (faktem domniemywanym). Domniemania
prawne można podzielić na:

■

domniemania co do faktu → gdy wnioskiem/przesłanką domniemania jest zjawisko
przebiegające w przyrodzie (np. art. 9 kc);

■

domniemania co do prawa → gdy wnioskiem/przesłanką domniemania jest prawo
lub stosunek prawny (np. art. 197, 341 kc);

○

podział ten nie ma znaczenia prawnego.

DOPUSZCZALNOŚĆ

PRZECIWDOWODU

- art. 234 kpc –

domniemania ustanowione przez prawo mogą być obalone ilekroć ustawa tego nie
wyłącza. dot. to wniosku domniemania, a nie przesłanki domniemania, przeciwko której
zawsze może być prowadzony przeciwdowód. Domniemania prawne można podzielić:

■

domniemania prawne zwykłe (wzruszalne, praesumptio iuris tantum) →
dopuszczalne jest bez ograniczeń prowadzenie przeciwdowodu;

■

domniemania prawne kwalifikowane → gdy szczególne normy prawne przewidują
różnego rodzaju ograniczenia dopuszczalności dowodu przeciwnego (np. art. 62 § 3,

art. 63-71 kro).

■

domniemania niewzruszalne (niezbite, praesumptio iuris ac de iure, praesumptio
irrefregabilis) – gdy przepisy zakazują w określonych sytuacjach prowadzenia
jakiegokolwiek dowodu przeciwnego (np. art. 3 i 5 ust. o ks. wiecz. i hip.) →
tradycyjnie uważane za domniemania prawne, ale obecnie niektórzy autorzy uważają
że są to szczególnego rodzaju domniemania określające wiążącą moc orzeczeń;

■

domniemania wprowadzają wyjątki od zasady w art. 6 kc - ale niektórzy autorzy
uważają, że z punktu widzenia materialno prawnego domniemania nie zmieniają tej
reguły, ale tylko ułatwiają ustalenie doniosłego dla sprawy faktu, gdyż nadal
negatywne konsekwencje ponosi ten, kto wywodzi z faktu skutki prawne; podobna
funkcja → zwroty zawierające zastrzeżenie „chyba że” - zwykle interpretuje się je
jako przerzucenie dowodu na inną stronę, ale ich sens wg niektórych można
tłumaczyć jako domniemania prawne wyrażone inną formułą językową; np. art. 431
„Kto zwierzę chowa albo się nim posługuje, obowiązany jest do naprawienia
wyrządzonej przez nie szkody, chyba że ani on, ani osoba, za którą ponosi
odpowiedzialność, nie ponoszą winy” = „Jeżeli zwierzę wyrządziło szkodę,
domniemywa się, że winę w nadzorze ponosi ten, kto je chowa lub się nim
posługuje”. Służą one realizacji cennych wartości, jak ochrona dziecka, spójność
rodziny, bezpieczeństwo obrotu.

14. Ustalenie właściwej normy dla rozstrzygnięcia sprawy.

●

WYKŁADNIA PRAWA, DYREKTYWY WYKŁADNI, WYNIK WYKŁADNI: Dla
ustalenia, jaka norma, a więcej, jakiej treści, jest właściwa do rozstrzygnięcia sprawy, sąd
dokonuje wykładni prawa, a ściślej mówić- wykładni przepisów prawnych.

Wykładnię

tę można określić jako swoisty proces myślowy polegający na ustalaniu właściwego
znaczenia tekstów prawnych, stanowiących podstawę do zrekonstruowania poszukiwanej
normy prawnej. Ustaleń tych dokonuje sąd jedynie w zakresie koniecznym do rozstrzyg-
nięcia konkretnej sprawy. Wykładnia sądowa należy bowiem do tzw. wykładni operacyjnej
podporządkowanej bezpośrednio funkcji stosowania prawa. Jasne przepisy nie podlegają
interpretacji (clara non sunt interpretanda) – wykładnia rozpoczyna się dopiero, gdy przepis
budzi wątpliwości. Przepisy jasne rozumie się „bezpośrednio”.

●

Subiektywizacja procesu wykładni – z gruntu niezgodną z podstawową zasadą
praworządności, wg której prawo ma mieć to samo znaczenie dla każdego. Co jest jasne
okazuje się dopiero w wyniku przeprowadzonej wykładni. Proces wykładni ustaje więc, gdy
doprowadzi do wyjaśnienia sensu interpretowanego tekstu. Premia ta zakłada zatem
konieczność dokonywania wykładni, i to z zastosowaniem wszystkich dyrektyw wykładni,
które sterują tym procesem. Dyrektywy wykładni powinny być jednolite i przestrzegane
przez wszystkie organy powołane do interpretacji prawa. Treść ich nie jest normatywnie
ustalona. Kształtuje je doktryna prawnicza.

○

DYREKTYWY JĘZYKOWE: Zwane też wykładnią językową, każą odwoływać się do
reguł znaczeniowych i składniowych powszechnego języka etnicznego, jednakże przede
wszystkim należy uwzględniać swoiste reguły języka, jakie wytworzyły się w
środowisku prawniczym, a głównie ustanowione zostały przepisami prawnymi.
Wykładnię językową wspierają para lingwistyczne środku wyrazu związane z pisemną
postacią aktów normatywnych. Należą do nich w szczególności: organizacja
przestrzenna tekstu, a więc wyodrębnienie tytułów, nagłówków, podziały na artykuły,
paragrafy, punkty itp. Ułatwia ona zrozumienie związków między poszczególnymi
fragmentami tekstu prawnego.

○

DYREKTYWY SYSTEMOWE: Opierają się na założeniu, że poszczególne normy
prawne stanowią składnik spójnego systemu prawnego; mają więc nie dopuścić do

uznania norm wzajemnie niezgodnych.

■

Lex superior derogat legi inferiori- norma niższego rzędu nie może obowiązywać o
treści niezgodnej z normą wyższego rzędu.

■

Lex specialis derogat legi generali – należy dać pierwszeństwo normom
szczególnym przed ogólnymi. W każdym przypadku przepis prawny powinien być
poddany nie tylko wykładni językowej, ale również systemowej.

○

DYREKTYWY FUNKCJONALNE: Odwołują się do założenia, że racjonalny
ustawodawca stanowi normy, aby w sposób maksymalnie sprawny realizować
uznawane, a zwłaszcza preferowane przez siebie cele i wartości. Chodzi przy tym o
ocenę i wiedzę aktualnego prawodawcy, przypisywanych mu w chwili dokonywania
wykładni. Ta koncepcja tzw. dynamicznej wykładni dominuje w doktrynie polskiej. W
przeciwieństwie do niej tzw. teoria statyczna, za cel normy uznaje cele rzeczywistego
prawodawcy, odtwarzane na podst. Wstępów do ustaw, do uzasadnień projektów
ustawodawczych, protokołów komisji kodyfikacyjnych, sprawozdań z obrad
parlamentarnych itd. Przyjmuje się dopuszczalność zastosowania dyrektyw
funkcjonalnych w razie, gdy na podstawie językowych reguł nie można jednoznacznie
ustalić treści lub mocy normy prawnej. W szczególności chodzi tu o przypadki
wieloznaczności lub nieostrości znaczeń przepisów prawnych.

●

Wyniki wykładni:

○

wykładnia stwierdzająca → ustalenie, że wykładnia językowa pozwala jednoznacznie
określić treść lub moc normy i że nie ma podstaw do zakwestionowania tak ustalonego
jej sensu;

○

wykładnia rozszerzająca → ustalenie, że ze względu na dyrektywy wykładni
systemowej lub funkcjonalnej należy przyjąć szerszy zakres normowania lub
zastosowania normy niż wynikałoby to z rezultatów osiągniętych na podstawie reguł
wykładni językowej;

○

wykładnia zwężająca → j/w ale węższy zakres normowania lub zastosowania;

○

wykładnia derogująca → ustalenie, że ze względu na pozajęzykowe dyrektywy
wykładni przepis nie ma doniosłości normatywnej, mimo że w świetle wykładni
językowej należałoby mu znaczenie takie przypisać (kwestia sporna w doktrynie);

●

STOSOWANIE ANALOGII: W prawie cywilnym dopuszcza się analogię z ustawy
(analogia legis) - można ją stosować wtedy, gdy dyrektywy językowe i systemowe
jednoznacznie nie wskazują na to, iż określony przepis dotyczy wyłącznie stanu faktycznego
w nim wyznaczonego, a równocześnie silna argumentacja funkcjonalna pozwala przyjąć, że
ustanowiona w przepisie prawnym regulacja odnosi się także do okoliczności w istotny
sposób podobnych do tej, jaka została w nim opisana. Analogia prawa (analogia iuris) - jest
jeszcze bardziej niepewnym i dlatego niekiedy kwestionowanym typem wnioskowań
prawniczych. Wnioski o obowiązywaniu norm nieustanowionych w przepisach prawnych
wyprowadza się tu z wielu rozstrzygnięć dotyczących innych, od rozważanej kwestii,
stanów faktycznych, które jednak wskazują na określony system preferencji wartości, jakimi
kieruje się w swych ocenach prawodawca.

15. Stosunek cywilnoprawny - pojęcie i elementy.

●

Stosunkiem cywilnoprawnym nazywamy stosunek społeczny regulowany normami prawa
cywilnego. Cechami tego stosunku jest jego majątkowy charakter oraz równorzędność
występujących w nim podmiotów. Za cechę dodatkową uznaje się ponadto znaczną swobodę
podmiotów w ustanawianiu i kształtowaniu tych stosunków.

●

Na stosunek cywilno-prawny składają się następujące elementy:

○

strony (podmioty) stosunku cywilno-prawnego,

○

przedmiot tego stosunku,

○

prawo podmiotowe (uprawnienie),

○

obowiązek będący korelatem tego prawa.

●

Podmiotami stosunków cywilno-prawnych mogą być bądź osoby fizyczne, bądź osoby
prawne (spółki kapitałowe, spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe) lub tzw. ułomne
osoby prawne. Najczęściej po każdej ze stron stosunku cywilnoprawnego występują
pojedyncze osoby. Niekiedy jednak po każdej ze stron może wystąpić więcej osób (np. kilku
dłużników, kilku wierzycieli).

16. Pojęcie prawa podmiotowego.

Jest to pewna sytuacja prawna wyznaczona podmiotom przez obowiązujące normy i
chroniąca prawnie uznane interesy tych podmiotów. Na sytuację tę składają się wolne- w
aspekcie normatywnym – zachowania psychofizyczne lub konwencjonalne podmiotu
uprawnionego, z którymi sprzężone są zawsze obowiązki innego podmiotu lub innych
podmiotów, przy czym z reguły (to znaczy, gdy norma prawna tego nie wyłącza)
uprawnionemu przysługuje również kompetencja do żądania, by organ państwa dysponujący
przymusem doprowadził do zrealizowania sprzężonych z prawem podmiotowym
obowiązków.

17. Rodzaje praw podmiotowych, prawa majątkowe i niemajątkowe, tymczasowe.

●

Prawo podmiotowe bezwzględne: Jest skuteczne w stosunku do wszystkich osób, którym
ono nie przysługuje (erga omnes). Osoby te mają obowiązek takiego zachowania się w
stosunku do uprawnionego, by jego prawo podmiotowe nie zostało naruszone. Do
bezwzględnych praw podmiotowych zalicza się np. własność czy dobra osobiste.Podmioty
prawa cywilnego nie mogą kreować innych bezwzględnych praw podmiotowych,
niemieszczących się w ustawowym katalogu tych praw. Jeżeli bezwzględne prawo
podmiotowe zostanie naruszone, uprawnionemu przysługiwać będzie roszczenie o ochronę
tego prawa.

●

Prawo podmiotowe względne: Jest skuteczne tylko w stosunku do określonej osoby.
Źródłem praw względnych są stosunki zobowiązaniowe. Wierzyciel może żądać od dłużnika
określonego świadczenia, a dłużnik jest zobowiązany świadczenie spełnić. Świadczenie
może polegać na działaniu lub zaniechaniu działania. Z chwilą powstania wierzytelności,
uprawniony uzyskuje roszczenie o spełnienie świadczenia. Prawem podmiotowym będzie
np. renta, a roszczeniem określone świadczenie okresowe wynikające z umowy o renty.

●

PRAWA MAJĄTKOWE I NIEMAJĄTKOWE:

○

Prawa majątkowe są to w szczególności: prawa rzeczowe, wierzytelności opiewające na
świadczenia majątkowe, prawa majątkowo-małżeńskie, duża część praw kwali-
fikowanych jako tzw. własność intelektualna (autorskie, wynalazcze); dla uznania
konkretnego prawa podmiotowego za prawo typu majątkowego nie ma znaczenia, czy
ma ono jakąś wartość rynkową, tzn. prawo własności zawsze będzie prawem
majątkowym, nawet jeśli jego przedmiotem jest rzecz bezwartościowa. To też roszczenia
pieniężne, nawet jeśli służą ochronie dóbr niemajątkowych, ale wtedy podlegają
szczególnym modyfikacjom, np. roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną
krzywdę (art. 445 i n. k.c.). Do majątkowego typu praw podmiotowych przystosowany
jest ogólny tryb postępowania cywilnego, właściwość sądów oraz egzekucja orzeczeń
sądowych.

○

Prawa niemajątkowe są to w szczególności: prawa osobiste i prawa rodzinne
niemajątkowe; podlegają one szczególnej regulacji prawnej, zarówno w materialnym,
jak i procesowym prawie cywilnym, np. odrębna właściwość sądów, są niezbywalne i
nie dziedziczone; roszczenia niemajątkowe nie podlegają przedawnieniu. Coraz bardziej
wzrasta ich rola na tle prawa cywilnego, ze względu na wzmożoną ochronę wartości
osobistych i na to, iż instrumenty cywilnoprawne są bardziej elastyczne i skuteczniejsze
→ tendencja do uwzględniania wartości osobistych w obrębie praw majątkowych, co
powoduje zacieranie się tego podziału (głównie na gruncie prawa własności

intelektualnej, ale i tzw. praw korporacyjnych (organizacyjnych) wspólników.

●

PRAWA ZBYWALNE I NIEZBYWALNE:

○

Prawa zbywalne(przenoszalne): Mogą one przechodzić na inne podmioty. Prawami
zbywalnymi są prawa majątkowe. Szczególny przepis prawa może jednak wyłączać
zbywalność danego prawa. Jeżeli wg ustawy prawo jest zbywalne, nie można przez
czynność prawną (np. umowę) wyłączyć ani ograniczyć uprawnienia do jego
przeniesienia, obciążenia, zmiany lub zniesienia. Osoba uprawniona może jednak
przyjąć na siebie zobowiązanie, że nie dokona oznaczonych rozporządzeń swoim
prawem zbywalnym. Ewentualne naruszenie przez nią tego zobowiązania pociągnie za
sobą odpowiedzialność odszkodowawczą, natomiast rozporządzenie prawem wbrew
temu zobowiązaniu będzie ważne. Prawa zbywalne podlegają dziedziczeniu, chyba ze
przepis prawa stanowi inaczej lub wprowadza określone warunki dziedziczenia.

○

Prawa niezbywalne: Nie mogą być przenoszone na inne podmioty. Zalicza się do nich
prawa niemajątkowe (dobra osobiste, prawa małżeńskie niemajątkowe itp.). Prawa nie
zbywalne nie podlegają dziedziczeniu.

●

PRAWA PODMIOTOWE TYMCZASOWE; EKSPEKTATYWA: Prawa tymczasowe to
prawa, których funkcja polega na przygotowaniu i zabezpieczeniu jakiegoś prawa
przyszłego, chronią więc ekspektatywę podmiotu na uzyskanie owego prawa ostatecznego.
Polski system prawny chroni ekspektatywę w szeregu sytuacji, jeżeli oczekiwania te są
uzasadnione spełnieniem się części stanu faktycznego, który gdy zrealizuje się w całości,
prowadzi do nabycia prawa ostatecznego (np. sytuacja podmiotu w przypadku warunku
zawieszającego lub z zastrzeżeniem terminu). Kwestią kontrowersyjną była użyteczność tej
konstrukcji, ale została potwierdzona przez SN dla wyjaśnienia sytuacji prawnych
niejednoznacznie określonych w przepisach prawnych, głównie przy analizie spółdzielczego
prawa do wkładu mieszkaniowego i budowlanego → konstrukcja ta pozwala uznać za
wartość jaką ma oczekiwanie uprawnionego, dopuszcza przeniesienie tej sytuacji na inne
podmioty oraz ułatwia określenie treści tej sytuacji i wyjaśnia przyczyny jej wygaśnięcia →
podstawę prawną dla przyjęcia tej ogólnej konstrukcji stanowi funkcjonalna metoda
wykładni. Ekspektatywa - "oczekiwanie prawne" (wierzytelność przyszła) jest to sytuacja,
w której niektóre wymogi prawne dotyczące powstania wierzytelności lub innego
uprawnienia zostały częściowo spełnione. Warunkami tymi mogą być m.in.:

○

wykonanie pewnych czynności przez osoby trzecie,

○

upłynięcie terminu przewidzianego prawem,

○

wystąpienie wypadku ubezpieczeniowego.

18. Sposoby nabycia i utraty prawa podmiotowego.

●

POCHODNE NABYCIE PRAWA PODMIOTOWEGO: nabycie pochodne polega na tym,
że nabywca uzyskuje prawo podmiotowe od innej osoby w drodze przeniesienia tego prawa
przez ową inna osobę. Podstawą nabycia pochodnego może być: umowa, ustanowienie
ograniczonego prawa rzeczowego czy cesja wierzytelności. Obowiązuje przy tym zasada, że
nikt nie może przenieść na drugą osobę więcej praw niż sam ma. Przepisy prawne
wprowadzają od tej zasady jednak pewne wyjątki. Przykładem może być art. 169 KC.
Nabycie pochodne prawa podmiotowego pociąga za sobą następstwo prawne między
zbywcą i nabywcą tego prawa, zwane inaczej sukcesją. Odróżnia się następstwo pod tytułem
ogólnym (sukcesja uniwersalna) oraz następstwo pod tytułem szczególnym (sukcesja
syngularna).

●

ZASADA nemo plus iuris in alium transfere potest, quam ipse habet: Nemo plus iuris in
alium transferre potest quam ipse habet, zasada prawna wywodząca się z prawa rzymskiego.
Odnosi się do pochodnych sposobów nabycia prawa własności (własność). Stwierdza, iż
nikt nie może przenieść na drugiego więcej prawa, niż sam posiada. W ustawodawstwie
polskim istnieją wyjątki od tej zasady.

●

NASTĘPSTWO POD TYTUŁEM OGÓLNYM; SUKCESJA UNIWERSALNA: nabycie
całego lub części jakiegoś majątku, i to na podstawie jednego zdarzenia prawnego.
dopuszczalna tylko w wypadkach przewidzianych w ustawie. Prowadzi do nabycia nie tylko
praw, ale i obowiązków związanych z majątkiem (nabywca wchodzi w całą sytuację
prawną swojego poprzednika) np. dziedziczenie, łączenie się osób prawnych, np. przejęciu
majątku jednej spółdzielni przez drugą;

●

NASTĘPSTWO POD TYTUŁEM SZCZEGÓLNYM; SUKCESJA SINGULARNA: -
nabycie indywidualnie oznaczonego prawa lub praw podmiotowych, więc skuteczność
takiego nabycia rozważa się odrębnie w odniesieniu do każdego z przenoszonych praw i na
podstawie reguł dotyczących danego typu prawa, np. sprzedaż kolekcji obrazów = sprzedaż
X ilości obrazów

●

NABYCIE TRANSLATYWNE: Polega na tym, że nabywca uzyskuje prawo o takiej samej
treści (niezmienionej), jaką miało ono u poprzednika. Jeżeli przedmiotem nabycia jest rzecz
ruchoma trzeba przyjąć, że:

○

Istniała ona przed przeniesieniem jej własności na nabywcę,

○

Nabywca uzyskuje w stosunku do niej wszystkie te uprawnienia, które przysługiwały
poprzednikowi prawnemu.

●

NABYCIE KONSTYTUTYWNE: jednocześnie z nabyciem powstaje prawo podmiotowe;

○

przy nabyciu pierwotnym – szczególnie gdy nabycie to uniezależnione jest od istnienia
uprzednio tego prawa, np. napisanie utworu = powstanie prawa autorskiego;

○

przy nabyciu pochodnym – gdy nabywca uzyskuje prawo węższe od prawa poprzednika,
tak z mocy ustawy czy z mocy decyzji stron (np. służebność, użytkowanie)

●

UTRATA PRAWA PODMIOTOWEGO: Uwagi ogólne:

○

następuje wskutek zdarzeń wskazanych w ustawie dane prawo w ogóle gaśnie, np.
śmierć uprawnionego = gaśnie służebność osobista; następuje w skutek przeniesienia go
na inną osobę;

○

Połączenie prawa i obowiązku: w razie tzw. confusio, czyli połączenia w jednej osobie
osoby uprawnionej i obciążonej danym prawem podmiotowym, wygasa ono z mocy
prawa, gdyż traci swój społeczny sens (art. 247 k.c.) chyba, że ustawa przewiduje
wyjątek (np. art. 325 k.c.);

19. Realizacja prawa podmiotowego.

●

Wykonywanie prawa podmiotowego (czynienie „ze swego prawa użytku", art. 5 kc) polega
na realizacji przez podmiot stanów rzeczy lub zachowań zmierzających do uzyskania lub
zabezpieczenia prawnie uznanych interesów tego podmiotu, ze względu na które
obowiązujące normy prawne wyznaczyły dane prawo podmiotowe.

●

wg niektórych wykonywanie to działanie i zaniechanie, ale takie rozumienie jest niezgodne
z tym jakie wiążą z tym pojęciem przepisy (np. dot. użytkowania, służebności). Nie ma
obowiązku wykonywania go osobiście;

20. Rzeczy jako przedmioty stosunków cywilnoprawnych.

●

Rzeczami są przedmioty majątkowe na tyle wyodrębnione, że w obrocie cywilnoprawnym
mogą być traktowane jako samoistne dobro. Wyróżniamy następujące zbiory rzeczy:
ruchome i nieruchome, oznaczone co do gatunku i oznaczone co do tożsamości, podzielne i
niepodzielne, samoistne i niesamoistne.

●

Na pojęcie rzeczy składają się dwie cechy:

○

materialny charakter

○

wyodrębnienie z przyrody

●

Rzeczami w znaczeniu polskiego prawa cywilnego (art. 45 KC) są tylko fizykalnie
istniejące części przyrody, które występują w stanie pierwotnym lub przetworzonym - bez
względu na to, czy mają jakąś wartość majątkową. Należy jednak zauważyć, że szereg
obcych systemów prawnych posługuje się szerszym pojęciem rzecz, obejmującym także

dobra niematerialne (nie fizykalne). Zacieśnienie tego pojęcia do przedmiotów materialnych
pozwala łatwiej wyróżnić rzeczy spośród innych dóbr i to wedle cechy przydatnej dla
konstruowania swoistych instytucji prawnych. W szczególności tylko przedmioty materialne
mogą być bowiem posiadanie w sposób powszechnie widoczny.
Z kolei wyodrębnienie z przyrody jest niezbędną przesłanką tego, aby rzeczy mogły
funkcjonować w obrocie cywilnoprawnym - w szczególności w zakresie praw rzeczowych.
Mimo więc, iż cecha ta nie została wyraźnie wypowiedziana w ustawie, powszechnie uznaje
się ją za konstytutywną dla pojęcia rzeczy.

21. Rzeczy ruchome i nieruchomości.

●

Podział wyczerpujący i rozłączny.

●

Ruchomymi rzeczami są wszystkie rzeczy, które nie są rzeczami nieruchomymi. Ruchome
są rzeczy mogące zmienić położenie bez utraty dotychczasowej tożsamości.

●

Nieruchome, zwane nieruchomościami, to powierzchnia ziemi (grunt) i rzeczy ruchome
trwale połączone z gruntem. Rzeczy nieruchome to:

○

grunty (tzw. nieruchomości gruntowe)- w tym grunty rolne. Są to części powierzchni
ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności. Swoistym rodzajem gruntów są
grunty rolne, wyróżnione na podstawie kryterium funkcjonalnego. Wg art. 461 KC
grunty rolne to: nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia
działalności wytwórczej w rolnictwie, w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie
wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej. Częściami składowymi gruntu
są (zazwyczaj) budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, rośliny itp., ale nie
np. maszyny. Zasadą jest, że wszystko, co jest na trwałe związane z gruntem np.:
Budynki, lokale, drzewa, krzewy to NIERUCHOMOŚCI. To części składowe gruntu nie
są, więc te przedmioty odrębnymi rzeczami. Wyjątkowo jednak, gdy wyraźny przepis
tak stanowi budynki i lokale w tych budynkach trwale związane z gruntem są odrębnymi
rzeczami od gruntu.

○

budynki (tzw. nieruchomości budynkowe). Budynki są nieruchomościami. Te, które NIE
są trwale związane z gruntem (np.: kioski), już z mocy ogólnej definicji gruntu nie
stanowią jego części składowej, a w konsekwencji mają statut ruchomości. Budynki
trwale związane z gruntem, wedle reguły ogólnej stanowią część składową gruntu,
dzieląc jego los prawny. Wyjątkowo budynki trwale z gruntem związane są odrębnymi
nieruchomościami (tzw. Nieruchomościami budynkowymi) - wtedy, gdy na mocy
przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.

○

części budynków (tzw. nieruchomości lokalowe). Części budynków (lokale) trwale
związanych z gruntem mają charakter samodzielnych nieruchomości wtedy, gdy na
mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu lub budynku przedmiot
własności.

22. Części składowe i przynależności.

●

Część składowa nie może być odrębnym przedmiotem praw rzeczowych (art. 47 §1 KC), a
zatem prawa te istnieją jedynie w odniesieniu do rzeczy samoistnych - pojętych wraz z ich
częściami składowymi. Częścią składową rzeczy jest wszystko co nie może być od nie
odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej
zmiany przedmiotu odłączonego. Części składowych nie stanowią przedmioty połączone z
rzeczą tylko dla przemijającego użytku. Część składowa traci swój charakter przez samo jej
odłączenie od całości i stanie się odrębną rzeczą – wówczas może stać się przedmiotem
własności i innych praw rzeczowych.

●

Częścią składową gruntu są w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem
związane (np. drzewa, roślinność).

●

ZASADA SUPERFICIES SOLO CEDIT, WYJĄTKI:

○

(łac. To co jest na powierzchni przypada gruntowi) Rzymska zasada prawna odnosząca

się do związania własności budynku (oraz innych rzeczy połączonych z gruntem)
wzniesionego na gruncie z własnością tego gruntu, tj. co do zasady częścią składową
gruntu są wszystkie rzeczy, a także rośliny, trwale złączone z tą nieruchomością
ziemską. W polskim porządku prawnym zasada uregulowana jest w art. 48 i 191 k.c.,
aczkolwiek ta nie ma charakteru bezwzględnie obowiązującego - w pewnych warunkach
nieruchomości wzniesione na cudzym gruncie nie są związane z własnością gruntu (np.
obiekty wybudowane na gruncie oddanym w użytkowanie wieczyste, pracownicze
ogródki działkowe).

○

Od tej ogólnej zasady przepisy szczególne przewidują wyjątki, polegające na tym, że w
wypadkach przez nie określonych niektóre trwale z gruntem związane budynki oraz ich
części stanowią albo mogą stanowić odrębny od gruntu przedmiot własności.
Takie budynki i ich części (lokale) są także nieruchomościami, które dla odróżnienia od
nieruchomości gruntowych określane są mianem nieruchomości budynkowych albo
lokalowych.

●

Przynależności. Część składowa to nie przynależność. Przynależność to samoistna rzecz
ruchoma, która pozostaje w związku z inną rzeczą ruchomą albo nieruchomą, nazwaną
rzeczą główną. Związek taki zachodzi wtedy, jeżeli występują w nim łącznie następujące
cechy:

○

właścicielem rzeczy głównej i przynależności jest ta sama osoba

○

przynależność jest potrzebna do korzystania z rzeczy głównej zgodnie z jej
przeznaczeniem

○

przynależność jest z rzeczą główną w faktycznym i stałym związku odpowiadającym
wspomnianemu celowi, z tym jednak z rzeczą główną nie powoduje utraty charakteru
przynależności

Czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną odnosi skutek także względem
przynależności. (przepis o charakterze względnie wiążącym). Przynależności nie musza
dzielić losu prawnego z losem prawnym rzeczy głównej.

23. Pożytki – pojęcie i rodzaje

●

POŻYTKI NATURALNE RZECZY: Są to płody rzeczy oraz inne odłączone od niej części
składowe, o ile według zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy.
Pobieranie pożytków naturalnych następuje poprzez zawłaszczanie jej płodów oraz
odłączanie innych części składowych rzeczy. Do takich pożytków można zaliczyć: zboże
zebrane z pola, owoce zerwane z drzewa, minerały wydobyte z gruntu itp. Uprawniony do
pobierania pożytków naturalnych rzeczy nabywa ich własność przez odłączenie ich od
rzeczy – art. 190 k.c. „Uprawnionym”, o którym mowa w tym przepisie, może być:

○

Właściciel rzeczy (art. 140 k.c.)

○

Użytkownik wieczysty (art. 233 k.c.)

○

Użytkownik (art. 252 k.c.)

○

Zastawnik (art. 319 k.c.)

○

Dzierżawca (art. 693 k.c.)

○

Samoistny posiadacz rzeczy (art.224 par. 1 k.c.)

●

POŻYTKI CYWILNE: Pożytkami cywilnymi rzeczy są dochody, które rzecz przynosi na
podstawie stosunku prawnego (art. 53 § 2 k.c.) np. czynsz jest pożytkiem cywilnym dla
właściciela mieszkania z tytułu jego wynajmu. Są to dochody, które rzecz przynosi na
podstawie stosunku prawnego. Dla pobierania pożytków cywilnych konieczne jest
ustanowienie stosunku prawnego, który stanowi podstawę tego pobierania. Źródłem
pożytków cywilnych jest także rzecz, tyle tylko, że nie są one odłączonymi od rzeczy
częściami składowymi, tylko dochodem, jaki rzecz przynosi na podstawie jakiegokolwiek
stosunku prawnego, w tym także bezumownego korzystania z rzeczy. Nie ma znaczenia, czy
dochody te wyrażone są w pieniądzu (czynsze, odsetki), czy w rzeczach zamiennych lub
świadczeniach innego rodzaju. Do pożytków cywilnych nie odnosi się wymaganie

uzyskania ich zgodnie z zasadami prawidłowej gospodarki, czy kwalifikacja określona
mianem „normalnego dochodu”. Pożytki cywilne przypadają uprawnionemu - w stosunku
od i do czasu trwania tego uprawnienia. Tak więc nabywca nieruchomości nie może
domagać się czynszu od najemcy za czas przed nabyciem, chyba że zbywca przelał na niego
swoje roszczenie.

●

POŻYTKI PRAWA: Pożytkami prawa są dochody, które prawo to przynosi zgodnie ze
swym społeczno-gospodarczym przeznaczeniem, np. odsetki od udzielonej pożyczki (art. 53
i art. 54 kodeksu cywilnego), prawdopodobnie chodzi o wszelkie prawa podmiotowe, które
dotyczą rzeczy lub innych przedmiotów materialnych

24. Przedmioty stosunków cywilnoprawnych.

●

Przedmiotem stosunku cywilnoprawnego jest to wszystko, na co skierowane są uprawnienia
i obowiązki podmiotów stosunku cywilnoprawnego. Jest to określone zachowanie się
uczestników tego stosunku, oparte na wzorcu postępowania zawartym w normie prawa
cywilnego. Jest to wszystko, na co skierowane są obowiązki i uprawnienia tego stosunku.
Przedmiotem wielu stosunków prawnych jest samo zachowanie się ich podmiotów.
Zachowanie może polegać na działaniu, lub zaniechaniu. W doktrynie odróżnia się kilka
bardziej szczegółowych zachowań, jak danie, czynienie, nieczynienie, zaprzestanie i
znoszenie.

●

Obowiązujące przepisy prawa łączą stosunki prawne z różnymi postaciami ich przedmiotów
(rodzajami, kategoriami) i w niektórych typach stosunków można wyodrębnić przedmioty
materialne, których to zachowanie dotyczy, takie jak: rzeczy, części składowe rzeczy,
przynależności, pożytki, pieniądz, papiery wartościowe, dobra niematerialne itp. Określa
treść praw i obowiązków w tym stosunku, więc można uznać za przedmiot stosunku
cywilnoprawnego wszystko to do czego odnosi się treść stosunku:

○

rzeczy

○

przedmioty materialne nie będące rzeczami ( ciecze, gazy, kopaliny, zwierzęta w stanie
wolnym)

○

przedmioty niematerialne (energia, dobra osobiste, intelektualne)

○

pieniądze

○

papiery wartościowe

○

zorganizowany kompleks majątkowy (przedsiębiorstwo, gospodarstwo rolne)

25. Pieniądze i papiery wartościowe – pojęcie i podstawowe rodzaje.

●

Pieniądze mogą występować w postaci określonych znaków pieniężnych, wtedy przybierają
charakter swoistego rodzaju rzeczy ruchomych. Pieniądz jawi się jako nosiciel i miernik
wartości i jedynie dla wyrażenia tego znaczenia powinno się używać określenia „pieniądz”.
W tej właśnie roli ma on doniosłość w stosunkach zobowiązaniowych.

●

Papiery wartościowe są to dokumenty, których posiadanie stanowi niezbędną przesłankę
wykonywania praw wyrażonych w treści dokumentu. Tylko więc posiadacz dokumentu
może wykonywać prawa z nim związane. Ze względu na to, że dokument jest swoistego
rodzaju rzeczą, niektóre przepisy dotyczące przenoszenia własności rzeczy odnoszą się
także do obrotu papierami wartościowymi. Mimo charakteru rzeczowego dokumentu, to nie
kartka papieru decyduje o sensie papieru wartościowego lecz określone w nim treści
myślowe.

26. Przedmioty niematerialne o charakterze intelektualnym.

●

dobra intelektualne takie jak utwory literackie, artystyczne, naukowe, wynalazki, wzory
użytkowe, stanowią wytwór umysłu ludzkiego i same przez się nie mają postaci materialnej.
Pełnią one tylko funkcję przekaźników oryginalnych treści myślowych, stanowiących
przedmiot ochrony prawnej.

27. Majątek i mienie.

●

MIENIE: Mieniem jest własność i inne prawa majątkowe. W odróżnieniu od „majątku”,
wyraz „mienie” zawsze odnosi się tylko do aktywów, a nigdy do obowiązków. Jest używany
bez relatywizacji do oznaczonej osoby. Możne więc mówić o różnych rodzajach mienie, nie
mając na względzie jego przynależności do określonej osoby. Poprawny jest zwrot wiążący
mienie z jakimś typem osoby, jak np. w art. 44 KC: „Własność i inne prawa majątkowe,
stanowiące mienie państwowe, przysługują Skarbowi Państwa albo innym państwowym
osobom prawnym”.

●

MAJĄTEK: Słowo majątek występuje w dwóch znaczeniach, węższym, jako ogół aktywów
majątkowych przysługujących określonemu podmiotowi. Szerszym, jako określenie nie
tylko aktywów ale i pasywów danego podmiotu. We wskazanych przez przepisy prawne
przypadkach niektóre składniki ogólnego majątku danej osoby zostają wydzielone, tworząc
majątek odrębny. Wydzielenie to podlega szczególnemu reżimowi prawnemu, we
wskazanym przez przepisy prawne zakresie. Pojęcie majątku, a w tym także majątku
odrębnego, jest przydatne zwłaszcza w zakresie instytucji prawnych takich jak:

○

sukcesja uniwersalna, zarząd, odpowiedzialność, surogacja

28. Przedsiębiorstwo i gospodarstwo rolne.

●

Słowo „przedsiębiorstwo” używane jest w co najmniej trzech różnych znaczeniach:

○

na oznaczenie jakichś przedmiotów prawa cywilnego

○

na oznaczenie jakiejś działalności

○

na oznaczenie przedmiotu czynności lub stosunku prawnego

●

W przedmiotowym znaczeniu przedsiębiorstwo jest to zorganizowany zespół składników
niematerialnych i materialnych przeznaczonych do powadzenia działalności gospodarczej.
W nauce prawa cywilnego istnieje kontrowersja, czy przedsiębiorstwo stanowi odrębny
przedmiot prawa podmiotowego, czy też przedmiotami tymi są wyłącznie poszczególne
składniki przedsiębiorstwa.

●

Za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich
częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną
całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.
Gospodarstwo rolne nie stanowi przedmiotu samodzielnego obrotu prawnego. Nie można
zatem zbyć go jedną czynnością prawną. Przedmiotem zbycia są tu poszczególne
nieruchomości, na których gospodarstwo rolne zostało zorganizowane.

29. Surogaty oraz nakłady.

30. Indywidualizacja osób fizycznych.

●

Każdy człowiek: uczestnik stos cywilnoprawnych

●

Indywidualizacja:

○

nazwisko, imię (językowe oznaczenie indywidualnej osoby fizycznej)

■

nazwiso: przynależność do grupy rodzinnej

■

imię: nadanie przez osoby sprawujące władzę rodzicielską

○

pseudonimy

○

osoby niepiśmienne: linie papilarne na dokumencie.

○

stan rodzinny

■

pochodzenie od określonych rodziców

■

związanie małżeństwem (może być też: separacja)

■

niepodzielność (pozostawanie w jednej relacji określonego rodzaju) oraz wzajem-
ność (stan jednej osoby determinuje stan rodzinny drugiej)

○

płeć (ż/m, równoprawność),

○

wiek(doniosłość przy ustalaniu zdolności do czynnosci prawnych)

○

stan cywilny

■

Księgi stanu cywilnego (wyłączny dowód zdarzeń) – ewidencja ludności (zameldo-
wanie/pobyt)

●

Adres:

○

miejscowość (nie: ulica, numer, lokal)

○

pełnoletni: jedno miejsce zamieszkania

■

element obiektywny (faktyczne przebywanie w danym miejscu)

■

subiektywny (zamiar stałego pobytu)

○

dzieci: pochodne (ustawowe) miejsce zamieszkania

31. Zdolność prawna osób fizycznych

●

urodzenie (oddz. od ustroju matki), domniemanie prawne zwykłe, że jest żywe.

●

nasciturus:

○

warunkowa zdolność prawna, warunek zawieszajacy (że urodzi się żywe),

○

prawa jedynie zabezpieczone, a nie wykonywane,

○

nienarodzone traktuje się jako urodzone gdy chodzi o jego korzyść

○

curator ventris – strzeżenie przyszłych praw dziecka.

●

zakaz dokonywania określonych czynności prawnych /wyłączenie mozliwości bycia
podmiotem okreslonych praw i obowiązków (to ograniczenie zdolności prawnej)

●

śmierć:

○

moment śmierci to śmierć mózgowa, wówczas ustanie zdolności prawnej,

○

dowód śmierci: akt zgonu

○

uznanie za zmarłego (zaginięcie) – takie same skutki prawne jak śmierć.

■

Charakter orzeczenia: kostytutywny, skutki ex tunc

■

10 lat od końca roku kalendarzonwego, gdy wg informacji jeszcze żył, gdy 70 lat –
skrócenie do 5 lat, zakaz – 23 lata,

■

gdy w orzeczeniu tylko dzień, przyjęcie godz. 24

○

gdy kilka osób ginie podczas grożącego im wspólnie niebezpieczństwa – równocześnie

32. Zdolność do czynności prawnych osób fizycznych - pojęcie, jej ograniczenia i brak.

●

Pojęcie. Zdolność do czynności prawnych – w prawie cywilnym jest to zdolność do
dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych, czyli do przyjmowania i
składania oświadczeń woli mających na celu wywołanie powstania, zmiany lub ustania
stosunku prawnego. Innymi słowy, jest to zdolność do samodzielnego kształtowania
swojej sytuacji prawnej (nabywania praw i zaciągania zobowiązań).

●

brak zdolności do czynności prawnych

○

do 13 lat,

○

ubezwłasnowolnienie całkowite (sąd – od 13 lat)

■

przesłanki: choroba psychiczna, niedorozwój, zaburzenia psychiczne (alko-
holizm, narkomania), musi być uzasadnione interesem ubezwłasnowolnionego

■

skutki:

●

czynności bezwzględnie nieważne,

●

umowa w spr codz: z chwilą wykonania, gdy rażące pokrzywdzenie: nieważ.

●

przedstawiciele ustawowi

●

ograniczona zdolność

○

13-18 lat,

○

ubezwłasnowolnienie częściowe

■

tylko do osoby pełnoletniej, stan nie do ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz
potrzebna pomoc w prawnych sprawach

■

skutki:

●

brak kompetencji do niektórych czynnosci pr: są one wyraźnie wskazane w
przepisach, naruszenie – nieważność.

●

system kontroli:

○

konieczna zgoda przedstawicieli ust,

○

dla niektórych czynności zezwolenie sądu.
zgoda przedst na jednostronną cz pr: pod rygorem nieważności najpóźniej
do chwili dokonania

○

zgoda na umowę: też po: potwierdzenie. Odmowa potwierdzenia:
nieważność.

○

zawarcie umowy/potwierdzenie: bezskuteczność zawieszona, czynność
niezupełna, wyznaczenie terminu do potwierdzenia umowy, jeśli nie – od
początku nieważna. Kontrahent: musi zastosować tą procedurę, aby
powołać się na nieważnośćumowy.

○

Czynności rozporządzające i zobowiązujące: zgoda kompetentnej osoby

●

pełna kompetencja:

○

umowy życia codziennego (bez: wykonane i rażące pokrzywdzenie)

○

rozporządzenie zarobkiem

○

przedmioty, które przeds ustawowy oddał do swobodnego użytku

○

umowa o pracę (przedst ustawowy może za zezwoleniem sądu rozwiązać
umowę o pracę,jesli dobro).

●

pełna zdolność

○

18 lat

○

zawarcie małżeństwa, nie traci się w razie unieważnienia małżeństwa

33. Ochrona dóbr osobistych - pojęcie, rodzaje, konstrukcja prawna ochrony, przesłanki i

środki ochrony.

●

Pojęcie. To uznane przez system prawny wartości (wysoko cenione stany rzeczy),
obejmujące fizyczną i psychiczną integralność człowieka, jego indywidualność oraz
godność i pozycję w społeczeństwie. Są to dobra nieodłącznie związane z człowiekiem i to
bez względu na stan jego psychiki i stopień wrażliwości. Należą do kategorii dóbr
niemajątkowych. Atrybut każdej osoby fizycznej.

●

Rodzaje :

○

Życie, zdrowie i nietykalność cielesna (chronione prawej karnym, cywilnym), choć w
art. 23 wymieniono tylko zdrowie.

○

Wolność (zarówno zadośćuczynienie w przypadku pozbawienia wolności jak i wywiera-
nie presji psychicznej na działanie człowieka – np. paparazzi).

○

Cześć człowieka – wym. w art. 23 i Konstytucji RP. Należy do najważniejszych dóbr
osobistych

■

cześć zewnętrzna – dobra sława, dobre imię

■

cześć wewnętrzna – godność osobista, wyobrażenia o własnej wartości

■

ochrona czci nie przysługuje w razie negatywnej oceny człowieka lub jego działania
opartej na rzetelnej krytyce.

○

Swoboda sumienia (art. 23 i Konstytucja RP: wolność sumienia i religii)

○

Nazwisko i pseudonim (zakaz bezprawnego używania)

○

Stan cywilny

○

Wizerunek

○

Tajemnica korespondencji

○

Nietykalność mieszkania

○

Twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska

○

Kult po zmarłej osobie bliskiej

○

Integralność seksualna

○

Strefa prywatności

○

Korzystanie z wartości środowiska naturalnego

●

Konstrukcja prawna.

○

Dwie koncepcje:

■

wielość praw osobistych – dla poszczególnych typów dóbr osobistych – konstrukcja
odpowiadających im typów praw podmiotowych

■

jedno osobiste dobro podmiotowe obejmujące różne dobra osobiste.

○

Podmiotowe prawa osobiste to prawa podmiotowe bezwzględne – skuteczne erga omnes

○

to prawa niemajątkowe, niezbywalne, niedziedziczne.

●

Środki ochrony dóbr osobistych.

○

Ustalenie – orzeczenie ustalające, że określone prawo osobiste przysługuje danej osobie,
niekiedy wystarczy, aby zapobiec dalszym jego naruszeniom albo aby uchylić
niebezpieczeństwo dokonania naruszeń.

○

Zaniechanie – roszczenie to jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy istnieje uzasadniona
obawa dalszych naruszeń. W przypadku gdy jeszcze dobro osobiste nie zostało naru-
szone, a jest tylko zagrożone, żądanie zaprzestania działań przygotowawczych stanowi-
obok powództwa o ustalenie- jedyny środek jego ochrony

○

Usunięcie skutków naruszenia – roszczenie to znajduje jedynie zastosowanie w
przypadkach , gdy nastąpiło już naruszenie dobra osobistego- ewentualnie obok
roszczenia o zaniechanie.

○

Zadośćuczynienie pieniężne lub zapłata na cel społeczny.

■

Wszystkie dobra osobiste chronione są instytucją zadośćuczynienia pieniężnego

■

kompensacyjny charakter zadośćuczynienia

●

Przesłanki ochrony dóbr osobistych.

○

Bezprawność – bezprawność czynu naruszającego dane dobro osobiste. Domniemanie
bezprawności ma charakter ogólny. Każde więc naruszenie dobra osobistego, bez
konieczności wykazania podstawy prawnej naruszenia- należy zakwalifikować jako
naruszenie prawa osobistego. Domniemanie bezprawności naruszenia (zagrożenia)
dobra osobistego rozkłada więc w korzystny dla pokrzywdzonego sposób ryzyko nie-
wyjaśnienia tej okoliczności. Wzajemne naruszania dóbr osobistych nie uchylają
odpowiedzialności każdego ze sprawców

○

Uchylenie bezprawności

■

zgoda uprawnionego.

■

działanie na podstawie przepisu lub w wykonaniu prawa podmiotowego

■

niemożność nadużywania osobistych praw podmiotowych

34. Rodzaje osób prawnych.

●

Pojęcie. Osoba prawna to jeden z rodzajów podmiotów prawa cywilnego. Osobę prawną
definiuje się zazwyczaj jako trwałe zespolenie ludzi i środków materialnych w celu
realizacji określonych zadań, wyodrębnione w postaci jednostki organizacyjnej
wyposażonej przez prawo (przepisy prawa cywilnego) w osobowość prawną. Taka jednostka
organizacyjna ma wtedy pełnię podmiotowości prawnej, w szczególności nabywa zdolność
prawną oraz zdolność do czynności prawnych (atrybuty przysługujące osobom fizycznym z
racji samego istnienia). Wśród osób prawnych nauka prawa (nie samo prawo!) rozróżnia
dwa rodzaje: korporacje (związki osób) i fundacje (masy majątkowe). Osoba prawna jest
tworem abstrakcyjnym - nie istnieje namacalnie. W związku z tym w nauce prawa istnieje
kilka teorii wyjaśniających istotę osoby prawnej.

●

Metody regulacji osób prawnych.

○

Metoda ogólnego formułowania cech osób prawnych. Prawodawca uznaje za osobę
prawną każdą jednostkę organizacyjną, która ma zespół cech generalnie przez niego
okreslonych.

○

metoda normatywna. Ta w Polsce. System prawny wskazuje z nazwy typy lub
indywidualne organizacje wyposażone w osobowość prawną.

●

Funkcje.

○

Forma koncentracji kapitału

○

ograniczenie odpowiedzialności, a tym samym ryzyka uczestników organizacji.

●

k.c. reguluje fragmenty instytucji osób prawnych: powstanie, rejestry, nazwę, siedzibę,
wykonywanie zdolności do czynności prawnych.

●

Powstanie osoby prawnej regulują ustawy pozakodeksowe konstruując rozmaite zdarzenia
prawne wywołujące ten skutek prawny. Nie obowiązuje generalny nakaz prowadzenia
rejestrów dla wszystkich osób prawnych , tylko w odniesieniu do nielicznych nie został on
ustanowiony ( np. gmin, szkół wyższych ). Rodzaje rejestrów oraz ich organizację i sposób
prowadzenia regulują odrębne przepisy.

●

Rejestr osób prawnych: znaczenie wpisu do rejestru. W wypadkach gdy prowadzenie
rejestru zostało dla danego rodzaju osób prawnych przewidziane , a zarazem szczególne
przepisy nie stanowią inaczej, jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną dopiero
z chwilą jej wpisu do właściwego rejestru. Poza tym spełnione muszą być wszystkie inne
przesłanki powstania osoby prawnej, co kontroluje organ rejestracyjny ( z reguły sąd ).

●

organy.

○

Art. 38 k.c. Osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i
w opartym na niej statucie. Czyli: organ stanowi integralny składnik osobowości osoby
prawnej, wyznaczony jej strukturą organizacyjną. Człowiek może działać, gdy:

■

struktura przewiduje dany rodzaj organu,

■

nastapi zgodne ze strukturą powołanie na dane stanowisko

■

osoba powołana rzeczywiscie działa dla osoby prawnej w tym charakterze.

○

Osoba prawna ponosi odpowiedzialność także za czyny niedozwolone jej organu.

●

Art. 43 k.c. Przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio
do osób prawnych.

Rodzaje osób prawnych:

●

Państwowe osoby prawne (majątkowe i strukturalne powiązania z państwem)

○

Skarb Państwa

■

państwo jako podmiot cywilnoprawny

■

jest jeden/brak siedziby/sam odpowiada za zobowiązania

■

działa przez jednostki organizacyjne – stationes fisci,kierownicy zarządzająi
reprezentują SP

○

inne państwowe osoby prawne

■

inne niż SP jednostki organizacyjne posiadające os pr, mienie w całości państwowe

■

niektóre mają osobowość prawną (realizacja zadań wspierana przez działalność
gospodarczą).

■

minister ds. SP:

●

gospodarowanie mieniem SP i pop,

●

ochrona interesów SP

●

ewidencja jedn repr SP; kontrola, zgoda na czynności prawne 50.000euro

●

Jednostki samorzadu terytorialnego (mają zawsze osobowość prawną)

○

gminy – podst jedn samorządu terytorialnego; rola wł publ i podm prawa cyw.;swój
majątek, nie ma wyodrębn systemu organów

○

związki międzygminne – wyposazone w osob prawną po zarejestrowaniu, organ wyk –
zarząd, kompetencje – statut.

○

powiat – lokalna wspólnota samorządowa tw. przez mieszkań, ma osob prawną

○

województwo – regionalna wspólnota samorządowa tw. przez mieszkańców;
osobprawna,własne mienie, statut

●

Korporacyjne i fundacyjne osoby prawne

○

korporacyjne: w str org funkcjonują członkowie (udziały tw majątek osprawnej)

○

fundacyjne: nie ma członków, jest założyciel, który wyposaża

35. Jednostki organizacyjne nie będące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje

zdolność prawną.

●

Jednostki organizacyjne nie będące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność
prawną – kwalifikacja do bycia samodzielnym podmiotem praw i obowiązków.

○

brak osobowości prawnej, przyznanie zdolności prawnej – samodzielny podmiot praw i
obowiązków, zdolność sądowa

○

odpowiedzialność za zobowiązania: subsydiarnie odpowiadają członkowie
(odpowiedzialność wtórna), gdy jednostka staje się niewypłacalna.

●

Stationes fisci. Odmienne uregulowanie. Ustawa nie przyznaje im zdolności prawnej, ani nie
nadaje osobowości prawnej. Reprezentują one SP w realizacji jego praw i obowiązków.

●

Stosuje się do nich „odpowiednio” przepisy o osobach prawnych.

●

Mają zdolność sądową – atrybut zdolności prawnej.

●

Od osób prawnych różni je odpowiedzialność za zobowiązania – odpowiadają za nie jej
subsydiarnie członkowie (osoby prawne: majątek osoby prawnej). Odpowiedzialność
subsydiarna jest odpowiedzialnością wtórną. , odpowiedzialnoś jednak ta powstaje już z
chwilą, gdy wspomniana jednostka organizacyjna stała się niewypłacalna.

36. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnej osób prawnych.

●

Osoba prawna i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, nabywają zdolność
prawną z chwilą wpisu do odpowiedniego rejestru, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Zdolność prawna może zostać przez jednostkę organizacyjną nabyta również na mocy
przepisu ustawy.

●

Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych – i to od razu w pełnym zakresie –
przysługuje osobie prawnej i innym jednostkom organizacyjnym niebędącym osobami
prawnymi, którym ustawa przyznaje jednak zdolność prawną łącznie. Wspomniane
podmioty nabywają jednocześnie zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych z
chwilą wpisu do odpowiedniego rejestru.

●

Zdolność do czynności prawnych realizowana jest przez działanie przez swoje organy. W
braku powołanych do tego organów są ustanawia kuratora, którego zadaniem jest
niezwłoczne powołanie właściwych organów lub przeprowadzenie likwidacji.

○

ustanie. W wypadku osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych ustaje wraz z
chwilą ich likwidacji lub upadłości.

37. Konsumenci i przedsiębiorcy - pojęcia i skutki prawne.

●

Konsumenci:

○

pojęcie. Art. 22

1

k.c. Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności

prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. -
odnosi się do stosunków prywatnoprawnych.

○

Skutki: ustawa przyznaje ochronę konsumenta jako podmiotu słabszego z uwagi na jego
relatywnie gorsze poinformowanie o zawartej umowie.

○

zrównanie szans z profesjonalistą

●

Przedsiębiorcy

○

pojęcie:

■

osoba fizyczna lub prawna i jednostka organizacyjna z art. 33

1

k.c. prowadząca

działalność gospodarczą gosp lub zawodową.

■

Podmiot prawa cywilnego, który we własnym imieniu występuje na rynku w roli
aktywnego uczestnika świadczącego towary lub usługi wobec wielości innych
uczestników rynku w sposób względnie trwały.

○

dzień złożenia wniosku o wpis do właściwego rejestru. To nakaz o charakterze
administracyjno-prawnym. Czynność nie jest nieważna, gdy się ja podejmie w ramach
działalności bez wpisu, podmiot podlega tylko sankcjom administracyjno-prawnym.

○

Skutki:

■

obowiązek zapewnienia sprawności funkcjonowania rynku oraz ochronę interesów i
zaufania innych uczestników rynku, zwłaszcza konsumentów.

○

Cechy działalności charakteryzujące przedsiębiorcę:

■

zarobkowość. Cel: nie tylko zaspokojenie własnych potrzeb działającego.

■

działanie w sposób zorganizowany. Masowe działanie.

■

Ciągłość wykluczenie podjęcia działania dla realizacji jednego celu.

38. Zdarzenia cywilnoprawne - pojęcie i rodzaje.

●

Pojęcie. To takie fakty, które mają doniosłość na obszarze stosunków cywilnoprawnych.
Decyduje o tym treś obowiązujących norm prawnych – to fakty (okoliczności), z którymi
hipotezy norm wiążą określone w dyspozycjach norm konsekwencje cywilnoprawne

●

skutki zdarzeń cywilnoprawnych

○

powstanie stosunku cywilnoprawnego (każdy powstaje w wyniku zdarzenia prawnego)

○

zmiana jego podmiotu(ów)

○

zmiana treści stosunku cywilnoprawnego

○

zgaśnięciue stosunku cywilnoprawnego.

●

Rodzaje zdarzeń cywilnoprawnych. Tu: podstawa podziału to norma prawna zdarzenia pr.

○

Czynności konwencjonalne. Norma prawna zdarzenie to dopiero konstruuje, wyznacza-
jąc przesłanki jego dokonania przez działania ludzkie

○

Inne zdarzenia. Tylko wyróżnione przez normę fakty, które istnieją i mają swój sens
niezależnie od obowiązującego systemu prawnego.

●

Typologia – systematyka, która nie prowadzi do rozłącznego i zupełnego podziału zbioru
zdarzeń prawnych:

○

czynności prawne

○

działanie prawne zbliżone do czynności prawnych wymagające łącznego rozważenia z
czynnościami prawnymi

○

orzeczenia sadowe i decyzje administracyjne

○

niewykonywanie uprawnień w określonym czasie.

39. Czynności prawne - pojęcie i postacie.

●

Pojęcie. Czynność prawna to czynność konwencjonalna której treśc określa co najmniej
konsekwencje prawne. Jedynym niezbędnym elementem jest oświadczenie woli. Są też
oświadczenia wiedzy.

●

Postacie.

○

Jednostronne (zlożenie oświadczenia woli przez jedną osobę), umowy (złożenie
zgodnych oświadczeń woli dwóch lub więcejstron), uchwały (niekoniecznie wszyscy)

○

zgoda osoby trzeciej (funkcja wtórna lecz niezbędna/funkcja kontrolna). Przed i
podczas, po: potwierdzenie.

○

indywidualnie adresowane – złożenie oświadczenia woli innej osobie; składane
podmiotom, ktorych dotyczą; musi on się zapoznać z treścią (nie: wysłanie). Rodzaje:

■

niewymagające zakomunikowania nikomu.

■

przez publiczenie ogloszenie

■

zakomunikowane określonym org państwa lub świadkom

■

moment złożenia oświadczenia woli:

●

odwołanie do momentu, potem za zgodą

●

czy czynnosc dokonanana w terminie

●

uznanie wazności

○

realne i konsensualne

■

realne: oświadczenie woli i zmiana faktycznego władztwa nad rzeczą

■

konsensualne: wydanie rzeczy jest tylko obowiązkiem w rezultacie zawartej umowy.

○

między żyjacymi i na wypadek śmierci

○

zobowiązujące, rozporządzające i o podwójnym skutku

■

zobowiązujące:

●

jednostronnie zobowiązujące

●

dwustronnie zobowiązujące: 2 rodzaje: odpłatne/nieodpłatne

■

rozporządzające: przeniesienie, obciążenie, ograniczenie, zniesienie prawa podm.
zobowiązujące do rozporządzeń

■

o podwójnym skutku: w Polsce czynności zobowiązujące do rozporządzenia same
powodują skutki rozporządzające.

●

przysparzające

○

kazualne (przyczynowe)

○

abstrakcyjne (oderwane)

●

upoważniające

●

powiernicze: 2 elementy:

○

przeniesienie przez powiernika jakiegos prawa

○

zobowiązanie powiernika wb powierzającego

40. Oświadczenie woli – pojęcie.

●

Oświadczenie woli jest jedynym koniecznym elementem czynności prawnej (a zarazem
wyłącznie ją charakteryzującym). Zawiera ono treść czynności prawnej, określającą jej
konsekwencje. Sens oświadczenia woli ustala się na podstawie reguł znaczeniowych
zastosowanych do zachowania człowieka. Jeżeli w ten sposób ustalone znaczenie wskazuje
na to, że dokonuje on regulacji (ustanawia zmianę w stosunkach cywilnoprawnych) należy
uznać, że złożone zostało oświadczenie woli (w jurydystycznym znaczeniu).

●

Uwaga: Oświadczenie woli nie jest tożsame z czynnością prawną!

41. Składanie oświadczenie woli.

●

Ludzie porozumiewają się ze sobą za pomocą znaków, najważniejszym rodzajem znaków są
znaki słowne, które ułożone w pewien system tworzą język. Każdy spowodowany przez
kogoś dostrzegalny układ rzeczy lub zjawisko, jeżeli w świetle przyjętych reguł
znaczeniowych przejawia decyzję wywołania określonych konsekwencji cywilnoprawnych,
jest jednakowo traktowaną czynnością prawną:

○

Oświadczenie woli wyraźne. Ma ono zostać złożone przez takie zachowanie, które z
mocy przepisu prawa, ustalonych zwyczajów lub porozumienia stron jest traktowane
jako oświadczenie woli.

○

Oświadczenie woli dorozumiane - zostaje złożone przez inne środki przejawu woli,
stosownie do okoliczności danego przypadku.

42. Forma oświadczeń woli - swoboda stosowania formy, formy szczególne i ich rodzaje,

zakres stosowania i skutki niedochowania.

●

ośw woli: każde zachowanie ujawniające wolę w sposób dostateczny, forma językowa.

○

oświadczenie wyraźne i dorozumiane

●

swoboda stosowania formy. Ludzie porozumiewają się ze sobą za pomocą znaków,
najważniejszym rodzajem znaków są znaki słowne, które ułożone w pewien system
tworzą język. Każdy spowodowany przez kogoś dostrzegalny układ rzeczy lub zjawisko,
jeżeli w świetle przyjętych reguł znaczeniowych przejawia decyzję wywołania
określonych konsekwencji cywilnoprawnych, jest jednakowo traktowaną czynnością
prawną. Polskie prawo cywilne przyjęło panującą we współczesnych systemach
prawnych zasadę, że jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, dopuszczalne jest wyrażenie
oświadczenia woli przy pomocy jakiegokolwiek znaku, nie tylko więc znaku
językowego.

●

formy szczególne. Ustanowione dla zrealizowania takich funkcji jak: pewność co do
tego, że czynność prawna zostanie dokonana, ochrona działającego podmiotu przed nie-
przemyślanymi jego własnymi decyzjami, zabezpieczenie interesu społecznego, przez

ułatwienie kontroli nad czynnościami prawnymi, uzyskania fachowej porady, zabezpie-
czenia dowodów. Rodzaje form szczególnych:

○

zwykła forma pisemna. Konieczne jest sporządzenie dokumentu obejmującego treść
oświadczenia woli i podpisanie go. Podpis: językowy znak graficzny, złożony
własnoręcznie, wystarczy podpisanie nazwiskiem, podpis pod tekstem oświad. woli.

■

Umowa: niekoniecznie podpisy muszą być na tym samym dokumencie

■

testament, pod podpisem, umowy, formy zastępcze podpisu

○

z datą pewną. Art. 81. § 1. Jeżeli ustawa uzależnia ważność albo określone skutki
czynności prawnej od urzędowego poświadczenia daty, poświadczenie takie jest
skuteczne także względem osób nie uczestniczących w dokonaniu tej czynności
prawnej (data pewna). § 2. Czynność prawna ma datę pewną także w wypadkach
następujących:

■

w razie stwierdzenia dokonania czynności w jakimkolwiek dokumencie
urzędowym - od daty dokumentu urzędowego;

■

w razie umieszczenia na obejmującym czynność dokumencie jakiejkolwiek
wzmianki przez organ państwowy, organ jednostki samorządu terytorialnego
albo przez notariusza - od daty wzmianki.

■

§ 3. W razie śmierci jednej z osób podpisanych na dokumencie datę złożenia
przez tę osobę podpisu na dokumencie uważa się za pewną od daty śmierci tej
osoby.

○

z poświadczeniem podpisu. Polega na tym, że notariusz lub powołany do tego organ
zamieszcza na dokumencie klauzulę stwierdzającą własnoręczność podpisu
złożonego przez wskazaną w tej klauzuli osobie.

■

Zmniejszenie ryzyka, że osoba zaprzeczy, że podpis złożyła.

○

akt notarialny. Notariusz spisuje treść podawanych mu do wiadomości oświadczeń
stron, współuczestnicząc w redagowaniu dokumentu, a następnie odczytuje go
stronom i wraz z nimi podpisuje. Oryginały pozostają w biurze, strony uzyskują
tylko wypisy.

○

Elektroniczna forma kwalifikowana. Musi być do tego bezpieczny podpis elektro-
niczny (certyfikacja podpisu): czyli dane w postaci elektrinicznej, które wraz z
innymi danymi służą do identyfikacji osoby składającej podpis elektroniczny.

■

Podpis musi być podporządkowany wyłącznie tej osobie

■

sporządzony za pomoca podlegających kontroli urządzeń

■

powiązany z danymi, do których został dołączony tak, że późniejsza zmiana
danych jest rozpoznawalna.

■

Art. 78 § 2 k.c. Oświadczenie woli złożone w postaci elektronicznej opatrzone
bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego
kwalifikowanego certyfikatu jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym
w formie pisemnej.

●

Zakres stosowania.

○

Wszystkie poza zwykła formą pisemną, formy szczególne ( a więc formy kwalifiko-
wane) mogą być zastrzeżone wyłącznie albo pod rygorem nieważności (ad
solemitatem), albo dla wywołania określonych skutków prawnych (ad eventum).
Jeżeli treść odpowiedniego przepisu wyraźnie nie wskazuje na skutek ad eventum
należy wówczas przyjąć że forma kwalifikowana została zastrzeżona pod rygorem
nieważności.

○

Zwykła forma pisemna może być przewidziana nie tylko pod rygorem nieważności i
dla wywołania określonych skutków prawnych, ale i dla celów dowodowych. Jeżeli
w treści określonego przepisu wyraźnie nie został zastrzeżony rygor nieważności,
albo szczególny skutek prawny związany z tą formą – należy przyjąć że zwykła
forma pisemna przewidziana została jedynie dla celów dowodowych.

○

Przepisy PC przewidują formę szczególną albo dla bezpośrednio wyróżnionych

rodzajów czynności prawnej albo w sposób pośredni – przez odesłanie do formy
dotyczącej innego rodzaju czynności prawnej z którą dana czynność prawna
pozostaje w związku.

○

Przy umowach wymóg zachowania formy szczególnej w zasadzie dotyczy
oświadczeń woli składanych przez wszystkich uczestników umowy. Jednakże usta-
wa przewiduje w tym względzie wyjątki wyraźnie w przepisach prawnych wskaza-
ne.

○

Najszersze zastosowanie: forma pisemna dla ceów dowodowych (wyłączone
zastosowanie w stosunkach między przedsiębiorcami.

○

forma może być zastrzeżona w umowie (pactum de forma)/gdy niedotrzymana, to
zwykła pisemna ad probationem.

○

umowa modyfikująca: taka sama forma jak umowa, może być zastrzeżona wcześniej
forma surowsza, nie może być natomiast łagodniejsza

○

formy prow do zakończenia stosunku pierwotnego (odstąpienie, wypowiedzenie,
umowa rozwiązująca:):

■

jeżeli pisemna to pisemna ad probationem

■

gdy inna forma szczególna (wszystkie poza pisemną)

●

umowa rozwiązująca: taka sama forma jak ustawa lub umowa dla umowy
pierwotnej.

●

odstąpienie, wypowiedzenie: zwykła pisemna ad probationem.

●

skutki niedochowania formy:

○

pod rygorem nieważności (ad solemitatem). Niezachowanie formy czynności
prawnej zastrzeżonej ad solemnitatem powoduje jej bezwzględną nieważność (art.
73 i 76 k.c.)

○

dla wywołania określonych skutków prawnych (ad eventum). Czynność prawna nie
wywołuje określonych, zamierzonych przez strony i przewidzianych przez ustawę
dla zachowania danej formy skutków prawnych. Ustawa wymaga formy ad eventum
najczęściej przez wzgląd na ochronę osób trzecich nie uczestniczących w
dokonywaniu danej czynności prawnej.

○

dla celów dowodowych (ad probationem). Konsekwencją są ograniczenia dowodo-
we (art.74 KC) podczas procesu - niedopuszczalność przeprowadzenia dowodu ze
świadków lub z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności. Ograniczenie
dowodowe zostaje uchylone jeżeli (art.74§2 KC):

■

obie strony zgodzą się na przeprowadzenie tych dowodów;

■

konsument żąda przeprowadzenia dowodów ze świadków lub zeznań stron w
sporze z przedsiębiorcą lub

■

fakt dokonania czynności uprawdopodobniono na piśmie.

43. Formy stosowane przy niemożności pisania, niemożności czytania.

●

Stosuje się wówczas formy zastępcze podpisu.

●

Art. 79 k.c. Osoba nie mogąca pisać, lecz mogąca czytać może złożyć oświadczenie woli w
formie pisemnej

○

bądź w ten sposób, że uczyni na dokumencie tuszowy odcisk palca, a obok tego odcisku
inna osoba wypisze jej imię i nazwisko umieszczając swój podpis,

○

bądź też w ten sposób, że zamiast składającego oświadczenie podpisze się inna osoba, a
jej podpis będzie poświadczony przez notariusza lub wójta (burmistrza, prezydenta
miasta), starostę lub marszałka województwa z zaznaczeniem, że został złożony na
życzenie nie mogącego pisać, lecz mogącego czytać.

44. Pismo potwierdzające zawarcie umowy.

●

Pełni między przedsiębiorcami w obrocie profesjonalnym takie funkcje dowodowe co ad
probationem

●

pismo to stanowi dowód, że osoba, które je podpisała, złożyła oświadczenie wyrażone w
dokumencie, jednak gdy jest to oświadczenie jednej strony, nie stanowi dowodu, że umowa
była zawarta określonej treści (to różnica między ad probationem a pismem potwierdzają-
cym.

●

Art. 77

1

k.c. W wypadku gdy umowę zawartą pomiędzy przedsiębiorcami bez zachowania

formy pisemnej jedna strona niezwłocznie potwierdzi w piśmie skierowanym do drugiej
strony, a pismo to zawiera zmiany lub uzupełnienia umowy, niezmieniające istotnie jej
treści, strony wiąże umowa o treści określonej w piśmie potwierdzającym, chyba że druga
strona niezwłocznie się temu sprzeciwiła na piśmie.

45. Wykładnia oświadczeń woli - pojęcie, dyrektywy, metody.

●

Pojęcie: proces myślowy zmierzający do ustalenia ich właściwego sensu, znaczenia.
Różni się od wykładni prawa (inny przedmiot wykładni – przepisy/różne znaki, inne
metody).

●

dyrektywy wykładni (konkretne reguły – sens zachowania)

○

reguły znaczeniowe – językowe (ustalone zwyczaje)

○

kontekst sytuacyjny (okoliczności)

○

cel podmiotów, zasady współżycia społecznego

●

metoda wykładni

○

respektowanie woli składającego ośw + zaufanie do zlożonego oświadczenia innych
osób (metoda kombinowana)

○

sędzia: taki sens, jak rozumiały stron; gdy nie tak samo, sens z pktu widzenia
odbiorcy (tylko wtedy, gdy każdy inny by rozumiałtak samo – przeciętny, normatyw)

○

ośw kierowane do nieokreśl kręgu odbiorców: możliwości poznawcze adresatów –
typowy adresat (normatywny)

○

testator – mozliwie najpełniejsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy

●

wykładnia oświadczeń woli wyrażonych pisemnie

○

językowe reguły znaczeniowe, kontekst, związki treściowe, cel

○

definizje z dokumentu – przed ogólnym znaczeniem

○

dokumenty -szczególny walor dowodowy/zeznania p-ko osnowie dokumentu (nie
ma wyjątków, gdy ad solemitatem, gdy ad probationem to można gdy sąd uzna za
konieczne)

○

zakaz przesł świadków lub stron w celu uzupełnienia treści czynności prawnej, dla
której rygor ad solemitatem.

46. Wady oświadczeń woli - pojęcie, rodzaje i skutki.

●

Wady oświadczenia woli wykazują w jakich okolicznościach pewne stany psychiki lub
wiedzy człowieka, towarzyszące składaniu oświadczenia woli, uwzględnia system prawny
określając ich wpływ na ważność czynności prawnej. Rodzaje:

●

niewzruszalne (powodujace bezwzgledną nieważność oswiadczenia woli) – art. 82, 83 k.c.,
Ciężar przeprowadzenia dowodu – kto się powołuje. Odnosi się wyłącznie do osoby która
składa ośw woli.

○

brak świadomości lub swobody (art. 82 k.c.) - choroba psychiczna, alkoholizm,
narkomania. Osoba składająca oświadczenie jest w stanie wykluczającym świadomość
lub swobodne wyrażenie woli. Może być przemijające.

■

stan braku świadomości – choroba psychiczna, zaburzenia

■

stan braku swobody – np. przymus psychiczny, fizyczny

○

pozorność – art. 83 k.c.

■

nieważne ośw woli złożone 2 stronie za jej zgodą dla pozoru, potajemnie,

■

ma być taki sens, jaki strony ustaliły

■

pozorne mogą być tylko umowy lub ośw woli jednostronne składane innej os.

■

osoba trzecia (C) jest w dobrej wierze, uzyskuje prawo lub jest podmiotem

obowiazków, chodzi o czynność prawną płatną.

■

czynność prawna dyssymulowana – czynność prawna pozorna, jest ona nieważna.
Ukryta – traktowana wg właściwości.

●

wzruszalne

○

błąd (mylne wyobrażenie na temat rzeczywistości) art. 84 k.c.

■

musi być błędem co do treści czynności prawnej (np. co do praw i obowiązków
strony – art. 56 k.c.)

■

musi być błędem istotnym (art. 84 § 2 k.c.)

■

odnośnie ośw woli składanego innej osobie i odpłatnej czynności pr na błąd:

●

gdy błąd wyołał choćby bez swej winy

●

wiedział o błędzie

●

mógł z łatwością błąd zauważyć.

●

Błąd nie powoduje nieważności, stanowi podstawę do uchylenia się od skutków.

○

podstęp – druga strona podstępnie wywołuje błąd. Może wystapić przez utwierdzenie
jakiegoś wcześniej podjetego mniemania pierwszej ze stron lub świadome
przemilczenie. Można się powołać, nawet gdy nie był istotny lub gdy nie dotyczył treści
czynności prawnej. Trzeba wykazać związek między podstępnym działaniem a
złożeniem ośw woli (opiera się na systemie domniemań faktycznych). Stanowi podstawę
do uchylenia się od skutków.

■

podstęp osoby trzeciej, gdy:

●

czynnośćprawna jest bezpłatna;

●

gdy 2 strona wiedziała o podstępie i nie zawiadomiła

○

groźba bezprawna – ograniczenie autonomii woli

■

groźba musi być bezprawna – czyn zakazany, niezgodny z zasadami współżycia
społecznego, użycie środków prawnych (art. 64 k.c.), przez zaniechanie

■

musi być poważna, realna

■

stanowi podstawę do uchylenia się od skutków.

■

Gdy od osoby trzeciej, nieważne czy 2 strona o tym wiedziała.

○

uchylenie się od skutków prawnych:

■

forma pisemna, ad probationem, bez udziału organu orzekającego, może być pozew,
ale akutek od chwili doręczenia.

■

termin: 1 rok od dnia wykrycia błędu, ustania groźby.

■

z mocą wsteczną (od chwili złożenia ośw woli, zakazane zmiany treści wadliwej
czynności prawnej.

47. Treść czynności prawnej – elementy, swoboda kształtowania i jej ograniczenia wraz ze

skutkami naruszeń.

●

Elementy. Dla ustalenia skutków czynności prawnych na podstawie uregulowanych w
ustawie ich typów użyteczne jest wyróżnienie pewnych elementów czynności prawnych.

○

Essentiali negoti: minimum treści konieczne do zaliczenia czynności prawnej do
określonego typu. Bez niego nie ma ważnej czynności prawnej. To warunek niezbędny i
wystarczający do zaistnienia czynności prawnej (np. umowa kupna-sprzedaży: wymóg
porozumienia się stron co do przedmiotu sprzedaży i ceny)

○

Naturalia negoti: dodatki niekonieczne ale naturalnie mieszczące się w danym typie
czynności. Ich umieszczenie w czynności prawnej nie jest wymagane przez prawo,
zależy wyłącznie od woli stron (np. odpowiedzialność sprzedawcy za wady towaru)

○

Accidentalia negotii ((elem dodatkowe) – ich zastrzeżenie w treści czynności prawnej to
konieczna przesłanka do wystąpienia wskazanych w nich skutków prawnych.

■

uregulowane samoistnie (warunek, termin, kara umowna, wadium)

■

uregulowane w ramach okr typu cz pr (zastrzeżenia polecenia w um dar)

●

Swoboda kształtowania treści. Zakres to nie to samo co zasada swobody kształtowania treści
czynności prawnej. Chodzi tylko i wyłącznie o swobodę decydowania o tresci czynności pr.

●

Treść czynności prawnej składa się z oświadczenia lub oświadczenia woli w pełni
zrekonstruowane na podstawie odpowiednich reguł interpretacyjnych. Treść stosunku
cywilno prawnego, który tylko w podstawowym swym kształcie wyznaczony jest treścią
oświadczeń woli stron. Ponadto bowiem treść stosunku cywilno prawnego określa się na
podstawie ustawy, zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów.

●

Ograniczenia:

○

Prawa przyrody – „umowa o świadczenie niemożliwe jest nieważna” postanowienie to
dotyczy wszelkich czynności prawnych. Nieracjonalne byłoby bowiem podejmowanie
zobowiązań niewykonalnych albo służących realizacji stanów rzeczy które i tak się
ziszczą bez udziału człowieka.

○

Normy bezwzględnie wiążące – niedopuszczalne są postanowienia czynności prawnych
które byłyby niezgodne z zakazami wyrażonymi w normach bezwzględnie wiążących a
w tym i semiimperatywnych. Czynność prawna jest sprzeczna z ustawą nie tylko wtedy
gdy zawiera postanowienia z nią niezgodne ale również wtedy gdy nie zawiera
postanowień nakazanych przez prawo. Zakazy dokonywania określonych czynności
prawnych mogą wynikać z norm prawa publicznego – w szczególności prawa
administracyjnego. W razie ich naruszenia stosuje się tylko właściwe dla nich sankcje.

○

Obejście ustawy – Czynności prawne mające na celu obejście ustawy to określone
czynności wprawdzie bezpośrednio nie objęte zakazem prawnym ale przedsięwzięte w
celu osiągnięcia skutku zakazanego przez prawo. Nie tylko treść ale i sam cel dokonania
czynności prawnej znany obu stronom jeżeli koliduje z zakazami prawnymi powoduje
jej nieważność.

○

Zasady współżycia społecznego – niedopuszczalna jest nie tylko taka czynność której
treść ale i cel godzi w uznane powszechnie wartości i reguły moralne odnoszące się do
stosunków międzyludzkich.

●

Skutki naruszenia: naruszenie w/w ograniczeń sprawia, iż czynność prawna jest bezwzględ-
nie nieważna. Jeśli sprzeczna jest część: patrzymy na doniosłość, jaką ma nieważne
postanowienie. Domniemanie utrzymania ważnej części czynności prawnej. Wyjątki:

○

sprzeczność z ustawą nie powoduje nieważności, gdy w miejsce nieważnych
postanowień wchodzą odpowiednie przepisy prawne

○

czasem przepisy każą inaczej określać wpływ nieważności części cz.pr. na ważność
pozostałych części

○

postępowanie naprawcze. (uchylenie sankcji bezwzglednej nieważności w razie
sprzeczności cz.pr. lub jej części z normami bezwzglednie wiążącymi.

48. Warunek i termin.

●

warunek – zawarty w treści, zastrzeżenie, które uzależnia pows lub ust stos pr od zdarzenia
przyszłego i niepewnego

○

warunek potestatywny (zależny od woli)

■

dodatni (zmiana stanu rzeczy)

■

ujemny (utrzymanie stanu rzeczy)

○

nie może być warunku, gdy coś nastąpi na pewno.

○

Podział:

■

warunek zawieszający (uzależnia powst skutków cz pr od zdarzenia przyszłego i
niepewnego). Gdy jest niemożliwy, przeciwny ustawie lub zas współ społ –
nieważny.

■

warunek rozwiązujący (uzależnia ustanie skutków cz pr od zdarzenia przyszłego i
niepewnego). gdy jest... to uważa się go za niezastrzeżony (stos pr jest nadal)

○

ziszczenie warunku – od tego momentu powstają skutki czynności prawnej.

○

reguła ogólna: dopuszczenie zamieszczenia warunku w każdej czynności prawnej.

●

Termin. Zastrzeżenie terminu – powstanie lub ustanie skutków czynności prawnej z
określonym zdarzeniem przyszłym, ale pewnym.

○

inne: jak w warunku.

○

termin początkowy: jak w warunku zawieszającym, termin końcowy: jak w warunku
rozwiązującym. najczęściej: podanie daty lub okresu.

○

Terminy:

■

w dniach: z upływem ostatniego dnia (o północy), bez wliczenia dnia, w którym
nastąpiło zdarzenie stanowiące początek terminu

■

w tygodniach, miesiącach, latach: z upływem dnia, który nazwą odpowiada
początkowemu dniowi terminu (gdy 29 luty nie ma to 28 luty). Przy wieku: z
początkiem ostatniego dnia)

■

początek, środek, koniec miesiąca: 1, 15 lub ostatni dzień miesiąca, termin
półmiesięczny to 15 dni

■

termin w miesiącach lub latach, a ciągłość niewymagana: miesiąc to 30 dni, rok 365
dni. Jeżeli konec na dzień ustawowo wolny od pracy, to następny.

49. Zawarcie umowy – tryby (omówienie poniżej)

●

Tryb ofertowy

●

negocjacje

●

aukcja

●

przetarg

50. Swoboda zawierania umów.

●

Na obszarze prawa cywilnego obowiązuje zasada swobody decydowania o zawieraniu
mowy. Znaczy to, że panuje ogólne domniemanie, iż podmiotom prawa cywilnego
przysługuje kompetencja do decydowania o tym, czy i z kim zawierają umowę. Nie są więc
konieczne w tym względzie jakieś szczególne normy upoważniające. Jeżeli jednak jakieś
przepisy dotyczące tej kwestii zostały wydane to należy je interpretować na korzyść
wspomnianej kompetencji stron. Natomiast, jeżeli podmiot mocą własnej decyzji
zobowiązał się do zawarcia z określoną osobą umowy, to z uwagi na autonomiczna genezę
takiego związani, nie uważa się, by nastąpiło ograniczenie swobody kontraktowej podmiotu.

●

Ograniczenia w swobodzie:

○

zakaz dokonywania okreslonych typów czynności z innymi niż wskazane w ustawie
podmioty (ubezpieczenia)

○

ustawa wymaga indywidualnej decyzji administracyjnej dla dokonania czynności
(założenie banku S.A)

○

priorytety na rzecz określonych rodzajowo podmiotów (prawo pierwokupu nieruchom.)

○

wybór kontrahenta: sektor publiczny (aucja, przetarg)

○

nakaz zawarcia umowy (energia, gaz, oc).

●

Umowy adhezyjne. Występuje tu nierównorzędność stron. Akceptujesz całość proponowa-
nej umowy albo jej nie zawierasz wcale. Brak mozliwosci negocjacji.

●

Zastępcze oświadczenie woli. Art. 64 i 1047 § 1 k.c. - prawomocne orzeczenie zastępuje
oświadczenie woli, wywołując identyczne skutki prawne. Kreuje czynność prawną
(orzeczenia konstytutywne, tworzące). Zasada: sąd zastępuje oświadczenie woli jednej
strony, lecz są wyjątki:

○

zawarcie umowy przyrzeczonej;

○

sad uwzględnia powództwo, co zastępuje zawarcie umowy zgodnie z żadaniem powoda;

○

Orzeczenie sądowe może być zdarzeniem cywilnoprawnym, na podstawie którego
powstanie, zmienia się lub wygasa stosunek cywilnoprawny (służebność, rozwiązanie
spółki). Może to być też decyzja administracyjna (wywłaszczenie)

51. Oferta

●

Oferta: oświadczenie drugiej stronie woli zawarcia umowy, określające istotne
postanowienia tej umowy (art. 66 § 1 k.c.). Ma to być propozycja stanowcza, zawierająca

konieczne elementy jej treści. Art. 71 k.c.: oferta może być skierowana nie tylko do
konkretnego odbiorcy, lecz także do nieoznaczonego kręgu osób.

●

Nie są ofertą, są zaproszeniem do zawarcia umowy: dyspozycje ogólne (chciałbym...),
propozycje niepełne (najem bez czynszu). Gdy są wątpliwości, czy oferta, czy zaproszenie:
reguły wykładni oświadczeń woli (art. 65 k.c.). Gdy nie ma wyniku, norma interpretacyjna
(art. 71 k.c.), iż w razie wątpliwości – zaproszenie do zawarcia umowy.

●

Inne zachowanie jako oferta: wystawienie rzeczy w miejscu sprzedaży na widok publiczny,
wystawianie automatów, świadczenie usług telefonicznych, fotograficznych, bankomatów.

●

Skutki złożenia oferty: oferta wiąże oferenta (art. 66 § 2 k.c.). Adresat oferty (oblat) może
sam doprowadzić do zawarcia umowy. Stan związania ofertą: różnie.

○

Gdy oferta skierowana jest do indywidualnie określonego adresata: wiąże od momentu,
gdy adresat może się zapoznać z jej treścią (art. 66 § 1 kc.)

○

Gdy oferta skierowana jest do nieoznaczonego kręgu odbiorców: wiąże od momentu
ogłoszenia

○

oferty w postaci elektronicznej: art. 66

1

k.c. Ogólna zasada: podjęcie dyskursu

elektronicznego: zgoda adresata. Obrót profesjonalny: wymagania słabsze. Z
konsementem: surowsze. Art. 66

1

k.c. - nie chodzi o oferty dot. poczty e-mail lub innych

środków porozumiewania się na odległość (tu – zastosowanie mają przepisy art. 61 § 2
k.c. Art 66

1

k.c. odnosi się do ofert w postaci elektronicznej, lecz nieadresowanych

indywidualnie (składanie oświadczeń woli w trybie off line- brak możliwości
bezpośredniego kontaktu. Warunki do spełnienia:

■

uzależnienie skuteczności zgłoszenia oferty od niezwłocznego potwierdzenia jej
otrzymania (tylko wtedy wiąże oferenta w zakresie WIEDZY o ofercie)

■

poinformowanie oblata przed zawarciem umowy w sposób jednoznaczny i
zrozumiały o okolicznosciach wskazanych w art. 66

1

§ 2 k.c.

●

Ustanie stanu związania ofertą. Termin związania – okreslony w ofercie, gdy nie jest
okreslony, dwie sytuacje (art. 66 § 2):

○

gdy oferta złozona w obecnosci drugiej strony lub za pomocą środka bezpośredniego
porozumiewania się (telefon) – przestaje wiązać, jeżeli nie została przyjęta
niezwłocznie – czyli w czasie rozmowy;

○

gdy złozona za pomocą innych środków (list, telegram) – oferta przestaje
obowiązywac, gdy składający ofertę mógł w zwykłym toku czynnosci otrzymać
odpowiedź wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia (art. 66 § 2 k.c.). Art. 67 k.c. -
gdy opóźnienia wynika z problemów ze środkami łączności – z treści lub
okolicznosci wynika, że zostało wysłane w czasie właściwym, umowa dochodzi do
skutku (wyjątek: gdy składający ofertę zawiadomi drugą stronę, iż z powodu
opóźnienia uznaje umowę za nie zawartą (ryzyko opóźnienia ponosi adresat oferty).

○

Śmierć oferenta: art. 61 i 62 k.c. - związanie ofertą wygasa, gdy skutek taki został
zastrzegł oferent lub gdy wykonanie umowy wiąże się z osoba oferenta (np.
namalowanie portretu).

○

Oferta odwołalna: art. 66

2

k.c. - między przedsiębiorcami. Oferta może być

odwołana, gdy umowa nie została jeszcze zawarta, a oświadczenie o odwołaniu
oferty zostało złożone oblatowi przed wysłaniem przez niego oświadczenia o przyję-
ciu oferty. Oferty nie można odwołać, jeśli wynika to z jej treści lub okreslono w
niej termin przyjęcia.

●

Przyjęcie oferty. Zasada: oświadczenie woli o przyjęciu oferty powinno być złozone
oferentowi. Gdy nie doszło do niego wg art. 61 k.c., nie wywołuje stuków prawnych.
Wyjątki (art. 69 k.c.), gdy umowa dochodzi do skutku, gdy oblat przystapi do jej
wykonania: wskazuje na to zwyczaj; wynika to z treści oferty.

52. Negocjacje.

●

Art. 72 k.c. - wzajemne oddziaływanie stron w celu zawarcia umowy.Wymiana informacji o
istotnych dla umowy okolicznościach, oceny dot. gospodarczych wartości proponowanych
świadczeń, itd. Proces płynny, ciągły.

●

W czasie trwania negocjacji: strony nie są związane swoimi oświadczeniami. Nie można
negocjacji prowadzić bez zamiaru zawarcia umowy czy dla pozoru (art. 72 § 2 k.c.).
Naruszenie: sankcja odszkodowawcza w granicach ujemnego interesu umownego. Odpo-
wiedzialność: na zasadzie deliktowej (zastrzeżenie poufności art. 72

1

§ 2 k.c.).

●

Zawarcie umowy. Art. 72 k.c.: uzgodnienie wszystkich postanowień umowy, które były
poruszane w negocja-cjach jest podstawą uznania, że umowa została zawarta. Zakres
negocjacji określa więc treść umowy. Art. 72 k.c. to tylko reguła interpretacyjna. Strony
mogą uznać, ż umowa zawarta po uzgodnieniu elementów koniecznych.

●

List intencyjny. Wyraża dążenie stron do zawarcia negocjowanej umowy. Nie jest jednak
definitywną umową cywilnoprawną. Nie kreuje obowiązku prawnego zawarcia umowy (nie
można żądać zawarcia umowy w trybie art. 64 k.c.). Określają jedynie postępowanie stron w
czasie negocjacji.

53. Zawarcie umowy aukcji i przetargu, unieważnienie umowy.

●

Aukcja. Art. 70

2

k.c. Licytanci są obecni w miejscu aukcji lub komunikujący się przy

pomocy środka bezpośredniej komunikacji składają oferty – słownie lub znakami.
Oferta przestaje wiązać w przypadku przelicytowania. Zawarcie umowy: udzielenie
przybicia (art. 70

2

§ 2 k.c.) - trzykrotne wezwanie, brak chętnych. Umowa nie dochodzi

do skutku, gdy ważność jej zależy od spełnienia szczegolnych wymagań przewidzianych
ustawą. Wówczas możliwość dochodzenia przed sądem zawarcia umowy (art. 64 k.c.).

●

Przetarg. Oferty składane są w okresie i miejscu wskazanym przez organizatora.
Oferty są rozpatrzywane bez udziału oferentów (art. 70

3

§ 1 k.c.). Przypadki skompliko-

wane: komisja przetargowa (jej opinia zwykle przeważa, jednak nie jest wiążąca dla
organizatora). Wybiera się najkorzytniejszą ofertę, można nie wybrać żadnej (przetarg
zamknięty, nie ma umowy). Trzeba niezwłocznie powiadomić uczestników o wynikach
(sancka odszkodowawcza). Art. 70

3

§ 4 k.c. - umowa zawarta zostaje w chwili

otrzymania przez składającego ofertę oświadczenia organizatora przetargu o jej
wybraniu (warunki przetargu mogą to inaczej regulować). Ważność też może zależeć od
spełnienia szczegolnych wymagań przewidzianych ustawą. Istnieje możliwość
dochodzenia przed sądem zawarcia umowy (art. 64 k.c.), np. gdy strona uchyla się od
złożenia stosownego oświadczenia woli.

●

Art. 70

5

k.c. Unieważnienia żądać mogą:

○

organizator, który jest zarazem stroną umowy;

○

uczestnik, nawet gdy jego oferta nie została wybrana;

○

inna osoba, jeśli umowa została zawarta na jej rachuek lub zlecenie. Unieważnienie
– osoba musi się ujawnić.

●

Przesłanki: naganne działanie: wpływanie na wynik aukcji lub przetargu w sposób
sprzeczny z prawem lub dobrymi obyczajami przez stronę umowy, innego uczestnika
lub osobę działającą w porozumieniu z nimi (art. 70

5

§ 1 k.c.). Dobre obyczaje – jak

„zasady współżycia społecznego” z art. 58 § 2 k.c.

●

Unieważnienia dokonuje sąd, wyrok ma charakter konstytutywny.

54. Przedstawicielstwo - pojęcie i rodzaje.

●

Przedstawicielstwo to działanie w cudzym imieniu. Przedstawiciel dokonuje z jakąś osobą
trzecią czynności prawnej. Aby działanie w cudzym imieniu wywołało skutek prawny, musi
być umocowanie. Kompetencja ta przysługuje z mocy ustawy lub oświadczenia woli osoby
upoważniającej. Umocowanie może dotyczyć każdej czynności prawnej.

●

Rodzaje.

○

Pełnomocnictwo. Źródło umocowania: jednostronne oświadczenie woli mocodawcy.

○

przedstawicielstwo ustawowe. Źródło to inne zdarzenia prawne niż czynność prawna
reprezentowanego.

55. Przedstawicielstwo ustawowe.

Przedstawicielstwo ustawowe – źródłem umocowania są inne zdarzenia prawne niż
czynność prawna reprezentowanego. Ustawa może bezpośrednio określać zdarzenia
kreujące umocowanie przedstawiciela ustawowego. Ustawa może też przyznać określonym
organom państwowym kompetencje do ustanawiania przedstawiciela, który też będzie
przedstawicielem ustawowym – np. ustanowienie opiekunów przez sąd. Czasem
przedstawicielami ustawowymi są osoby z mocy prawa: rodzice.

56. Pełnomocnictwo - pojęcie i rodzaje.

●

pojęcie. Pełnomocnictwo polega na reprezentowaniu mocodawcy przez pełnomocnika na
podstawie jednostronnego oświadczenia woli mocodawcy. Pełnomocnictwo legitymuje
pełnomocnika do dokonywania czynności prawnych w imieniu mocodawcy zatem jego
zakres powinien być wyraźnie i precyzyjnie określony.

●

Rodzaje.

○

pełnomocnictwo ogólne – obejmuje tylko umocowanie do czynności zwykłego zarządu;
wymaga zachowania formy pisemnej pod sankcją nieważności;

○

pełnomocnictwo rodzajowe (gatunkowe) – wskazuje określoną kategorię czynności
prawnych, do których umocowany jest pełnomocnik; nie jest dopuszczalne w zakresie
tych czynności prawnych, co do których ustawa wymaga udzielenia pełnomocnictwa
szczególnego;

○

pełnomocnictwo szczególne – dotyczy indywidualnie określonej czynności prawnej.
Ryzyko naruszenia interesów mocodawcy jest mniejsze, dlatego ten typ pełnomocnictwa
dopuszczalny jest w odniesieniu do wszystkich typów czynności prawnych, niemających
ściśle osobistego charakteru.

57. Pełnomocnictwo - udzielenie, wygaśnięcie, stosunek podstawowy.

●

udzielenie.

○

Pełnomocnik musi mieć zdolność do czynności prawnych (wystarczy ograniczona).

○

Dwa poglądy: oświadczenie woli ustanawiające pełnomocnika musi być udzielone
pełnomocnikowi lub osobie trzeciej.

○

W dowolnej formie, także per facta concludentia lub w tolerowaniu wystepowania w
swoim imieniu, z wyjątkiem dwóch sytuacji:

○

ustanowienie dalszych pełnomocników jest dopuszczalne, jeśli:

■

wynika to z treści pełnomocnictwa,

■

wynika z ustawy

■

wynika ze stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa.

●

wygaśnięcie. Może wygasać z różnych przyczyn.

○

okoliczności wskazane w treści samego pełnomocnictwa

○

odwołanie pełnomocnictwa, może to się stać w każdym czasie i bez uzasadnienia

○

śmierć pełnomocnika lub mocodawcy.

○

Likwidacja osoby prawnej.

○

Zrzeczenie się pełnomocnictwa przez pełnomocnika

○

sporne: uprata przez pełnomocnika zdolności do czynności prawnych

●

stosunek podstawowy. To stosunek sprzężony z pełnomocnictwem stosunek prawny.

○

Pełnomocnictwo wyznacza kompetencję do działania w cudzym imieniu, a stosunek
podstawowy wskazuje, w jakim celu pełnomocnictwo zostało udzielone (sens
gospodarczy).

○

Treść stosunku podstawowego może się różnić od odpowiedniej treści pełnomocnictwa.

58. Prokura.

●

Pojęcie. To rodzaj pełnomocnictwa przystosowany do działalności gospodarczej przedsię-
biorców. Obejmuje szeroki zakres umocowania prokurenta, o przejrzystej dla kontrahentów
treści (szczególne zaufanie podmiotu do prokurenta). Stanowi postać pełnomocnictwa,
jednak normy go dot. należy stosować uzupełniająco, w zakresie w jakim nie koliduje z
ustawową regulacją prokury.

●

Podmioty kompetentne do udzielania prokury: wyłącznie przedsiębiorcy podlegający
obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców (pewność obrotu gospodarczego).

●

Udzielenie prokury. To jednostronna czynność prawna przedsiębiorcy, forma zwykła
pisemna, zastrzeżona pod rygorem nieważności.

●

Prokurent: osoba o pełnej zdolności do czynności prawnych, prokura nie może by
przeniesiona na inną osobę.

●

Zakres. Odnosi się do stosunków z innymi przedsiębiorcami w zakresie związanym z
prowadzeniem przedsiębiorstwa (czynności materialne i procesowe).

●

Wyłączenia (postanowienia poniższe w treści prokury: nieważne):

○

zbycie przedsiębiorstwa,

○

oddanie go w czasowe korzystanie

○

zbywanie i obciążanie nieruchomości.

●

Wygaśnięcie: odwołanie, zdarzenia związane z ustaleniem dotychczasowej działalności,
śmierć prokurenta (ale nie przedsiębiorcy).

59. Nieważność czynności prawnej.

●

Czynność jest nieważna w razie:

○

sprzeczności oświadczenia woli z normami ius cogens lub zasadami współż. Społ.

○

braku odpowiedniej zdolności do czynności prawnej

○

niektórych wad oświadczenia woli

○

niedochowanie formy przewidzianej ze skutkiem ad solemitatem.

●

Bezwzględnie nieważna czynność prawna:

○

nie wywiera skutków prawnych jako czynność prawna

○

nieważna od samego początku i to ex lege

○

sąd z urzedu, nie na wniosek strony zainteresowanej

○

ma charakter definitywny – każdy i zawsze może się na nią powołać.

○

Nieważność może się odnosić do całości lub części czynności prawnej.

60. Wzruszalność czynności prawnej.

●

Czynność prawna wzruszalna wywołuje wszystkie określone w jej treści skutki prawne.
Skutki te mogą ulec uchyleniu lub zmianie, jeżeli uprawniona do tego osoba skorzysta z
przysługującego jej w tym względzie prawa podmiotowego i to we wskazanym terminie.

●

Czynność prawna może być wzruszona przez:

○

samo oświadczenie woli uprawnionego podmiotu. W takiej postaci następuje
uchylenie się od skutków złożonego oświadczenia woli pod wpływem błędu,
podstępu czy groźby.

○

konstytutywne orzeczenie sądu, prowadzące do unieważnienia albo do zmiany treści
czynności prawnej.

●

Jeżeli czynność pr. zostanie wzruszona, konsekwencje stąd wynikające następują ze
skutkiem wstecznym, czyli od chwili dokonania wzruszonej czynności prawnej.
Uprawnienie do wzruszania czynności pr. jest ograniczone zawitym terminem.

61. Bezskuteczność zawieszona czynności prawnej.

●

Mowa tu o tymczasowym wstrzymaniu skutków dokonanej czynności prawnej do momentu
nadejścia określonego zdarzenia. Wadliwie dokonana czynność prawna nie wywołuje
przewidzianych w niej skutków prawnych, ale wiąże strony w tym sensie, że żadna z nich

nie może w okresie oczekiwania uwolnić się od zawartej umowy, powołując się na jej
nieważność.

●

Tylko przepis ustawy może wyznaczać sytuacje, w których powstaje stan bezskuteczności
zawieszonej czynności prawnej. Także przepis ustawy wskazuje zdarzenie, od którego
ziszczenia zależy pełna skuteczność czynności prawnej. Zdarzeniem tym jest zgoda na
czynność prawną – potwierdzenie. Gdy zostanie ona udzielona, ma moc wsteczną.

●

Podmiotami uprawnionymi do potwierdzenia czynności prawnej. z reguły są osoby trzecie,
których interesy wymagają ochrony w razie dokonania czynności prawnej.

62. Bezskuteczność względna czynności prawnej.

●

Ustawodawca posługuje się tą konstrukcją, gdy z jakichś szczególnych powodów chce
zapobiec temu, aby niewadliwa czynność prawna (umowa) nie uniemożliwiała wykonywa-
nia prawa jakiejś innej osoby, nieuczestniczącej w owej czynności pr. (umowie). Bezsku-
teczność względna ma ograniczony podmiotowo zakres oddziaływania. Prowadzi do tego,
że podmiot nią chroniony (wierzyciel) może wykonywać swoje prawo (wierzytelność) tak,
jakby czynność ta w ogóle nie została dokonana – może więc realizować swoją
wierzytelność nie tylko wobec swojego dłużnika, ale również wobec jego kontrahenta. W
ten sposób wierzytelność uprawnionego uzyskuje poszerzoną skuteczność wykraczającą
poza krąg wyznaczony typowymi uprawnieniami względnymi.

●

Konstrukcja bezskuteczności względnej znajduje zastosowanie z mocy samego prawa ora z
mocy konstytutywnego orzeczenia sądu.

●

Konstrukcja bezskuteczności względnej na podstawie art. 59 KC – w razie zawarcia umowy,
której wykonanie czyni całkowicie lub częściowo niemożliwym zadośćuczynienie
roszczeniu osoby trzecie, osoba ta może żądać uznania umowy za bezskuteczną w stosunku
do niej, jeżeli strony o jej roszczeniu wiedziały albo jeżeli umowa była nieodpłatna.

●

Przesłanki zastosowania tej normy:

○

jakiś A (osoba trzecia) ma roszczenie wobec B ( dłużnika A);

○

po powstaniu roszczenia, B zawarł z jakimś C umowę, której wykonanie czyni
całkowicie lub częściowo niemożliwym zadośćuczynienie roszczeniu A wobec B;

○

jeżeli umowa B z C była odpłatna, A może korzystać z ochrony art. 59 KC tylko
wtedy, gdy strony tej umowy wiedziały o wcześniejszym roszczeniu A wobec B.
Natomiast jeśli B i C zawarli umowę nieodpłatną, to korzystne dla A konsekwencje
przewidziane w art. 59 KC nastąpią także wtedy, gdy B i C nie wiedzieli o
wcześniejszym roszczeniu A wobec B.

●

Jeżeli spełnią się wspomniane przesłanki zastosowania art. 59 KC, osoba trzecia ( A ) może
żądać uznania umowy zawartej między B i C za bezskuteczną w stosunku do niej. O
bezskuteczności orzeka sąd w wyroku konstytutywnym, na skutek powództwa
skierowanego przeciwko wszystkim uczestnikom umowy ( czyli B i C ).

63. Instytucja dawności - pojęcie, funkcja, rodzaje.

●

Pojęcie. To zdarzenia cywilnoprawne innego rodzaju niż czynności prawne. Swoistym
elementem jest upływ czasu. To konieczna, choć nie jedyna przesłanka.

●

Funkcje.

○

likwidacja kolizji między treścią stosunków prawnych a utrzymującymi się od dłuższego
czasu stosunkami faktycznymi

○

klarowanie niejasnych sytuacji prawnych.

●

Rodzaje.

○

Nabycie prawa. Ustawa wiąże skutek prawny z zasiedzeniem i przemilczeniem.

■

Zasiedzenie: nabycie prawa podmiotowego w nastepstwie długotrwałego faktycz-
nego wykonywania prawa przez osobe nieuprawnioną

■

przemilczenie ów skutek nabywczy wiążek z bezczynnością uprawnionego,

○

osłabienie lub utrata przysługującego komuś prawa, jeśli nie zrealizuje go w określonym

czasie. Funkcje te spełniają przedawnie i terminy zawite.

64. Przedawnienie - pojęcie, terminy, okoliczności wpływające na bieg terminów przedaw-

nienia.

●

Pojęcie. Przedmiotem przedawnienia są wyłącznie cywilnoprawne roszczenia majątkowe;
roszczeniu NIE podlegają:

○

roszczenia mniemające charakteru cywilnoprawnego

○

uprawnienia cywilnoprawne innej postaci niż roszczenia

○

roszczenia niemajątkowe

○

wyjątki ustanowione w ustawie

●

sensem przedawnienia jest to, że po upływie określonego terminu dłużnik może uchylić się
od jego zaspokojenia; sąd nie może rozpatrywać zarzutu przedawnienia z urzędu, robi to
dopiero po wniesieniu zarzutu przedawnienia przez dłużnika. Sąd może nie uwzględnić
zarzutu, jeżeli uzna iż byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Dłużnik
może zrzec się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jest to jednostronna, nieformalna,
wymagająca dojścia do drugiej strony i nieodwołalna czynność prawna, która może być
ważnie dokonana dopiero po upływie terminu przedawnienia.

●

Skutek. Roszczenie przedawnione nie gaśnie, a jedynie nie będzie mogło być przymusowo
zrealizowane, ponieważ sąd oddali powództwo uprawnionego w razie upływu terminu
przedawnienia i gdy dłużnik nie podniesie zarzutu przedawnienia. Roszczenie ma wtedy
charakter roszczenia niezupełnego – nie korzysta ono z pełnej ochrony państwa, a nadal
uznawane jest za istniejące. Dłużnik zwracając należność po upływie terminu przedawnienia
nie może wnosić o jego zwrot, ponieważ w świetle prawa wypełnia on zobowiązanie.

●

Terminy przedawnienia, obliczanie biegu terminu.

○

Długość terminów przedawnienia określa ustawa normami bezwzględnie obowią-
zującymi (art. 119 k.c.), nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną.

○

Trzyletni okres przedawnienia obejmuje roszczenia

■

o świadczenie okresowe - dłużnik zobowiązany jest spełniać je periodycznie, w
określonych z góry odstępach czasowych (np. czynsz najmu, odsetki)

■

roszczenie związane z prowadzeniem działalności gospodarczej

○

Dziesięcioletni okres przedawnienia odnosi się do innych roszczeń.

○

W szeregu szczególnych przypadków system prawny przewiduje terminy przedawnienia
o innej długości; niektóre roszczenia nie podlegają w ogóle przedawnieniu.

○

Bieg terminów przedawnienia rozpoczyna się od dnia, kiedy roszczenie stało się
wymagalne, a poza tym:

■

bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym
dłużnik nie zastosował się do treści zobowiązania

■

czasem wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez
uprawnionego - w szczególności od wezwania dłużnika do wykonania świadczenia.
Ustawodawca określił, że bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w
którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w
najwcześniej możliwym terminie

●

okoliczności wpływające na bieg terminów przedawnienia.

○

Zawieszenie biegu terminu przedawnienia. Art. 121. Bieg przedawnienia nie rozpoczyna
się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:

■

co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom - przez czas trwania
władzy rodzicielskiej;

■

co do roszczeń, które przysługują osobom nie mającym pełnej zdolności do
czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę - przez
czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli;

■

co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu -
przez czas trwania małżeństwa;

■

co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich
dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw
danego rodzaju - przez czas trwania przeszkody.

■

Konsekwencje prawne zawieszenia zależą od tego w jakiej fazie biegu
przedawnienia występują te stany rzeczy . Pod tym względem można wyróżnić
następujące typy sytuacji:

●

stany rzeczy powodujące zawieszenie istnieją w momencie, w którym według
reguł ogólnych powinien rozpocząć się bieg przedawnienia. Następuje wówczas
przesunięcie początku tego biegu do chwili ustania wspomnianych stanów
rzeczy.

●

pojawiają się one już po rozpoczęciu biegu przedawnienia. W wypadku takim
okresu ich trwania nie uwzględnia się przy obliczaniu terminu przedawnienia . W
konsekwencji po ustaniu stanu rzeczy powodującego zawieszenie przedawnienia,
nie biegnie ono od początku, lecz w dalszym ciągu, a więc z doliczeniem okresu
jaki minął o początku biegu do pojawienia się stanu rzeczy powodującego
zawieszenie.

■

W myśl 121 artykułu zawieszenie powoduje siła wyższa bądź stosunek rodzinny lub
opiekuńczy. Ten wykaz uzupełnia art. 122 KC mając na względzie potrzebę
silniejszej ochrony interesów osób, które same nie mogą dochodzić swoich roszczeń.

○

Przerwanie biegu terminu przedawnienia. Zawsze następuje wskutek zdarzenia, które
występuje w toku terminu przedawnienia. Powoduje ono ten skutek, że nie uwzględnia
się czasu jaki minął od rozpoczęcia biegu przedawnienia do wystąpienia zdarzenia
powodującego przerwę. Po przerwie przedawnienie biegnie więc od nowa. Przerwę w
biegu przedawnienia powodują dwa zdarzenia:

■

podjęcie dochodzenia roszczenia przez uprawnionego. Przerwane przedawnienie
biegnie na nowo dopiero od zakończenia postępowania przed odpowiednim organem
lub sądem polubownym albo przez wszczęcie mediacji. Roszczenie stwierdzone
prawomocnym wyrokiem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania
spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie
stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą
zawartą przed mediatorem zatwierdzoną przez sąd, przedawnia się z upływem 10 lat,
chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli
stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenia o
świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu 3-letniemu.

■

uznanie roszczenia przez dłużnika. Chodzi o działanie podjęte nie przed organem
państwowym lub sądem polubownym. To oświadczenie wiedzy, nie woli. Wywoła
skutek, gdy oświadczenie dojdzie do wiadomości wierzyciela.

●

Nie wywiera innych skutków prawnych oprócz przerwania biegu przedawnienia.
Gdy dłużnik uznał dług po upływie terminu przedawnienia, jego dotychczasowa
sytuacja prawna nie ulega zmianie, tzn, że dług nadal pozostaje niezaskarżalny.

65. Terminy zawite - pojęcie i rodzaje

●

Wyznaczone terminy do wykonywania uprawnień określa się zbiorczą nazwą zawitych lub
prekluzyjnych. W odróżnieniu od przedawnienia terminy te ustanowione zostały przede
wszystkim dla realizacji celów o doniosłości ogólnospołecznej lub dla silniejszej ochrony
dłużników. Charakteryzuje je znaczny rygoryzm prawny, przejawiający się głównie w tym,
że wskutek bezczynności uprawnionego w ciągu określonego ustawą terminu następuje
wygaśnięcie przysługującego mu prawa. Poza tym występują pomiędzy poszczególnymi
typami terminów zawitych znaczne różnice funkcjonalne i konstrukcyjno-prawne.

●

Ważniejsze typy:

○

termin do dochodzenia prawa przed organem państwowym, takie jak dochodzenie
roszczeń, terminy dochodzenia praw stanu cywilnego, terminy do wytaczania powództw

o ukształtowanie lub ustalenie praw majątkowych.

○

terminy do dokonywania czynności pozasądowych, takich jak: terminy do wykonywania
praw kształtujących o charakterze majątkowym lub niemajątkowym, terminy do
wykonywania zawiadomień

○

terminy wygaśnięcia praw podmiotowych.

●

Dla terminów zawitych brak jest jakichkolwiek przepisów ogólnych. Terminy te są na ogół
bardzo krótkie. Mają charakter norm bezwzględnie wiążących. Upływ terminów zawitych
powoduje wygaśnięcie uprawnienia. Z uwagi na to sąd uwzględnia ten fakt z urzędu, a nie
dopiero na skutek zarzutu podniesionego przez tego przeciwko komu uprawnienie się
kieruje. Terminy zawite są najbliższe instytucji przedawnienia.

66. Odpowiedzialność osobista dłużnika - jej cechy i ograniczenia (przykłady w ustawo-

dawstwie).

●

Odpowiedzialność osobista. Co do zasady dłużnik i tylko dłużnik odpowiada całym swoim
majątkiem jaki ma w chwili prowadzenia egzekucji. Sposoby realizacji przymusu wskazane
są w przepisach k.p.c. dot. postępowania egzekucyjnego (art. 758 k.p.c. i nast.).

●

Ograniczenia: odstępstwa od zasady pełnej odpowiedzialności majątkowej. Występuje ona
w dwóch postaciach:

○

pierwsza polega na tym że dłużnik odpowiada określoną częścią swojego majątku,
wyodrębnioną według wskazanych w ustawie kryteriów. Ograniczenie odnosi się do
kwestii cum virbus patrimonii (czym dłużnik odpowiada).

■

Przykład: do chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za
długi spadkowe tylko ze spadku. Podobnie: majątek małżonków.

○

drugi sposób polega na wskazaniu maksymalnej wartości jaka może być uzyskana z
majątku osoby odpowiedzialnej tu w przeciwieństwie do pierwszego sposobu wartości
tej można dochodzić z całego majątku dłużnika, płaszczyzna pro virbus patrimonii – za
co dłużnik odpowiada. Wysokość długu może być inna niż wysokość odpowiedzialn.

■

Przykład: spadek z dobrodziejstwem inwentarza, ograniczenie odpowiedzialności
nabywcy przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego do jego wartości.

67. Odpowiedzialność rzeczowa dłużnika – jej cechy oraz przykłady.

●

Wierzyciel może dochodzić zaspokojenia swojej wierzytelności z wartości, jaką stanowi
indywidualnie oznaczona rzecz. Odpowiedzialność tę ponosi każdoczesny właściciel rzeczy
którym nie musi być dłużnik.

○

Np. zastaw, hipoteka, dożywocie (art. 910 k.c.).

●

Uprawnienie wierzyciela ma w tym zakresie charakter bezwzględny. W toku egzekucji
zyskuje on pierwszeństwo przed rzeczami osobistymi własciciela rzeczy obciążonej.

68. Różnice między odpowiedzialnością osobistą a rzeczową.

Odpowiedzialność rzeczowa jest korzystniejsza, gdyż zabezpiecza wierzyciela przed
niekorzystnymi zmianami w majątku dłużnika w czasie między powstaniem zobowiązania a
jego wymagalnością. Przy odpowiedzialnosci rzeczowej jest gwarancja priorytetu zaspoko-
jenia przed wierzycielami, wb których dłużnik ma odpowiedzialność osobistą. Ma charakter
bezwzględny.

69. Rozszerzona skuteczność wierzytelności.

Ochronę interesów wierzyciela uzasadnia niekiedy rozszerzenie skuteczności jego
wierzytelności poza ścisły stosunek względny łączący go z pierwotnym dłużnikiem.
Następujące instytucje służą poszerzonej ochronie wierzyciela:

●

skarga pauliańska zwana teraz ochroną wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika
527-534 KC

●

Art. 59. W razie zawarcia umowy, której wykonanie czyni całkowicie lub częściowo

niemożliwym zadośćuczynienie roszczeniu osoby trzeciej, osoba ta może żądać uznania
umowy za bezskuteczną w stosunku do niej, jeżeli strony o jej roszczeniu wiedziały albo
jeżeli umowa była nieodpłatna. Uznania umowy za bezskuteczną nie można żądać po
upływie roku od jej zawarcia.

●

przepisy o czynach niedozwolonych

●

zobowiązania realne przez swoiste wyznaczenie osoby dłużnika

Inaczej należy zakwalifikować przypadki gdy wyjątkowo wierzycielowi przysługuje
ochrona typu bezwzględnego. Dotyczy to najemcy lokalu mieszkalnego, któremu art. 690
KC zapewnia analogiczną ochronę do ochrony prawa własności oraz prawa dożywocia,
które obciąża nieruchomość.

70. Dług a odpowiedzialność.

●

Dług jest to zespół obowiązków dłużnika. Wykonanie tych obowiązków ma na celu
zaspokojenie interesu wierzyciela, określonego jego prawem podmiotowym. Dłużnik
powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego
celowi społeczno – gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a także w sposób
odpowiadający zwyczajom. W taki sam sposób wierzyciel powinien współdziałać przy
wykonaniu zobowiązania. Podstawowym obowiązkiem dłużnika jest spełnienie
świadczenia. Jednakże wierzycielowi mogą przysługiwać względem dłużnika także
uprawnienia kształtujące, które realizują się bez współdziałania dłużnika. W związku z tym
nie przybierają one postaci spełnienia świadczenia, aczkolwiek dłużnik zobowiązany jest
dostosować swoje zachowanie do następstw zmienionego przez czynność prawo
kształtującą stosunku zobowiązaniowego. Zobowiązanie gaśnie, gdy wierzyciel został
zaspokojony nie tylko przez dłużnika, lecz również przez osobę trzecią albo gdy spośród
kilku dłużników zobowiązanych z różnych lub z tych samych tytułów prawnych — jeden
wykonał świadczenie.

●

Odpowiedzialność jest to termin, który łączy się z ujemnymi następstwami prawnymi,
przewidzianym dla jakiegoś podmiotu w związku ze ziszczeniem się pewnych zdarzeń
kwalifikowanych negatywnie przez system prawny. Do takich zdarzeń należy niewykonanie
lub nienależyte wykonanie zobowiązań przez dłużnika. W tym przypadku dłużnik jest
obowiązany naprawić wierzycielowi wynikłą stąd szkodę. System prawny przewiduje różne
sposoby zaspokajania interesu wierzyciela, a więc sankcję za niedopełnienie obowiązku
prawnego pierwotnego lub następczego. O osobie, która podlega takiemu przymusowi mówi
się, że ponosi odpowiedzialność, ale jest to pojecie węższe odpowiedzialności, która
charakteryzuje się uprawnieniem do zastosowania przymusu do zaspokojenia wierzyciela.
Różnica tutaj między długiem a odpowiedzialnością jest znaczna – dług polega na
powinności spełnienia określonego świadczenia na rzecz wierzyciela a odpowiedzialność to
dopuszczalność stosowania przymusu realizowanego przeważnie przez organy państwowe.

71. Zdarzenia powodujące powstanie stosunku zobowiązaniowego.

●

Czynności prawne.

○

Umowa – główny instrument organizujący stosunki zobowiązaniowe.

○

jednostronne czynności prawne (art. 919-921 i 968 k.c.). Jednak ze względu na
bezpieczeństwo obrotu prawnego nie można bez zgody osoby zainteresowanej
zobowiązać i przyznac mu prawa. Dopuszczalność zobowiązania w drodze
jednostronnej czynnosci prawnej – tylko w przypadkach wskazanych w ustawie.

●

Akt administracyjny. Organ administracji publicznej musi mieć na wydanie indywidualnego
aktu administracyjnego wyraźne upoważnienie w ustawie. Może taki akt nakładać
obowiązek na adresata. Rodzaje:

○

o skutkach bezpośrednich, bez dokonania czynności prawnej powoduje powstanie,
zmianę lub zgaśnięcie stosunku cywilnoprawnego,

○

o skutkach pośrednich stanowią konieczną przesłankę dokonania czynności prawnej.

Np. pozwolenie na sprzedaż nieruchomości cudzoziemcowi – najpierw decyzja adminis-
tracyjna, później sprzedaż. Bez decyzji – czynność nieważna.

●

Konstytutywne orzeczenia sądów. Sąd ma kompetencję do wydawania orzeczeń
deklaratoryjnych, do wydawania orzeczeń konstytutywnych, które są zdarzeniami prawnymi
(kreuja, zmieniają, powodują wygaśnięcie stosunku prawnego) konieczne jest wyraźne
upoważnienie ustawowe (art.64, 390 § 2 k.c.).

●

Inne zdarzenia: czyny niedozwolone (art. 415-449 k.c.), bezpodstawne wzbogacenie (art.
405-414k.c.), prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia (art. 752-757 k.c.).

72. Stosunek zobowiązaniowy - pojęcie i elementy.

●

Pojęcie. Jest to rodzaj stosunku cywilnoprawnego o swoistych cechach wskazanych w
odpowiednich normach prawa zobowiązań (art. 353 k.c.). Zobowiązanie polega na tym, że
wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić.
Świadczenie może polegać na działaniu albo na zaniechaniu.

●

Przedmiot zobowiązania to świadczenie – wskazane treścią zobowiązania zachowanie się
dłużnika na rzecz wierzyciela Osoby stosunku nie muszą być znane już w chwili powstania
zobowiązania choć najczęściej tak jest. W zobowiązaniach wynikających z umów
wzajemnych strony najczęściej występują w 2 rolach, jako wierzyciel i dłużnik zarazem np.
sprzedaż.

●

Elementy. Uprawnienia wierzyciela to wierzytelność, obowiązki dłużnika to dług.

○

Wierzytelność- prawo podmiotowe przysługujące wierzycielowi, służy ono podmiotowi
do zaspo-kojenia jego interesów, nie mogą być one sprzeczne ze społeczno-
gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego.
Wierzytelność jest prawem podmiotowym względnym. Kieruje się ona bowiem
przeciwko indywidualnie oznaczonej osobie jaką jest dłużnik i tylko przez niego może
być naruszona (art. 353 § 1 k.c.). Wierzytelność i dług: elementy jednego stosunku
zobowiązaniowego.

■

Roszczenie – jeżeli podmiot zobowiązany, został już w momencie powstania
zobowiązania zindywidualizowany, a należne świadczenie jest już od samego
początku dostatecznie ściśle oznaczone, wówczas wierzytelność przyjmuje postać
roszczenia (uprawnienia podmiotowo i przedmiotowo skonkretyzowanego). Każda
wierzytelność prowadzi do powstania roszczenia, najpóźniej w chwili świadczenia.
Wierzyciel posiada uprawnienia kształtujące na mocy których ma on kompetencje do
zniesienia lub zakończenia lub zmiany stosunku zobowiązaniowego przez
jednostronną czynność prawną (np. art. 672, 491, 365 k.c.).

○

Dług. Korelatem wierzytelności jest dług rozumiany jako zespół obowiązków dłużnika.
Zobowiązanie gaśnie gdy wierzyciel został zaspokojony nie tylko przez dłużnika ale
przez osobę trzecią, albo gdy spośród kilku dłużników zobowiązanych z różnych lub
tych samych tytułów prawnych, jeden wykonał świadczenie.

●

Zawsze wystepuje jedność stosunku zobowiązaniowego. Zmiana zachodząca w jednym z
elementów ma wpływ na pozostałe.

73. Zobowiązania naturalne (inaczej niezupełne).

Zobowiązania te polegają na tym że dłużnik nie ponosi odpowiedzialności za swój dług.
Chodzi tu o zobowiązania w rozumieniu prawnym. Ich głównymi cechami są
niezaskarżalność i brak obowiązku zwrotu świadczenia wykonanego. Brak co do nich
przepisów ogólnych w polskim prawie. Należą do nich:

●

zobowiązania w których roszczenie wierzyciela uległo przedawnieniu (art. 117 § 2 zd.1
i 411 pkt 3 k.c.),

●

zobowiązwania wynikające z gier lub zakładów (art.413 k.c.). Dopuszczalność potrące-
nia , uznania, odnowienia i żądania odszkodowania.

74. Zobowiązania realne.

Zobowiązania realne i niektóre sprzężone z wierzytelnością prawa bezwzględne. Wzmacia
ochronę wierzyciela przez swoiste wyznaczenie osoby dłużnika. Zobowiązania realne to
tylko te które przewiduje ustawa, np. najem , dzierżawa, odkup, pierwokup, dożywocie,
timesharing, roszczenie o przeniesienie własności nieruchomości i inne roszczenia ściśle
określone w ustawie.

75. Niemożliwość spełnienia świadczenia i jej skutki prawne

●

Świadczenie musi być możliwe do wykonania. Umowa o świadczenie niemożliwe jest
nieważna (art. 387 § 1 k.c.).

○

pierwotna niemożliwośc świadczenia – w momencie ziszczenia się zdarzenia, które
miało spowodować powstanie zobowiązania (zawarcie umowy) świadczenie było
niewykonalne

■

skutek prawny: zobowiązanie nie powstaje.

■

§ 2. Strona, która w chwili zawarcia umowy wiedziała o niemożliwości świadczenia,
a drugiej strony z błędu nie wyprowadziła, obowiązana jest do naprawienia szkody,
którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o niemożliwości
świadczenia. Odszkodowanie w granicach ujemnego interesu umowy. Ani dłuznik,
ani żaden inny podmiot nie jest w stanie spełnić świadczenia. Co trzeba wykazać:

●

szkodę;

●

czy jest w granicach ujemnego interesu umownego;

●

wykazanie, że druga strona wiedziała o niemożliwości, a nie wyprowadziła
kontrahenta z błędu.

○

Następcza. Decyduje to, czy dłuznik ponosi odpowiedzialność za okoliczności, które do
tego doprowadziły;

■

art. 475 § 1 k.c. Jeżeli świadczenie stało się niemożliwe skutkiem okoliczności, za
które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, zobowiązanie wygasa. § 2. Jeżeli rzecz
będąca przedmiotem świadczenia została zbyta, utracona lub uszkodzona, dłużnik
obowiązany jest wydać wszystko, co uzyskał w zamian za tę rzecz albo jako
naprawienie szkody.

■

jeżeli dłuznik nie wykaże tej okoliczności (zwykle z braku winy własnej oraz osób o
których mowa w art. 474 k.c.), to znajdą zastosowanie zasady z art. 471 k.c. i
wierzycielowi bęzie się należało odszkodowanie za wykazaną przez siebie szkodę
oraz na zasadach z art. 475 k.v będzie mógł żądać wydania surogatów.

76. Świadczenia jednorazowe, ciągłe i okresowe.

●

Świadczenia jednorazowe. Czas nie wpływa na rozmiar i treść świadczenia, wskazuje
jedynie na termin wykonania.

●

Świadczenia okresowe - czynności powtarzające się cyklicznie: renta, najem. Przybiera ono
samoistny charakter – nie jest to świadczenie jednorazowe płatne w ratach. Ma to znaczenie
przy ustalaniu terminów przedawnienia – 3 lata dla świadczeń okresowych (art. 18 k.c.).

●

Świadczenia ciągłe – mogą mieć charakter zaniechania lub działania – np. pracy, usług. T
określone, stałe zachowanie się dłużnika w czasie trwania zobowiązania. Mogą być na czas
oznaczony i bezterminowo (art. 365

1

k.c.). Zobowiązanie bezterminowe o charakterze

ciągłym wygasa po wypowiedzeniu przez dłużnika lub wierzyciela z zachowaniem
terminów umownych, ustawowych lub zwyczajowych, a w razie braku takich terminów
niezwłocznie po wypowiedzeniu. Różnice: wypowiedzenie (ex nunc) a odstąpienie (ex
tunc). Niedopuszczalne są wieczyste zobowiązania. 365

1

k.c. Jest normą bezwzględnie

wiążącą. Postanowienia czynności prawnej z nią sprzeczne są bezwzględnie nieważne art.
58 § 1 k.c. co może doprowadzić do uznania nawet całej czynności prawnej za nieważną 58
§ 3 k.c.

77. Świadczenia podzielne i niepodzielne.

●

Świadczenie niepodzielne charakteryzuje się tym, że nie można wykonać go częściowo bez
istotnej zmiany jego przedmiotu lub wartości, np. niepodzielne będzie świadczenie
polegające na dostarczeniu pary rękawiczek albo brylantu,

●

podzielnym świadczeniem będzie np. zapłata określonej sumy pieniężnej.

●

O tym, czy świadczenie ma charakter podzielny, czy niepodzielny, decyduje przede
wszystkim cel świadczenia, a więc wynikający z treści zobowiązania interes wierzyciela. Z
podziałem świadczeń na podzielne i niepodzielne łączą się konsekwencje prawne w zakresie
dopuszczalności i skutków spełnienia części świadczenia oraz struktury zobowiązania w
razie wielości dłużników lub wierzycieli.

78. Świadczenia indywidualne i rodzajowe (co do tożsamości i co do gatunku).

●

Podział odnośnie rzeczy.

●

Świadczenie oznaczone co do tożsamości ma za przedmiot rzecz indywidualnie oznaczoną

●

Świadczenia oznaczone co do gatunku – rzecz oznaczona jest co do cech rodzajowych.
Świadczenie oznaczone co do gatunku wymaga dodatkowo konkretyzacji (art. 357 k.c.).
Jeżeli dłużnik jest zobowiązany do świadczenia rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a
jakość rzeczy nie jest oznaczona przez właściwe przepisy lub przez czynność prawną ani nie
wynika z okoliczności, dłużnik powinien świadczyć rzeczy średniej jakości.

79. Zobowiązania pieniężne sensu stricte a zobowiązania ze świadczeniem pieniężnym.

●

Świadczenie pieniężne polega na przekazaniu z majątku dłużnika do majątku wierzyciela
określonej wartości majątkowej wyrażonej w jednostkach pieniężnych, czyli sumy
pieniężnej. Zobowiązanie, którego przedmiotem jest tego rodzaju świadczenie, nazywa się
zobowiązaniem pieniężnym. Świadczenie pieniężne nie staje się niemożliwe w razie zmiany
systemu pieniężnego, ponieważ powoduje ona jedynie substytucję jednej jednostki
pieniężnej przez inną, a nie zniknięcie przedmiotu zobowiązania. Świadczenia pieniężne nie
wymagają konkretyzacji, a w konsekwencji nie stosuje się do nich postanowień, że dłużnik
powinien świadczyć rzeczy średniej jakości.

●

Zobowiązania ze świadczeniem pieniężnym. W zobowiązaniach tych pieniądz, w odróż-
nieniu od zobowiązań pieniężnych w ścisłym tego słowa znaczeniu, nie występuje w roli
pierwotnego przedmiotu świadczenia wyrażonego jako określona suma pieniężna. Jego rola
jest wtórna; służy bowiem jako surogat w istocie innych świadczeń. W konsekwencji
rozmiar świadczenia pieniężnego zależy tu od wartości tego dobra lub usługi, której
surogatem jest pieniądz. Rola jego polega więc tylko na tym, że jest on środkiem zwolnienia
się z zobowiązania. Klasycznymi przykładami zobowiązań niepieniężnych, w których
świadczenie pieniężne pełni jedynie rolę umarzania zobowiązań w istocie niepieniężnych,
są: odszkodowania za doznaną szkodę, pieniężne wyrównanie bezpodstawnego
wzbogacenia, oznaczenie w pieniądzu świadczeń alimentacyjnych.

80. Zasada walutowości i jej znaczenie.

●

Zgodnie z nowelą, wyrażoną w przepisie art. 358 § 1 Kodeksu cywilnego, z chwilą jej
wejścia w życie, zobowiązania pieniężne na terenie Polski będą mogły być wyrażane w
walucie obcej. Jeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie
obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba, że ustawa, orzeczenie
sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie
świadczenia w walucie obcej.

●

Wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy
Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba, że ustawa, orzeczenie sądowe lub
czynność prawna stanowi inaczej. W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może żądać
spełnienia świadczenia w walucie polskiej według kursu średniego ogłaszanego przez
Narodowy Bank Polski z dnia, w którym zapłata jest dokonana.

●

Rezygnacja z zasady walutowości ułatwi więc dokonywanie transakcji. Nie będzie
konieczności dokonywania przeliczeń walut (obcej na polską) - tak w treści umowy jak i w
rozliczeniu stron będzie można posługiwać się walutami obcymi. Stary przepis brzmiał: art.
358. § 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, zobowiązania pieniężne na
obszarze Rzeczypospolitej Polskiej mogą być wyrażone tylko w pieniądzu polskim.

81. Zasada nominalizmu i jej znaczenie.

To zasada prawna, która polega na tym iż zobowiązania pieniężne należy spełnić przez
zapłatę tej samej sumy pieniężnej na jaką opiewał dług w chwili jego powstania (art. 358

1

§

1 k.c.). Wychodzi tu mylne założenie niezmiennej wartości pieniądza. Tylko przy
zobowiązaniach pieniężnych (art. 358

1

§ 1 k.c.). Nie odnosi się do zobowiązań ze

świadczeniem pieniężnym, czyli niepieniężnych. Tu pieniądz nie występuje w roli
pierwotnego przedmiotu świadczenia, wyrażonego jako określona suma pieniężna. Np.
odszkodowania pieniężne, pieniężne wyrównanie bezpodstawnego wzbogacenia, alimenty.
Zasada ta prowadzi do pokrzywdzenia wierzyciela w razie deprecjacji pieniądza w czasie
trwania zobowiązania.

82. Waloryzacja umowna.

●

Waloryzacja - u nas to wyjątek - polega na dostarczeniu takiej samej wartości ekonomicznej
jaką reprezentowała wierzytelność pieniężna w chwili jej powstania. Typowe zjawisko:
deprecjacja pieniądza – zazwyczaj chodzi więc o podwyższanie wysokości pierwotnego
świadczenia pieniężnego. Musi więc minąć jakiś okres między powstaniem a wykonaniem
zobowiązania.

●

Przesłanka waloryzacji: zmiana siły nabywczej pieniądza w czasie między powstaniem a
zgaśnięciem zobowiązania. Waloryzacja (jak i nominalizm) musi dotyczyć świadczeń
pieniężnych.

●

Nominalizm to zasada prawna. Waloryzacja – wyjątek (art. 358

1

§ 1 k.c.): spełnienie

świadczenia w zobowiązaniach pieniężnych następuje przez zapłatę sumy nominalnej,
chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Przepisy szczególne: art. 358

1

§ 2-4 k.c.

Świadczenia pieniężne mogą być waloryzowane na podstawie umowy albo orzeczenia
sądowego Są jednak nad to wyjątki np. waloryzacja kaucji mieszkaniowych.

●

Waloryzacja umowna – art. 358

1

§ 2 k.c. strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość

świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości.
Zastrzeżenia tego rodzaju nazywane są klauzulami waloryzacyjnymi.

83. Klauzule waloryzacyjne - pojęcie, rodzaje, znaczenie.

●

strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona
według innego niż pieniądz miernika wartości. Zastrzeżenia tego rodzaju nazywane są
klauzulami waloryzacyjnymi.

●

Znaczenie: sens tych klauzul polega na tym że wskazują one, ile pieniędzy trzeba zapłacić
aby zobowiązanie zostało umorzone. Zostaje wskazany ów miernik wartości, według
którego ustalić należy wysokość świadczenia pieniężnego. Zabezpieczenie przed utratą
wartości pieniądza. Rodzaje:

○

Klauzula walutowa. Miernikiem tym mogą być waluty obce.

○

klauzula towarowa - za miernik wartości przyjmuje się ceny określonego towaru;

○

kaluzule indeksowe - wartość wskaźnika - inflacja, giełda itp.;

○

klauzula złota;

○

klauzula uposażenia - miernikiem jest minimalna lub średnia płaca w całej gospodarce,
sektorze lub zawodzie.

84. Waloryzacja sądowa.

●

Waloryzacja sądowa 358

1

§ 3 k.c. Dokonuje się na mocy konstytutywnego orzeczenia sądu,

które jest zdarzeniem cywilnoprawnym – zmienia treść stosunku zobowiązaniowego. W
razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po
rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość
lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub
umowie. Jeśli wierzyciel przyjmuje zapłatę, musi zastrzec, że traktuje spłatę jak część
zobowiązania, dopuszczalna jest waloryzacja, w przeciwnym wypadku zobowiązanie
wygasa.

●

Waloryzacji sądowej podlegają jedynie zobowiązania pieniężne. Waloryzacji podlega suma
pieniężna pozyskana na podstawie bezpodstawnego wzbogacenia (SN), ponadto
przedmiotem waloryzacji w umowie ubezpieczenia dzieci jest świadczenie pieniężne
ubezpieczyciela będące przedmiotem jego zobowiązania od chwili zawarcia umowy- bez
względu na określony umową termin spełnienia tego świadczenia (SN). Nie podlega jej
natomiast świadczenie odszkodowawcze (z istoty swej niepieniężne).

●

Do świadczeń opiewających na walutę obcą także stosuje się waloryzacje sądową. Ważną
przesłanką jest żądanie strony stosunku zobowiązaniowego. Sąd nie może orzekać w tych
sprawach z urzędu. Z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia
pieniężnego nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie
pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa (358

1

§ 4 k.c.). W umowie

można zawrzeć kaluzulę waloryzacyjną. Sens sądowej waloryzacji polega na tym że zmiana
treści świadczenia może nastąpić na żądanie jednej strony a wbrew woli drugiej.

●

Sąd może zmienić treść zobowiązania przez zmianę wysokości świaczenia i sposobu jego
spełnienia. Może orzec jedną lub obie łącznie formy. Sąd musi mieć na względzie interesy
obu stron i zasady współżycia społecznego – chodzi o sprawiedliwe rozłożenie
konsekwencji ekonomicznych na obie strony i przy uwzględnieniu ich indywidualnej
sytuacji. Wybór miernika waloryzacji: do uznania sądu, chyba że przepis okresla konkretny
sposób waloryzacji.

85. Różnice między waloryzacją umowną a sądową.

●

Waloryzacja umowna - umowa polega na przerachowaniu pieniądza w wielkości
zobowiązania w oparciu o miernik wskazany przez strony w umowie. Podstawą waloryzacji
umownej jest art. 358 §2 k. c. - Strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia
pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości.

●

Waloryzacja sądowa – art. 358 § 3 k.c. W razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po
powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami
współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego,
chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie.

●

Przy waloryzacji ustawowej zmiana treści stosunku zobowiązaniowego następuje przez samo
spełnienie zdarzeń określonych w ustawie; sąd-w razie sporu- stwierdza tylko, czy ziściły się
zdarzenia, wywołujące wskazane w ustawie skutki waloryzacyjne

86. Waloryzacja sądowa a clausula rebus sic stantibus.

●

clausula rebus sic stantibus jest to zastrzeżenie, że umowa obowiązuje tylko dopóty, dopóki
stosunki istniejące przy jej zawarciu nie ulegną zasadniczej zmianie.

●

Jedną z przesłanek niezbędnych do wydania orzeczenia waloryzacyjnego jest istotna zmiana
siły nabywczej pieniądza – w tej kwestii liczą się tylko zmiany siły nabywczej pieniądza, jakie
pojawiły się po postaniu zobowiązania z czego należy wnosić, że chodzi jedynie o zmiany
dokonujące się podczas trwania stosunku zobowiązaniowego. W konsekwencji niedopusz-
czalna jest sądowa waloryzacja zobowiązań pieniężnych już spełnionych, a więc wygasłych.

87. Odsetki – pojęcie, rodzaje i funkcje.

●

Odsetki są świadczeniem ubocznym akcesoryjnym, realizowanym z reguły w takich samych
przedmiotach co świadczenie główne i w wysokości obliczonej według stopy procentowej i
czasu potencjalnego korzystania z przedmiotów objętych świadczeniem głównym. Odsetki
są zawsze w takiej walucie w jakiej jest świadczenie którego dotyczą. Dopuszczalne jest
określenie odsetek na jakiś przedmiotach zamiennych, np. pszenica.

●

Odsetki zawsze przybierają postać świadczeń okresowych. Dlatego też podobne są do rent
oraz rat amortyzacyjnych, jednak odsetki są świadczeniami ubocznymi. Zapłata odsetek ani
nie redukuje ani nie umarza długu głównego, od którego oblicza się naliczane odsetki. Są
związane z świadczeniem głównym. Jednak mają swoistą samodzielność albowiem istnieją
mimo przedawnienia lub wygaśnięcia roszczenia.

●

Rodzaje: odsetki ustawowe i umowne, minimalne

●

Odsetki pełnią różne funkcje:

○

wynagrodzenie za możliwość korzystania z cudzych pieniędzy

○

za opóźnienie (związane z funkcją odszkodowawczą za przedłużoną możliwość
korzystania z cudzego kapitału.

○

funkcja waloryzacyjna (ich wysokość oscyluje wokół wskaźnika inflacji).
Rekompensują wtedy spadek siły nabywczej pieniądza.

88. Odsetki maksymalne.

●

Art. 359 § 2 k.c.: Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie
może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu
lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne). O wysokości odsetek
decyduje treść czynności prawnej lub odpowiedniego orzeczenia lub decyzji. Art. 359 §
2

2

k.c. Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość

odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne.§ 2

3

. Postanowienia umowne nie

mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie
dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy.

●

Ustawa o kredycie konsumenckim - ograniczenia w łącznej kwocie wszystkich opłat
prowizji i innych kosztów związanych z zawarciem umowy o kredyt konsumencki nie mogą
przekraczać 5% kwoty udzielonego kredytu. Podmiotom pobierającym lub zastrzegającym
sobie pobieranie korzyści majątkowych przewyższających wysokość odsetek maksymalnych
grozi kara grzywny, ograniczenia wolności albo 2 lat pozbawienia wolności (lichwa).

●

Postanowienia art. 359 § 2

1

k.c. ograniczają zastosowanie przepisów o odsetkach maksy-

malnych wyłącznie do dosetek wynikających z czynności prawnych. Odsetki maksymalne
nie są stosowane do odsetek z art. 481 k.c. albowiem one nie wynikają z czynności
prawnych tylko z opóźnienia w świadczeniu.

●

Jeśli wysokość odsetek nie została określona, a obowiązek ich zapłaty powstał,
wierzycielowi należą się odsetki ustawowe. Obecnie ich wysokość to 11,5% w stosunku
rocznym (wynika to z rozporządzenia RM wydanego na podstawie art. 359 § 3 k.c.

89. Zakaz anatocyzmu.

●

Zakaz anatocyzmu- czyli pobierania odsetek od zaległych odsetek. Wyjątkiem jest art. 482
§ 1 k.c. Wyjątki te należy interpretować ściśle. Wynika z niego:

○

gdy po powstaniu zaległości w płaceniu odsetek strony zgodziły się na doliczenie
zaległych odsetek do dłużnej sumy, a więc gdy zawarły odpowiednią umowę nie przed
powstaniem zaległości, lecz dopiero po jej powstaniu

○

gdy wierzyciel wytoczył powództwo o zapłatę sumy zaległych odsetek

○

gdy zaległe raty kredytu długoterminowego udzielane są przez instytucje kredytowe, co
wiąże się z tym, że raty te zwykle obejmują łącznie odsetki i spłatę kredytu
długoterminowego oprocentowanego zresztą z reguły nisko.

90. Zobowiązania rezultatu i starannego działania.

●

Świadczenia w zobowiązaniach rezultatu- polegają na osiągnięciu z góry określonego efektu
w świecie zjawisk zewnętrznych, świadczenia dania czegoś –sprzedaż, umowa o dzieło oraz
zaniechania.

●

Świadczenia w zobowiązaniach starannego działania - znajdują wyraz w działalności
odpowiednio tylko ukierunkowanej, przy czym dłużnik nie ma obowiązku osiągnąć
wskazanego celu, Np. działania lekarza, adwokata, nauczyciela.

91. Zobowiązania przemienne a upoważnienie przemienne.

●

Świadczenia w zobowiązaniu przemiennym. W zobowiązaniach przemiennych-świadczenie
nie jest ściśle określone w chwili powstania zobowiązania. Jeżeli dłużnik jest zobowiązany w
ten sposób, że wykonanie zobowiązania może nastąpić przez spełnienie jednego z kilku
świadczeń (zobowiązanie przemienne), wybór świadczenia należy do dłużnika, chyba że z
czynności prawnej, z ustawy lub z okoliczności wynika, iż uprawnionym do wyboru jest
wierzyciel lub osoba trzecia. (art. 365 k.c.). Wyboru dokonuje się przez złożenie
oświadczenia drugiej stronie. Jeżeli uprawnionym

do wyboru jest dłużnik, może on

dokonać wyboru także przez spełnienie świadczenia. (art.

365 § 3). Jeżeli strona upraw-

niona do wyboru świadczenia wyboru tego nie dokona, druga strona może jej wyznaczyć w
tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu uprawnienie
do dokonania wyboru przechodzi na stronę drugą. Przy niemożliwości następczej za którą
dłużnik odpowiada, miejsce świadczenia pierwotnego zastępuje odszkodowanie (art. 471,
493; 475§ 1 k.c.). Jeżeli świadczenie stało się niemożliwe skutkiem okoliczności, za które
dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, zobowiązanie wygasa.

●

zobowiązanie z upoważnieniem przemiennym. Opiewa ono od samego początku na jedno
świadczenie z tym tylko zastrzeżeniem że dłużnik może spełnić inne świadczenie, co także
powoduje wykonanie i wygaśnięcie zobowiązania – powstaje z umowy lub z przepisów prawa
np. 897; 391; 897; 938; 974; 1000 § 3 k.c. Co ważne w odróżnieniu od świadczenia ze
zobowiązaniem przemiennym pierwotna niemożliwość świadczenia zasadniczego zawsze
powoduje nieważność zobowiązania, chociażby świadczenie zastępcze, objęte upoważnieniem
przemiennym było możliwe.

92. Zasady odpowiedzialności odszkodowawczej.

●

Zasada winy. Ten kto swoim zachowaniem wyrządził komuś szkodę powinien odpowiadać
za swój czyn (art. 415 i 471 k.c.) Niezawinione zdarzenia prawne nie wywołują takich
skutków.

●

Zasada ryzyka. Ten kto eksploatuje pewne niebezpieczne dla otoczenia urządzenia lub
posługuje się dla realizacji swoich interesów podległymi mu osobami, powinien ponosić
odpowiedzialność za szkody stąd wynikłe dla innych osób, chociażby on sam winy nie
ponosił art. 430, 433-436, 474 k.c.).

○

Vis maior- siła wyższa. Na ten temat dwie skrajne koncepcje:

■

subiektywna (siła wyższa: zjawiska, którym nie można zapobiec nawet przy
dochowaniu najwyższej staranności)

■

obiektywna (kwalifikacja samego zdarzenia – zjawisko zewnętrzne, gwaltowne,
nieoczekiwane). Węższe zakres.

■

W świetle ustalonej judykatury SN siłą wyższą jest zdarzenie zewnętrzne - a więc
mające swoje źródło poza urządzeniem, z którego funkcjonowaniem związana jest
odpowiedzialność odszkodowawcza, Niemożliwe do przewidzenia - nie chodzi tu o
absolutną niemożliwość lecz o niski stopień prawdopodobieństwa, nieoczekiwane,
nadzwyczajne. Niemożliwe do zapobieżenia.

●

Zasada słuszności - przypisanie podmiotowi odpowiedzialności odszkodowawczej ze
względu na szczególnie silne motywy etyczne wskazane zasadach współżycia społecznego.
Zasada ta funkcjonuje jako subsydiarna w sytuacjach wskazanych w ustawie, ma nikłą rolę

(art. 417

2

, 428, 431 § 2 k.c.).

●

Zasada gwarancyjno-reparacyjna - klasycznym przejawem są ubezpieczenia, jedynym
uzasadnieniem dla tej zasady jest współuczestnictwo potencjalnych sprawców szkód lub
osób nimi zagrożonych w tworzeniu ogólnego funduszu, z którego wypłaca się odpowiednie
odszkodowania. W przypadku ubezpieczeń funduszem tym zarządza zakład ubezpieczeń

93. Źródła odpowiedzialności odszkodowawczej.

●

Źródłem odpowiedzialności może być przepis ustawy. Nie musimy szukać przepisów daleko
- wystarczy sięgnąć do kodeksu cywilnego. Przepisy określają zasady odpowiedzialności z
tytułu czynów niedozwolonych (a więc chodzi o odpowiedzialność deliktową i będą to art.
415-449 KC) oraz za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania (odpowie-
dzialność kontraktowa - np.art.471 KC). Źródłem odpowiedzialności może być także
umowa. Klasycznym przykładem będzie tutaj umowa ubezpieczenia.

●

Więc źródła to:

○

Odpowiedzialność deliktowa. Np art. 415 k.c. – czyny niedozwolone, różne stany
faktyczne, spólną cecha jest obowiązek naprawienia szkody (jest obowiązkiem pierwot-
nym, a nie wtórnym), nie muszą być obarczone winą. Szkoda zawsze musi zostać
wyrządzona legalnie.

○

Odpowiedzialność kontraktowa. Kodeks zawiera zwarty zespół przepisów łączących
obowiązek odszkodowawczy z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem
istniejącego uprzednio zobowiązania np. art. 471 k.c., nie jest tu jednak istotne czy owe
zobowiązanie powstało z umowy czy innego zdarzeni prawnego.
Inne rodzaje odpowiedzialności odszkodowawaczej, które nie mieszczą się w
powyzszych rodz.:

○

Odpowiedzialność gwarancyjno-reparacyjna – znów ubezpieczenia, świadczenie
ubezpie-czenia ma charakter świadczenia pierwotnego. Zdarzenie za które ktoś
odpowiada jest pierwszą z trzech przesłanek odpowiedzialności.

94. Związek przyczynowy w odpowiedzialności odszkodowawczej.

●

Związek przyczynowy jako przesłanka odpowiedzialności. Pełni on podwójną funkcję: jako
przesłanka odpowiedzialności i w sposób pośredni wpływa na wysokość odszkodowania.
Związek przyczynowy ma zachodzić między zdarzeniem z którym sprzężona jest czyjaś
odpowiedzialność a doznaną przez poszkodowanego szkodą. Art. 361 § 1 k.c.: Zobowiązany
do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub
zaniechania, z którego szkoda wynikła.Art. 361 § 2 k.c.: W powyższych granicach, w braku
odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje
straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu
szkody nie wyrządzono. Znajduje zastosowanie do art. 435, 436 k.c. Szkoda ma być
normalnym następstwem zdarzeń danego rodzaju (teoria adekwatnego związku
przyczynowego). Niezbędny jest: test warunku koniecznego (sine qua non): czy fakt B
pojawiłby się, gdyby nie było faktu A? Gdy fakty są w związku kazualnym: czy związek ten
odpowiada kryterium: „normalne” (selekcja następstw kazualnych). Jest to niezbedne, gdy
element winy nie stanowi w prawie cywilnym warunku niezbednego zakresu
odpowiedzialnosci odszkodowawczej.

●

Wyjątki od 361- casus mixtus art. 478, 714, 739, 841 oraz 422 k.c. Odpowiedzialność
odpowiedzialnego obejmuje nie tylko normalne nastepstwa, lecz także skutki przypadku,
które by nie nastąpiły, gdyby zobowiązany zachował się zgodnie ze zobowiązaniem. W
stosunkach ubezpieczeniowych powszechnie jest stosowana zasada odpowiedzialności za
następstwa bezpośrednie, jednak zasada adekwatnego związku przyczynowego tego nie
zakłada. Pośrednim lecz adekwatnym związkiem przyczynowym jest związek między
brakiem części zamiennych w zakładzie naprawczym a uszkodzeniem samochodu i
wypadkiem drogowym (SN).

95. Pojęcie szkody.

●

Określenie to odnosi się do wszelkich uszczerbków w dobrach lub interesach prawnie
chronionych, których poszkodowany doznał wbrew swojej woli. To ostatnie zastrzeżenie
pozwala odróżnić szkodę od uszczerbków, jakie nastąpiły na mocy decyzji samego
zainteresowanego podmiotu. Charakter taki mają w szczególności nakłady lub wydatki oraz
pomniejszenie majątku w wyniku dokonania czynności prawnej rozporządzającej lub
zobowiązującej. Zgoda poszkodowanego na naruszenie uchyla tylko sankcję
odszkodowawczą lec nie niweczy szkody. Odniesienie pojęcia szkody tylko do dóbr i
interesów prawnie chronionych jasno wskazuje na niedopuszczalność uwzględnienia
jakichkolwiek następstw działań nielegalnych (np. korzyści płynących z kradzieży).
Użyteczniejszy jest pogląd opowiadający się za szerszym rozumieniem pojęcia szkody. Czym
innym jest rozróżnienie na: szkodę na osobie oraz szkodę na mieniu. Podział ten ma na
względzie dobro bezpośrednio naruszone, a nie majątkowe lub niemajątkowe konsekwencje,
jakie stąd wynikają. Dlatego szkoda na osobie objąć może nie tytko krzywdę, ale i szkodę
majątkową (np. koszty leczenia, utratę zarobku), jednak szkoda na mieniu może się przejawić
tylko w postaci szkody majątkowej.

96. Postaci szkody majątkowej.

●

Są dwa rodzaje szkody majątkowej:

○

strata polega na zmniejszeniu majątku poszkodowanego wskutek zdarzenia, z którym
związana jest czyjaś odpowiedzialność. Np. Zniszczenie czyjegoś samochodu używanego
na potrzeby osobiste, a nie zarobkowe

○

utracone korzyści w tym przypadku majątek poszkodowanego nie wzrósł tak, jakby to się
stało, gdyby nie nastąpiło zdarzenie, z którym złączona jest czyjaś odpowiedzialność
(zdarzenie sprawcze). Np. Uszkodzenie taksówki nie tylko powoduje stratę, ale i pozbawia
taksówkarza możliwości zarobkowania w okresie naprawy samochodu.

●

Należy uwzględniać oba wspomniane rodzaje szkód majątkowych wszędzie tam, gdzie pojawi
się odpowiedzialność odszkodowawcza. Dla ustalenia istnienia oraz wielkości szkody
majątkowej trzeba więc porównać rzeczywisty stan rnajątku poszkodowanego po zdarzeniu
sprawczym ze stanem hipotetycznym, jaki by istniał, gdyby nie nastąpiło rozpatrywane
zdarzenie sprawcze.

○

stan rzeczywisty jest taki sam lub wyższy od stanu hipotetycznego majątku; znaczy to, że
zdarzenie sprawcze nie wywołało szkody;

○

stan rzeczywisty jest niższy od stanu hipotetycznego majątku, a zarazem niższy od stanu
sprzed powstania zdarzenia sprawczego. Wówczas poszkodowany poniósł szkodę w
postaci straty; jego majątek uległ bowiem efektywnemu zmniejszeniu;

○

stan rzeczywisty jest niższy od stanu hipotetycznego majątku, ale równy stanowi sprzed
powstania zdarzenia sprawczego. Wówczas poszkodowany poniósł szkodę wyłącznie w
postaci utrąconych korzyści.

○

stan rzeczywisty jest niższy od stanu hipotetycznego majątku, przy czym różnica ta jest
większa, niżby to wynikało z porównania stanu rzeczywistego ze stanem sprzed powstania
zdarzenia sprawczego. Wówczas poszkodowany poniósł szkodę obejmującą łącznie stratę
i utracone korzyści.

97. Krzywda.

●

W Kodeksie cywilnym uszczerbek typu niemajątkowego określony został mianem krzywdy, a
suma pieniężna przeznaczona na złagodzenie tej krzywdy zadośćuczynieniem (art. 445).
Krzywda i zadośćuczynienie stanowią szczególną postać szkody i odszkodowania. Termin
„poszkodowany” odnosi się również do osób, które doznały krzywdy (art. 445 KC). W razie
uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie
wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia
szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany

stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu. Jeżeli
poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli
zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on
żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty. Jeżeli wskutek
uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego,
zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu, kto
je poniósł.

98. Szkoda na majątku a szkoda na osobie.

●

Rozróżnienie: szkoda na osobie (krzywda + szkoda majątkowa) i szkoda na mieniu (szkoda
wyłącznie majątkowa).

●

Kontrowersje wywołuje kwestia, czy pojęciem szkody należy objąć wyłącznie uszczerbek
typu majątkowego, czy także niemajątkowego. Według pierwszej, węższej koncepcji,
szkoda jest synonimem uszczerbku majątkowego, obok którego usytuować należy odrębne
pojęcie szkody niemajątkowej. Według drugiej, szerszej koncepcji, szkoda jako pojęcie
nadrzędne, obejmuje zarówno szkodę majątkową, jak i niemajątkową. W razie przyjęcia
węższego rozumienia pojęcia szkody, postanowienia ustawy, zawierające termin
bezpośrednio odnosić się będą wyłącznie do uszczerbku typu majątkowego i ewentualnie
tylko analogicznie można je stosować do uszczerbku typu niemajątkowego.

99. Damnum emergens a lucrum cessans.

●

strata (damnum emergens) – zmniejszenie majątku poszkodowanego wskutek zdarzenia z
którym związana jest czyjaś odpowiedzialność

●

utracone korzyści (lucrum cessans) – majątek poszkodowanego nie wzrósł tak jakby to się
stało gdyby nie nastąpiło zdarzenie z którym złączona jest czyjaś odpowiedzialność-
zdarzenie sprawcze. Np. zniszczenie taksówki dla taksówkarza - tyle że tu w sumie obydwa
rodzaje szkody –może tak być.

100. Compensatio lucri cum damno. Szkoda w granicach ujemnego interesu umowy a

szkoda w granicach dodatniego interesu umowy.

●

Compensatio lucri cum dammo –zaliczanie uzyskanych korzyści na poczet szkody. W razie
gdy poszkodowany ubezpieczy się na własny rachunek, uzyskanego przez niego
świadczenia od zakładu ubezpieczeń nie zalicza się na poczet szkody (SN). Przy ocenie
szkody bierze się pod uwagę także ewentualne korzystne następstwa, jakie wywołało
zdarzenie powodujące szkodę. Przesłanki:

○

tożsamość zdarzenia,

○

korzyści mogą być zaliczone, gdy pozostają w adekwatnym związku przyczynowym
ze zdarzeniem wywołującym szkodę.

●

Ujemny interes umowny. Jest to swoisty rodzaj szkody w związku z niedojściem
zamierzonej umowy do skutku. Art. 39, 72 § 2, 103 § 3, 387 § 2, 391, 566 § 1, 574, 736 k.c.
Ten rodzaj szkody należy przeciwstawić szkodzie w granicach pozytywnego interesu
umownego która obejmuje szkodę powstałą w wyniku niewykonania lub nienależytego
wykonania zawartej już umowy. Hipotetyczny stan majątkowy należy porównamć ze stanem
rzeczywistym. Odszkodowanie powinno objąć damnum emergens. Mogą to być także
lucrum cessans (utracone korzyści) ale bardzo rzadko np. korzyści utracone w skutek
odrzucenia innej oferty lub rezygnacji z transakcji możliwej do dokonania która mogła
przynieść określone korzyści.

101. Funkcje odpowiedzialności odszkodowawczej.

●

kompensacyjną (wyrównanie szkody, doprowadzenie do sytuacji, jakby zdarzenie
wywołujące szkode nie nastąpiło). To najważniejsza z funkcji.

○

Art. 361.2 Stanowi generalną zasadę adekwatności szkody i świadczenia

zmierzającego do naprawienia szkody. Odszkodowanie za uszkodzenie samochodu
może obejmować oprócz kosztów jego naprawy także zapłatę sumy pieniężnej
odpowiadającej różnicy między wartością tego samochodu przed uszkodzeniem i po
naprawie.(SN).

○

Przy krzywdzie: prowadzi zadośćuczynienie pieniężne może prowadzić tylko do
pewnego złagodzenia

●

represyjną (zadanie osobie odpowiedzialnej dolegliwości związanej z ciążącym na niej
obowiązkiem świadczenia odszkodowawczego)

●

prewencyjną i wychowawczą. Oddziaływanie norm w kierunku kształtowania i
umacniania postaw ludzi sprzyjających zapobieganiu wyrządzania szkód.

102. Przyczynienie się poszkodowanego.

●

Art. 362 k.c.:Jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody,
obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a
zwłaszcza do stopnia winy obu stron.

●

Zachowanie poszkodowanego zawsze musi być dotknięte jakąś obiektywną
nieprawidłowością czy niezgodnością z powszechnie przyjętymi sposobami postępowania,
postępowanie bowiem prawidłowe nie może pociągać za sobą powstania szkody jako
normalnego skutku (SN).

●

Za przyczynienie się poszkodowanego uważa się jego zachowanie stanowiące odrębny i
samodzielny względem przyczyny głównej czynnik kauzalny, a nie wynik przyczyny
głównej. Np. odmowa poddania się zabiegowi operacyjnemu (SN). Przyczynienie się
poszkodowanego otwiera możliwość obniżenia odszkodowania wg kryteriów art. 362 k.c.
Bierze się pod uwagę:

○

stopień winy

○

inne okoliczności: stopień przyczynienia się, stopień naruszenia obiektywnych reguł
postępowania, pobudki poszkodowanego.

103. Ustalenie wysokości odszkodowania.

Dla określenia wysokości odszkodowania konieczne jest określenie szkody w pieniądzu (art.
363 § 2 k.c.).

●

Cena – miernik obiektywny. Jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu,
wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia
odszkodowania (czyli: najczęściej z daty wydania orzeczenia przez własciwy organ
państwowy – art. 316 k.p.c.), chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za
podstawę cen istniejących w innej chwili.

●

miernik subiektywny - Pretium affectionis np. do ukochanego psa, listu od ukochanej
itd. Można także zastosować tzw. Pretium singulare- cena jaką ma określony przedmiot
ze względu na szczególny sposób użycia i związki jakie go łączą z innymi przedmiotami
majątku poszkodowanego – przykład zniszczenie jednego składnika unikatowej kolekcji
z reguły bardziej obniża jej wartość niż wynosi cena rynkowa poszczególnego składnika.
Trzeba poszukać takiej ceny na podstawie której poszkodowany może nabyć określone
dobra lub usługi. Informacje prasowe o notowaniach na tzw. giełdach samochodowych
nie mogą być podstawą do ustalania wysokości szkody ponieważ przekazują one dane
tylko o cenach wywoławczych i to w sposób nieformalny (SN). Datą ustalenia
odszkodowania jest data wydania orzeczenia przez właściwy organ państwowy.

104. Sposoby naprawienia szkody.

Do poszkodowanego należy wybór czy naprawienie szkody polegać będzie na przywróceniu
stanu poprzedniego (restrytucja naturalna), czy też zapłacie odpowiedniej sumy pieniężnej
(art. 363 § 1 k.c.). Mówiąc krótko to albo to. Nie obydwa naraz (SN). Prawo wyboru jest

jednak ograniczone gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby
pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodo-
wanego ogranicza się wówczas do świadczenia w pieniądzu. Ograniczenie tyczy się także
wtedy gdy odszkodowanie jest z góry wskazane w przepisach regulujących odpowie-
dzialność odszkodowawczą danego rodzaju - np. świadczenia zakładu ubezpieczeń (art. 805,
828 k.c.). Odszkodowanie zgodnie z zasadą walutowości powinno być wyrażone w pienią-
dzu polskim chociażby zobowiązanie podstawowe wyrażone było w pieniądzu obcym (SN).

105. Solidarność dłużników.

●

Solidarność dłużników (bierna)- jest to jedna z dwóch postaci zobowiązań solidar. Art.366:

○

wierzycielowi przysługuje wierzytelność o spełnienie jednego świadczenia,

○

po stronie długu występuje kilka podmiotów,

○

wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników
łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez
któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych.

●

Solidarność bierna wzmacnia pozycje wierzyciela. Solidarność bierna powstaje tylko wtedy
gdy wynika to ze szczególnej podstawy prawnej:

○

odpowiednie postanowienia czynności prawnej, np. w umowie stron (art. 369 k.c.),
gdy kilka osób zaciąga zobowiązanie dotyczące ich wspólnego mienia (art. 370 k.c.)

○

wiele przepisów prawnych łączy powstanie odpowiedzialności solidarnej z
określonymi umowami (art. 370 k.c.)

○

znaczna liczba przepisów przewiduje powstanie solidarności biernej w razie
ziszczenia się zdarzeń prawnych innych niż umowy.

●

Zasady związane ze zobowiązaniem solidarnym:

○

zaspokojenie wierzyciela przez jednego z dłużników zwalnia z tego pozostałych;

○

między współdłużnikami: zasada reprezentacji na korzyść wb wierzyciela.
Odnowienie dokonane między wierzycielem a jednym z dłużników solidarnych
zwalnia współdłużników, chyba że wierzyciel zastrzegł, iż zachowuje przeciwko nim
swe prawa. Wyjątek: Zwolnienie z długu lub zrzeczenie się solidarności przez
wierzyciela względem jednego z dłużników solidarnych nie ma skutku względem
współdłużników.

●

Działania i zaniechania jednego z dłużników solidarnych nie mogą szkodzić
współdłużnikom (art. 371 k.c.). Przerwanie lub zawieszenie biegu przedawnienia w
stosunku do jednego z dłużników solidarnych nie ma skutku względem współdłużników.

●

Zwłoka wierzyciela względem jednego z dłużników solidarnych ma skutek także względem
współdłużników.

●

Każdy z dłużników może być zobowiązany w sposób odmienny, jednak nie może polegać
na różnym przedmiocie świadczenia.

106. Źródła solidarności biernej.

●

Solidarnośc bierna powstaje tylko wtedy, gdy wynika to ze szczególnej podstawy prawnej.
stanowią ją:

○

odpowiednie postanowienia czynności prawnej - z reguły zawarte w umowie stron (art.
369 KC)

○

wiele przepisów prawnych łączy powstanie odpowiedzialności solidarnej z
określonymi umowami, największą w tym względzie doniosłość ma względnie
wiążąca norma art.370 KC, według której solidarność bierna powstaje gdy kilka osób
zaciągnęło zobowiązanie dotyczące ich wspólnego mienia

○

poza tym znaczna liczba przepisów przewiduje powstanie solidarności biernej w razie
ziszczenia się zdarzeń prawnych innych niż umowy.Przypadki te określa się mianem
zobowiązań solidarnych powstających z ustawy.Są to normy bezwzględnie wiążące.

107. Pozycja prawna dłużników solidarnych względem wierzyciela.

●

Dłużnikom służą względem wierzyciela w razie sporu dwojakiego typu zarzuty:

○

zarzuty osobiste, przysługujące wyłącznie określonemu dłużnikowi wobec wierzyciela-
właściwości lub działania dłużnika wpływające na ważność zobowiązania solidarnego
np. brak zdolności do czynności prawnych, wady oświadczenia woli, brak podpisu, oraz
dokonane przez dłużnika z wierzycielem czynności prawne które uwalniają go ze
zobowiązania wobec wierzyciela lub korzystnie modyfikują jego treść. np zwolnienie z
długu, rozłożenie go na raty itp.

○

drugi typ zarzutów to te, które ze względu na sposób powstania lub treść zobowiązania
są wspólne wszystkim dłużnikom. Np. art. 375 § 2 k.c. Wyrok zapadły na korzyść
jednego z dłużników solidarnych zwalnia współdłużników, jeżeli uwzględnia zarzuty,
które są im wszystkim wspólne.

●

rodzaje zarzutów:

○

ze względu na sposób powstania: w szczeólnosci niezachowanie własciwej formy
czynnosci prawnej lub nieuzyskanie wymaganej decyzji władzy administracyjnej.

○

wynikające z treści zobowiązania: opierają się na zdarzeniu kreującym zobowiązanie, w
szczególności na treści umowy.

108. Roszczenia regresowe w stosunku solidarności biernej.

Roszczenia regresowe - roszczenia wewnętrzne między dłużnikami Art. 376 § 1 k.c.:Jeżeli
jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego między
współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on
żądać zwrotu od współdłużników. Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego,
dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach równych.§ 2: Część
przypadająca na dłużnika niewypłacalnego rozkłada się między współdłużników. (równych
lub: może być wg udziałów, gdy chodzi o współwłasność – art. 207 k.c.).

109. Solidarność czynna

●

Po stronie wierzytelności występuje kilka podmiotów, jednakże dłużnik zobowiązany jest
tylko do jednego świadczenia i może je spełnić do rąk któregokolwiek z nich. Jednakże w
razie wytoczenia powództwa przez jednego z wierzycieli dłużnik powinien spełnić
świadczenie do jego rąk. Zaspokojenie któregokolwiek z wierzycieli solidarnych umarza
dług względem reszty (art. 367 k.c.).

●

Solidarność czynna może powstać wyłącznie na skutek czynności prawnej. Dłużnik może
być zobowiązany w sposób odmienny względem każdego z wierzycieli (art. 368 k.c.).
Między współwierzycielami występuje zasada wzajemnej współreprezentacji na ich korzyść
względem dłużnika. Zwłoka dłużnika względem wierzyciela odnosi skutek względem
pozostałych (art. 377 k.c.). Natomiast zdarzenia pogarszające położenie jednego z
wierzycieli solidarnych np. korzystna dla dłużnika ugoda zawarta z jednym z wierzycieli nie
wpływają na położenie prawne pozostałych wierzycieli.

110. Solidarność nieprawidłowa (in solidum).

●

Solidarność niewłaściwa (przypadkowa, pozorna, nieprawidłowa, niezupełna). Dłużnicy z
różnych tytułów prawnych zobowiązani są spełnić na rzecz tego samego wierzyciela
identyczne świadczenie z tym skutkiem że spełnienie go przez jednego z dłużników zwalnia
pozostałych. Nie ma jednak ani umowy, ani przepisu prawnego uzasadniającego powstanie
zobowiązania solidarnego, a każdy z dłużników odpowiada za całość zobowiązania.

111. Zobowiązania niepodzielne a wielość dłużników lub wierzycieli.

●

Gdy przy świadczeniu niepodzielnym po stronie długu lub wierzytelności występuje kilka
podmiotów, ich sytuacja prawna kształtuje się wg modelu zobowiązań solidarnych.
Utrzymuje się więc jeden stosunek zobowiązaniowy o złozonej struktorze wewnętrznej.

●

Do wielości dłużników zobowiązanych do świadczenia niepodzielnego stosuje się reżim
prawny solidarności biernej i czynnej oraz zasady roszczeń regresowych (art. 380 § 1 i 3
k.c.). § 2: dłuznicy traktowani są solidarnie nawet wtedy, gdy świadczenie jest podzielne, ale
niepodzielne jest świadczenie wzajemne.

●

Inaczej jest, gdy występuje wielość wierzycieli solidarnych uprawnionych do świadczenia
niepodzielnego. Dłużnik swiadczy na rzecz wierzyciela, który tego zażąda, lecz w razie
sprzeciwu innego wierzyciela dłużnik może świadczyć tylko wszystkim wierzycielom
łącznie lub złożyć przedmiot do depozytu sądowego (art. 381 k.c.). Te same reguły, co przy
wierzycielach solidarnych co do: reprezentacji ich interesów wględem dłuznika, roszczeń
regresowych między wierzycielami.

112. Zobowiązania podzielne a wielość dłużników lub wierzycieli.

●

Zobowiązanie podzielne. Dług i wierzytelność dzielą się na tyle niezależnych od siebie
części, ilu jest dłużników lub wierzycieli (art. 379 § 1 k.c.). Pojawiają się więc odrębne
stosunki zobowiązaniowe, kazdy z nich ma za przedmiot świadczenie tej samej wielkości.

●

Początkowo jednolity stosunek zobowiązaniowy ulega podziałowi, gdy:

○

przy świadczeniu podzielnym na miejsce jednego podmiotu wstępuje więcej
podmiotów (np. dziedziczenie)

○

przy wielości podmiotów zobowiązanych lub uprawnionych do świadczenia
niepodzielnego zostaje ono następnie zastąpione przez świadczenie podzielne (np.
odszkodowawcze).

113. Umowy wzajemne.

●

Umowy wzajemne - umowy jednostronnie i dwustronnie zobowiązujące - umowa zobowią-
zaniowa jest zawsze zgodnym oświadczeniem woli dwóch stron. Nie istnieje coś takiego jak
jednostronna umowa zobowiązaniowa. Jednak z umowy zobowiązaniowej może wynikać
obowiązek świadczenia ciążący na jednej albo obu lub więcej stronach. I właśnie na tym
polega powyższy podział. Przykłady darowizna, najem, umowa przedwstępna (może być
taka i taka).

●

umowy wzajemne - rodzaj umów dwustronnie zobowiązujących, pełnią podstawową rolę w
obrocie gospodarczym i poza nim. Transfer dóbr i usług to przecież sprzedaż, zamiana,
najem , darowizna, itd. Art. 487 § 2 k.c.: Umowa jest wzajemna, gdy obie strony
zobowiązują się w taki sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem
świadczenia drugiej.

○

Ekwiwalentność świadczeń w znaczeniu subiektywnym - Przyjmuje się iż umowa jest
wtedy wzajemna gdy według oceny stron świadczenia ich są względem siebie
równowartościowe. Nie musi być to ekwiwalentność w znaczeniu obiektywnym –
świadczenia niekoniecznie muszą mieć ten sam walor ekonomiczny ustalany według
kryteriów obiektywnych. Umowy te co ważniejsze charakteryzuje więź polegająca na
zależności świadczenia jednej strony od świadczeni drugiej- do ut des- daję abyś dał.
Kontrola ekwiwalentności: instytucja wyzysku (art. 388 k.c.), słuszność kontraktowa
oparta na zasadach współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.).

●

Umowy wzajemne zawsze są ramach odpłatnych czynnosci prawnych. Każda ze stron
uzyskuje jakąś krozyść majątkową (pieniądze, usługa, rzecz, inne prawa). Jeżeli sprzedamy
samochód za 1 zł to jest to czynność na tyle symboliczna iż nieodpłatna. Umowami wzaje-
mnymi mogą być zarówno umowy nazwane - typowe jak i nienazwane- nietypowe. Np. Jak
dasz X-owi mieszkanie w zamian za prace X-a przez czas określony - faktyczna wartość
ekonomiczna tych świadczeń nie ma doniosłości, wystarczy że w ocenie stron były one
ekwiwalentne (SN)

●

Umowy wzajemne nazwane (rodzaje):

○

Umowy w których essentialia negotti (elementy przedmiotowo istotne) obejmują
wzajemne sprzężenie świadczeń; w tych przypadkach określony typ umowy z mocy

samej definicji należy do klasy umów wzajemnych. Np. art. 535 k.c. sprzedaż, art. 659
k.c. najem.

○

Umowy w których essentialia negotti wykluczają obowiązek świadczenia drugiej strony
np. darowizna, umowy tego rodzaju nie mogą mieć charakteru wzajemnego ponieważ są
jednostronnie zobowiązującymi.

○

Umowy w których essentialia negotti nie rozstrzygają tej kwestii dopuszczając nadanie
im kształtu zarówno umów jednostronnie jak i dwustronnie zobowiązujących np. umowa
zlecenia (art. 734, 735 k.c.), przechowanie (art. 835, 836 k.c.).

○

Umowy których essentialia negotti wskazują na dwustronny obowiązek świadczenia,
lecz niewzajemny charakter umów - nawet gdyby przybierały one postać umowy
odpłatnej- oprocentowana podwyżka.

114. Umowy realne.

●

Dojście do skutku umowy realnej wymaga nie tylko złożenia zgodnego oświadczenia woli
stron ale także wręczenia rzeczy. Sposób złożenia oświadczenia woli nie jest tu istotny.
Rzecz może może być wręczona podczas złożenia oswiadczenia woli o zawarciu umowy
(typowe) lub potem, jednak umowa dochodzi do skutku dopiero z wręczeniem rzeczy.

●

Zawarcie umowy realnej w przyszłości: można do nich stosować umowy przedwstępne (np.
art. 710, 835, 517 § 2 k.c.

115. Umowy kauzalne i abstrakcyjne.

Podział na umowy kauzalne (przyczynowe) i umowy abstrakcyjne (oderwane). Ważność
czynności kauzalnych zależy od istnienia odpowiedniej podstawy prawnej świadczenia.
Natomiast w czynnościach abstrakcyjnych okoliczność ta nie wpływa na ważność
zobowiązania, a w konsekwencji ochrona dłużnika jest ograniczona. Panuje pogląd że
obowiązuje ogólna reguła kauzalności czynności prawnych, a zobowiązania abstrakcyjne
można zaciągać tylko w przypadkach wyraźnie w ustawie wskazanych - weksel, czek,
przekaz (wyjątek to gwarancja bankowa (SN).

116. Zasada swobody umów.

●

Swoboda umów - kompetencja do kształtowania przez podmioty wiążących je stosunków
prawnych w drodze dwu- lub wielostronnych oświadczeń woli. Swoboda umów to:

○

Swoboda kształtowania treści umowy

○

swoboda zawierania umów (zawarcie/niezawarcie, wybór kontrahenta, zmiana/
rozwiązanie)

○

swoboda nadania określonej formy oświadczeń woli stron.

●

Zakres swobody umów. Art. 353

1

k.c. Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek

prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości
(naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

●

Zasada swobody umów opiera się na etycznych założeniach państwa demokratycznego i
swobodzie działalności gospodarczej (gospodarka rynkowa) – normatywne postanowienia
Konstytucji RP.

●

Strony nie są związane typami umów. Zasada swobody umów nie obejmuje stosunków
prawnorzeczowych, spadkowych i rodzinnych. Nie odnosi się do jednostronnych czynności
prawnych.

117. Ograniczenia swobody umów.

●

Cel czynności prawnej ma doniosłość prawną (art. 58 k.c.). Trzeba mieć na względzie cel
umowy (stan rzeczy, który ma być realizowany – zamierzony/co najmniej znany). Ograni-
czenia:

○

ustawa. Treść lub cel umowy nie mogą być sprzeczne z ustawą (art. 353

1

k.c.) W

razie sprzeczności umowy z normą względnie wiążącą norma ta nie znajduje

zastosowania, a treść stosunku zobowiązaniowego reguluje umowa, na odwrót jest
przy konflikcie z normą imperatywną czy semiimperatywną. (SN)

○

zasady współżycia społecznego. Art. 58 § 2 k.c. nieważne są czynności prawnej
sprzeczne z zasadami współżycia społeczne-go (uczciwość, rzetelność kupiecka,).
Umowy dławiące - niezgodne z zasadami współżycia społecznego, polegają na
jednostronnie narzuconej formie zaspokajania potrzeb ludności na trudno dostępne
dobra (chodziło o garaże) wraz z rażącą nieadekwatnością świadczeń wzajemnych.

○

właściwość (natura) stosunku zobowiązaniowego. Granicę swobody umów stanowi
poszanowanie interesów osób trzecich i łączącą się z tym zasadą bezpieczeństwa
obrotowego (właściwość). Niedopuszczalnym jest aby stosunek umowny
ukształtował sytuację stron w ten sposób że jedna z nich mogłaby dowolnie określać
swoje obowiązki lub obowiązki drugiej strony (SN).

●

Skutki przekroczenia granic. Art. 58 k.c.: nieważność umowy niezgodnej z ustawą. Czyli:
przekroczenie którejkolwiek z w/w granic: nieważność umowy. Gdy nieważnością dotknięta
tylko część umowy: pozostała część pozostaje ważna.

●

Zasada pacta sunt servanda - umów należy dotrzymywać. Umowa zawarta z
przekroczeniem którejkolwiek z granic umów jest w myśl art. 58 k.c. bezwzględnie
nieważna, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

●

Pole swobody umów ograniczają także przepisy o niemożliwości świadczenia. Art. 387 § 1
k.c.: Umowa o świadczenie niemożliwe jest nieważna.§ 2. Strona, która w chwili zawarcia
umowy wiedziała o niemożliwości świadczenia, a drugiej strony z błędu nie wyprowadziła,
obowiązana jest do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła
umowę nie wiedząc o niemożliwości świadczenia. Termin przedawnienia 3 lata.

●

Rodzaje ograniczeń swobody zawierania umów:

○

Ograniczenie doboru kontrahenta. To wąski zakres dla ochrony osób zwłaszcza
fizycznych. Pewne rodzaje działalności gospodarczej (ryzyko) podejmowac mogą
wyłącznie określone rodzaje osób prawnych. Może to być również interes
indywidualnie określonych osób (np. ustawowe prawo pierwokupu).

○

Obowiązek kontraktowania. Najdalej idacy: obowiązek zawarcia umowy.

■

Ustawy szczególne: dot. obowiazku zawierania umów przez podmioty, które
wyłącznie dostarczają okreslonyc dóbr bądź świadczą usługi o istotnym
znaczeniu (energia, przewozy, poczta).

■

Obowiazek zawarcia umowy nałozony z racji społecznych na określone
podmioty i realizowany z inicjatywy organów administracji publicznej oraz
przy zastosowaniu sankcji administracyjnych i karnych (obowiązek OC)

■

obowiązek zawierania umów opatrzonych tylko sankcją odszkodowania w
granicach interesu umownego (np. art. 736 k.c.).

○

Zezwolenia administracyjne. Uzależnienie ważnego dojscia do skutku umowy od
zezwolenia administracyjnego. Zezwolenie takie nie kreuje obowiązku zawarcia
umowy (zezwolenie na nabycie nieruchomości).

○

Tryb zawierania umowy. Ograniczenie dla ochrony mienia publicznego (prawo
zamówień publicznych).

118. Wyzysk.

●

Art. 388 § 1 k.c.: Jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lub
niedoświadczenie drugiej strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega
dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy
przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia, druga strona może żądać
zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia, a w wypadku
gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione, może ona żądać unieważnienia umowy. §
2. Uprawnienia powyższe wygasają z upływem lat dwóch od dnia zawarcia umowy. Umowa
zawarta dla wyzysku jest bezwzględnie nieważna. Jest to wadliwość treści czynności

prawnej.

●

Umowa jest wadliwa, gdy spełnione są przesłanki natury:

○

obiektywnej (kwalifikowana dysproporcja świadczeń stron). Wartość majątkowa: rażąco
wysoka w stosunku do wartości świadczenia wzajemnego (art. 388 § 1 k.c).

○

subiektywnej (ktoś wyzyskuje przymusowe położenie, niedołęstwo, niedoświadczenie
(art. 388 § 1 k.c).

●

Umowa taka nie jest bezwzględnie nieważna. Cel: przywrócenie równowagi ekonomicznej:
zmniejszenie/zwiększenie świadczenia, jeśli nemożliwe: można żądać unieważnienia
umowy w drodze sądowej. Uprawnienia wygasają z upływem 2 lat od zawarcia umowy
(termin zawity).

●

Wadliwość czynności prawnej., nie: wada oświadczenia woli. Art. 388 k.c.: lex specjalis wb
art.58 k.c. - wzruszalność umowy przez pokrzywdzonego.

119. Culpa in contrahendo.

●

Art. 66-71 i 73-81 k.c. określają zasady, są od nich wyjątki. J Culpa In contrahendo – wina
w kontraktowaniu. Postępowanie podmiotów w stadiach poprzedzających zawarcie umowy,
jeżeli nie doszła ona do skutku art. 72 § 2, 72

1

i 387 § 2 k.c.

●

Jeżeli jedna ze stron zachowa się nielojalnie, ponosi odpowiedzialność kontraktową – tak,
jakby nie wykonała umowy. Ocena zachowań partnerów na podstawie przepisów o czynach
niedozwolonych , odszkodowanie w granicach tzw. ujemnego interesu umownego np. art.
415 k.c.

●

Gdy jedna ze stron narusza w toku negocjacji zasadę poufności, można żądać naprawienia
szkody albo wydania korzyści uzyskanej dzięki naruszeniu zasady (art. 72

1

§ 2 k.c.). Przepis

ma charakter wzglednie wiążący i strony mogą uchylić jego zastosowanie.

120. Umowa przedwstępna - pojęcie, treść.

●

Poęcie. Umowa przedwstępna (pactum de contrahendo) jedna lub obie strony zobowiązują
się do zawarcia w przyszłości oznaczonej umowy, którą ustawa określa mianem umowy
przyrzeczonej (art. 389 k.c.). Zawarcie umowy przyrzeczonej jest świadczeniem (art. 353
k.c.). Może mieć charakter jednostronnie (jedna strona może żądać, aby druga strona
zawarła umowę) lub dwustronnie zobowiązujący (obie strony mogą żądać zawarcia
umowy). Umowa przedwstępna zobowiązuje do zawarcia w przyszości umowy
przyrzeczonej.

●

Treść. Umowa definitywna wyznacza powinne zachowanie stron. Czy umowa jest taka, czy
taka decyduje treść ich zgodnych oświadczeń woli (art. 65 k.c.) np. przyjęcie przez
sprzedawcę przedpłaty na przyczepę kampingową w wysokości odpowiadającej jej cenie
stanowi zawarcie definitywnej umowy sprzedaży, a nie tylko umowy przedwstępnej (SN)

121. Znaczenie i oznaczenie terminu zawarcia umowy przyrzeczonej.
Zamieszczenie terminu w umowach przedwstępnych nie tylko nie jest zakazane, ale wręcz
pożądane ponieważ jasno wskazuje termin spełnienia świadczenia .Jednaj jak uchronić strony
przed wieczystym obowiązkiem pozostawania w gotowości do zawarcia umowy definitywnej w
przypadku, gdy umowa przedwstępna nie określa terminu jej zawarcia.W myśl art. 389§ 2 KC
strona uprawniona do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej może w ciągu jednego roku
wyznaczyć odpowiedni termin zawarcia umowy definitywnej. W zależności czy umowa
przedwstępna jest jednostronnie czy dwustronnie zobowiązująca, uprawniona może być jedna
lub obie strony.Jeżlei obie strony SA uprawnione i obie wyznacza inny termin zawarcia umowy
przyrzeczonej, wówczas wiążący dla stron jest termin wyznaczony przez stronę która wcześniej
złożyła stosowne oświadczenie .Jeżeli termin zawarcia umowy definitywnej nie został
wyznaczony w sposób wyżej określony, nie można żądać zawarcia umowy przyrzeczonej, co
oznacza że termin roczny ma charakter zawity i po jego upływie zobowiązanie z umowy
przedwstępnej wygasa.

122. Skutki prawne zawarcia umowy przedwstępnej.

●

Skutek zawarcia: jedna lub obie strony zobowiązują się do zawarcia w przyszłości
oznaczonej umowy, którą ustawa określa mianem umowy przyrzeczonej

●

Skutki nie zawarcia umowy własciwej:

○

słabszy- obowiązek naprawienia szkody. Odszkodowanie w granicach negatywnego
interesu umownego.

○

silniejszy – obowiązek zawarcia umowy przyrzeczonej (art. 390 § 2 k.c). Orzeczenie
sadu zastepuje oświadczenie woli (art. 64 k.c.). jednak tylko wtedy, gdy umowa
przedwstępna czyni zadość wymaganiom, od których zależy ważność umowy
przyrzeczonej (np. forma szczególna, gdy chodzi o przeniesienie nieruchomości. Jeszcze
możliwe jest z art. 475 k.c.: gdy umowa nie może być zawarta ze względu na istniejące
przeszkody faktyczne lub prawne, np. dłużnik nie dopełnił czynności koniecznych do
uzyskania niezbędnego zezwolenia administracyjnego – odpowiedzialność dłużnika za
niemożność wykonania świadczenia.

123. Przedawnienie roszczeń z umowy przedwstępnej.

Roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym
umowa przyrzeczona miała być zawarta. Jeżeli sąd oddali żądanie zawarcia umowy
przyrzeczonej, roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od
dnia, w którym orzeczenie stało się prawomocne.

124. Wzorce umów i ich znaczenie.

●

art. 384 k.c. Stosowanie wzorców przez przedsiębiorców: zagrożenie interesów ich
kontrahentów (słabsza ich pozycja). Wzorzec umowy ma być ustalony przez jedna ze stron
umowy (art.384 § 1 k.c.). Wzorzec jest przeznaczony do wielokrotnego stosowania.
Postanowienia muszą być powtarzalne. Szczególne uprawnienia do wydawania wzorców nie
są konieczne (zasada wolności umów). Właściwe poinformowanie drugiej strony o wzorcu
umowy stanowi cel wielu przepisów KC regulujących tę podstawową przesłankę
skuteczności prawnej wzorca. Wzorzec wydany w czasie trwania stosunku umownego o
charakterze ciągłym wiąże drugą stronę, jeżeli zostały zachowane wymagania określone w
art. 384 k.c., a strona nie wypowiedziała umowy w najbliższym terminie wypowiedzenia.

●

Jeżeli przepis odrębny nie stanowi inaczej wzorce umowne powinny być doręczane w
całości. Wzorzec umowy powinien być sformułowany jednoznacznie i w sposób
zrozumiały. Postanowienia niejednoznaczne tłumaczy się na korzyść konsumenta, nie tyczy
to przedsiębiorcy. Ważne: sprzeczność treści umowy z treścią wzorca nie wpływa na ocenę
ważności umowy. Umowa jest ważna zaś wzorzec w tych miejscach gdzie jest sprzeczny z
umową jest bezskuteczny. Konsumentowi należy doręczyć wzorzec.

●

Zmiana treści istniejącego stosunku zobowiązaniowego przez wydanie wzorca po raz
pierwszy albo kolejny, dopuszcza jej wyłączenie na podstawie klauzuli modyfikującej,
zawartej w umowie lub we wzorcu, albo na podstawie, szczególnego przepisu prawnego, ale
nie może ona naruszać negotia esentialis, nie może mieć charakteru blankietowego, lecz
wskazywać okoliczności uzasadniające zmianę dotychczasowego, albo wydanie nowego
wzorca.

●

Konflikt wzorców - tylko między przedsiębiorcami stosującymi różne ustalone przez siebie
wzorce, jeżeli strony zawarły umowę, w takiej sytuacji wiążą je tylko takie postanowienia,
które nie są ze sobą sprzeczne. Art. 385

4

§ 1 k.c. Umowa między przedsiębiorcami

stosującymi różne wzorce umów nie obejmuje tych postanowień wzorców, które są ze sobą
sprzeczne.§ 2. Umowa nie jest zawarta, gdy po otrzymaniu oferty strona niezwłocznie
zawiadomi, że nie zamierza zawierać umowy na warunkach przewidzianych w § 1.

●

W razie sprzeczności umowy z wzorcem: ważna jest umowa (art. 385

§ 1 k.c.). Wzorzec

zachowuje doniosłość prawna, lecz staje się bezskuteczny w zakresie, w jakim jest

sprzeczny z umową.

125. Klauzule abuzywne i ich znaczenie.

●

Chodzi tu o klauzule, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z
dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Lex specialis wobec 58 § 2 i 3 k.c.
Umowy zawierane z wzorcem umowy albo i bez niego. Ciężar dowodu z reguły spoczywa
na przedsiębiorcy. Sprzeczność z dobrymi obyczajami zasady współżycia społecznego.
Wymagana- uczciwość, rzetelność, lojalność, fachowość. Jednak to nie wystarczy gdyż musi
być jeszcze rażąco naruszony interes konsumenta.

●

Nie można klauzul stosować do wszystkich postanowień umowy: nie wolno uznać za
klauzulę niedozwoloną postanowień określających główne świadczenia stron. (cenę,
wynagrodzenie, oznaczenie przedmiotu świadczenia). W umowach nienazwanych:
postanowienia określające elementy umowy pozwalające na jej identyfikację. Nie zalicza się
do głównych postanowień kosztów przewozu, czasu i miejsca świadczenia, skutki
niewykonania zobowiązania. Postanowienie wzorca umowy rachunku bankowego należy
uznać za niedozwolone, jeżeli pozwala bankowi na sprawdzenie sytuacji finansowej klienta,
w tym zasięgnięcie informacji u pracodawcy (SN). Narusza w ten sposób interes majątkowy
i osobisty konsumenta.

●

Art. 385

1

§ 1 k.c.: niedozwolone postanowienia umowy, gdy nie zostało ono z konsumentem

indywidualnie uzgodnione (konsument nie miał na nie żadnego wpływu). W szczególności:
do umów z wzorca. Przesłanki uznania klauzuli za niedozwoloną:

○

treść, która kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób przeczny z dobrymi
obyczajami (normy moralne i obyczajow przyjete)

○

rażąco narusza jego interesy (równowaga kontraktowa)

●

Dla ułatwienia podany jest katalog klauzul niedozwolonych w art. 385

1

§ 3 k.c. Odznaczają

się one tym, że:

○

ograniczają bądź wyłączają odpowiedzialność przedsiębiorcy

○

przekazują przedsiębiorcy kontrole nad treścią postanowień i wykonaniem umowy

○

kształtują lub umożliwiają przedsiębiorcy kształtować niekorzystnie dla konsumenta
czas trwania umowy

○

w inny sposób naruszają równowagę kontraktową

●

W razie wątpliwości umieszczone w art. 385

3

k.c. postanowienia mowne uważa się, iż są

niedozwolone. Tak, więc artykuł ten jest stosowany w ostateczności. Najpierw stosuje się
(1) i (2). Jeżeli klauzula zostanie uznana za niedozwoloną to nie wiąże ona konsumenta,
pozostałe części umowy są wazne. Chyba, że zastosowanie ma art. 58 § 3 k.c. - bez tych
postanowień czynność nie zostałaby dokonana.

126. Kontrola niedozwolonych postanowień umownych.

●

Kontrola incydentalna - kontrola treści konkretnego stosunku prawnego. Wykonują ją sądy
rozpatrując w procesie indywidualną sprawę w celu ustalenia wiążącej strony treści
stosunku prawnego. Orzeczenie sądu wywołuje skutki wyłącznie dla stron sprawy.

●

Kontrola abstrakcyjna - abstrakcyjność kontroli wzorca polega na jego ocenie nie poprzez
analizowanie treści konkretnego stosunku zobowiązaniowego, lecz samodzielnie - bez
względu na to czy znalazł on zastosowanie w następstwie zawarcia umowy. 479(36)- 479
(45) KPC

○

Powództwo takie może wytoczyć każdy, kto według oferty pozwanego mógłby zawrzeć
z nim umowę zawierającą postanowienie, którego uznania za niedozwolone żąda się
pozwem.

○

Powództwo może wytoczyć także organizacja społeczna, do której zadań statutowych
należy ochrona interesów konsumentów, powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów
oraz Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

○

Powództwo może ponadto wytoczyć zagraniczna organizacja wpisana na listę

organizacji uprawnionych w państwach Unii Europejskiej do wszczęcia postępowania o
uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, opublikowaną w Dzienniku
Urzędowym Wspólnot Europejskich, jeżeli cel jej działania uzasadnia wystąpienie przez
nią z takim żądaniem dotyczącym wzorców umów stosowanych w Polsce,
zagrażających interesom konsumentów w państwie członkowskim, w którym
organizacja ta ma swoją siedzibę. Powództwo to może rozpatrzyć tylko Sąd Okręgowy
w Warszawie sprawujący funkcję sądu ochrony konkurencji i konsumentów. W razie
uwzględnienia powództwa sąd w sentencji wyroku przytacza treść postanowień wzorca
umowy uznanych za niedozwolone i zakazuje ich wykorzystywania. Taki wyrok ma
skuteczność wobec osób trzecich. Wyrok prawomocny ma skutek wobec osób trzecich
od chwili wpisania uznanego za niedozwolone postanowienia wzorca umowy do
rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone. Prowadzi go Prezes
Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Rejestr ten jest jawny. Nie jest
rozstrzygnięte czy wpisanie niedozwolonego wzorca ma skutek tylko w stosunkach z
określonym przedsiębiorcą czy powszechny. Jednak SN stwierdza, że wobec wszystkich
przedsiębiorców. (Radwański też tak twierdzi).

127. Umowa o świadczenie na rzecz osoby trzeciej.

●

Umowa na rzecz osoby trzeciej (pactum in favorem tertii) nie występuje nigdy jako umowa
samodzielna. Stanowi zawsze dodatek, zastrzeżenie modyfikujące albo jakąś inną umowę,
albo stosunek obligacyjny powstały z innego zdarzenia prawnego. Występuje tutaj nie tylko
zobowiązanie dłużnika, że będzie świadczył na rzecz osoby trzeciej, ale, przede wszystkim
przyznanie tej osobie prawa do żądania w imieniu własnym i bezpośrednio od dłużnika
określonego świadczenia. Osoba trzecia; wierzyciel- zastrzegający; dłużnik- przyrzekający.
Skrócenie obrotu gospodarczego.

●

Przykład: A Jest winy 100 zł C. B kupuje nóż od A za 100zł. A daje nóż i każe B zapłacić
100zł na rzecz C. Trzy stosunki prawne łączące strony umowy z osobą trzecią:

○

Stosunek waluty A-C. W przypadku jego braku i przeniesienia 100 C. A może żądać
zwrotu z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia.

○

Stosunek pokrycia- B-A.causa dla stosunku zapłaty

○

Stosunek zapłaty B-C. C ma prawo do roszczeń

●

Zastrzeżenie, co do obowiązku świadczenia na rzecz osoby trzeciej nie może być odwołane
ani zmienione, jeżeli osoba trzecia oświadczyła którejkolwiek ze stron, że chce z
zastrzeżenia skorzystać. Dłużnik może podnieść zarzuty z umowy także przeciwko osobie
trzeciej.

●

Niewłaściwa umowa na rzecz osoby trzeciej: jesli zastrzeżono, że dłuznik wykona
świadczenie na rzecz osoby trzeciej z tym ograniczeniem, że osoba trzecia nie nabędzie
własnego prawa do żądania od dłużnika świadczenia. Osoba trzecia ma w tym wypadku
tylko upoważnienie od odbioru świadczenia.

128. Umowa o świadczenie przez osobę trzecią.

●

Jeżeli w umowie zastrzeżono, że osoba trzecia zaciągnie określone zobowiązanie albo spełni
określone świadczenie, ten, kto takie przyrzeczenie uczynił, odpowiedzialny jest za szkodę,
którą druga strona ponosi przez to, że osoba trzecia odmawia zaciągnięcia zobowiązania
albo nie spełnia świadczenia. Może jednak zwolnić się od obowiązku naprawienia szkody
spełniając przyrzeczone świadczenie, chyba, że sprzeciwia się to umowie lub właściwości
świadczenia. (391) Wierzyciel- beneficjent gwarancji; dłużnik-gwarant. Mówiąc krótko to
osobę trzecią brykają postanowienia stron i nic jej nie robią a tamci muszą martwić się sami.
Za wszystko odpowiada gwarant., ma on facultas alternativa i może zwolnić się spełniając
inne świadczenie niż świadczenie główne, jakim ciągle pozostaje naprawienie szkody.

●

Przyrzeczenie może być dwojako rozumiane ( (art. 391 k.c.):

○

przyrzekający zobowiazuje się do poczynienia starań w ceku skłonienia osoby

trzeciej, by zachowała się w sposób przyrzeczony

○

przyrzekający przyjmuje gwarancję, że osoba trzecia:

■

zaciągnie zobowiązanie (gwarant odpowiada wobec beneficjenta w ramach
ujemnego interesu umownego)

■

spełni świadczenie (winien wyrównać beneficjentowi gwarancji wszelkie
szkody poniesione w następstwie niewykonania przez osobę trzecią
przyrzeczonego swiadczenia). Gwarant może sam spełnić swiadczenie.

●

Zawarcie umowy o świadczenie przez osobę trzecią nie kreuje trójstronnego stosunku
prawnego. Umowa obliguje wyłącznie przyrzekajacego wobec wierzyciela. Umowa ta
należy do grupy umów gwarancyjnych (gwarant przymuje ryzyko związane z realizacją lub
niepowodzeniem określonego w umowie przedsięwzięcia).

129. Umowa o zwolnienie dłużnika od obowiązku świadczenia.

●

Art. 392 k.c. Jeżeli osoba trzecia zobowiązała się przez umowę z dłużnikiem zwolnić go od
obowiązku świadczenia, jest ona odpowiedzialna względem dłużnika za to, że wierzyciel
nie będzie od niego żądał spełnienia świadczenia.

●

Przykład: A jest winien 100 B a C mówi, że zapłaci za A. Tyle, że jeżeli C nie zapłaci to
ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą względem A, ponosi także odpowiedzialność za
szkodę, ale względem A bo B do C nie mają zupełnie nic do siebie.

130. Pojęcie czynu niedozwolonego - delikt a czyn niedozwolony.

●

Do czynów niedozwolonych ustawa zalicza zawinione działania człowieka, zachowania
ludzkie oraz zdarzenia, które nawet do tej klasy zjawisk nie należą. Dlatego też nie miesci
się to zbytnio w pojęciu „czynu”, jakie nadaje mu prawo.

●

Nazwa instytucji jako czyn niedozwolony jest uzasadniona historycznie.

131. Przesłanki a zasady odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych.

●

Trzy przesłanki powstania odpowiedzialności za czyny niedozwolone:

○

zdarzenie, z którym system prawny łączy na określonych zasadach czyjś obowiązek nap-
rawienia szkody

○

powstanie szkody

○

związek przyczynowy między zdarzeniem a szkodą

●

Trzy zasady odpowiedzialności deliktowej:

○

zasada winy - uznawana jest za zasadę naczelną. Chodzi w niej o odpowiedzialność za
czyny własne jak i cudze, zarówno osób fizycznych jak i prawnych (por.art.415,416 kc)

○

zasada ryzyka - została przyjęta dla niektórych stanów nieco ostrzej traktowanych
stanów odpowiedzialności za cudze czyny (por. art. 430 kc).

○

zasada słuszności - która ma charakter zdecydowanie pomocniczy (por. art. 419 kc).

132. Przesłanki odpowiedzialności za czyny własne.

●

Odpowiedzialność za własne czyny. Oparta jest na zasadzie winy Art. 415 k.c. Kto z winy
swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Może to być działanie
lub zaniechanie, czynnośc psychofizyczna lub konwencjonalna. Przykłady do art. 415 k.c:
sprzedaż rzeczy cudzej, sprzedaż rzeczy oddanej w dozór, sprzedaż rzeczy niebezpiecznej
dla życia i zdrowia (SN). Art. 415 k.c. formułuje ogólną zasadę odpowiedzialności – wina.
Czyn musi być bezprawny.Art. 422 k.k. Za szkodę odpowiedzialny jest nie tylko ten, kto ją
bezpośrednio wyrządził, lecz także ten, kto inną osobę do wyrządzenia szkody nakłonił albo
był jej pomocny, jak również ten, kto świadomie skorzystał z wyrządzonej drugiemu
szkody. Art. 416 k.c. Osoba prawna jest obowiązana do naprawienia szkody wyrządzonej z
winy jej organu.

○

Bezprawność. To niezgodność zachowania się sprawcy z porządkiem prawnym:
naruszenie przepisów lub zasad współżycia społecznego.

○

Wina. Podmiotowa strona czynu. Naganna decyzja człowieka dot. podjętego przez niego
nagannego czynu (działania i zaniechania). Wine ponosi: człowiek poczytalny (art. 425
k.c.) i w odp. wieku (art. 426 k.c.).

133. Wyłączenia odpowiedzialności za czyny własne.

●

Wyłączenia bezprawności:

○

obrona konieczna (art. 423 k.c.). Odparcie bezpośredniego i bezprawnego zamachu na
jakie-kolwiek dobro (mienie, życie, zdrowie, cześć i inne). Prawo cywilne nie ogranicza
jak prawo karne postanowień dot. przekroczenia granic obrony koniecznej.
Przekroczenie granic: nie uchyla bezprawności, pociąga odpowiedzialność
odpierającego zamach za wywołaną takim działaniem szkodę. Możliwość obniżenia
odszkodowania – przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody (art. 362
k.c.).

○

stan wyższej konieczności (art. 424 k.c. w zw. z art. 142 k.c.). Źródłem zagrożenia:
działanie człowieka, rzecz, zwierzę. Bez odpowiedzialności, gdy odwraca się
zagrożenie. Ponadto warunki:

■

sama osoba nie wywołała niebezpieczeństwa

■

nie można mu inaczej zapobiec

■

dobro jest oczywiście ważniejsze niżdobro zagrożone (proporcje: art. 142 k.c.)

○

dozwolona samopomoc (art. 343 § 2 i 432 k.c.) - wskazane w ustawie.

○

zgoda poszkodowanego. Zezwolenie poszkodowanego na cudzą ingerencję. Np. lekarz
musi poinformować poszkodowanego o ryzyku, a poszkodowany wyrażający zgodę
musi być w pełni świadomy tego, na co się godzi (SN).

○

wykonywanie własnych praw podmiotowych.

●

Wyłączenia winy.

○

Niepoczytalność. Art. 425 § 1 k.c. Przyczyny stanu niepoczytalności nie są wymienione.
Alkohol, narkotyki, itp.: nie ma zwolnienia od odpowiedzialności, chyba że bez winy.

○

Wiek. Poniżej 13 lat: nie ponosi odpowiedzialności na zasadzie winy. Sąd może przyjąć,
że małoletni, który ukończył 13 lat jest poczytalny (to reguła). Zależy wszystko od
sprawy. Poczytalność może być ustalona podstawie domniemania faktycznego, lub na
podstawie ogólnego doświadczenia życiowego.

134. Wina i jej postacie.

●

Podmiotowa strona czynu. Naganna decyzja człowieka dot. podjętego przez niego
nagannego czynu (działania i zaniechania). Wine ponosi: człowiek poczytalny (art. 425 k.c.)
i w odp. wieku (art. 426 k.c.).

●

Rodzaje i mierniki winy. W prawie cywilnym:

○

wina umyslna. Tutaj: dolus directus (wyrządzenie szkody bezprawnym zachowaniem) i
dolus eventualis (godzenie się na to).

○

wina nieumyślna. Nieodołożenie wymaganej staranności. Reguły: art. 355 k.c.:Dłużnik
obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju
(należyta staranność).§ 2. Należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez
niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru
tej działalności. Artykuł ten odnosi się nie tylko do odpowiedzialności kontraktowej, ale
i do deliktowej (SN). Wzorce: np. nauczyciel gimnastyki, zarzut niedbalstwa będzie mu
postawiony wtedy, gdy zachowa w sposób odbiegający od modelu wzorcowego. W
przeciwieństwie do odpowiedzialności karnej w prawie cywilnym celem
odpowiedzialności cywilnej jest rekompensata szkody, a nie działanie wychowawcze na
sprawcę. Miernik obiektywny: jak każdy by się zachował w danej sytuacji (wg reguł
współżycia społecznego, przepisów prawnych, pragmatyki zawodowej, zwyczajów). Cel
odpowiedzialnosci cywilnej: rekompensata szkody, a nie oddziaływanie wychowawcze
(p. karne).

●

Odpowiedzialność wiąże się z każdym rodzajem winy (wyjątki: wskazane w ustawie, gdy
tylko wina umyślna).

135. Współsprawstwo i współodpowiedzialność.

●

zasada winy. Art. 441 §1 k.c. Jeżeli kilka osób ponosi odpowiedzialność za szkodę
wyrządzoną czynem niedozwolonym, ich odpowiedzialność jest solidarna.§ 2. Jeżeli szkoda
była wynikiem działania lub zaniechania kilku osób, ten, kto szkodę naprawił, może żądać
od pozostałych zwrotu odpowiedniej części zależnie od okoliczności, a zwłaszcza od winy
danej osoby oraz od stopnia, w jakim przyczyniła się do powstania szkody.§ 3. Ten, kto
naprawił szkodę, za którą jest odpowiedzialny mimo braku winy, ma zwrotne roszczenie do
sprawcy, jeżeli szkoda powstała z winy sprawcy.

●

Podżeganie, pomocnictwo. Zawsze wina umyślna, świadome skorzystanie z wyrządzonej
drugiemu szkody. Pomocnik i podżegacz jako współsprawcy szkody ponoszą wraz ze
sprawcą bezpośrednim solidarną odpowie-dzialność za wyrządzoną przez tego ostatniego
szkodę chociażby nawet żadnej nie osiągnęli z tego korzyści (art. 422 i 441 k.c.).
Odpowiedzialność ich ograniczona jest tylko do tej szkody, do której powstania nakłaniali
lub pomagali. Mogą także ponosić wyłączną odpowiedzialność, jeżeli sprawcy
bezpośredniemu nie można winy przypisać (np. z powodu niepoczytalności lub
niedojrzałości).

●

Skorzystanie ze szkody. Art. 422 k.c. Za szkodę odpowiedzialny jest nie tylko ten, kto ją
bezpośrednio wyrządził, lecz także ten, kto inną osobę do wyrządzenia szkody nakłonił albo
był jej pomocny, jak również ten, kto świadomie skorzystał z wyrządzonej drugiemu
szkody. Odpowiedzialność wyłącznie za czyn własny, bo czyn pojawia się dopiero po
wyrządzeniu szkody przez sprawcę. Odpowiedzialność ta opiera się na winie umyślnej (np.
paserstwo). Odnoszący korzyść odpowiada tylko w granicach następstw własnego czynu, a
nie za całą szkodę wyrządzoną przez bezpośredniego sprawcę, w tych granicach jest to
odpowiedzialność solidarna ze sprawcą bezpośrednim. Np. A świadomie kupuje od złodzieja
B 50 kg węgla, tyle, że B wcześniej ukradł 1000 kg . A odpowiada solidarnie z B za 50 kg.

136. Odpowiedzialność z tytułu nadzoru.

●

Zawiniony czyn człowieka może polegać również na tym, że nie dopełnił on ciążącego na
nim obowiązku nadzoru nad inną osobą, która w następstwie tego wyrządziła komuś
szkodę. W przypadku takim zobowiązany do nadzoru ponosi odpowiedzialność za własne
zachowanie, z tym zastrzeżeniem, że cudzy czyn, jakim jest zachowanie się podopiecznego
stanowi bezpośrednią przyczynę szkody. Jest ciężkim dla pokrzywdzonego udowodnienie
relacji między obowiązanym do nadzoru a podopiecznym. W związku z tym bardzo rzadko
udaje się wygrać takie sprawy, na szczęście poszkodowany ma prawo dochodzenia
odszkodowania od bezpośredniego sprawcy, ponieważ osoba zobowiązana do nadzoru jest
tylko ewentualnym współsprawcą, odpowiedzialnym solidarnie. Natomiast, jeżeli sprawcy
nie można przypisać winy, bo np. jest niepełnoletni to można dochodzić odszkodowania od
sprawującego nadzór lub wyjątkowo od sprawcy (art. 425; 426; 427 k.c.).

●

Odpowiedzialność ta oparta jest na winie osoby zobowiązanej do nadzoru z mocy ustawy
lub sprawującej nadzór. Jednakże ustawa, chroniąc interesy poszkodowanego, ułatwia mu
dochodzenie odszkodowania od osoby zobowiązanej przez ustanowienie w art. 427 k.c.
dwóch korzystnych dla poszkodowanego domniemań prawnych zwykłych (mogą by
obalone przeciwdowodem).

●

Odpowiedzialność sprawcy. Art. 428 k.c. można uruchomić wtedy, gdy poszkodowany nie
ma zapewnionego naprawienia szkody tj., gdy zostanie obalone domniemanie winy w
nadzorze lub domniemanie związku przyczynowego; jeżeli ściągnięcie odszkodowania jest
niemożliwe lub bardzo utrudnione i jeżeli brak jest osób zobowiązanych do nadzoru.
Artykuł ten jest oparty na zasadzie słuszności. Czyn sprawcy musi być bezprawny.

○

co do winy w nadzorze,

○

co do związku przyczynowego między zawinionym zachowaniem się osoby
zobowiązanej do nadzoru a szkodą wyrządzoną przez podopiecznego osobie trzeciej
(nauczyciel odpowiada za szkodę wyrządzoną przez jednego ucznia drugiemu uczniowi
(SN).

137. Culpa in custodiendo.

●

z łaciny - wina w nadzorze, wina polegająca na uchybieniu w wyborze właściwej osoby,
która miała sprawować nadzór (opiekun jest obowiązany do naprawienia szkody wywołanej
przez osobę, której z różnych powodów nie można przypisać winy, na zasadzie
domniemania winy osoby sprawującej nadzór).

●

Art. 429 k.c. - ustawodawca obciąża powierzającego czynność odpowiedzialnością jedynie
za dokonanie właściwego wyboru wykonawcy. Powierzający czynność powinien dokonać
wyboru starannie w trosce o to, aby wykonawca nie wyrządził osobom trzecim szkody przy
wykonywaniu powierzonej mu czynności. Odpowiedzialność oparta jest na winie w
wyborze. Art. 429 k.c. konstruuje domniemanie tej winy. Szkoda musi być wyrządzona w
funkcjonalnym związku z powierzeniem czynności (przy wykonaniu). Jeżeli kasjer w banku
nas okradnie to bank za to nie odpowiada, bo kasjer wykonał tę czynność przy sposobności,
przepisy 415 i 471 są w tym przypadku podstawami ewentualnej odpowiedzialności banku
w tej sytuacji (SN). ;429 może być obalone, jeżeli wykażemy, że osoba, którą wybraliśmy
trudni się daną dziedziną zawodowo (profesjonalista) lub brak winy w nadzorze.

138. Odpowiedzialność za podwładnego.

●

Art. 430 k.c. Oparta na zasadzie ryzyka odpowiedzialność zwierzchnika za szkody
wyrządzone przez podwładnego. Zwierzchnik odpowiada za wszelkie wyrządzone przez
podwładnego osobom trzecim szkody:

○

przy wykonywaniu powierzonych przez niego mu czynności

○

z jego winy. Zawinić ma podwładny.

●

Z uwagi na to, że odpowiedzialność zwierzchnika uzależniona jest od odpowiedzialności
bezpośredniego wykonawcy, z reguły obaj ponoszą solidarną odpowiedzialność wobec
poszkodowanego. Wyjątki wprowadził kodeks pracy otóż art.120 k.p.: w razie wyrządzenia
przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody
osobie trzeciej zobowiązany do jej naprawienia jest wyłącznie pracodawca. Natomiast
wobec pracodawcy pracownik odpowiada tylko w wysokości trzymiesięcznego
wynagrodzenia (art. 119 k.p.). Pracodawca odpowiada tylko za szkody wyrządzone w
związku z pracą, którą wykonuje podwładnym nie mogą to być szkody „przy okazji”. Czyn
pracownika musi być zawiniony – domniemanie faktyczne: istnienie winy w razie
wykazania bezprawnego działania sprawcy.

139. Odpowiedzialność za powierzenie czynności.

●

Ustawodawca obciąża powierzającego czynność odpowiedzialnością jedynie za dokonanie
właściwego wyboru wykonawcy. Odpowiedzialność jest oparta na winie w wyborze
(domniemanie winy). Domniemanie winy można obalić wykazując:

○

brak winy

○

fakt powierzenia wykonania czynności osobie trudniącej się zawodowo wykonywaniem
tego rodzaju czynności

●

Odpowiedzialność powierzającego nie zależy od tego czy wykonawcy można przypisać
winę wobec osoby trzeciej

●

Zwierzchnik odpowiada za wszelkie wyrządzone przez podwładnego osobom trzecim
szkody przy wykonywaniu powierzonych przez niego mu czynności. Pracodawca
odpowiada tylko za szkody wyrządzone w związku z pracą, którą wykonuje podwładnym
nie mogą to być szkody „przy okazji”.

140. Konstytucyjna zasada wynagrodzenia szkody wyrządzonej niezgodnym z prawem

działaniem organu władzy publicznej.

●

Art. 77 Konstytucji RP: Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu
wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. Ustawa nie
może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw.

●

TK uznał, że w zwrocie „niezgodne z prawem” chodzi o niezgodność z konstytucyjnie
rozumianymi źródłami prawa. Wina sprawcy nie jest przesłanką odpowiedzialności
odszkodowawczej.

141. Zasady odpowiedzialności odszkodowawczej za funkcjonowanie władzy publicznej.

●

Odpowiedzialność organów władzy publicznej – zasada ryzyka. Art. 417 § 1 k.c. Za szkodę
wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu
władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu
terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa (np. NBP,
proboszcz parafii). § 2. Jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej zlecono, na
podstawie porozumienia, jednostce samorządu terytorialnego albo innej osobie prawnej,
solidarną odpowie-dzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je
jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa. W § 1 są podmioty wykonujące
władzę z mocy prawa, w § 2 podmiotyw ykonujące zadania zlecone w drodze porozumienia
(ma to charater administracyjno-prawny). Wtedy i podmiot zlecający i podmiot, któremu
zlecono mają odpowiedzialność solidarną. Występuje tu zasada ryzyka i odpowiedzialności
solidarnej (TK). Zwrotne roszczenie: art. 441 k.c. W pojęciu władzy publicznej mieszczą się
także inne instytucje niż państwowe lub samorządowe, o ile wykonują funkcje władzy
publicznej w wyniku powierzenia czy przekazania im tych funkcji przez organ władzy
państwowej lub samorządowej.

●

Poszkodowany (art. 417-417

1

k.c. Brak definicji, zgodnie z tym może nim być każdy

podmiot prawa cywilnego – oparte na konstytucji.

●

Przesłanki odpowiedzialności. Podmioty wskazane w art. 417 k.c. ponoszą odpowiedzial-
ność odszkodowawczą za działanie własne a nie za cudze. Podstawowe znaczenie ma
ustalenie czy działanie organu władzy państwowej związane jest z realizacją jego
prerogatyw (TK). Bezpośredni sprawca musi występować w roli wykonawcy władzy
publicznej. Może to być organ, osoba zatrudniona, a nawet osoby wezwane przez organy
władzy publicznej do współdziałania w określonej czynności. Nie trzeba identy-fikować
sprawcy, wystarczy dowód, że szkoda niewątpliwie powstała w skutek działania jakiejś
niezidentyfikowanej osoby, wykonującej władzę publiczną. Nie odwołujemy się, dlatego do
konstrukcji winy anonimowej. Szkoda musi powstać przy wykonywaniu władzy publicznej
- ważna przesłanka (imperium) nie odnosi się do działań w sferze gospodarczej. Mogą to
być również czynności faktyczne - pobicie więźnia przez straż więzienną, pobicie obywateli
przez policję, szkody poniesione w następstwie ćwiczeń wojskowych.

●

Wyrządzenie szkody przez organy władzy państwowej w sferze nieobjętej zakresem władzy
publicznej odpowiadają one na ogólnych zasadach prawa cywilnego – art. 416; 427; 435;
436 k.c. i inne. Kolejną ważną przesłanką jest to, że wyrządzona szkoda musi być niezgodna
z prawem - nie wchodzą w to dobre obyczaje i zasady współżycia społecznego. Nie jest tu
wymagane ustalenie winy w sensie subiektywnym - najważniejsze. (zasada ryzyka) jest tu
spór w doktrynie o to by wprowadzić zasadę bezprawności.

●

Szkoda i związek przyczynowy. Dla ustalenia szkody i związku przyczynowego stosuje się
ogólne reguły k.c. Wg art. 361 k.c. podmioty ponoszą odpowiedzialność wyłącznie za
normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła (adekwatny
związek przyczynowy), a naprawienie szkody obejmuje straty (damnum emergens) oraz
utracone korzyści (lucrum cessans), które poszkodowany mógłby osiągnąć gdyby mu
szkody nie wyrządzono. Ponadto poszkodowany może żądać zadośćuczynienia pieniężnego
za doznaną krzywdę w przypadkach wskazanych w ustawie a w szczególności w razie

uszkodzenia ciała, wywołania rozstroju zdrowia itd. (art. 445 i 448 k.c.).

142. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wydaniem aktu normatywnego.

Art. 417

1

k.c. Występować tu musi obiektywna niezgodność normy niższego rzędu z normą

hierarchicznie wyższą oraz szkoda i związek przyczynowy. Udowodnienie: poszkodowany
(art. 6 k.c.). Szkoda: straty i utracone korzyści (art. 361 § 2 k.c.), doznane krzywdy (art. 445,
448 k.c.). Adekwatny związek przyczynowy. Musi być wykazany w tym konkretnym
przypadku. Akt normatywny ma być niezgodny z konstytucją, ratyfikowaną umową
międzynarodową lub ustawą. Roszczenie uzależnione jest od uprzedniego stwierdzenia owej
niezgodności we właściwym postępowaniu - chodzi o Trybunał Konstytucyjny (art. 188 i
190 Konstytucji RP). Orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości są ponad
orzeczeniami trybunałów europejskich Ważnym jest, że wymóg przesądów nie odnosi się do
przypadków niezgodności prawa polskiego z prawem wspólnotowym. Do orzekania w
sprawie niezgodności norm prawa miejscowego – Sąd Administracyjny. Pozwanym
powinien być podmiot, który wydał zakwestionowaną normę prawną. Jeżeli chodzi o prawo
miejscowe, to niewątpliwie jest nim właściwa jednostka samorządu terytorialnego,
natomiast za wydanie normy stanowionej przez organy państwowe odpowiada Skarb
Państwa - konkretnie w procesie Prokuratoria Generalna, natomiast, jeżeli idzie o
rozporządzenie to w imieniu SP w procesie uczestniczy dany organ, który je wydał, a w jego
zastępstwie może być Prokuratoria Generalna.

143. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wydaniem prawomocnego orzeczenia lub

ostatecznej decyzji.
Art. 417

1

§ 2 k.c. Akt ma być niezgodny z prawem. Uzależnienie odszkodowania od

przedsądu. Jeżeli akt wydano w oparciu o akt prawny niezgodny z prawem to tak jak wyżej.
Tyle, że taki przypadek jest podstawą do wznowienia w danej dziedzinie postępowania i
wydania nowego aktu ze skutkiem ex tunc. Natomiast, jeżeli decyzja jest niezgodna z
prawem z innych przyczyn niż wadliwa podstawa prawna, kompetencja w tym zakresie
należy wyłącznie do sądów. Przedsądy- decyzje administracyjne - SA, wyroki – art. 431

1

,

424

12

k.p.c. + skarga kasacyjna + orzeczenie SN. Nie można zaskarżać orzeczeń, od których

wniesiono skargę kasacyjną i orzeczeń SN. Odpowiedzialność organy mogą ponosić także
za szkodę wyrządzoną niewydaniem orzeczenia lub decyzji, gdy organ był obowiązany do
wydania, chodzi tu zwłaszcza o przewlekłość postępowań. Przewlekłym jest postępowanie,
które trwa dłużej niż jest to konieczne do rozstrzygnięcia lub załatwienia sprawy. Dz.U. Nr
179. poz. 1843 - Ustawa ta porusza dokładnie ową tematykę.

144. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną niewydaniem aktu normatywnego.

Jeżeli szkoda została wyrządzona przez niewydanie aktu normatywnego, którego obowiązek
wydania przewiduje przepis prawa, niezgodność z prawem niewydania tego aktu stwierdza
sąd rozpoznający sprawę o naprawienie szkody. Jest to odpowiedzialność za zaniechania
legislacyjne. Musi tu być określony termin, w jakim ma być wydana ustawa, rozporządzenie
lub akt prawa miejscowego.

145. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną niewydaniem orzeczenia lub decyzji.

KC reguluje skutki prawne wyrządzenia szkody spowodowanej niewydaniem orzeczenia lub
decyzji, gdy obowiązek ich wydania przewiduje przepis prawa. Chodzi o szkodę
spowodowaną przewlekłością postępowania sądowego lub administracyjnego. Przesłanką
żądania odszkodowania jest stwierdzenie we właściwym postępowaniu niezgodności z
prawem przewlekłości postępowania zarówno sądowego jak i administracyjnego.
Przewlekłe jest postępowania które trwa dłużej niż jest to konieczne do rozstrzygania lub
załatwiania sprawy. Uwzględnienie skargi pozwala w odrębnym postępowaniu dochodzi
naprawienia szkody wynikłej ze stwierdzonej przewlekłości od skarbu państwa albo

solidarnie od SP i komornika. Sąd, który uwzględni skargę zobowiązuje organ
administracyjny do wydania w określonym terminie decyzji i niewykonanie w terminie 3
miesięcy tego orzeczenia uprawnia osobę, która poniosła szkodę do żądania odszkodowania
przed sądem powszechnym na zasadach określonych w KC, od organu, z który dopuścił się
niewydania decyzji. Identyczne uprawnienia przysługują poszkodowanemu, gdy są ustali
przeszkodę prawną uniemożliwiającą stwierdzenie nieważności aktu.

146. Odpowiedzialność odszkodowawcza władzy publicznej na zasadzie słuszności.

●

Naprawienie szkody na zasadach słuszności - odszkodowanie i zadośćuczynienie.

●

Przepis 417

2

k.c. przewiduje naprawienie szkody, która jest następstwem wykonywania

władzy publicznej w sposób zgodny z prawem, w sytuacji jednak, gdy byłoby niesłuszne,
aby skutki wyrządzenia szkody obciążały jedynie poszkodowanego. Taką właśnie
odpowiedzialność kwalifikuje się w nauce jako opartą na zasadzie słuszności. Art. 417

2

.

Jeżeli przez zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej została wyrządzona szkoda
na osobie, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego jej naprawienia oraz
zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, gdy okoliczności, a zwłaszcza
niezdolność poszkodowanego do pracy lub jego ciężkie położenie materialne, wskazują, że
wymagają tego względy słuszności. Gdy szkoda jest też na mieniu, poszkodowany może
żądać nie tylko naprawienia szkody majątkowej, ale także zadośćuczynienia pieniężnego za
doznaną krzywdę (art. 445 k.c.) i alternatywnie (art. 448 k.c.). 417

2

k.c. Obejmuje także

osobę trzecią, jeżeli w następstwie śmierci bezpośrednio poszkodowanego utraciła ona
żywiciela.

●

Uregulowania odrębne od 417; 417

1

; 417

2

- Art. 421 przepisów art. 417, art. 417

1

i art. 417

2

nie stosuje się, jeżeli odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy
publicznej jest uregulowana w przepisach szczególnych.

147. Przypadki i cechy odpowiedzialności na zasadzie winy.

Zasada winy opiera się na założeniu że ten kto swoim zawinionym czynem lub
zaniechaniem wyrządził komuś szkodę, powinien ponosić konsekwencje swego zachowania
i wyrównać poszkodowanemu doznaną przez niego szkodę. Mówi o tym art.415 k.c.

148. Przypadki i cechy odpowiedzialności na zasadzie ryzyka.

Zasada ryzyka opiera się na założeniu że ten kto eksploatuje pewne niebezpieczne dla
otoczenia urządzenia lub posługuje się dla realizacji swoich interesów podległymi mu
osobami, powinien ponosić odpowiedzialność za szkody stąd wynikłe dla innych osób
chociażby on sam winy nie ponosił. Odpowiedzialność ta z reguły sięga do granic siły
wyższej. Siłą wyższą jest zdarzenie zewnętrzne, niemożliwe do przewidzenia, i niemożliwe
do zapobieżenia.

149. Przypadki i cechy odpowiedzialności na zasadzie słuszności.

Zasada słuszności polega na przypisaniu odpowiedzialności odszkodowawczej podmiotowi
ze względu na szczególnie silne motywy etyczne wskazane w zasadach współżycia
społecznego.

150. Odpowiedzialność deliktowa za zwierzęta.

●

Art. 431 § 1 k.c. Kto zwierzę chowa albo się nim posługuje, obowiązany jest do naprawienia
wyrządzonej przez nie szkody niezależnie od tego, czy było pod jego nadzorem, czy też
zabłąkało się lub uciekło, chyba że ani on, ani osoba, za którą ponosi odpowiedzialność, nie
ponoszą winy. Chodzi tu nie tylko o zwierzęta domowe ale i dzikie przebywające pod pieczą
człowieka. Niekoniecznie człowiek musi być jego właścicielem, może mieć inne prawa do
niego. Przepis ten nie odnosi się do zwierząt żyjących w stanie wolnym, mówi o nich prawo
łowieckie (Pł. art. 46

1

) dzierżawca lub zarządca obwodu łowieckiego obowiązany jest do

wynagradzania szkód wyrządzonych w uprawach i płodach rolnych przez dziki, łosie,
jelenie, daniele i sarny. Pł. Art. 50.: Skarb Państwa odpowiada za szkody wyrządzone przez
zwierzęta łowne objęte całoroczną ochroną. oraz wg ustawy o ochronie przyrody art. 126
Skarb Państwa odpowiada za szkody wyrządzone przez:

○

żubry - w uprawach, płodach rolnych lub w gospodarstwie leśnym;

○

wilki i rysie - w pogłowiu zwierząt gospodarskich;

○

niedźwiedzie - w pasiekach, w pogłowiu zwierząt gospodarskich oraz w uprawach
rolnych;

○

bobry - w gospodarstwie rolnym, leśnym lub rybackim. Ponadto Skarb Państwa
odpowiada za zaniedbania w zakresie ochrony człowieka przed grożącym mu
niebezpieczeństwem ze strony tych zwierząt.

●

Zasady odpowiedzialności. Odpowiedzialność na podstawie art. 431§ 1 k.c. opiera się na
zasadzie domniemanej winy w nadzorze osoby która chowa zwierzę lub się nim posługuje.
Odpowiedzialność ta ogranicza się do szkód które wynikły w związku przyczynowym z
naturalnymi zachowaniami się zwierzęcia. Nie odpowiada on za reakcje spowodowane
przez poszkodowanego. Jeżeli sam natomiast pokieruje zachowaniem zwierzęcia aby
wyrządziło ono komuś szkodę (np. szczuje psem), to odpowiada za własny czyn zawiniony
(art. 415 k.c. - SN).

●

Art. 431 § 2 k.c.: Chociażby osoba, która zwierzę chowa lub się nim posługuje, nie była
odpowiedzialna według przepisów paragrafu poprzedzającego, poszkodowany może od niej
żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody, jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza z
porównania stanu majątkowego poszkodowanego i tej osoby, wynika, że wymagają tego
zasady współżycia społecznego (oparte na zasadzie słuszności). Np. wtedy gdy chowający
zwierzę okazał się osobą niepoczytalną , albo szkoda została wyrządzona w skutek
nieszczęśliwego wypadku, mimo starannego nadzoru nad zwierzęciem.

●

Samopomoc. Zastaw ex lege – art. 432 § 1 k.c.: Posiadacz gruntu może zająć cudze zwierzę,
które wyrządza szkodę na gruncie, jeżeli zajęcie jest potrzebne do zabezpieczenia roszczenia
o naprawienie szkody.§ 2. Na zajętym zwierzęciu posiadacz gruntu uzyskuje ustawowe
prawo zastawu dla zabezpieczenia należnego mu naprawienia szkody oraz kosztów
żywienia i utrzymania zwierzęcia.

151. Odpowiedzialność za wyrzucenie, wylanie lub spadniecie przedmiotu.

●

Art. 433 k.c. Za szkodę wyrządzoną wyrzuceniem, wylaniem lub spadnięciem
jakiegokolwiek przedmiotu z pomieszczenia jest odpowiedzialny ten, kto pomieszczenie
zajmuje, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy
poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą zajmujący pomieszczenie nie ponosi
odpowiedzialności i której działaniu nie mógł zapobiec. Chodzi tu o każdą osobę, która
faktycznie włada wyodrębnionym pomieszczeniem. Nawet mieszkaniec stałego hotelu
pracowniczego, jeżeli natomiast przedmiot wypadł z pomieszczenia dostępnego dla
wszystkich mieszkańców hotelu - odpowiada podmiot prowadzący hotel (SN). Jeżeli
pomieszczenie łącznie zajmuje kilka osób ich odpowiedzialność jest solidarna (art. 441
k.c.). Zajmujący pomieszczenie ponosi odpowiedzialność za zalanie pomieszczenia niżej
położonego (Radwański), inaczej (SN).

●

Przed odpowiedzialnością można się uchronić jeżeli udowodnimy iż (ważne! są to
okoliczności egzoneracyjne powtarzające się często przy zasadzie ryzyka) przyczyną była:

○

siła wyższa (np. trzęsienie ziemi),

○

wyłączna wina poszkodowanego (złodziej wdzierający się na drabinie do cudzego
mieszkania potrącił doniczkę),

○

wyłączna wina osoby trzeciej (przykład ze złodziejem, ale doniczka spadła na głowę
przechodnia).

152. Odpowiedzialność za zawalenie się budowli.

Art. 434 k.c.: Za szkodę wyrządzoną przez zawalenie się budowli lub oderwanie się jej
części odpowiedzialny jest samoistny posiadacz budowli (osoba fizyczna lub prawna która
włada nią jak właściciel – art. 336 k.c.), chyba że (ograniczenie zasady ryzyka) zawalenie
się budowli lub oder-wanie się jej części nie wynikło ani z braku utrzymania budowli w
należytym stanie, ani z wady w budowie. Przepis ten konstruuje domniemanie prawne iż te
właśnie zdarzenia stały się przyczyną szkody. Samoistny posiadacz nie ponosi
odpowiedzialności, gdy zawalenie się budowli lub oderwanie jej części jest nastepstwem
innych od wskazanych wyżej zdarzeń (katalog zdarzeń egzoneracyjnych jest otwarty).

153. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone ruchem przedsiębiorstwa lub zakładu poru-

szanego za pomocą sił przyrody.
Art. 435 § 1 k.c. Prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo (zakład nie zawsze służy
do realizacji celów gospodarczych, a przedsiębiorstwo zawsze[przez to jest
przedsiębiorstwem]) lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody, które
wykorzystywane byłyby chociażby elementarnie (pary, gazu, elektryczności, paliw
płynnych itp.) ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną
komukolwiek przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu, chyba że (ograniczenia) szkoda
nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej,
za którą nie ponosi odpowiedzialności. Chodzi tu głównie o przedsiębiorstwa wytwórcze,
wydobywcze i transportowe, ale już nie gospodarstwa rolne lub fermy hodowlane itp. (SN).
§ 2. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio do przedsiębiorstw lub zakładów wytwarza-
jących środki wybuchowe albo posługujących się takimi środkami. (kamieniołom).
PKP odpowiada za poślizgnięcie się pasażera na oblodzonym peronie, pomimo że pociągu
nie ma na stacji; przedsiębiorstwo komunikacji miejskiej odpowiada jeżeli pasażer tramwaju
lub autobusu upadł wchodząc do stojącego pojazdu, posiadacz parowego młyna odpowiada
za szkodę powstałą przy wyładowywaniu ziarna, mimo że nie stosowano przy tym żadnych
urządzeń mechanicznych.(SN).

154. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone ruchem mechanicznych środków komuni-

kacji.

●

Zasada ryzyka. Art. 436 § 1 k.c. Odpowiedzialność przewidzianą w artykule poprze-
dzającym ponosi również samoistny posiadacz mechanicznego środka komunikacji (wyłą-
czenie dzierżyciel) poruszanego za pomocą sił przyrody. Jednakże gdy posiadacz samoistny
oddał środek komunikacji w posiadanie zależne, odpowiedzialność ponosi posiadacz
zależny. Jeżeli zdarzyłoby się, iż nasz samochód prowadzi kierowca lub członek rodziny
(dzierżyciel) i doprowadza on do wypadku to odpowiadamy z dzierżycielem solidarnie na
gruncie art. 436 i 415 k.c. Dzierżyciel włada rzeczą w imieniu innej osoby, a nie dla siebie,
jak to jest w przypadku posiadacza samoistnego czy zależnego. Dzierżenie, w
przeciwieństwie do posiadania, nie korzysta z ochrony sądowej. Dzierżycielami są na
przykład rodzice sprawujący zarząd rzeczami wchodzącymi w skład majątku dziecka,
przechowawca sprawujący pieczę nad przechowywanymi rzeczami, przewoźnik działający
w ramach umowy przewozu rzeczy. Takim środkiem komunikacji jest wszystko to co ma
jakikolwiek silnik.

●

SN uznał iż samochód pozostający na drodze publicznej po kolizji z innym pojazdem jest w
ruchu. § 2. (Uchylenie zasady ryzyka):

○

W razie zderzenia się mechanicznych środków komunikacji poruszanych za pomocą sił
przyrody wymienione osoby mogą wzajemnie żądać naprawienia poniesionych szkód
tylko na zasadach ogólnych – art. 415 k.c.

○

Również tylko na zasadach ogólnych osoby te są odpowiedzialne za szkody wyrządzone
tym, których przewożą z grzeczności. Nie jest takim przewozem bezpłatny przewóz
pracowników przez pracodawcę lub przewóz dzieci do szkoły (Radwański).

Unieruchomiony na przejeździe kolejowym na skutek awarii ciągnik znajduje się w
ruchu (SN). Istotą zasady ryzyka jest to że dowód braku winy nie prowadzi do
wyłączenia odpowiedzialności

●

Przewidziana w art. 335 i 336 k.c. odpowiedzialność na zasadzie ryzyka nie wyłącza
zastosowania ogólnych zasad odpowiedzialności za czyny własne (art. 415, 416 k.c.) lub
cudze (art. 417, 427, 429, 430 k.c.). Jeżeli przy zastosowaniu tych zasad odpowiedzialność
za szkodę ponosi więcej osób, odpowiadają one wobec poszkodowanego solidarnie (art. 441
k.c.).

●

Wyłączenia. Art. 437. Nie można wyłączyć ani ograniczyć z góry odpowiedzialności
określonej w dwóch artykułach poprzedzających.

○

Odpowiedzialność z art. 335 i 336 k.c. jest ograniczona wobec ich pracowników (art.
237 k.p.).

○

Konwencje międzynarodowe- zwłaszcza w zakresie przewozów - w szczególny sposób
określają przesłanki i wysokość odszkodowania

○

Szkoda jądrowa - prawo atomowe.

●

Ubezpieczenie OC - obowiązkowe ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej za szkody
spowodowane ruchem pojazdów. Reszta ubezpieczeń ma charakter dobrowolny, są to
ubezpieczenia od innych szkód (np. od skutków uszkodzenia, zniszczenia i kradzieży AC;
ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków powstałych z ruchu pojazdów
mechanicznych NW). Jeżeli nie można ustalić sprawcy szkody ani danych pojazdu, którego
ruch spowodował szkodę, oraz gdy jego posiadacz, nie był ubezpieczony, należne
odszkodowanie za szkodę na osobie wypłaca poszkodo-wanemu Ubezpieczeniowy Fundusz
Gwarancyjny. Jeżeli posiadacz pojazdu był nieubezpieczony lecz został zidentyfikowany,
fundusz wypłaca także odszkodowanie za szkodę na mieniu.

155. Okoliczności egzoneracyjne.

●

siłę wyższa - Szkoda musi być następstwem siły wyższej, co oznacza, że brak jest
adekwatnego związku przyczynowego między ruchem przedsiębiorstwa lub pojazdu a
powstałą szkodą.

●

okoliczności, że szkoda nastąpiła wyłącznie z winy poszkodowanego – mowa jest o niej
wtedy, gdy poszkodowany nie okazał należytej troski o swe własne interesy, nie dołożył
staranności jaką powinien przejawiać w danej sytuacji człowiek rozważny. Nie można
przypisać mu winy, gdy działał ratując cudze dobro, życie lub zdrowie, oraz gdy jest
niepoczytalny lub psychicznie nierozwinięty.

●

okoliczności, że szkoda nastąpiła wyłącznie z winy osoby trzeciej, za którą prowadzący
przedsiębiorstwo lub posiadacz pojazdu nie ponosi odpowiedzialności.

156. Obowiązek zapobieżenia szkodzie.

●

Art. 439 k.c. Ten, komu wskutek zachowania się innej osoby, w szczególności wskutek
braku należytego nadzoru nad ruchem kierowanego przez nią przedsiębiorstwa lub zakładu
albo nad stanem posiadanego przez nią budynku lub innego urządzenia, zagraża
bezpośrednio szkoda, może żądać, ażeby osoba ta przedsięwzięła środki niezbędne do
odwrócenia grożącego niebezpieczeństwa, a w razie potrzeby także, by dała odpowiednie
zabezpieczenie - reguła to 364 k.c. Źródłem zagrożenia zawsze musi być czyjeś zachowanie,
obiektywnie bezprawne.

●

Art. 438 k.c. Kto w celu odwrócenia grożącej drugiemu szkody albo w celu odwrócenia
wspólnego niebezpieczeństwa przymusowo lub nawet dobrowolnie poniósł szkodę
majątkową, może żądać naprawienia poniesionych strat w odpowiednim stosunku od osób,
które z tego odniosły korzyść. Np. strażak rozbiera płot X żeby zrobić tamę chroniącą dom
Y. X ma roszczenie nie do strażaka ale do Y (dzieki działaniom strazaka poszkodowany
uchronił się od strat).

157. Miarkowanie odszkodowania.

●

Zasada to art. 361-362 k.c.

○

art. 361 § 1. Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za
normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. § 2. W po-
wyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy,
naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które
mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

○

Art. 362. Jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody,
obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do
okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron.

●

Odstępstwo od zasady to art. 440 k.c.: W stosunkach między osobami fizycznymi zakres
obowiązku naprawienia szkody może być stosownie do okoliczności ograniczony, jeżeli ze
względu na stan majątkowy poszkodowanego lub osoby odpowiedzialnej za szkodę
wymagają takiego ograniczenia zasady współżycia społecznego. Praktyczna doniosłość
wspomnianej instytucji jest znikoma. Przepis ten odnosi się tylko do stosunków między
osobami fizycznymi. Duża rola: przepisy dot. odpowiedzialności pracowników za szkody
wyrządzone pracodawcy (art. 114-122 k.p.).

158. Ius moderandi.

●

W stosunkach między osobami fizycznymi zakres obowiązku naprawienia szkody może być
stosownie do okoliczności ograniczony, jeżeli ze względu na stan majątkowy
poszkodowanego lub osoby odpowiedzialnej za szkodę wymagają takiego ograniczenia
zasady współżycia społecznego (art. 440 k.c.). To uprawnienie sądu.

●

Praktyczna doniosłość wspomnianej instytucji jest znikoma. Przepis ten odnosi się tylko do
stosunków między osobami fizycznymi. Duża rola: przepisy dot. odpowiedzialności
pracowników za szkody wyrządzone pracodawcy (art. 114-122 k.p.).

159. Współodpowiedzialność deliktowa kliku osób.

●

Jeżeli kilka osób ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym,
ich odpowiedzialność jest solidarna (art. 441 § 1 k.c.) por. art. 366 i 369 k.c. - solidarność
bierna z mocy ustawy.

●

Przesłanki odpowiedzialności. Art. 441 § 2 k.c.: Jeżeli szkoda była wynikiem działania lub
zaniechania kilku osób, ten, kto szkodę naprawił, może żądać od pozostałych zwrotu
odpowiedniej części zależnie od okoliczności, a zwłaszcza od winy danej osoby oraz od
stopnia, w jakim przyczyniła się do powstania szkody. § 3. Ten, kto naprawił szkodę, za
którą jest odpowiedzialny mimo braku winy, ma zwrotne roszczenie do sprawcy, jeżeli
szkoda powstała z winy sprawcy. Wymagane jest tutaj aby kilka osób ponosiło
odpowiedzialność z czynów niedozwolonych umieszczonych w tytule VI (więc wszystko co
wcześniej). Jednakże mogą to być także osoby odpowiedzialne na podstawie różnych zasad,
oraz w związku z różnymi zdarzeniami. Np. W razie wypadku samochodowego będzie to
posiadacz odpowiedzialny na zasadzie ryzyka i a kierowca na zasadzie winy, lub ponadto
jeszcze Skarb Państwa z racji niewłaściwego utrzymania drogi; także dwa różne
przedsiębiorstwa zatruwające swymi wyziewami ten sam teren.

●

Rezultatem czynu niedozwolonego lub czynów niedozwolonych jest jedna szkoda
majątkowa lub niemajątkowa (o jedności szkody decyduje niepodzielność: zawsze jest
niepodzielna gdy jest szkodą na osobie). Np. szajka przestępcza przywłaszczyła określoną
sumę pieniężną. Za zabite przez ruch samochodu zwierzę odpowiada posiadacz pojazdu, a
ponadto także kierowca który w wypadku zawinił.

●

Między zdarzeniami, z którymi ustawa łączy odpowiedzialność kilku osób a jedną szkodą
musi istnieć adekwatny związek przyczynowy (SN). Jeżeli po ugaszeniu pożaru wybucha po
pewnym czasie nowy pożar przez nienależyte zabezpieczenie budynku przez straż pożarną
w czasie gaszenia pierwszego pożaru, sprawca pierwszego pożaru nie odpowiada za szkody

wyrządzone drugim pożarem.

●

Roszczenia regresowe. Art. 441 § 2 i 3 k.c. uchylają w tej mierze zastosowanie reguł
ogólnych zawartych w art. 376 k.c. Są to roszczenia odszkodowawcze a nie zwrotne w
rozumowaniu 376. 441.2- Ogólna reguła ustalania wysokości roszczeń regresowych.
Zgodnie z nią należy brać pod uwagę różne okoliczności, a zwłaszcza winę danej osoby
oraz stopień w jakim przyczyniła się do powstania szkody. Sytuację majątkową należy
oceniać według stanu z chwili orzekania o roszczeniu zwrotnym a nie w chwili wyrządzenia
szkody (SN). Ogólną regułę 441 § 2 k.c. modyfikuje 441§ 3 k.c. dla przypadków gdy ktoś
odpowiada za czyn zawiniony innej osoby (zwierzchnik odpowiada za podwładnego).
Wtedy: osoba odpowiedzialna za cudzy czyn może żądać zwrotu pełnego odszkodowania od
bezpośredniego sprawcy szkody. Na podstawie art. 441 § 3 k.c. SN uznał, że kasie chorych
oraz publicznemu samodzielnemu zespołowi opieki zdrowotnej nie przysługuje w stosunku
do sprawcy szkody, wyrządzonej czynem niedozwolonym roszczenie o zwrot poniesionych
przez nich kosztów leczenia.

160. Szkoda na osobie i jej rodzaje.

●

Obejmuje wyłącznie uszczerbki wynikające z uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia,
pozbawienia życia a także naruszenia innych dóbr osobistych człowieka. Uszczerbki te
mogą przybierać postać zarówno szkody majątkowej jak i nie majątkowej (krzywdy art.
445, 448 k.c.).

●

Odszkodowanie przysługuje osobie bezpośrednio poszkodowanej czynem niedozwolonym.
Dotyczy to także przypadków gdy koszty leczenia ponosi osoba trzecia, np. rodzice
poszkodowanego (SN). Umiejscowienie przepisów o szkodzie na osobie w tytule VI
wskazuje zarazem na to że znajdują one zastosowanie wówczas gdy odpowiedzialność
odszkodowawcza opiera się na podstawie deliktowej, a nie kontraktowej (SN).

●

Rodzaje:

○

szkoda majątkowa – odnosi się do 2 typów przypadków:

■

uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia – w tych przypadkach
poszkodowanemu przysługuje odszkodowanie na pokrycie wszelkich wynikłych z
tego powodu kosztów w szczególności kosztów leczenia lub renta dla wyrównania
szkód trwałych.

■

śmierci człowieka – w tym przypadku przysługuje renta dla osób pośrednio
poszkodowanych, stosowne odszkodowanie dla najbliższych lub zwrot kosztów
leczenia i pogrzebu.

○

szkoda niemajątkowa ( krzywda ) – pieniężne zadośćuczynienie za doznaną krzywdę sąd
może przyznać pokrzywdzonemu w razie naruszenia wszelkich dóbr osobistych.
Zadośćuczynienia pieniężnego może żądać każdy, kto bezpośrednio został
pokrzywdzony. Roszczenie to może być skierowane przeciwko osobie fizycznej jak i
prawnej. Pokrzywdzonemu służy roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne w razie
spełnienia się ustawą określonych przesłanek odpowiedzialności deliktowej jednak sąd
ma tu luz decyzyjny. Wysokość zadośćuczynienia zależy przede wszystkim od wielkości
doznanej krzywdy. Zadośćuczynienie pieniężne przyznaje się wyłącznie w postaci
jednorazowego świadczenia.

161. Roszczenia w przypadku uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia.

●

Naprawienie majątkowej szkody na osobie uregulowane zostało swoiście tylko w
odniesieniu do dwóch typów przypadków - uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju
zdrowia lub śmierci człowieka. Uszkodzenie ciała – art. 444 § 1 k.c. W razie uszkodzenia
ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z
tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody
powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się
inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu. Do kosztów

zalicza się koszty transportu chorego a także dojazdu osób bliskich, odwiedzających
chorego, koszty opieki lekarskiej i pielęgnacji łącznie ze specjalnym odżywianiem, koszty
nabycia aparatury usprawniającej inwalidów, koszty przyuczenia do nowego zawodu oraz
utracony zarobek (SN). Zasądzenie odszkodowania nie wyłącza równoczesnego ustalenia
odpowiedzialności poszkodowanego za szkodę mogącą powstać w przyszłości z tego
samego zdarzenia. (SN) Jeżeli obywatel korzysta z bezpłatnego leczenia publicznego
roszczenie o zwrot lub wyłożenie z góry kosztów leczenia uzasadnione jest jedynie w takim
zakresie w jakim, z przyczyn usprawiedliwionych koszty te wykraczają poza świadczenia
objęte zabezpieczeniem społecznym. § 2 Jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub
częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub
zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do
naprawienia szkody odpowiedniej renty. Wspomniane następstwa muszą mieć charakter
trwały, co nie znaczy że nie odwracalny. § 3 Jeżeli w chwili wydania wyroku szkody nie da
się dokładnie ustalić, poszkodowanemu może być przyznana renta tymczasowa. Rzadko się
go stosuje z uwagi na dopuszczalność zmiany wysokości renty w razie stosunków. Art. 447
k.c. Z ważnych powodów sąd może na żądanie poszkodowanego przyznać mu zamiast renty
lub jej części odszkodowanie jednorazowe. Dotyczy to w szczególności wypadku, gdy
poszkodowany stał się inwalidą, a przyznanie jednorazowego odszkodowania ułatwi mu
wykonywanie nowego zawodu. Kodeks zobowiązań stanowił że jednorazowe świadczenie
nie powinno przekroczyć 10-letniej wartości renty, wskazówka ta dzisiaj może być
przydatna.

●

Roszczenie o rentę (art. 444 k.c.):

○

całkowita lub częściowa utrata zdolności do pracy (gdy częściowa – renta winna
uwzględniać różnicę)

○

zwiększenie się potrzeb (zapewnienie opieki, przejazdy osoby niepsrawnej, koszty
leczenia).

○

zmniejszenie widoków powodzenia na przyszłość (może też być podwyższenie renty z
tego tytułu)

162. Roszczenia w razie śmierci poszkodowanego.

●

Art. 446 § 1 k.c. Jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia
nastąpiła śmierć poszkodowanego, zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić
koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł.§ 2. Osoba, względem której ciążył na
zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od zobowiązanego do
naprawienia szkody renty (renta obligatoryjna) obliczonej stosownie do potrzeb
poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas
prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego. Takiej samej renty (renta
fakultatywna) mogą żądać inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał
środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia
społecznego.§ 3. Sąd może ponadto przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego
stosowne odszkodowanie(jednorazowe, służy wyłącznie naprawieniu szkód majątkowych),
jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej.

●

Ogólna reguła mówi iż odszkodowanie przysługuje jedynie osobie która bezpośrednio
poniosła szkodę w następstwie określonego zdarzenia, jednak artykuł ten przewiduje
wyjątki od zasady – 446 § 2 k.c. Śmierć małoletniego dziecka może stanowić przyczynę
znacznego pogorszenia sytuacji życiowej rodziców, gdy ich cierpienia psychiczne osłabiły
aktywność życiową, powodując utratę możliwości polepszenia warunków życia w
przyszłości lub konieczność niekorzystnego ograniczenia planów życiowych (SN). Sąd
obowiązany jest określając wysokość odszkodowania wziąć pod uwagę różnicę między
stanem w jakim znaleźli się członkowie rodziny zmarłego po jego śmierci, a
przewidywanym stanem materialnym, gdyby zmarły żył; natomiast sąd nie uwzględnia

cierpień i krzywdy moralnej bliskich zmarłego. Odszkodowanie z 446 § 3 może
występować spokojnie obok renty, a ponadto jest dziedziczne (roszczenie).

●

Śmierć człowieka:

○

renta dla pośrednio poszkodowanych

■

tam, gdzie jest ustawowy obowiązek alimentacyjny (renta obligatoryjna)

■

inne osoby bliskie – zasady współżycia społecznego (renta fakultatywna); elementy
ocenne

■

charakter odszkodowawczy, zastępują utracone wskutek śmierci korzyści

○

stosowne odszkodowanie dla najbliższych (tylko szkody majątkowe - pogorszenie
sytuacji życiowej)

○

zwrot kosztów leczenia i pogrzebu

163. Zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę.

●

Art. 448 k.c. W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro
osobiste (wszelkie dobra) zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia
pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną
na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do
usunięcia skutków naruszenia. Przyznanie zadośćuczynienia pieniężnego nie pozbawia
pokrzywdzonego innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. 24 § 1 zd.3
k.c. Naruszenie musi być bezprawne i zawinione. Zadośćuczynienia może żądać każdy kto
bezpośrednio został pokrzywdzony. Wysokość zadośćuczynienia zależy przede wszystkim
od wielkości doznanej krzywdy. Roszczenia może być skierowane p-ko osobom fizycznym
i prawnym. Zadośćuczynienie: TYLKO w postaci jednorazowego świadczenia (nie może to
więc być renta). Jeśli było do tego szkoda majątkowa, można jej dochodzić na zasadach
ogólnych (art. 24 § 2 k.c.). W razie naruszenia dóbr: może to być zapłata sumy na określony
cel społeczny. Roszczenia w/w nie przysługują łącznie (chyba, że 2 przypadku żąda
symbolicznej 1 zł).

●

Art. 445 k.c: zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę:

○

uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia. Można żądać z tego stanu zadośćuczynienia
pieniężnego od osoby odpowiedzialnej na jakiejkolwiek zasadzie – podróżny, który
złamał rękę w wypadku kolejowym, może domagać się na zasadzie ryzyka nie tylko
wyrównania szkody majątkowej, ale również zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną
krzywdę.

○

pozbawienie człowieka wolności – pozbawienie wskutek czyjegoś działania. Czyn
zawiniony, lub czyn bezprawny, lecz niezawiniony.

○

skłonienie kogokolwiek do poddania się czynowi nierządnemu - wina umyślna. Jedna z
teorii (do niej przychyla się Radwański) mówi że art. 445 k.c. jest regulacją szczególną
wobec ogólnej normy 448. Szczególność ta wyraża się w tym że podstawę zastosowania
448 wiąże z zasadą winy. Natomiast unormowanie integralności fizycznej oraz wolności
w myśl 445 dopuszcza roszczenie o zadośćuczynienie na innych zasadach. Lex specialis
derogat lex generalis. Mówiąc krótko do 445 można pozwolić na uzupełniające
stosowanie ogólnych postanowień art. 448 . W każdym stanie faktycznym określonym w
445 pokrzywdzony może żądać zadośćuczynienia nie tylko dla siebie ale także
alternatywnie dla innego podmiotu realizującego wskazany przez pokrzywdzonego cel
społeczny. Art. 449. Roszczenia przewidziane w art. 444-448 k.c. nie mogą być zbyte,
chyba że są już wymagalne i że zostały uznane na piśmie albo przyznane prawomocnym
orzeczeniem.

●

Relacja między 445 a 448 – Art. 445 § 1 k.c. W wypadkach przewidzianych w artykule
poprzedzającym sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem
zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.§ 2. Przepis powyższy stosuje się
również w wypadku pozbawienia wolności oraz w wypadku skłonienia za pomocą
podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi

nierządnemu.§ 3. Roszczenie o zadośćuczynienie przechodzi na spadkobierców tylko wtedy,
gdy zostało uznane na piśmie albo gdy powództwo zostało wytoczone za życia
poszkodowanego.

164. Przedawnienie roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych.

●

Wiadomo co do zasady 117 i 118, ale 442

1

§ 1 k.c.:

○

§ 1. Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega
przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o
szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być
dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

○

§ 2. Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody
ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez
względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej
do jej naprawienia.

○

§ 3. W razie wyrządzenia szkody na osobie, przedawnienie nie może skończyć się
wcześniej niż z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o
szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

○

§ 4. Przedawnienie roszczeń osoby małoletniej o naprawienie szkody na osobie nie
może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od uzyskania przez nią
pełnoletności.

●

Jeżeli kierujący pojazdem spowodował szkodę czynem będącym przestępstwem to
roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem 10 lat (obecnie 20 lat)
licząc od daty przestępstwa. Nie dotyczy ten okres przedawnienia posiadacza pojazdu, który
ponosi solidarnie z kierowcą odpowiedzialność, jeżeli nie jest to odpowiedzialność za cudzy
czyn (SN).

●

Jeżeli szkoda wynika z innych zdarzeń, uzasadniających odpowiedzialność deliktową - a w
szczególności z zawinionych zachowań sprawcy, nieprzybierających postaci zbrodni lub
występku, oraz ze zdarzeń uzasadniających odpowiedzialność opartą na ryzyku lub
słuszności - wówczas roszczenia ulegają przedawnieniu po upływie 3 lat; Bieg tego terminu
liczy się od dnia w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie
zobowiązanej do jej naprawienia, a tempore scientiae; natomiast nie jest konieczne aby
poszkodowany znał już wtedy rozmiar szkody (SN). Jednakże i w tych przypadkach
roszczenia przedawniają się najpóźniej z upływem 10 lat od dnia w którym nastąpiło
zdarzenie wyrządzające szkodę art. 442

1

§ 1. A więc tu granicznym okresem jest termin 10

lat, liczone jednak a tempore facti (SN).

●

Gdy renta na podstawie art. 444 § 2 k.c.: może być ona zmieniona w razie „zmiany
stosunków”. Termin 3 lat: od dnia nastąpienia zmiany stosunków.

165. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny.

●

Przez produkt rozumie się rzecz ruchomą, choćby została ona połączona z inną rzeczą.
Niebezpieczny jest produkt niezapewniający bezpieczeństwa, jakiego można oczekiwać,
uwzględniając normalne użycie produktu. O tym, czy produkt jest bezpieczny, decydują
okoliczności z chwili wprowadzenia go do obrotu, a zwłaszcza sposób zaprezentowania go
na rynku oraz podane konsumentowi informacje o właściwościach produktu. Produkt nie
może być uznany za niezapewniający bezpieczeństwa tylko dlatego, że później
wprowadzono do obrotu podobny produkt ulepszony. Producent odpowiada za szkodę
wyrządzoną komukolwiek przez swój produkt.

●

Art. 449

5

§ 1 k.c.: Wytwórca materiału, surowca albo części składowej produktu odpowiada

tak jak producent, chyba że wyłączną przyczyną szkody była wadliwa konstrukcja produktu
lub wskazówki producenta.§ 2. Kto przez umieszczenie na produkcie swojej nazwy, znaku
towarowego lub innego oznaczenia odróżniającego podaje się za producenta, odpowiada jak
producent. Tak samo odpowiada ten, kto produkt pochodzenia zagranicznego wprowadza do

obrotu krajowego w zakresie swojej działalności gospodarczej (importer).§ 3. Producent
oraz osoby wymienione w paragrafach poprzedzających odpowiadają solidarnie.

●

Odpowiedzialność opiera się na zasadzie ryzyka - opiera się ona na założeniu że ten kto z
działalności gospodarczej odnosi korzyści, powinien ponosić także ryzyko niebezpieczeństw
z tym związanych dla innych i odpowiadać za skody stąd wynikłe, mimo że są one przez
niego niezawinione. Tak więc producent nie odpowiada za szkodę wyrządzoną przez
produkt niebezpieczny, jeżeli produktu nie wprowadził do obrotu albo gdy wprowadzenie
produktu do obrotu nastąpiło poza zakresem jego działalności gospodarczej. Producent nie
odpowiada również wtedy, gdy właściwości niebezpieczne produktu ujawniły się po
wprowadzeniu go do obrotu, chyba że wynikały one z przyczyny tkwiącej poprzednio w
produkcie. Nie odpowiada on także wtedy, gdy nie można było przewidzieć
niebezpiecznych właściwości produktu, uwzględniając stan nauki i techniki w chwili
wprowadzenia produktu do obrotu, albo gdy właściwości te wynikały z zastosowania
przepisów prawa.

●

Odpowiedzialność - 444 i 445 albo 449

7

. Art. 449

7

§ 1 k.c. Odszkodowanie za szkodę na

mieniu nie obejmuje uszkodzenia samego produktu ani korzyści, jakie poszkodowany
mógłby osiągnąć w związku z jego używaniem.§ 2. Odszkodowanie na podstawie art. 449

1

nie przysługuje, gdy szkoda na mieniu nie przekracza kwoty będącej równowartością 500
EURO. Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez produkt niebezpieczny ulega
przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się lub
przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i osobie obowiązanej
do jej naprawienia. Jednak w każdym wypadku roszczenie przedawnia się z upływem lat
dziesięciu od wprowadzenia produktu do obrotu. Odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną
przez produkt niebezpieczny nie można wyłączyć ani ograniczyć. Może się zdarzyć że
odpowiedzialność za tę samą szkodę będą nie tylko osoby wskazane, w omawianej tu
instytucji a więc na podstawie przepisów tytułu VI księgi III KC, ale także inne osoby- w
szczególności odpowiedzialne na podstawie przepisów o czynach niedozwolonych, np.
producent samochodu niemającego cech produktu bezpiecznego oraz mechanik który
niestarannie dokonał jego przeglądu i odpowiada dlatego na podstawie art.415 w przypadku
takim odpowiadają oni solidarnie wobec poszkodowanego art. 449

6

. Natomiast roszczenia

regresowe między nimi regulują przepisy art. 441.

166. Przesłanki powstania bezpodstawnego wzbogacenia.

●

wzbogacenie jednego podmiotu. Wzbogacenie może polegać nie tylko na powiększeniu
aktywów majątku, ale także na zmniejszeniu jego pasywów lub oszczędzeniu wydatków.
Dominuje pogląd że także posiadanie w dobrej wierze może być traktowane jako nabycie
wartości majątkowych. Wiedza ani wola osoby wzbogaconej nie mają znaczenia.

●

zubożenie drugiego podmiotu. Zubożenie-podobnie jak wzbogacenie musi przybrać postać
majątkową, może ono polegać także na nieodpłatnym świadczeniu usług przez zubożonego
lub naruszeniu przysługujących mu praw. Może polegać na wykonaniu cudzego
zobowiązania, jeżeli zubożały działa w błędnym przeświadczeniu że spełnia własne
zobowiązanie. Gdyby bowiem działał w świadomie w cudzym interesie to stosowalibyśmy
przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia.

●

związek między wzbogaceniem a zubożeniem. Do zdarzeń powodujących z jednej strony
zubożenie a z drugiej strony wzbogacenie należą w szczególności:

○

działanie samego zubożonego - budowa na cudzym gruncie z własnych materiałów

○

działanie wzbogaconego - budowa na własnym gruncie z cudzych materiałów;

○

działanie osoby trzeciej - sprzedaż przez komornika rzeczy nienależącej do dłużnika,
zapłata cudzego długu (SN);

○

zdarzenie niebędące działaniem ludzkim - nurt rzeki przesuwa część gruntu między
sąsiadami.

●

bezpodstawność wzbogacenia. Musi to nastąpić bez podstawy prawnej. Nie jest

bezpodstawnie wzbogaconym ten kto nabył własność rzeczy przez zasiedzenie lub Skarb
Państwa który uzyskał własność przez wywłaszczenie, oraz użytkownik budynku przez
niego odbudowanego którego zakres uprawnień z tego tytułu został ustawą określony. Nie
jest bezpodstawnie wzbogaconym także niesolidny dłużnik , przeciwko któremu roszczenie
wierzyciela się przedawniło.

167. Świadczenie nienależne.

●

To szczególny przypadek bezpodstawnego wzbogacenia. Wzbogacony uzyskuje korzyść w
następstwie działania podjętego przez zubożonego podjętego w celu wykonania określonego
zobowiązania.

●

Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie
był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia
odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna
zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu
świadczenia. Szczegółowo rozpisując:

○

brak zobowiązania (condictio indebiti). Chodzi tu o sytuację gdy świadczący w chwili
spełnienia świadczenia nie był względem odbiorcy w ogóle zobowiązany, albo
świadczył ponad swoje zobowiązanie. Był przy tym w błędzie sądząc że spełnione
świadczenie się należy. Np. pomyłkowa wpłata na rachunek bankowy podmiotu, który
nie był wierzycielem; świadczenie spadkobiercy w błędnym przekonaniu że
spadkodawca, po którym odziedziczył spadek nie zapłacił długu; jeżeli bezpodstawnie
ustalona została wysokość kosztów eksploatacji oraz remontów domów gdy zapłacono
powyżej ustalonej ceny lub należnych odsetek (SN).

○

odpadnięcie podstawy prawnej świadczenia (condictio causa finta). Świadczenie jest
nienależne także wówczas, gdy w chwili jego spełnienia miało podstawę prawną, która
później odpadła. Np. W razie uchylenia się od skutków prawnych wadliwego
oświadczenia woli (art. 84-88 k.c.); odwołania darowizny (art. 898 k.c.); rozwiązania
umowy przez sąd (art. 901, 913 k.c.);spełnienia się warunku rozwiązującego lub
nadejścia terminu końcowego po dokonaniu świadczenia.

○

nie osiągnięcie celu świadczenia (condictio causa data causa non secuta), np.
świadczenie na poczet przyszłego zobowiązania umownego, które jednak nie powstało,
ponieważ umowa nie została zawarta; dłużnik wykorzystał kredyt bankowy niezgodnie z
jego przeznaczeniem (SN); wpłata za mieszkanie spółdzielcze w razie odmowy
uzyskania członkowstwa.

○

nieważność czynności prawnej (condictio sine causa) - chodzi o bezwzględną
nieważność Np. Sprzeczność z ustawą i zasadami współżycia społecznego (art. 58 k.c.);
wady oświadczenia woli (art. 82, 83, 87 k.c.); brak formy (art. 73 k.c.); świadczenie
niemożliwe (art. 387 k.c.).

168. Roszczenie o wydanie wzbogacenia.

●

Roszczenie o zwrot mierzone jest zawsze wartością mniejszą, zubożony nie może więc
żądać więcej, niż wynosi jego uszczerbek albo korzyść uzyskana przez wzbogaconego (SN).
Przykład: Jeżeli A zniszczył należący do B przedmiot to gdy uczynił to ze swojej winy, B
może żądać od A odszkodowania na podstawie odpowiedzialności B z czynu
niedozwolonego. Natomiast B nic by nie uzyskał od A na podstawie bezpodstawnego
wzbogacenia, ponieważ zniszczenie należącego do B przedmiotu wprawdzie go zubożyło
ale nie wzbogaciło A.

●

Zwrot korzyści powinien z reguły nastąpić w naturze. Gdy przedmiot wzbogacenia został
przez wzbogaconego zbyty, utracony lub oszkodzony, powinien zwrócić wszystko, co
uzyskał w zamian za przedmiot – jako naprawienie szkody (surogaty – art. 406 k.c.). Gdy
zwrot jest niemozliwy, trzeba zwrócić wartość korzyści uzyskaną w pieniądzach (art. 405
k.c.).

●

art. 408 § 1 k.c.: Zobowiązany do wydania korzyści może żądać zwrotu nakładów
koniecznych o tyle, o ile nie znalazły pokrycia w użytku, który z nich osiągnął. Zwrotu
innych nakładów może żądać o tyle, o ile zwiększają wartość korzyści w chwili jej wydania;
może jednak zabrać te nakłady, przywracając stan poprzedni.§ 2. Kto czyniąc nakłady
wiedział, że korzyść mu się nie należy, ten może żądać zwrotu nakładów tylko o tyle, o ile
zwiększają wartość korzyści w chwili jej wydania.§ 3

.

Jeżeli żądający wydania korzyści jest

zobowiązany do zwrotu nakładów, sąd może zamiast wydania korzyści w naturze nakazać
zwrot jej wartości w pieniądzu z odliczeniem wartości nakładów, które żądający byłby
obowiązany zwrócić.

●

Obowiązek wydania korzyści wygasa, jeżeli wzbogacony zużył ją lub utracił w taki sposób,
że nie jest już wzbogacony. Obowiązek wydania korzyści obejmuje wyłącznie aktualne
wzbogacenie. Wyjątek z art. 409 k.c.: chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją
powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu.

●

Świadczenia z bezpodstawnego wzbogacenia to nie są sensy stricto świadczenia pieniężne,
nie odnosi się do nich więc zasada nominalizmu.

●

Zobowiązanym do zwrotu jest co do zasady bezpodstawnie wzbogacony, wyjątek to art. 407
k.c.: Jeżeli ten, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby,
rozporządził korzyścią na rzecz osoby trzeciej bezpłatnie, obowiązek wydania korzyści
przechodzi na tę osobę trzecią.

169. Wzbogacenie nie podlegające zwrotowi.

●

Wyjątki – Art. 411 k.c. Nie można żądać zwrotu świadczenia:

○

jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba
że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia
przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej. SN wyjaśnił że o
świadomości spełniającego świadczenie można mówić nie tylko wtedy gdy jest mu
znany stan faktyczny uzasadniający brak obowiązku świadczenia, ale i wówczas, gdy
ma on świadomość tego że obowiązujący przepisy prawne uzasadniają brak obowiązku
świadczenia. Spełniający świadczenie który wie że się ono nie należy może żądać jego
zwrotu w następujących trzech wyjątkowych przypadkach, a mianowicie jeżeli
świadczył :

■

z zastrzeżeniem zwrotu (np. nie dysponoał jeszcze dowodami, że świadczenie się nie
należy),

■

w celu uniknięcia przymusu (np. groźba) – świadczenie spełnione pod naziskiem
okoliczności,

○

w wykonaniu nieważnej czynności prawnej (bez względu na przyczynę nieważności)

○

jeżeli spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego; Przykłady:

■

udzielona pomoc dalszym krewnym, których nie obejmuje obowiązek alimentacyjny.
(SN)

■

udzielanie przez zakład pracy pomocy pracownikowi który podczas wykonywania
obowiązków pracowniczych (kierowcy ciężarówki) bezprawnie został pozbawiony
wolności przez funkcjonariuszy obcego państwa, czyni zadość zasadom współżycia
społecznego i tym samym wyłącza dopuszczalność żądania zwrotu udzielonej przez
zakład pracy pomocy (jej wartości).

○

jeżeli świadczenie zostało spełnione w celu zadośćuczynienia przedawnionemu
roszczeniu lub było roszczeniem z gier i zakładów. Roszczenia po upływie terminów nie
wygasają, lecz nie mogą być przymusowo dochodzone. Zobowiązanie dłużnika istnieje,
lecz jest nieza-skarżalne. Gry i zakłady: art. 413 § 1 k.c.

○

jeżeli świadczenie zostało spełnione, zanim wierzytelność stała się wymagalna.
Niepraktyczne żądanie zwrotu świadczenia, które i tak w terminie późniejszym musi być
wykonane.

170. Świadczenie niegodziwe - pojęcie, skutki prawne.

●

Pojęcie: w celu niegodziwym (stan rzeczy, który rażąco narusza powszechnie akceptowane
normy moralne lub porządek społeczny). Niegodziwość to szczególnie rażąca postać czynu
sprzecznego z zasadami współżycia społecznego.

●

Art. 412 k.c. Sąd może orzec przepadek świadczenia na rzecz Skarbu Państwa, jeżeli
świadczenie to zostało świadomie spełnione w zamian za dokonanie czynu zabronionego
przez ustawę lub w celu niegodziwym (np. najem mieszkania na dom publiczny).

●

Wystarczy, gdy jesty spełniona jedna przesłanka („lub”). Przesłanki z art. 412 k.c.:

○

czyn zabroniony. Chodzi o czyn zagrożony sankcjami karnymi. Świadczenie musi zostać
spełnione świadomie zamian za wykonanie czynu zabronionego (ten, kto płaci za
spełnienie czynu niedozwolonego).

○

w celu niegodziwym (stan rzeczy, który rażąco narusza powszechnie akceptowane
normy moralne lub porządek społeczny). Realizacja musi być zamierzona co najmniej
przez świadczącego i znana drugiej stronie. Niegodziwość to szczególnie rażąca postać
czynu sprzecznego z zasadami współżycia społecznego.

●

Skutki prawne. Gdy spełnią się powyższe przesłanki, sąd uzyskuje kompetencję do wydania
konstytutywnego orzeczenia o przepadku na rzecz SP przedmiotu spełnionego świadczenia
(sąd MOŻE orzec). Nieorzekanie o przepadku winno być poparte np. znikomą społeczną
szkodliwością czynu, okolicznościami łagodzącymi.

○

Jeżeli przedmiot świadczenia został zużyty lub utracony, przepadkowi może ulec jego
wartość. Roszczenie Skarbu Państwa o wydanie przedmiotu świadczenia ulega
przedawnieniu po upływie ogólnego terminu (10 lat) – SN.

171. Clausula rebus sic stantibus.

●

Dwie tendencje w sprawie, czy przy określaniu treści należnego świadczenia powinno się
brać zmianę stosunków społeczno-gospodarczych, jaka miała miejsce pomiędzy
powstaniem a wykonaniem zobowiązania:

○

niezmienność zobowiązania (zasada pacta sunt servanda).

○

możliwość modyfikowania świadczenia w przypadkach, gdy wskutek zmiany stosunków
społeczno-=gospodarczych wykonanie zobowiązania według pierwotnej treści byłoby
niesłuszne, ponieważ wyrządzałoby niezawinioną szkodę jednej ze stron lub
przysparzało nieuzasadnione korzyści drugiej stronie.

●

Clausula rebus sic stantibus - wszelkie koncepcje lub rozstrzygnięcia ustawowe,
zmierzające do modyfikowania zobowiązania z uwagi na nieoczekiwane zmiany stosunków
społecznych. (art. 357

1

k.c.). Przepis 357

1

k.c. nie podważa zasady pacta sunt servanda, lecz

jedynie łagodzi jej ostrość, pozwalając w sytuacjach prawem przewidzianych adaptować
zobowiązanie do zmienionych stosunków.

●

Zakres zastosowania. Przepis 357

1

k.c. znajduje zastosowanie do cywilnoprawnych

zobowiązań powstających z umów. Wyłącza się jego zastosowanie do pozaumownych
stosunków zobowiązaniowych (SN: stanowisko miewa odmienne).

●

Przesłanki. Sad może zastosować środki przewidziane w 357

1

k.c. jeżeli kumulatywnie

spełnione zostaną trzy przesłanki:

○

nastąpi nadzwyczajna zmiana stosunków --> przekształcenia stosunków społecznych, a
zwłaszcza gospodarczych. Musza mieć charakter nadzwyczajny np. przyrodnicze
(nieurodzaj, powódź, surowa zima), społeczne (wojna, strajki, rozruchy) i inne
(hiperinflacja, głęboki kryzys gospodarczy)

○

zmiana ta pociąga za sobą nadmierna trudność w spełnieniu świadczenia lub grozi jednej
ze stron rażącą stratą --> gdy nadzwyczajna zmiana stosunków wpływa na indywidualna
sytuacje strony stosunku zobowiązaniowego w tym sensie ze pociągnie za sobą
nadmierna trudność w spełnieniu świadczenia lub grozi jednej ze stron rażącą stratą.
Musi istnieć związek przyczynowy.

○

strony nie przewidywały wpływu nadzwyczajnej zmiany stosunków na zobowiązanie --

> przesłanka przewidywalności; przewidywanie wpływu zmiany stosunków na
indywidualna zmianie stosunków (trudnosci dowodowe).

●

Decyzje sądu. Jeśli zostaną spełnione przesłanki sąd może wydać nast. Orzeczenie:

○

oznaczenie sposobu wykonania zobowiązania (zmiana czasu, miejsca i środków)

○

oznaczenie wysokości świadczenia (podwyższyć/obniżyć wysokość świadczenia
dłużnika)

○

rozwiązanie umowy - w tym przypadku może ponadto orzec o rozliczeniu stron

●

W/w orzeczenia sad wydaje wyłącznie na żądanie strony stosunku zobowiązaniowego
(każdy podmiot). Sąd powinien rozważyć interesy obu stron i kierować się zasadami
współżycia społecznego. Dopiero w ostateczności powinien orzekać o rozwiązaniu umowy.
Orzeczenie sadu modyfikujące albo rozwiązujące umowę ma charakter konstytutywny; jest
zdarzeniem cywilno-prawnym.

172. Miejsce spełnienie świadczenia.

●

Długi mogą być:

○

odbiorcze: świadczenia spelniane w miejscu zamieszkania lub siedzibie dluznika.
Wierzyciel powinien odebrac swiadczenie.

○

oddawcze: swiadczenia ktore mają być spełnione w miejscu zamieszkania lub siedzibie
wierzyciela. Dłużnik powinien swiadczenie dostarczyc wierzycielowi.

●

Miejsce spełnienia świadczenia określa przede wszystkim treść zobowiazania lub jego
wlasciwosc. Gdy brak jest wskazania - norma względnie obowiązująca art 454 k.c. Wg niej:

○

Świadczenia pieniężne powinny być spełnione w miejscu zamieszkania lub siedzibie
wierzyciela (jeśli przedsiębiorstwo - siedziba przedsiębiorstwa). - długi oddawcze. Gdy
ktoś dokona wpłaty na rachunek bankowy w postaci rozliczeń bezgotówkowych:
miejscem wykonania zobowiązania pieniężnego jest siedziba banku prowadzącego
rachunek wierzyciela.

○

Świadczenia niepieniężne - właściwe jest miejsce zamieszkania lub siedziba dłużnika -
Dlugi odbiorcze

173. Termin spełnienia świadczenia.

●

O terminie spełnienia świadczenia decyduje przede wszystkim treść lub właściwości
zobowiązania (art. 455 k.c.). Jeśli nie da się ustalić terminu świadczenia świadczenie
powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Wierzyciel
realizuje swą decyzję przez złożenie oświadczenia woli dłużnikowi, w którym wzywa go do
spełnienia świadczenia.

●

Wierzycielowi z mocy ustawy przysługuje uprawnienie do określania nie tylko terminów ale
także wielkości poszczególnych części świadczeń jeśli strony ustaliły w umowie, ze
spełnienie świadczeń następować będzie częściami, ale nie ustaliły wielkości poszczególnych
świadczeń częściowych albo terminów, w których ma nastąpić spełnienie każdego z tych
świadczeń.

●

W interesie dłużnika uprawnienie wierzyciela ograniczone jest trzema przesłankami:

○

oświadczenie wierzyciela złożone ma być w czasie właściwym - w szczególności
wiec z dostatecznym wyprzedzeniem

○

uwzględniać powinno możliwości dłużnika

○

wierzyciel powinien także rozważyć sposób spełnienia świadczenia, tak by jego
wykonanie było technicznie możliwe

●

Terminy spełnienia świadczenia mogą być zastrzeżone na korzyść:

○

dłużnika - dłużnik jest uprawniony do wcześniejszego świadczenia, natomiast
wierzyciel nie może domagać się tego świadczenia przed upływem terminu

○

wierzyciela - nie ma on obowiązku przyjąć świadczenia wcześniej, natomiast sam
może żądać wykonania go przed nadejściem terminu

○

obu stron - przed nadejściem terminu ani dłużnik nie może spełnić świadczenia, ani

wierzyciel nie może żądać jego spełnienia.

○

Art 457 k.c. - norma interpretacyjna - termin zastrzeżony bez określenia na czyją
korzyść - wtedy na korzyść dłużnika.

174. Zasady wykonania świadczeń wzajemnych.

●

Świadczenia jednoczesne. W stosunkach zobowiązaniowych wynikających z umów
wzajemnych każda ze stron zobowiązana jest do spełnienia świadczenia na rzecz drugiej
strony. Świadczenie jednej strony jest odpowiednikiem świadczenia drugiej strony. Art. 488
§ 1 k.c. - ogólna reguła - świadczenia te powinny być wykonane jednocześnie. Każda ze
stron może powstrzymać się ze spełnieniem swojego świadczenia, dopóki druga strona nie
zaofiaruje świadczenia wzajemnego (art. 488 § 2).

●

Świadczenie wcześniejsze. W stosunkach zobowiązaniowych trwałych, gdy jedna strona jest
zobowiązana do świadczenia ciągłego, a druga do jednorazowego lub okresowego, z natury
rzeczy świadczenia te nie mogą być wykonane jednocześnie.

○

Art. 490. § 1. Jeżeli jedna ze stron obowiązana jest spełnić świadczenie wzajemne
wcześniej, a spełnienie świadczenia przez drugą stronę jest wątpliwe ze względu na jej
stan majątkowy, strona zobowiązana do wcześniejszego świadczenia może powstrzymać
się z jego spełnieniem, dopóki druga strona nie zaofiaruje świadczenia wzajemnego lub
nie da zabezpieczenia. To uprawnienie nie przysługuje stronie zobowiązanej do
świadczenia wcześniejszego w dwóch przypadkach:

■

gdy wiedziała w chwili zawarcia umowy o złym stanie majątkowym drugiej strony.

■

gdy druga strona zaofiaruje jednoczesne spełnienie świadczenia lub da
zabezpieczenie .

175. Dowody spełnienia świadczenia.

●

Ciężar dowodu spełnienia świadczenia spoczywa na dłużniku (art 6 KC) .

●

Art. 462. § 1. Dłużnik, spełniając świadczenie, może żądać od wierzyciela pokwitowania. --
> wyraża to w formie pisemnej oświadczenie wierzyciela lub upoważnionej przez niego
osoby, ze dłużnik spełnił świadczenie. § 2. Dłużnik może żądać pokwitowania w szczegól-
nej formie, jeżeli ma w tym interes. § 3. Koszty pokwitowania ponosi dłużnik, chyba że
umówiono się inaczej.

●

Pokwitowanie stanowi dowód wykonania świadczenia głównego określonego w jego treści,
ponad to łączy się z nim domniemanie prawne, ze spełnione zostało również świadczenie
okresowe wymagalne wcześniej oraz że dłużnik uiścił należności uboczne, w szczególności
odsetki (art. 466)

●

Dłużnik może żądać zrotu dokumentu potwierdzającego istnienie stosunku
zobowiązaniowe-go, gdy wykona zobowiązanie i ma pokwitowanie. Gdy wierzyciel
odmówi, dłużnik może powstrzymać się od spełnienia świadczenia albo złożyć przedmiot
do depozytu sądowego bez niekorzystnych dla siebie konsekwencji prawnych.

176. Przesłanki odpowiedzialności ex contractu.

●

System prawny łączy z naruszeniem zobowiązania odpowiedzialność odszkodowawcza
dłużnika, określana mianem odpowiedzialności kontraktowej (art. 471 i nast. k.c.). Jej
przesłankami są:

○

Zdarzenie, z którym system prawny wiąże czyjąś odpowiedzialność;

○

Związek przyczynowy miedzy tym zdarzeniem a

○

powstałą szkodą

●

Odpowiedzialność kontraktowa obejmuje tylko szkody majątkowe. Zadośćuczynienie
pieniężne za doznaną krzywdę może być przyznane tylko w przypadkach okreslonych w
ustawie łączących się z odpowiedzialnością deliktową.

●

Zgodnie z regułą art. 361 § 2 dłużnik odpowiada zarówno za:

○

stratę - wartość utraconego przez wierzyciela świadczenia lub zmniejszona wartość

świadczenia, wynikająca z nienależytego jego spełnienia. Mogą to być także wydatki
poniesione dla zrekompensowania szkody oraz tzw. szkody następcze, stanowiące
rezultat niewłaściwego wykonania zobowiązania - zwłaszcza złej jakości przedmiotu
świadczenia

○

utracone przez wierzyciela korzyści - przy ich określaniu trzeba mieć na uwadze czy
istnieje dostatecznie wysoki stopień prawdopodobieństwa uzyskania spodziewanych
korzyści. Jest to np. utrata korzyści z dalszej umowy, jaką zrealizowałby wierzyciel,
gdyby dłużnik należycie wykonał swe zobowiązanie

177. Okoliczności, za które odpowiada dłużnik ex contractu.

●

Wina. Wg art. 471 k.c. przy odpowiedzialności odszkodowawczej musi wystąpić naruszenie
lub nienależyte wykonanie zobowiązania, „chyba, że chodzi o okoliczności, za które dłużnik
nie ponosi odpowiedzialności”. Dłużnik odpowiedzialny jest za „niezachowanie należytej
staranności”. Art. 355 § 1 k.c. ustala wzorzec kryteriów obiektywnych należytej staranności
– jest to staranność ogólnie wymagana w stosunkach danego rodzaju”. Zgodnie z
dominującym poglądem nauki i judykatury użyty w art 472 k.c. zwrot o niezachowaniu
należytej staranności znaczy, ze dłużnik odpowiada za swoje zawinione, z którego to
względu można mu postawić zarzut. Wina uznawana jest za zasadę odpowiedzialności
dłużnika z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art 471 k.c.).
Dłużnik odpowiada z reguły za każdą winę.

●

Najwyższym stopniem winy jest wina umyślna (pr. karne) - dolus directus - dłużnik chce
naruszyć ciążące na nim obowiązki powinnego zachowania; dolus eventualis - przewidując
możliwość takiego naruszenia na to się godzi.

●

Wszystkie postacie winy nieumyślnej określa się mianem niedbalstwa. Można je zarzucić
temu kto nie dochował należytej staranności w sytuacji gdy powinien i zarazem mógł
zachować się prawidłowo. W obrębie niedbalstwa wyróżnia się rażące niedbalstwo -
znaczne odchylenie od wzorca należytego zachowania się dłużnika

●

Strony mogą w umowie rozszerzyć zakres okoliczności, za które dłużnik nie będzie
odpowiadał (art. 473 § 1 k.c.). Ponadto strony mogą złagodzić odpowiedzialność dłużnika,
posta-nawiając np. ze dłużnik będzie odpowiadał jedynie za winę umyślną lub za rażące
niedbalstwo w przypadkach, gdy zgodnie z regułą ogólną, odpowiada on za każdą winę.
Niedopuszczalne jest uchylenie odpowiedzialności dłużnika za winę umyślną (art. 473 § 2).

●

Odpowiedzialność za inne osoby. Art 474 k.c. odnosi się do odpowiedzialności dłużnika za
inne osoby. Chodzi tu o osoby z pomocą których dłużnik wykonuje zobowiązanie
(pracownicy) lub którym powierza w całości lub części wykonanie zobowiązania, jak
również o przedstawicieli ustawowych dłużnika. Za działania lub zaniechania tych osób
dłużnik odpowiada jak za swoje działania luz zaniechania (art. 474 k.c.). Z reguły wiec
odpowiada on wtedy, gdy osobom tym można przypisać winę polegającą na niezachowaniu
należytej staranności (art. 472 k.c.). Odpowiedzialność dłużnika względem wierzyciela
opiera się na zasadzie ryzyka, aczkolwiek jej przesłanką jest wina innej osoby.

●

Z mocy przepisów szczególnych, jak i postanowień czynności prawnych - odpowiedzialność
może być modyfikowana wykraczając nawet poza zakres winy (przepisy o rękojmi za wady
rzeczy; za rzeczy wniesione do hoteli i podobnych zakładów). W takich przypadkach
również do osób wymienionych w art 474 k.c. trzeba przełożyć te sama miarę
odpowiedzialności co do samego dłużnika.

178. Opóźnienie a zwłoka.

●

Niedotrzymanie terminu spełnienia świadczenia, czyli opóźnienie, może nastąpić wskutek
okoliczności:

○

za które dłużnik ponosi odpowiedzialność (wina własna) - zwłoka dłużnika (art. 476)

○

za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności – opóźnienie.

●

Występuje domniemanie prawne, że niewykonanie zobowiązania w terminie, nastąpiło z

przyczyn za które odpowiada dłużnik.

●

Następstwa zwykłego opóźnienia.

○

W odniesieniu do świadczeń niepieniężnych - na zasadach ogólnych, lecz bez tytułu
roszczeń odszkodowawczych (art. 471 k.c.).

○

W odniesieniu do świadczeń pieniężnych - dłużnik zobowiązany jest zapłacić odsetki za
czas opóźnienia (art. 481 § 1 k.c.). Skutki opóźnienia – surowsze.

179. Skutki prawne zwłoki dłużnika.

●

Zgodnie z regułami ogólnymi wierzyciel może domagać się spełnienia świadczenia, tak jak
zostało ono określone w treści zobowiązania. Swoiste następstwa prawne polegają przede
wszyst-kim na zastosowaniu zasady z art 471 k.c. - wierzyciel może domagać się naprawienia
wynikłej dla niego stad szkody. Jeśli domaga się świadczenia, to odszkodowanie należy mu
się tylko za szkodę wynikła z nieterminowego wykonania zobowiązania (art. 477 § 1 k.c.).

●

Jeżeli jednak wskutek zwłoki świadczenie utraciło dla wierzyciela całkowicie lub w
przeważającym stopniu znaczenie, to może go nie przyjąć i żądać wówczas naprawienia
szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania (art. 477 § 2 k.c.). Wtedy odszkodowanie
obejmuje co najmniej cala wartość niespełnionego w terminie świadczenia. Nie przyjęcie
świadczenia należy uznać za oświadczenie woli wierzyciela o charakterze prawo
kształtującym, na mocy którego następuje zmiana przedmiotu świadczenia pierwotnego na
odszkodowanie.

●

Ogólne reguły odpowiedzialności odszkodowawczej dłużnika ulegają obostrzeniu, jeżeli w
czasie trwania zwłoki rzecz oznaczona co do tożsamości, będąca przedmiotem świadczenia,
została utracona lub uszkodzona. Dłużnik odpowiada tu nawet za przypadek. Brak związku
przyczynowego miedzy zwłoką a utratą lub uszkodzeniem rzeczy przesądza o tym ze nie
ponosi odpowiedzialności.

●

Następstwa zwłoki w umowach wzajemnych. Wszystkie wymienione wyżej uprawnienia
przysługują wierzycielowi także w razie zwłoki dłużnika przy wykonywaniu zobowiązania z
umowy wzajemnej. Wierzycielowi przyznaje się alternatywne uprawnienie do odstąpienia od
umowy wzajemnej. Ustawa uzależnia wykonanie prawa do odstąpienia od wyznaczenia
dłużnikowi odpowiedniego dodatkowego terminu do wykonania zobowiązania z
zagrodzeniem iz w razie bezskutecznego upływu tego terminu, wierzyciel od umowy odstąpi
(art. 491 § 1 k.c.). Wyznaczenie terminu nie jest konieczne gdy:

○

uprawnienie do natychmiastowego odstąpienia zostało wyraźnie zastrzeżone w
umowie (tzw. lex commissoria)

○

gdy wykonanie zobowiązania po terminie nie miałoby dla drugiej strony znaczenia ze
względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony cel umowy,
wiadomy stronie będącej w zwłoce (np. zamówienie sukni na dzień ślubu).

180. Ius retentionis.

●

Prawo zatrzymania polega na tym, ze osoba zobowiązaną do wydania cudzej rzeczy może ja
zatrzymać do czasu zaspokojenia lub zabezpieczenia przysługujących mu roszczeń o zwrot
nadkładów na rzecz oraz roszczeń o naprawienie szkody przez rzecz wyrządzonej (art. 461 §
1 k.c.). Jednakże nie przysługuje ono, gdy obowiązek wydania rzeczy wynika z czynu
niedozwolonego, albo gdy chodzi o zwrot rzeczy wynajętych, wydzierżawionych lub
użyczonych.

●

Prawo zatrzymania ma charakter uprawnienia względnego, skutecznego tylko wobec
wierzyciela a nie osób trzecich. Służy ono dłużnikowi dla wywarcia na wierzycielu nacisku
aby ten zaspokoił lub zabezpieczył wykonanie roszczenia dłużnika wobec wierzyciela.
Może ono być uwzględnione przez sad tylko w razie zgłoszenia przez pozwanego
odpowiedniego zarzutu procesowego.

181. Zwłoka wierzyciela - pojęcie i skutki prawne.

●

Przesłanki. W myśl art 486 § 2 wierzyciel dopuszcza się zwłoki gdy bez uzasadnionego
powodu:

○

albo uchyla się od przyjęcia zaofiarowanego faktycznie, a nie tylko słownie,
świadczenia

○

albo odmawia dokonania czynności bez której świadczenie nie może być spełnione

○

albo oświadcza dłużnikowi, ze świadczenia nie przyjmuje.

●

Skutki. Zwłoka wierzyciela nie zwalnia dłużnika z obowiązku spełnienia świadczenia i nie
powoduje tym samym zgaśnięcia zobowiązania. Natomiast interes dłużnika doznaje ochrony
w trojaki sposób (art. 486 § 1 k.c.):

○

może on złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sadowego

○

może żądać od wierzyciela naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki

○

niespełnienie w terminie świadczenia w skutek zwłoki wierzyciela powoduje uchylenie
ujemnych dla dłużnika konsekwencji nie tylko związanych ze zwłoką, ale nawet z
opóźnieniem dłużnika

182. Zadatek.

●

To pewna sumie pieniężną lub rzecz dana przy zawarciu umowy. Konsekwencje prawne
wręczania zadatku mogą być jednak różne. Wyznaczają je przede wszystkim postanowienia
umowy lub zwyczaj (art 394 § 1 k.c.). Jeżeli jednak na tej podstawie nie da się ustalić
następstw prawnych, należy stosować szczególną regule interpretacyjna (art. 394 k.c.).
Zadatek to swoisty, element czynności prawnej (zastrzeżenie) o charakterze realnym, który
wywołuje zespół określonych w artykule 394 k.c. następstw prawnych.

●

Suma zadatku to niewielki ułamek świadczenia pieniężnego. Zastrzeżenie zadatku
przewyższającego wartość należnego świadczenia można uznać za sprzeczne z natura tego
zobowiązania (właściwościami stosunku) i tym samym niedopuszczalne na podstawie art 58
k.c. Natomiast zadatek wysokości niższej lub równej wartości świadczenia nie narusza
granic, wyznaczonych jego funkcja.

●

Skutki. Szczególna rola zadatku ujawnia się w razie niewykonania umowy z powodu
okoliczności, za które dłużnik ponosi wyłączną odpowiedzialność. W przypadku takim
wierzyciel może bez wyznaczania terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany
zadatek zachować, a jeżeli go sam dal, może żądać sumy dwukrotnie wyższej (art. 394 § 1
k.c.), i to bez względu na to czy poniósł szkodę i w jakiej wysokości. Przedawnienie - 10 lat.

●

Jeśli dłużnik spełni świadczenie, zaostrzenie zadatku nie odgrywa roli. Pieniądze lub rzeczy
dane tytułem zadatku zalicza się wówczas na poczet świadczenia tej strony która je dala. Jest
to jednak możliwe wtedy gdy są one tego samego rodzaju co przedmiot świadczenia. W
przeciwnym razie ulęgają zwrotowi (art. 394 § 2 k.c.) i nie uwzględnia się ich przy dalszych
rozliczeniach między stronami.

●

Rozwiązanie umowy na skutek zgodnego oświadczenia woli stron albo mocą orzeczenia sadu
powoduje zgaśniecie zastrzeżenia zadatku ze względu na to ze stanowi on integralna jej
część. W związku z tym art. 394 § 3 k.c. każe w takim przypadku zwrócić zadatek. Taki sam
obowiązek zwrotu zadatku przewiduje art. 394 § 3 k.c. w razie niewykonania umowy
wskutek okoliczności za które zadana ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które
ponoszą odpowiedzialność obie strony.

183. Umowne prawo odstąpienia.

●

Ustawa zezwala na zastrzeżenie prawa odstąpienia (art. 395 k.c.). Prawo to polega na tym ze
stosownie do treści dokonanego zastrzeżenia - jedna albo każda ze stron umowy może od niej
odstąpić bez konieczności uzasadnienia tej decyzji (art. 395 § 1 k.c.). Art 395 § 1 k.c.
wymaga by w zastrzeżeniu o umownym prawie odstąpienia podany był termin, w ciągu
którego uprawniony może odstąpić od umowy.

●

Skutki. W razie wykonania prawa do odstąpienia od umowy umowie uważa się za niezawarta
(skutek ex tunc). Uprawniony może od umowy odstąpić również po całkowitym lub
częściowym jej wykonaniu, jeżeli nie minął zastrzeżony termin. Art 395 § 2 k.c. rozwiązuje
ten problem w ten sposób ze nakazuje stronom zwrócić to wszystko co sobie świadczyły i to
w stanie niezmienionym, chyba ze zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu.
Ponadto za korzystanie z rzeczy należy się odpowiednie wynagrodzenie.

184. Odstępne.

Art 396 k.c. W zastrzeżeniu tym strony uzależniają prawo do odstąpienia od zapłaty określo-
nej sumy pieniężnej. Oświadczenie o odstąpieniu jest skuteczne tylko wtedy gdy zostało
złożone jednocześnie z zaplata odstępnego (art. 396 k.c.).

185. Kara umowna.

●

W zastrzeżeniu kary umownej (zwanej odszkodowaniem umownym) strony postanawiają ze
naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania
niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy pieniężnej (art. 483 § 1 k.c.). Kara
umowna zastępuje odszkodowanie przewidziane w razie niewypełnienia zobowiązania i
dlatego dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnic się z zobowiązania przez zapłatę
kary umownej (art. 483 § 2 k.c.). Jako surogat odszkodowania należy się ona tylko wtedy,
gdy dłużnik ponosi odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie
zobowiązania (art. 471 k.c.).

●

Ochrona dłużnika

○

wierzyciel nie może żądać od dłużnika odszkodowania przenoszącego wysokość
zastrzeżonej kary, chociażby wykazał ze poniósł większą szkodę. Jednakże strony
mogą w umowie kwestie te uregulować odrębnie (484§1 zd. 2)

○

dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej w dwóch przypadkach :

■

gdy jest ona rażąco wygórowana w porównaniu z poniesiona szkoda

■

gdy zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane (484§2).

●

Kara umowna należy się wierzycielowi bez względy na wysokość poniesionej szkody,
natomiast brak szkody stanowi podstawę do obniżenia wysokości kary umownej.

186. Datio in solutum.

●

Zobowiązanie wygasa gdy dłużnik w celu zwolnienia się z niego spełnia za zgoda
wierzyciela inne świadczenie od pierwotnie ustalonego (datio in solutum art 453 KC).
Zdarzenie to obejmuje dwa następujące elementy:

○

umowę miedzy dłużnikiem a wierzycielem co do zmiany przedmiotu świadczenia

○

faktyczne spełnienie nowego świadczenia

187. Novatio.

●

Odnowienie (nowacja) konstruuje art 506§1 jako umowę zawarta miedzy wierzycielem a
dłużnikiem, w której strony postanawiają, za dotychczasowe zobowiązanie zostaje
umorzone w związku z powstaniem nowego stosunku zobowiązaniowego. Ten nowy
stosunek zobowiązaniowy powinien różnić się od dawnego:

○

albo innym świadczeniem, lecz juz nie samym tylko zmienionym sposobem jego
wykonania (terminem, miejscem)

○

albo inna podstawa prawna nawet przy niezmienionym świadczeniu dawnym

●

Związek nowego z dawnym zobowiązaniem. To cecha konstytutywna nowacji. Przy
zawieraniu umowy nowacyjnej strony powinny jasno wyrazić, ze nowe zobowiązanie
powstało w celu umorzenia starego. Zobowiązanie samodzielne powstałe obok a nie w
miejsce zobowiązania dawnego. Przesłanką powstania nowego zobowiązania jest ważne
istnienie dawnego zobowiązania.

●

Skutki. Wskutek odnowienia nie tylko wygasa dotychczasowe zobowiązanie ale również

związane z nim prawa akcesoryjne, jak zwłaszcza poręczenie, zastaw lub hipoteka. Jednakże
mogą one być utrzymane w celu zabezpieczenia nowego zobowiązania jeżeli poręczyciel
lub osoba trzecia zgodzą się na to (art. 507 k.c.)

●

Odnowienie dokonane miedzy wierzycielem a jednym z dłużników solidarnych zwalnia
pozostałych współdłużników chyba ze wierzyciel zastrzegł, iż zachowuje przeciwko nim
swoje prawa (art. 374 § 1).

188. Compensatio. Potrącenie.

●

Potracenie zwane także kompensacja polega na umorzeniu dwóch przeciwstawnych sobie
wierzytelności w następstwie złożenia oświadczenia woli przez jednego wierzyciela
drugiemu wierzycielowi (498-499). Uchyla ona konieczność realnego wykonania świadczeń
przez obie strony; zostają bowiem one zaspokojone przez zwolnienie każdej z nich z
obowiązku świadczenia na rzecz drugiej strony. Ponadto potracenie pełni funkcje egzekucji
świadczenia i to bez udziału sadu i organów egzekucyjnych.

●

Przesłanki. Potracenie jest dopuszczalne, gdy spełnione zostaną następujące 4 przesłanki:

○

dwie osoby są jednocześnie względem siebie wierzycielami i dłużnikami (498 § 1). Nie
znaczy to jednak aby musiała je wiązać umowa wzajemna.

○

przedmiotem świadczeń obu stron są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone
co do gatunku (art. 498 § 1 k.c.). Ograniczenie potracenia do przypadków gdy
wierzytelności obu stron są jednorodzajowe opiera się na założeniu że wierzyciel
powinien otrzymać takie świadczenie jakie mu się należało, a nie innego rodzaju.

○

obie wierzytelności są wymagalne (498 § 1 k.c.)

○

wierzytelność osoby która dokonuje potracenia jest zaskarżalna (art. 498 § 1 k.c.).
Niezaskarżalne wierzytelności nie korzystają z ochrony w drodze przymusu
egzekucyjnego a zatem nie mogą być także przedstawiane do potracenia ponieważ
instytucja ta pełni podobna do egzekucji funkcje. Natomiast ktoś komu przysługuje
zaskarżalna wierzytelność może potrącić ją ze skierowaną przeciwko niemu
wierzytelnością niezaskarżalną.

●

Skutki. Każda ze stron uzyskuje prawo do potracenia (powstaje stan potrącalności) które
realizuje się dopiero przez założenie jednostronnego oświadczenia woli drugiej stronie
(499). Oświadczenia woli tego typu nie dopuszczają zastrzeżenia warunku lub terminu i są
nieodwołalne (61KC). Skutki złożenia takiego oświadczenia woli następują z mocą
wsteczną. W następstwie potracenia umorzeniu ulęgają wprawdzie obie wierzytelności ale
tylko do wysokości wierzytelności niższej (498§2). Wierzytelność o niższej wysokości
ulega wiec umorzeniu w całości a wierzytelność o wyższej wysokości tylko częściowo.

●

Wyłączenia (art. 505 k.c.). Są to:

○

wierzytelności niepodlegające zajęciu w postępowaniu egzekucyjnym (831-833 KPC).
Uzasadnione jest to faktem ze potracenie stanowi surogat egzekucji.

○

wierzytelności o dostarczanie środków utrzymania (alimentacyjne, renta, dożywocie)

○

wierzytelności wynikające z czynów niedozwolonych

○

innej wierzytelności wyłączonej przez przepisy szczególne.

189. Złożenie do depozytu sądowego.

●

Tryb - postępowanie w tych sprawach toczy się w drodze postępowania nieprocesowego.
Do depozytu dłużnik może złożyć pieniądze, kosztowności, książeczki oszczędnościowe,
dokumenty a także inne rzeczy.

●

Skutki. Złożenie do depozytu sadowego ma takie same skutki jak spełnienie świadczenia
(470) w szczególności więc dłużnik pozwany o spełnienie świadczenia może odesłać
wierzyciela do depozytu sadowego po odbiór złożonego tam przedmiotu świadczenia, a przy
zobowiązaniach wzajemnych sam może domagać się należnego mu świadczenia. Jeżeli
jednak dłużnik odbierze przedmiot świadczenia z depozytu sadowego złożenie do depozytu
uważa się za niebyłe (469§2). W przypadku takim uchylone zostają wszystkie wspomniane

konsekwencje prawne i to ze skutkiem wstecznym (ex tunc). Dopóki wiec dłużnikowi
przysługuje prawo wydania mu przedmiotów złożonych przez niego do depozytu sądowego
dopóty nie następuje definitywne wygaśniecie zobowiązania. Natomiast skutek ten nastąpi
z chwila gdy dłużnik utraci to prawo. System prawny łączy utratę wspomnianego prawa z
następującymi zdarzeniami:

○

gdy wierzyciel zaradza wydania mu przedmiotu świadczenia z depozytu (art. 469 § 1).

○

gdy nastąpiło wykreślenie z księgi wieczystej wpisu zabezpieczającego wierzytelność
(§15 rozporządzenia depozytowego.

○

gdy nastąpiła likwidacja nie podjętego depozytu

●

przesłanki ważnego złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sadowego :

○

istnienie okoliczności uzasadniających złożenie do depozytu sadowego. Ustawa
zastrzega ze złożenie do depozytu sadowego jest uzasadnione tylko wtedy gdy dłużnik
nie może spełnić świadczenia w sposob właściwy z powodu okoliczności dotyczących
osoby wierzyciela (467 pkt. 4 KC)

○

przedmiot złożony do depozytu sadowego powinien odpowiadać treści zobowiązania
(art. 467 k.c.).

●

Na dłużniku ciąży obowiązek niezwłocznego zawiadomienia na piśmie wierzyciela o
zlodzeniu przedmiotu świadczenia do depozytu sadowego, chyba ze zawiadomienie napotka
trudne do przezwyciężenia przeszkody (art. 468 § 1 k.c.). Jednakże niedopełnienie tego
obowiązku nie uchybia ważności złożenia do depozytu sadowego, lecz powoduje jedynie
odpowiedzialność odszkodowawcza dłużnika (art. 468 § 2 k.c.).

190. Zwolnienie z długu.

●

Zwolnienie z długu nie zostało skonstruowane jako jednostronne oświadczenie woli
wierzyciela, lecz jako umowa wierzyciela z dłużnikiem. Oświadczenie wierzyciela w tym
względzie wymaga przyjęcia przez dłużnika. Strony mogą się również umówić ze
zwolnienie z długu nastąpi odpłatnie.

●

Umowa ta nie wymaga zachowania formy szczególnej. Jako nieformalna może być zawarta
także per facta conludentio. Ma ona charakter rozporządzający, w wyniku czego wraz z jej
zawarciem ze skutkiem na przyszłość (ex nunc) gaśnie dług. Jednakże może przybrać
również charakter tylko zobowiązaniowy wymagający dopiero dokonania przez czynność
rozporządzającą.

191. Cesja - pojęcie, skutki prawne.

●

Pojęcie. Przelew wierzytelności (cesja) jest umową zawieraną przez dotychczasowego
wierzyciela (cedenta) z osoba trzecia (cesjonariuszem), na mocy której cesjonariusz nabywa
od cedenta przysługująca mu wierzytelność.

●

Skutki prawne:

○

Skutek wobec wierzyciela. Przelew powoduje ten skutek ze cedent przestaje być
wierzycielem a staje się nim cesjonariusz. Nabywa on wierzytelność w takim stanie w
jaki znajdowała się ona w chwili dokonania przelewu. Wraz z wierzytelnością
przechodzą na cesjonariusza wszelkie związane z nią prawa (art. 509 § 2 k.c.).
Cesjonariusza nie chroni dobra wiara.

○

Cedent nie ponosi odpowiedzialności za wypłacalność dłużnika, chyba ze ja na siebie
przejął (art. 516 zd. 2 k.c.).

○

Skutek wobec dłużnika: pytanie 198.

192. Wierzytelności nie podlegające cesji

Wierzycielowi przysługuje prawo (kompetencja) do przeniesienia w drodze przelewu każdej
wierzytelności z wyjątkami (art. 509 § 1 k.c.):

●

gdy przelewu zakazują szczególne normy prawne

●

gdy przelew sprzeciwia się właściwości zobowiązania, chociaż nie był zakazany przepisem.

Charakter taki maja wierzytelności typu akcesoryjnego a także wierzytelności osobiste.

●

gdy przelew sprzeczny jest z odpowiednim zastrzeżeniem (tzn. pactum de non cedendo)
zawartym w umowie miedzy wierzycielem a dłużnikiem. Strony mogą na podst. art. 509 KC
wyłączyć dopuszczalność przelewu lub ja ograniczyć uzależniając skuteczność cesji od
spełnienia określonych przesłanek.

●

przeniesienia wierzytelności związanej z dokumentem na okaziciela lub z dokumentem
zbywalnym przez indos dokonuje się w odmienny sposób (517)

193. Przeniesienie wierzytelności z dokumentu na okaziciela.

●

Art. 517 § 1 k.c. Przepisów o przelewie nie stosuje się do wierzytelności związanych z
dokumentem na okaziciela lub z dokumentem zbywalnym przez indos.

●

Art. 517 § 2. Przeniesienie wierzytelności z dokumentu na okaziciela następuje przez
przeniesienie własności dokumentu. Do przeniesienia własności dokumentu potrzebne jest
jego wydanie.

●

Można dokonać cesji nie tylko wierzytelności już istniejących ale i przyszłych byleby treść
ich została w umowie przelewu określona.

194. Wierzytelności zbywalne, do których nie stosuje się przepisów k.c. o przelewie.

●

Art. 517 § 1 k.c. Przepisów o przelewie nie stosuje się do wierzytelności związanych z
dokumentem na okaziciela lub z dokumentem zbywalnym przez indos.

●

Indos to oświadczenie woli zbywcy weksla, czeku lub innego papieru wartościowego
zbywalnego przez indos, o przeniesieniu jego własności (ze specyficznymi
konsekwencjami). Osoba przenosząca weksel (czek) przez indos to indosant, zaś osoba, na
rzecz której następuje przeniesienie to indosatariusz. Indos musi być bezwarunkowy i musi
przenosić całość praw z weksla (czeku) – indos częściowy jest nieważny. Indos wywiera
szersze skutki, niż przelew: indosatariusz może wykonywać wszystkie prawa z weksla, ale –
w odróżnieniu od przelewu (patrz: art. 513 k.c.) – "osoby, przeciw którym dochodzi się
praw z weksla, nie mogą wobec posiadacza zasłaniać się zarzutami, opartymi na swych
stosunkach osobistych z wystawcą lub z posiadaczami poprzednimi"

195. Problem odpowiedzialności cedenta za wypłacalność dłużnika

Cedent nie ponosi odpowiedzialności za wypłacalność dłużnika, chyba ze ja na siebie
przejął (art. 516 zd. 2 k.c.). W przypadku takim chodzi o odpowiedzialność cedenta opartą
na szczególnego rodzaju umowie gwarancyjnej.

196. Problem przelewu samej wierzytelności przysługującej względem poręczyciela bez

przelewu wierzytelności przysługującej względem dłużnika.

●

Akcesoryjność wyraża się również w tym że umorzenie długu głównego powoduje
wygaśnięcie poręczenia i to niezależnie od tego, czy wierzyciel została zaspokojony czy nie.
W szczególności okoliczność ta ma miejsce, gdy nastąpiło zwolnienie dłużnika głównego z
długu (art. 508 k.c.) albo dokonał on potrącenia. Należy podkreślić że wierzyciel nie może
zwolnić dłużnika głównego, zatrzymując swą wierzytelność przeciw poręczycielowi.
Natomiast poręczenie utrzymuje się w razie przelewu wierzytelności (art. 509 2 k.c.) oraz w
razie wstąpienia osoby trzeciej w prawa zaspokojonego wierzyciela (art. 518 k.c.) Odmienną
zasadę stanowi art.525 k.c. w razie przejęcia długu. Poręczenie wówczas wygasa, chyba że
poręczyciel wyraził zgodę na dalsze trwanie zabezpieczenia. Kolejny przejaw
akcesoryjności zobowiązania poręczyciela odnajdujemy w twierdzeniu ze poręczyciel jest
zobowiązany świadczyć dopiero od chwili gdy dług główny stał się wymagalny. Jeżeli
założymy ze termin płatności świadczenia nie był oznaczony lub zależał od wypowiedzenia
przez wierzyciela, wówczas jego wola decyduje o wymagalności długu
(art. 455, 476 k.c.). Adresatem wezwania do zapłaty lub wypowiedzenia jest dłużnik
główny. Przepis art. 882 k.c. stanowi że po upływie sześciu miesięcy od poręczenia,

poręczyciel może żądać aby wierzyciel wezwał dłużnika do zapłaty albo z najbliższym
terminem dokonał wypowiedzenia. Zobowiązanie poręczyciela wygasa, jeżeli wierzyciel nie
uczyni zadość temu żądaniu.

●

Ponadto akcesoryjny charakter poręczenia przejawia się w tym, że nie może być ono
odłączone od zobowiązania głównego. Zbywca i nabywca mogą wyłączyć przejście
poręczenia, które wówczas staje się bezprzedmiotowe i wygasa. Niedopuszczalny jest
przelew samej wierzytelności przeciw poręczycielowi, bez jednoczesnego przelewu
wierzytelności głównej.

197. Cechy umowy przelewu wierzytelności.

●

Przelew wierzytelności może jednak przybrać dwojaką postać:

○

umowy o podwójnym skutku (zobowiązująco-rozporządzającym) : przelew w pierwszej
postaci polega na umowie zobowiązującej w wykonaniu której następuje przeniesienie
wierzytelności

○

czystej umowy rozporządzającej: polega na realizacji tylko jego skutków
rozporządzających

●

Konstrukcja przeniesienia wierzytelności - jako czynności rozporządzającej - została wiec
oparta na tych samych zasadach, co przeniesienie własności. Umowa przelewu ma poza tym
charakter czynności prawnej konsensualnej i nieformalnej (ad probationem). Do
przeniesienia wierzytelności w drodze przelewu zbędna jest zgoda dłużnika (art. 509 § 1
k.c.).

198. Sytuacja prawna dłużnika po przelewie wierzytelności.

Sytuacja prawna dłużnika nie ulega zmianie w następstwie cesji, z zastrzeżeniem ze
powinien świadczyć cesjonariuszowi jako swojemu aktualnemu wierzycielowi. Dobra wiara
dłużnika jest chroniona w przypadku gdy dłużnik świadczył cesjonariuszowi który jednak
nie stal się wierzycielem, ponieważ przelew okazał się nieważny. Dłużnik może wówczas
skutecznie bronić się przed roszczeniem cedenta jeżeli otrzymał od niego zawiadomienie na
piśmie o dokonanym przelewie. Dłużnikowi przysługują wobec cesjonariusza wszelkie
zarzuty, które miał dłużnik przeciwko cedentowi w chwili powzięcia wiadomości o
przelewie. W szczególności dłużnik może podnieść przeciwko cesjonariuszowi zarzut
potracenia który mu przysługiwał wobec cedenta (art. 513 § 2 k.c.). Dłużnik może potrącić
także wierzytelność która stała się wymagalna dopiero po otrzymaniu przez dłużnika
zawiadomienia o przelewie.

199. Skutki prawne zawarcia umowy przelewu wierzytelności przez osobę nieuprawnioną.

●

Jeżeli cedent przelał wierzytelność która mu nie przysługuje lub przysługuje w mniejszym
zakresie ponosi za to odpowiedzialność wobec cesjonariusza (art. 516 zd 1 k.c.). Chodzi tu o
odpowiedzialność za wady prawne cedowanej wierzytelności.

●

W razie odplatanej cesji sięgać powinno się do modelu odpowiedzialności za wady prawne
skonstruowanego w przepisach o umowie sprzedaży; natomiast gdy nieodpłatnie - w ramach
umowy darowizny.

200. Wstąpienie osoby trzeciej w prawa zaspokojonego wierzyciela.

●

Jeżeli osoba trzecia spłaca cudzy długa nie czyni tego na podstawie zawarcia z dłużnikiem
umowy to przysługują jej wobec dłużnika tylko niepewne i ograniczone roszczenia z tytułu
bezpodstawnego wzbogacenia dla zrekompensowania poniesionego wydatku. Jest to ochrona
niedostateczna. KC wzmacnia ja przyznając wspomnianej osobie trzeciej pozycje prawna
zaspokojonego wierzyciela. Stosunek zobowiązaniowy nie ulega wiec, mimo zaspokojenia
wierzyciela, wygaśnięciu lecz trwa nadal ze zmienionym jednak podmiotem po stronie
wierzyciela (tzw. subrogacja). Skutek ten realizuje się jednak nie w każdym przypadku spłaty
cudzego długu. Ustawa wymaga aby (art. 518 § 1 k.c.):

○

zachowana była tożsamość zobowiązania mimo zmiany wierzyciela

○

osoba trzecia spłacająca cudzy dług odpowiadała za niego osobiście (np. poręczyciel)
lub pewnymi przedmiotami (zastaw, hipoteka)

○

osobie trzeciej przysługiwało prawo przed którym spłacona wierzytelność ma
pierwszeństwo zaspokojenia (np. hipoteka z wyższym pierwszeństwem wpisu w
księdze wieczystej)

○

zaplata cudzego długu nastąpiła za zgoda dłużnika i w celu wstąpienia w prawa
zaspokojonego wierzyciela. Zgoda dłużnika pod sankcja nieważności powinna być
wyrażona na piśmie. Jest to tzw. konwersja.

○

spełniły się inne przesłanki wskazane w szczególnych przepisach prawnych.

●

Wstąpienie osoby trzeciej w prawa zaspokojonego wierzyciela dokonuje się jednak tylko w
zakresie rzeczywistego zaspokojenia wierzyciela. W razie częściowego zaspokojenia
wierzyciela nie tylko zachowuje on wierzytelność co do pozostałej części ale nawet
przysługuje mu pierwszeństwo zaspokojenia przed wierzytelnością która przeszła na osobę
trzecią wskutek częściowej zapłaty (art. 518 § 3 k.c.).

201. Sposoby przejęcia długu.

●

W myśl art. 518 § 1 k.c. przejecie długu znamionują następujące 3 cechy:

○

singularna sukcesja osoby trzeciej (przejemcy długu) w dług określonego dłużnika w
następstwie czego dług staje się długiem własnym przejemcy

○

zwolnienie z długu dotychczasowego dłużnika - w przeciwieństwie do
kumulatywnego przystąpienia do długu

○

zachowanie tożsamości przejmowanego długu a w konsekwencji utrzymanie się treści
dotychczasowego stosunku zobowiązaniowego.

●

Umowa dwustronna mogąca przybrać dwojaka postać:

○

umowa miedzy wierzycielem a przejemca długu - za zgodą dłużnika (art. 519 § 2 pkt.
1 k.c.)

○

umowy miedzy przejemca długu a dłużnikiem - za zgodą wierzyciela (art. 519 § 2 pkt.
2 k.c.

●

W obu postaciach umowy o przejecie długu jej strona jest przejemca długu. Umowa ta może
zagrażać interesom wierzyciela w przypadku gdy przejemca jest niewypłacalny.

●

Forma: oświadczenia woli stron umowy o przejecie długu powinny być pod sankcja
nieważności złożone na piśmie (art. 522 zd.1 k.c.). Art 522 zd.2 k.c. zastrzega formę pisemną
pod sankcja nieważności dla zgody wierzyciela. Forma ta nie została zastrzeżona dla
wyrażenia zgody przez dłużnika.

202. Skutki prawnie braku zgody dłużnika przy przejęciu długu.

Jeżeli przejecie dlugu powstaje na podstawie umowy wierzyciela z przejemca wówczas brak
zgody dłużnika powoduje nieważność umowy (art. 521 § 1 k.c.).

203. Skutki prawne braku zgody wierzyciela przy przejęciu długu.

●

Jeżeli przejecie dlugu przyjmuje postać umowy miedzy przejemca dlugu a dłużnikiem
wówczas brak zgody wierzyciela prowadzi do tego ze umowa stron wywiera tylko
ograniczone skutki miedzy nimi samymi.

●

Osoba która miała przejąć dług odpowiada względem dłużnika za to ze wierzyciel nie
będzie żądał od niej spełnienia świadczenia (art. 521 § 2 k.c.). Jest to tzw. ustawowa
konwersja przejęcia dlugu w umowę o zwolnienie dłużnika przez osobę trzecią od
obowiązku świadczenia (art. 392 k.c.).

204. Przejęcie długu a prawa uboczne zabezpieczające wierzytelność.

●

Singularna sukcesja w dług oznacza ze przejemca wstępuje w cala sytuacje prawna
dotychczasowego dłużnika. Umowa może sukcesje te ograniczyć w szczególności do długów

przyszłych (zwłaszcza warunkowych lub terminowych) lub do niektórych tylko obowiązków
składających się na dług.

●

Ogólna reguła w myśl której przejemca wstępuje w sytuacje prawna dotychczasowego
dłużnika nie obejmuje praw ubocznych zabezpieczających wierzytelność chyba ze
zabezpieczyciel wyrazi zgodę na dalsze trwanie zabezpieczenia (art. 525 k.c.). Przepis ten ma
na względzie ochronę, interesów zabezpieczycieli. Od sytuacji majątkowej dłużnika zależy
bowiem, czy zabezpieczyciele będą odpowiadać za dług zabezpieczony i czy w takim przypadku
zaspokojone zastaną ich roszczenia regresowe do dłużnika.

205. Zarzuty przysługujące przejemcy długu.

●

Przejemca dlugu wstępując w istniejący stosunek zobowiązaniowy może w konsekwencji
przedstawić zarzuty wynikające z treści tego stosunku wg stanu istniejącego w chwili
przejęcia (art. 524 § 1 k.c.).

●

Ponadto przejemca może podnieść zarzuty wynikające z umowy zawartej między nim a
wierzycielem o przejęcie długu, jak również osobiste zarzuty przysługujące mu wobec
wierzyciela z innego tytułu prawnego.

206. Zarzuty nieprzysługujące przejemcy długu.

●

Zarzutem nieprzysługującym jest zarzut potracenia, jaki miał wobec wierzyciela
dotychczasowy dłużnik (art. 524 § 1 k.c.).

●

W myśl art 524 § 2 k.c. przejemca nie może powołać się względem wierzyciela na zarzuty
wynikające z istniejącego miedzy przejmującym dług a dotychczasowym dłużnikiem
stosunku prawnego, będącego podstawa prawna przejęcia dlugu, jeżeli wierzyciel o nich
wiedział i to najpóźniej w chwili udzielenia zgody na przejecie dlugu.

207. Kumulatywne przystąpienie do długu.

●

Umowa kumulatywnego przystąpienia do długu.W razie kumulatywnego przystąpienia do
dlugu dotychczasowy dłużnik w - odróżnieniu od przejęcia dlugu - nie zostaje zwolniony z
dlugu. Pozostaje wiec nadal dłużnikiem przy czym obok niego pojawia się przystępujący do
dlugu jako drugi dłużnik.

○

Umowa może być zawarta miedzy dłużnikiem a przystępującym do dlugu; przyjmuje
wówczas postać umowy o świadczenie na rzecz osoby trzeciej (art. 393 k.c.) albo
między przystę-pującym a wierzycielem. Przystępujący do dlugu staje się dłużnikiem
solidarnym wraz z dłużnikiem dotychczasowym.

●

Ustawowe kumulatywne przystąpienie do długu. Skutki kumulatywnego przystąpienia do
dlugu ustanawia także art 55

4

k.c. Nabywca przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego staje

się dłużnikiem solidarnym - obok zbywcy - w zakresie zobowiązań związanych z prowadze-
nie tego przedsiębiorstwa lub gospodarstwa, bez względy na to z jakiego zdarzenia
zobowiązania te powstały. Dzięki tej instytucji wierzyciel uzyskuje silne zabezpieczenie
wykonania swojej wierzytelności. Ustawa:

○

wyłącza przystąpienie do dlugu o którego istnieniu nabywca nie wiedział mimo
zachowania należytej staranności. Ustawa chroni dobra wiarę nabywcy.

○

ogranicza odpowiedzialność nabywcy do wartości nabytego gospodarstwa lub
przedsiębiorstwa (pro viribus patrimoni)

208. Skarga pauliańska.

●

Dłużnik odpowida za zobowiązanie całym swym majątkiem, jaki ma w chwili
wymagalności wierzytelności. Jednak zaciągnięcie zobowiązania nie oznacza, że nie może
rozporządzać swym majątkiem.

●

Przysługuje więc wierzycielowi wtedy skarga pauliańska (art. 527-534 k.c.). Występuje w
przypadku nielojalnego zachowania się dłużnika przez doprowadzenie się do stanu
niewypłacalności w następstwie czynności dokonanych na korzyść osoby trzeciej.

Zastosowanie skargi paulińskiej prowadzi do orzeczenia względnej bezskuteczności
czynności prawnej, dokonywanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzyciela, podobnie
jak w przypadku art. 59 k.c. który reguluje m.in. przypadki gdy wierzytelność opiewa na
realne wykonanie jakiegoś zindywidualizowanego świadczenia, w szczególności
polegającego na wydaniu określonej rzeczy. Pokrzywdzony wierzyciel może w obydwu
przypadkach żądać zaspokojenia bezpośrednio od osoby trzeciej.

209. Przesłanki ochrony wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika.

●

Przesłanki ochrony pauliańskiej:

○

Chroniona wierzytelność

■

Wierzytelność musi być zaskarżalna, acz nie musi być już wymagalna, mówiąc
krócej nie podlegają skardze pauliańskiej zobowiązania niezupełne.

■

ochronie podlegają tylko wierzytelności pieniężne (okreslone w pieniądzu lub o
wartości pieniężnej), a także wierzytelności publicznoprawne. Skarga przysługuje
tylko w przypadku niewypłacalności dłużnika.

○

Czynność prawna dłużnika.

■

Skarga pauliańska chroni wierzyciela wyłącznie przed skutkami czynności prawnej
dłużnika (art. 527 § 1 k.c.), którą może być umowa oraz jednostronna czynność
prawna np. zrzeczenie. Osobą dokonującą czynności prawnej powinien być dłużnik,
jeden z dłużników solidarnych, lub poręczyciel.

■

Czynność winien wykonać dłużnik.

○

Czynność prawna dłużnika

■

musi być dokonana z pokrzywdzeniem dla wierzyciela (wskutek tej czynności
dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż
był przed dokonaniem czynności)

■

świadomość pokrzywdzenia wierzyciela. Jednak art. 529 k.c. Jeżeli w chwili
darowizny dłużnik był niewypłacalny, domniemywa się, iż działał ze świadomością
pokrzywdzenia wierzycieli. To samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się
niewypłacalny wskutek dokonania darowizny.

○

Konieczna jest korzyść osoby trzeciej (art. 527 § 1 k.c.) i w przypadku odpłatnej
korzyści majątkowej jej wiedza lub co najmniej przy zachowaniu należytej staranności
to, iż mogła się dowiedzieć że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia
wierzyciela.

■

Domniemanie – domniemywa się że osoba będąca w bliskim stosunku z dłużnikiem
(oraz przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych)
wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (art. 529
k.c.).

210. Zaskarżanie czynności dłużnika zdziałanej z pokrzywdzeniem wierzyciela.

●

Wierzyciel może żądać aby sąd uznał za bezskuteczną względem niego czynność dłużnika.
Może zrobić to na dwa sposoby:

○

wytoczenie stosownego powództwa

○

przez podniesienie zarzutu procesowego w toczącej się przeciwko niemu sprawie z
powództwa osoby trzeciej.

○

KPC. Art. 841 § 1 k.c. Osoba trzecia może w drodze powództwa żądać zwolnienia
zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej
prawa.

●

Legitymowanym biernie tzn. osobą przeciwko której kieruje się powództwo wierzyciela jest
osoba trzecia odnosząca korzyść z czynności zawartej z dłużnikiem. Przy dziedziczeniu
legitymowanym biernie jest następca dłużnika pod tytułem ogólnym. Ponadto w wypadku
gdy osoba trzecia rozporządziła uzyskaną korzyścią, wierzyciel może wystąpić
bezpośrednio przeciwko osobie, na której rzecz rozporządzenie nastąpiło, jeżeli osoba ta

wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną
albo jeżeli rozporządzenie było nieodpłatne. Wierzyciel może skorzystać z roszczeń
pauliańs. w terminie 5 lat od daty dokonania czynności (art. 534 k.c.). Jest to termin zawity.

211. Skutki prawne orzeczenia przez sąd o bezskuteczności czynności prawnej dłużnika

zdziałanej z pokrzywdzeniem wierzyciela.

●

Gdy sąd orzeknie w/w, wierzyciel uzyskuje uprawnienia do zaspokojenia się z przedmiotów
należących do osoby trzeciej (art. 532 k.c.), z którą nie łączył go żaden stosunek prawny.
Wierzyciel może dochodzić w drodze egzekucji zaspokojenia tylko z przedmiotów
majątkowych osoby trzeciej które w skutek czynności uznanej za bezskuteczną wyszły z
majątku dłużnika albo do niego nie weszły. Jeżeli przedmiotem są rzeczy zamienne lub
pieniądze, to egzekucja może odbyć się z całego majątku osoby trzeciej. Uprawnienie
wierzyciela względem osoby trzeciej jest w szczególny sposób uprzywilejowane ponieważ
może być realizowane z pierwszeństwem przed innymi jej wierzycielami. Jeżeli jest kilku
wierzycieli to pierwszeństwo przysługuje im w równym stopniu. Osoba trzecia może
zwolnić się od zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela (art. 533 k.c.), jeżeli zaspokoi tego
wierzyciela albo wskaże mu wystarczające do jego zaspokojenia mienie dłużnika

●

orzeczenie pauliańskie ma charakter konstytutywny. Zmienia sytuację prawną wierzyciela i
osoby trzeciej, przyznaje wierzycielowi prawo do uznania czynności prawnej dłuznika za
bezskuteczną (prawo o ukształtowanie stosunku prawnego). Stosunek ten ma charakter
zobowiązaniowy.

212. Pojęcie niewypłacalności dłużnika.

Niewypłacalność dłużnika oznacza sytuację, w której nie jest możliwa w danym momencie
realizacja roszczeń finansowych. Z prawnego punktu widzenia stan ten ma miejsce, gdy
majątek dłużnika, z którego, z uwzględnieniem przepisów KPC, przeprowadzona mogłaby
być egzekucja, nie wystarcza do zaspokojenia roszczeń finansowych wierzyciela. Dowód
niewypłacalności stanowić może zdarzenie wskazujące na „aktualny brak środków
materialnych (finansowych) na spełnienie zobowiązania, z którego wynika obowiązek
świadczenia pieniężnego”. Dowód taki stanowić może więc faktyczne zaprzestanie
spłacania długu, a także złożenie wyjawienia majątku w postępowaniu o wyjawienie
majątku (art. 913 – 920 KPC) oraz wszelkie inne dostępne środki dowodowe. Walor ten
może pełnić także bezskuteczność przeprowadzonej na majątku dłużnika egzekucji,
wykazana np. postanowieniem o jej umorzeniu na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 KPC (jeżeli
„z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych”)

213. Wierzytelność podatkowa a skarga pauliańska.

●

Skarga pauliańska jest instytucją materialnego prawa cywilnego. A zatem służy jedynie
ochronie wierzytelności cywilnoprawnych. Takiego charakteru nie mają publicznoprawne
wierzytelności przysługujące Skarbowi Państwa z tytułu zobowiązań podatkowych. W
doktrynie i orzecznictwie prawa przeważa pogląd o autonomii i partykularyzmie prawa
podatkowego. Wyrazem takiego rozdziału jest niedopuszczalność stosowania instytucji
prawa cywilnego w zakresie zobowiązań podatkowych, o ile nie wynika to wyraźnie z
przepisów prawa.

●

Z orzecznictwa sądowego w Polsce:

○

Sąd Apelacyjnyw Katowicach: „nie jest dopuszczalna droga sądowa do dochodzenia
przez organ podatkowy ochrony wierzytelności podatkowej w trybie zaskarżenia
czynności dłużnika zdziałanych ze szkodą dla wierzyciela na podstawie art. 527 i
następnych KC”.

○

SN: „Nie jest dopuszczalna ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika (art.
527 KC), jeżeli wierzytelność Skarbu Państwa wynika z wydanej decyzji organu
podatkowego ustalającej zobowiązanie podatkowe dłużnika”.

○

Sąd Apelacyjny w Gdańsku: „przepisów skargi pauliańskiej (art. 527-532 KC) nie stosu-
je się do należności celnych, które nie są wierzytelnościami cywilnoprawnymi, lecz
świadczeniami publicznoprawnymi o charakterze fiskalnym, dla sprawnego egzekwo-
wania których zarówno ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, jak i
Prawo celne zostały wyposażone w wyczerpujące i szczegółowe uregulowania prawne

214. Zobowiązania publicznoprawne a skarga pauliańska.

●

Stanowisko pierwsze z orzecznictwa: "skarga pauliańska" jest instytucją materialnego prawa
cywilnego. A zatem służy jedynie ochronie wierzytelności cywilnoprawnych. Takiego
charakteru nie mają publicznoprawne wierzytelności przysługujące Skarbowi Państwa z
tytułu zobowiązań podatkowych. W doktrynie i orzecznictwie prawa przeważa pogląd o
autonomii i partykularyzmie prawa podatkowego. Wyrazem takiego rozdziału jest
niedopuszczalność stosowania instytucji prawa cywilnego w zakresie zobowiązań
podatkowych, o ile nie wynika to wyraźnie z przepisów prawa.

●

Stanowisko odmienne z orzecznictwa : Zobowiązania publicznoprawne obejmują naliczone,
lecz jeszcze niezapłacone podatki, składki ubezpieczeń społecznych, składki ubezpieczenia
zdrowotnego itp. W tych wypadkach skarga pauliańska może być wykorzystywana np. przez
organy podatkowe, które mają problemy ze ściągnięciem zaległości podatkowych.
Konstrukcją skargi pauliańskiej objęta jest także w drodze zastosowania analogii
wierzytelność publicznoprawna - uznał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 maja 2005 r.,
sygn. akt I CK 677/04 dotyczącym zaległości podatkowych. Może być ona skuteczna
szczególnie w przypadku transakcji, których przedmiotem są nieruchomości

215. Ugoda sądowa a skarga paulińska.

●

Przedmiotem skargi pauliańskiwej mogą być niemal wszystkie czynności prawne
rozporządzajace lub zobowiązująco-rozporządzajace, tj. w szczególności: umowy. Również
niektóre czynności procesowe, uznane moga być jako przedmiot skargi pauliańskiej.
Szczególną taką czynnością, może być zawarcie ugody, a zaskarżeniu czynności procesowej
nie stoi na przeszkodzie prawomocne orzeczenie sądu w sprawie takiej czynności.

●

Z orzecznictwa: Skargą pauliańską można zaskarżyć także ugodę sądową, po zawarciu
której doszło do umorzenia postępowania. W uchwale SN przyjęto, że przedmiotem
zaskarżenia skargą pauliańską mogą być nawet „działania dłużnika niemające charakteru
czynności prawnej, jednakże będące aktem jego świadomego działania i powodujące
pokrzywdzenie wierzyciela na skutek uszczuplenia majątku przez dłużnika”.

216. Upadłość dłużnika a skarga paulińska.

●

Skarga pauliańska jest instytucją uniwersalną i znajduje zastosowanie zarówno w przypadku
niewypłacalności, gdy nie ogłoszono upadłości dłużnika jak i w przypadku, gdy upadłość
dłużnika została ogłoszona przez sąd. Z tym, że w postępowaniu upadłościowym dodatkowo
ochronie interesów wszystkich wierzycieli służą inne „odmiany” skargi pauliańskiej –
pozbawione przede wszystkim przesłanki wiedzy dłużnika i osoby trzeciej o fakcie
pokrzywdzenia wierzycieli.

●

Prawo upadłościowe i naprawcze stanowi, że czynności prawne dokonane przez upadłego
po ogłoszeniu upadłości są nieważne, jednakże na mocy przepisów art. 127-135 niejako
rozciągają skutki ogłoszenia upadłości na czas przed jej ogłoszeniem. Niektóre czynności,
co do których istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że zostały dokonane z
pokrzywdzeniem wierzycieli, są bezskuteczne w stosunku do masy upadłości z mocy prawa.
Już samo ogłoszenie upadłości powoduje powstanie stanu bezskuteczności. Jednak jednym z
rodzajów obejmującym czynności, które nie są bezskuteczne z mocy prawa ani za
bezskuteczne nie mogą zostać uznane, postanowieniem sędziego-komisarza są te, które
podlegają zaskarżeniu na podstawie przepisów kodeksu cywilnego o skardze pauliańskiej z
pewnymi modyfikacjami wynikającymi ze specyfiki postępowania upadłościowego.

●

Osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową wskutek czynności prawnej dokonanej z
dłużnikiem, może zgodnie z przepisem art. 533 k.c. zwolnić się od zadośćuczynienia
roszczeniu wierzyciela poprzez jego zaspokojenie albo wskazanie majątku dłużnika
wystarczającego do zaspokojenia roszczenia wierzyciela. W postępowaniu upadłościowym
zwolnienie się osoby trzeciej może nastąpić poprzez przekazanie korzyści uzyskanej z
czynności z upadłym do masy upadłości. Jest to tzw. upoważnienie przemienne.

217. Nieskuteczność egzekucji a skarga paulińska.

●

W wypadku kiedy egzekucja jest nieskuteczna np. ponieważ dłużnik mając świadomość
nieuchronności postępowania komorniczego pozbywa się jedynego przedmiotu, który
mógłby pomóc w zaspokojeniu wierzycieli przysługuje możliwość wniesienia skargi
paulińskiej ponieważ w takiej sytuacji następuje ewidentne pogorszenie sytuacji
wierzycieli.

●

Jeżeli dłużnik świadomie działa nieuczciwie w stosunku do wierzyciela, a osoba trzecia
uzyska z tego korzyść materialną, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za
bezskuteczną w stosunku do niego. Orzeczenie bezskuteczności oznacza, że wierzyciel
może zaspokoić swe roszczenia, chociaż właścicielem rzeczy jest już ktoś inny. Musi jednak
wykazać, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, a beneficjent
transakcji o tym wiedział (lub mógł się dowiedzieć).

218. Cechy umowy sprzedaży jako czynności prawnej.

●

Sprzedaz jest umową nazwaną umożliwiającą zbywanie i nabywanie własnosci, praw
podmiotowych, zbywalnych (np. użytkowanie wieczyste, majątkowe prawa autorskie i inne)
oraz dającą możliwoś-ci korzystania z różnych postaci energii (energii elektrycznej,
cieplnej) w ramach obrotu dostosowanego do rynku towarowo-pieniężnego.

●

zobowiązanie się sprzedawcy do przeniesienia na kupującego własności i wydania rzeczy
(art. 535 k.c.) oraz zobowiązanie się kupującego do zapłaty ceny i odbioru przedmiotu
sprzedaży. Zobowiązanie do odebrania jest przyporządkowane funkcjonalnie świadczeniu
sprzedawcy.

●

sprzedaż dochodzi do skutku , kiedy strony uzgodnią przedmiot oraz cenę (essentialia
negotii)

●

jest umową:

○

konsensualną (wydanie rzeczy nie jest konieczną przesłanką jej zawarcia, lecz
elementem wykonania umowy).

○

odpłatną,

○

wzajemną (świadzenie jednej ze stron ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej)

○

zobowiązującą, która jednak jeśli dotyczy rzeczy onaczonej co do tożsamości wykonuje
również skutek rozporzadzający – art. 155 § 1 k.c. (analogicznie w zakresie przenie-
sienia wierzytelności – art. 510 § 1 k.c. oraz spadku – art. 1052 § 1 k.c.), stąd też bywa
określana jako czynność zobowiązująco-rozporządzająca (czynność o podwójnym
skutku).

●

Sprzedaż dochodzi do skutku , kiedy strony uzgodnią przedmiot oraz cenę (essentialia
negotii). Elementy te muszą być wyznaczone przez strony. Jednak mogą to być tylko
podstawy do ustalenia ceny: art. 536 § 1 k.c. Cenę można określić przez wskazanie podstaw
do jej ustalenia. Przedmiot świadczenia musi być określony na tyle, jak to jest potrzebne do
jego indywidualizacji w chwili wykonania umowy (mogą być rzeczy oznaczone co do
tożsamości lub gatunkowo.

●

Forma zawarcia. Umowa sprzedaży nie zastrzega żadnej formy szczegolnej. Jednak jw:
sprzedaż nieruchomości (art. 158 k.c.), użytkowania wieczystego (art. 237 k.c.), spadku (art.
1052 k.c.) - wymaga formy aktu notarialnego. Przy sprzedaży rzeczy ruchomych – forma
jest dowolna.

●

Tryb zawarcia: Najczęściej zawiera się umowę sprzedaży przez przyjęcie oferty, w drodze

negocjacji, aukcji lub przetargu (art. 66 i nast. k.c.). Art. 543 k.c.: wystawienie rzeczy w
miejscu sprzedaży na widok publiczny z oznaczeniem ceny uważa się za ofertę sprzedaży.
Art. 68 k.c.: Przyjęcie oferty dokonane z zastrzeżeniem zmiany lub uzupełnienia jej treści
poczytuje się za nową ofertę. Jednak między przedsiębiorcami: art. 68

1

k.c.: W stosunkach

między przedsiębiorcami odpowiedź na ofertę z zastrzeżeniem zmian lub uzupełnień
niezmieniających istotnie treści oferty poczytuje się za jej przyjęcie. W takim wypadku
strony wiąże umowa o treści określonej w ofercie, z uwzględnieniem zastrzeżeń zawartych
w odpowiedzi na nią. Art. 68

2

k.c.: Jeżeli przedsiębiorca otrzymał od osoby, z którą

pozostaje w stałych stosunkach gospodarczych, ofertę zawarcia umowy w ramach swej
działalności, brak niezwłocznej odpowiedzi poczytuje się za przyjęcie oferty.

219. Wady fizyczne rzeczy sprzedanej - pojęcie, rodzaje.

●

Art.556 k.c. Są to:

○

wady zmniejszające jej wartość, użyteczność wynikającą z umownie określonego celu,
okoliczności lub przeznaczenia rzeczy,

○

wada taką jest także brak własciwości rzeczy, o istnieniu których sprzedawca zapewnił
kupującego

○

wydanie rzeczy w stanie niezupełnym. Wadliwa może być w takich okolicznościach
rzecz zarówno nowa jak i używana.

●

Nie są wadami rzeczy, a jedynie stanowią nienależyte wykonanie zobowiązań braki
ilościowe dot. niepełnej masy, miary, itp. Dla oceny wad fizycznych mająznaczenie względy
funkcjonalne.

●

Pojęcie dotyczy rzeczy nowych i używanych.

220. Wady prawne rzeczy sprzedanej – pojęcie, rodzaje.

●

Wada prawna, gdy rzecz:

○

jest własnością innej osoby niż sprzedawca lub

○

jest obciążona prawem lub prawami takiej osoby (odnosi się to także do praw
względnych jeśli są skuteczne wobec nabywcy), a w razie sprzedaży praw – jeśli prawo
będące przedmiotem umowy nie istnieje.

●

W sposób szczególny została uregulowana odpowiedzialność z tytułu rękojmii za wady
zwierząt (art. 571 k.c.). Wadą prawną jest, gdy sprzedający jest tylko współwłaścicielem
rzeczy. Obciążenia to nie tylko ograniczone prawa rzeczowe (zastaw, służebność), lecz także
zajęcie rzeczy w postępowaniu egzekucyjnym.

221. Rękojmia za wady rzeczy sprzedanej - przesłanki i zasada odpowiedzialności.

●

Pojęcie. To swoisty system odpowiedzialności sprzedawcy w razie sprzedaży przedmiotu
wadliwego.

●

Zasada odpowiedzialności: zasada ryzyka. Sprzedawca nie może się od niej zwolnić
wykazując, że nie ponosi winy spowodowania wady przedmiotu sprzedanego.

●

Zakres rękojmii: wady fizyczne powstałe przed przejściem na kupującego niebezpieczeńst-
wa utraty lub uszkodzenia rzeczy (wydanie rzeczy), zapowstałe później sprzedawca
odpowiada, gdy wynikły z przyczyny tkwiącej już poprzednio (wady ujawniające się w
związku z używaniem rzeczy). Sprzedawca nie odpowiada za wady, o których kupujący
wiedział (moment zawarcia umowy, gdy wydanie później: chwila wydania rzeczy).
Rękojmia nie powstaje przy sprzedaży licytacyjnej w postępowaniu egzekucyjnym i
upadłościowym.

●

Przesłanki odpowiedzialności:

○

istnienie wad fizycznych lub prawnych (omówienie powyżej)

○

zawiadomienie o wadzie.

■

Wada fizyczna: trzeba zawiadomić o wadzie w ciągu miesiąca od jej wykrycia, a gdy
zbadanie rzeczy jest w danych stosunkach przyjęte - w ciągu miesiąca po upływie

czasu, w którym przy zachowaniu należytej staranności mógł ją wykryć. W
sprzedaży pomiędzy osobami prowadzącymi działalność gospodarczą, kupujący traci
uprawnienia z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty
przy rzeczach danego rodzaju i niezwłocznie nie zawiadomił o wadzie. Trzeba
chociaż wysłać list polecony.

■

Wada prawna. Nie jest konieczne zawiadomienie sprzedawcy.

222. Uprawnienia z tytułu rękojmii za wady fizyczne rzeczy sprzedanej.

●

odstąpienie od umowy chyba, że sprzedawca niezwłocznie wymieni rzecz wadliwą na wolną
od wad.

○

Forma dowolna, chyba że umowa sprzedaży na pośmie lub w innej formie szczególnej,
wówczas forma pisemna.

○

Obowiązek zwrotu otrzymanych świadczeń wg przepisów o odstąpieniu od umowy wz.

○

nieskuteczne, gdy sprzedawca niezwłocznie wymieni rzecz na wolną od wad lub usunie
wady (skuteczne tylko raz)

●

żądanie obniżenia ceny. Żądanie jest skuteczne w takim zakresie, w jakim wartość rzecz
wolnej od wad pozostaje do jej wartości obliczonej z uwzględnieniem istniejących wad.

●

żądanie dostarczenia rzeczy wolnych od wad (tylko rzeczy oznaczone co do gatunku) –
kryterium jest zastępowalność.trzeba zwrócić wadliwe rzeczy.

●

żądanie usunięcia wady rzeczy, jeżeli rzecz jest oznaczona, co do tożsamości, a sprzedawca
jest jej wytwórcą.

●

Uprawnienia te mogą być wykonywane niezależnie od uprawnień z tytułu gwarancji.

●

Art. 566. § 1. Jeżeli z powodu wady fizycznej rzeczy sprzedanej kupujący odstępuje od
umowy albo żąda obniżenia ceny, może on żądać naprawienia szkody poniesionej wskutek
istnienia wady, chyba że szkoda jest następstwem okoliczności, za które sprzedawca nie
ponosi odpowiedzialności. W ostatnim wypadku kupujący może żądać tylko naprawienia
szkody, którą poniósł przez to, że zawarł umowę, nie wiedząc o istnieniu wady; w
szczególności może żądać zwrotu kosztów zawarcia umowy, kosztów odebrania, przewozu,
przechowania i ubezpieczenia rzeczy oraz zwrotu dokonanych nakładów w takim zakresie,
w jakim nie odniósł korzyści z tych nakładów. § 2. Przepisy powyższe stosuje się
odpowiednio, gdy kupujący żąda dostarczenia rzeczy wolnych od wad zamiast rzeczy
wadliwych albo usunięcia wady przez sprzedawcę.

223. Uprawnienia z tytułu rękojmii za wady prawne rzeczy sprzedanej.

●

odstąpienie od umowy chyba, że sprzedawca niezwłocznie wymieni rzecz wadliwą na wolną
od wad

●

żądanie obniżenia ceny

●

żądanie dostarczenia rzeczy wolnych od wad ( tylko rzeczy oznaczone, co do gatunku)

●

żądanie usunięcia wady rzeczy, jeżeli rzecz jest oznaczona, co do tożsamości, a sprzedawca
jest jej wytwórcą

●

art. 574 k.c. Jeżeli z powodu wady prawnej rzeczy sprzedanej kupujący odstępuje od
umowy albo żąda obniżenia ceny, może on żądać naprawienia szkody poniesionej wskutek
istnienia wady, chyba że szkoda jest następstwem okoliczności, za którą sprzedawca
odpowiedzialności nie ponosi. W ostatnim wypadku kupujący może żądać tylko
naprawienia szkody, którą poniósł przez to, że zawarł umowę nie wiedząc o istnieniu wady;
w szczególności może on żądać zwrotu kosztów zawarcia umowy, kosztów odebrania,
przewozu, przechowania i ubezpieczenia rzeczy oraz zwrotu dokonanych nakładów w takim
zakresie, w jakim nie odniósł z nich korzyści, a nie otrzymał ich zwrotu od osoby trzeciej.
Może również żądać zwrotu kosztów procesu.

224. Akty staranności i ich znaczenie prawne.

●

Aktem staranności jest zawiadomienie sprzedawcy o wadzie. W odniesieniu do wady

fizycznej rzeczy jest to przesłanka bezwzględna dochodzenia uprawnień z tytułu rękojmi.

●

Znaczenie prawne. W wypadku przekroczenia terminu kupujący traci uprawnienia z tytułu
rękojmi, jeżeli nie zawiadomi sprzedawcy o wadzie w ciągu miesiąca od jej wykrycia, a gdy
zbadanie rzeczy jest w danych stosunkach przyjęte - w ciągu miesiąc po upływie czasu, w
którym przy zachowaniu należytej staranności mógł ją wykryć. Z tytułu gwarancji kupujący
uprawnienia te straci w wypadku nie zawiadomienia sprzedającego o wadzie w przeciągu
dwóch miesięcy od daty jej wykrycia.

225. Terminy przy rękojmi za wady rzeczy sprzedanej.

●

W wypadku wykrycia wady należy ją zgłosić w przeciągu miesiąca od jej wykrycia.

●

Wady fizyczne. Uprawnienie z tytułu rękojmi wygasa z upływem roku, a w przypadku
budynków 3 lata terminy biegną od chwili wydania rzeczy

●

Wady prawne. Uprawnienie z tytułu rękojmi wygasa z upływem roku od chwili dowiedzenia
się o wadzie.

●

Są to terminy zawite. Po ich upływie może być podniesiony zarzut z tytułu rękojmii.

226. Odpowiedzialność z tytułu gwarancji.

●

Odpowiedzialność wynikająca z gwarancji oparta jest na zasadzie ryzyka.
Odpowiedzialność z tytułu gwarancji polega na zobowiązaniu się wystawcy dokumentu
gwarancji (gwaranta) do spełnienia odpowiednich świadczeń na wypadek, gdyby o oznaczo-
nym terminie (okres gwarancyjny) ujawniły się wady fizyczne sprzedanej rzeczy. Sprzedaw-
ca udziela kupującemu z reguły takiej gwarancji na piśmie przy zawarciu umowy sprzedaży.
Jeśli w umowie gwarancyjnej nie zastrzeżono inaczej – jest to okres roku.

●

Gwarancja jakości ma względem sprzedaży charakter akcesoryjny; uzależniona jest od
ważnej umowy sprzedaży. W odróżnieniu od rękojmi, gwarancja nie powstaje ex lege, lecz
na podstawie czynności prawnej. Udzielenie gwarancji jest dobrowolne. Do zawarcia
gwarancji potrzebne jest wręczenie kupującemu dokumentu gwarancyjnego. Oświadczenie
woli gwarant w formie pisemnej (ad probationem) natomiast oświadczenie woli kupującego
może być złożone w dowolny sposób.

●

Art. 578 k.c. Jeżeli w gwarancji inaczej nie zastrzeżono, odpowiedzialność z tytułu gwa-
rancji obejmuje tylko wady powstałe z przyczyn tkwiących w sprzedanej rzeczy.

227. Uprawnienia z tytułu gwarancji.

●

Z tytułu gwarancji przysługują kupującemu skromniejsze uprawnienia niż z tytułu rękojmi,
nie może on odstąpić od umowy, ani żądać obniżenia ceny. W razie wątpliwości poczytuje
się, że wystawca dokumentu gwarancyjnego jest obowiązany:

○

do usunięcia wad fizycznych

○

do dostarczenia rzeczy wolnej od wad.

●

O wyborze świadczenia decyduje gwarant.

●

Termin gwarancji biegnie na nowo od chwili dostarczenia rzeczy wolnej od wad albo w
chwili zwrócenia rzeczy naprawionej.

●

Rzecz powinna być dostarczona gwarantowi, ale na jego koszt do miejsca wskazanego w
gwarancji. Przez czas od wydania rzeczy gwarantowi do jej odebrania przez uprawnionego
ryzyko uszkodzenia lub utraty rzeczy ponosi gwarant. Z obowiązku spełnienia świadczenia
gwarant powinien wywiązać się w „odpowiednim" terminie

228. Rękojmia za wady rzeczy sprzedanej a gwarancja jakości

●

Kupujący może wykonywać uprawnienia z tytułu rękojmii za wady fizyczne rzeczy,
niezależnie od uprawnień wynikających z gwarancji (gwarancja: tylko wady fizyczne).
Kupujący może wybrac, czy chce skorzystać z rękojmii, czy z gwarancji (art. 579 k.c.).

●

Analogicznie jak rekojmia za wady gwarancja nie wyłącza odpiowiedzialności
odszkodowawczej na zasadach ogolnych (art. 471 i nast. k.c.).

●

jest mozliwość dochodzenia odszkodowania na podstawie art. 415 i nast. k.c.
(odpowiedzialność odszkodowawcza deliktowa) – jeśli w sposób zawiniony nastapiło
wprowadzenie do obrotu przedmiotów zagrażających bezpieczeństwu i w konsekwencji
doszło do powstania szkody.

229. Sprzedaż na raty.

●

Art. 583-588 k.c. Jest kwalifikowaną podmiotowo postacią sprzedaży o dominujących
funkcjach konsumpcyjnych, sprzedawca: podmiot prowadzacy przedsiębiorstwo, kupujacy:
osoba fizyczna. Przedmiotem może być tylko rzecz ruchoma nabyta na własne potrzeby,
treścią umowy: wydanie rzeczy ruchomej przed całkowitą zapłatą ceny. Kredytującym może
by sprzedawca lub bank na podstawie odrębnej umowy (częściej). Wówczas to stosunek
złozony:

○

sprzedawca – kupujacy: stosunek sprzedaży

○

bank – kupujacy – sprzedaż na raty.

●

Sytuacja sprzedawcy. Interes sprzedawcy: chroniony, bo może on odstąpić od umowy,
obowiązek zapłaty ceny może być objety natychmiastową wymagalnością, jeśli nie będzie
zapłacona określona ilość rat. Art. 586 k.c. Odstapienie od umowy wymagane jest
wyznaczenie kupującemu odpowiedni termin na uregulowanie zaległości.

●

Sytuacja kupującego. Interes jego jest chroniony:

○

ograniczenie mozliwości wyłączenia czyograniczenia z tytułu rtękojmii za wady;

○

umowa sprzedaży na raty nie może ograniczać kupującemu mozliwości wykonywania
tych uprawnień (art. 584 k.c.).

○

zastrzeżenie terminu płatności rat na korzysc dłużnika (por. art. 457 k.c. w zw. z art. 585
k.c.)

230. Sprzedaż z zastrzeżeniem prawa własności.

●

Ogranicza uprawnienia nabywcy. Sprzedawca zastrzega sobie własność rzeczy sprzedanej
do uiszczenia ceny. Wówczas umowa jest zawarta pod warunkiem zawieszającym. Art. 589,
590, 591 k.c.

●

zastrzeżenie własności powinno mieć formę pisemną, a jeżeli ma być skuteczne wobec
wierzycieli kupującego – z data pewną; odebranie rzeczy z powodu nie uzyskania całej
kwoty łączy się z uprawnieniem sprzedawcy do żądania od kupującego wynagrodzenia za
zużycie lub uszkodzenie rzeczy.

231. Sprzedaż na próbę.

●

odpowiednio: sprzedaż z zastrzeżeniem zbadania rzeczy przez kupującego

●

Art. 592 k.c. Decydującą rolę ma wola kupującego. Słabsza pozycja sprzedawcy. Ma prawo
wyznaczenia terminu na zbadanie rzeczy lub ocenę sprzedawanej rzeczy. Definitywne
nabycie własności: milczące uznanie rzeczy za dobrą przez kupującego po odebraniu przez
niego rzeczy – na skutek upływu tak oznaczonego umownie terminu.

●

Odróżnienie umowy sprzedaży na próbę od sprzedaży z zastrzeżeniem mozliwości wymiany
zakupionej rzeczy na inną oraz odstąpienia od umowy w oznaczonym terminie.

●

Umowy o takiej treści są umowami bezwarunkowymi i tym samym zasadniczo prowadzą do
przejścia własności rzeczy.

232. Sprzedaż z zastrzeżeniem prawa odkupu.

●

Art. 593-595 k.c. Fukcja: zapewnienie sprzedawcy mozliwości „powrotnego” nabycia
sprzedanej rzeczy. Zastrzeżenie takie osłabia skutek umowy. Realizacja: przez oświadczenie
złożone przez uprawnionego nabywcy rzeczy w oznaczonym przez storny terminie, nie
dłuższym niż 5 lat.

●

Charakter prawny i sposób realizacji. Sporny – jako oferta lub uprawnienie kształtujące.
Prawo odkupu jest prawem niezbywalnym i niepodzielnym, każdy z kilku uprawnionych

może je wykonać w całości. Skutek: powstanie obowiązku „powrotnego” przeniesienia
własności na sprzedawcę przez kupującego za zwrotem ceny, kosztów sprzedaży oraz
nakładów (koniecznych). Wywołuje skutek względem kupujacego.

233. Prawo pierwokupu.

●

Art. 596-602 k.c. Fukcja: zapewnienie uprawnionemu mozliwości pierwszeństwa nabycia
rzeczy na wypadek sprzedaży oznaczonej rzeczy przez zobowiązanego osobie trzeciej.
Słabsza niż prawo odkupu, można je zrealizowac, gdy nabywca będzie chciał przenieść
swoją własność na osobę trzecią. Zobowiązany nie może zawrzeć umowy bezwzględnie
obowiązującej z osobą trzecią, musi być tam warunke nieskorzystania z prawa pierwokupu.

●

Źródła prawa pierwokupu:

○

postanowienia ustawowe (głównie nieruchomości rolne i nabyte pierwotnie od SP lub
gminy)

○

czynnosci prawne (testament, umowy). Może przysługować osobie trzeciej, spoza
umowy.

●

Jest prawem bezterminowym, niezbywalnym i co do zasady niepodzielnym (wyjątek może
wynikać z przepisów szczegolnych). Gdy przysługuje kilku podmiotom, brak realizacji
przez jednego nie wyłącza innych.

●

Realizacja. Wiąże się z zawarciem przez zobowiązanego umowy sprzedaży z osobą trzecią.
Zastrzeżenie warunku zawieszającego, musi zawiadomić uprawnionego o możliwości
(miesiąc – co do nieruchomości, tydzień do rzeczy ruchomej. Wykonanie prawa pierwokupu
– złożenie oświadczenia w sprawie wykonania prawa pierwokupu. Powoduje to zawarcie
umowy tej samej treści, co między sprzedawcą a osobą trzecią. Brak wykonania – czyni
umowę w pełni skuteczną.

●

Prawo pierwokupu ma charakter względny.Powstaje odpowiedzialność odszkodowawcza
wobec uprawnionego tytułem prawa pierwokupu.

●

Wyjątek: prawo pierwokupu z mocy ustawy SP, gminie, współwłaścicielom oraz
dzierżawcom, kiedy to umowa jest dotknięta nieważnością.

234. Cechy darowizny jako czynności prawnej.

●

Definicja ustawowa. Art. 888 § 1k.c. Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do
bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.

●

To umowa nieekwiwalentna. Bezpłatne świadczenie na rzecz obdarowanego. Ma odmienny
charakter prawny, jest jednostronnie zobowiązująca. Art. 155, 510, 1052 k.c. jeśli spełnione
te przesłanki, wywołuje skutek rozporządzający. Odróżnia się od umowy darowizny
użyczenie (mozliwość korzystania z cudzej rzeczy), nieoprocentowaną pożyczkę,
nieodpłatne zlecenie i inne przypadki, gdy odpłatnośc nie stanowi elementu przedmiotowo
istotnego.

●

nieodpłatny charakter

○

ograniczenia odpowiedzialności za szkkodę wynikłą z braku wykonania lub
nienależytego wykonania umowy do winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa darczyńcy

○

Należy przez nią rozumieć brak ekwiwalentu ekonomicznego jako odpowiednika
świadczenia właściciela nieruchomości, diopuscić jednak należy inne niż ekonomiczne
ekwiwalenty, np. moralny.

●

Charakter prawny:

○

umowa konsensualna, jednostronnie zobowiązująca i kazualna. Jest to też umowa
kwalifikowana podmiotoo po stronie nabywcy – może nim być gmina albo SP.

○

stosuje się do niej wprost art. 155 k.c. do prowadzi w zakresie jej wykonania do
wystąpienia jednocześnie skutku rozporzadzającego, tak jak w odniesieniu do umowy
sprzedaży, zamiany i innych umów odpłatnych.

○

Zasadniczo strony umowy przekazania nieruchomości mogą tą kwestię ułożyć
odmiennie. Jej przedmiotem może być tylko nieruchomość (por. art. 46 k.c.), w efekcie

jej zawarcie wymaga dochowania formy aktu notaialnego (por. art. 158 k.c.).

235. Zawarcie umowy darowizny.

●

Umowa darowizny może być zawarta:

○

jako umowa sformalizowana (akt notarialny). Umowa konsensualna.

○

gdy nie ma przepisu szczególnego, ustawodawca zezwala na zawarcie umowy darowiz-
ny poprzez jej wykonanie. Rzadki przykład umowy realnej. Ograniczone zastosowanie.

●

Zawarcie umowy darowizny- stronami umowy są darczyńca i obdarowany, mogą być to

osoby fizyczne i osoby prawne; ustawa zastrzega w interesie darczyńcy, że jego
oświadczenie woli powinno być złożone w formie aktu notarialnego, przyjęcie
darowizny może mieć formę dowolną, z umowy darowizny wynika dla darczyńcy
obowiązek jej wykonania,a więc zrealizowania świadczenia, darczyńca odpowiada za
szkody wynikłe z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania tylko w
wypadku gdy można mu przypisać winę umyślną lub rażące niedbalstwo; natomiast
darczyńca może żądać odsetek za opóżnienie się darczyńcy dopiero od dnia wytoczenia
powództwa- są to złagodzone formy odpowiedzialności, ponieważ umowa darowizny
jest formą nieodpłatną; tak samo odpowiedzialność za wady rzeczy uszkodzonej
ogranicza się tylko do naprawienia szkody, przez to że darczyńca wiedząc o wadach nie
zawiadomił obdarowanego; obowiązki z umowy odnoszą się tylko do jednej strony-
darczyńcy.

236. Odwołanie darowizny.

●

odwołanie darowizny: dopuszczalne jest odwołanie darowizny w razie rażącej
niewdzięczności obdarowanego w stosunku do darczyńcy, uprawnienie to przysługuje:

○

darczyńcy, który jednak nie może odwołać darowizny, jeżeli obdarowanemu przebaczył

○

spadkobiercom darczyńcy - po jego śmierci, z powołaniem na:

■

przyczyny, które mógł podnieść darczyńca, jeżeli w chwili jego śmierci był on
uprawniony do odwołania darowizny

■

umyślne spowodowanie przez obdarowanego śmierci darczyńcy

●

uprawnienie od odwołania darowizny wygasa:

○

w razie przebaczenia obdarowanemu

○

z upływem jednego roku, od dnia w którym darczyńca dowiedział się o niewdzięczności,
jest to termin zawity, dot. On również spadkobierców darczyńcy

●

Odwołanie darowizny musi być w formie pisemnej. Darowizny nie można odwołać, jeśli
jest ona zgodna z zasadami współżycia społecznego, np. w wdzięczności za uratowanie
życia.

237. Polecenie przy darowiźnie.

●

Polecenie przy darowiźnie- w darowiźnie można zamieścić postanowienie nakładającego na

obdarowanego obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania; polecenie stanowi
jeden z elementów umowy, obdarowany przyjmuje darowiznę obciążoną poleceniem;
polecenie charakteryzuje się tym, że nie czyni ono nikogo wierzycielem; wypełnienie
polecenia można domagać się dopiero po wynokaniu darowizny, obdarowany może
zwolnić się od obowiązku polecenia poprzez oddanie przedmiotu darowizny, w takim
stanie w jakim przedmiot znajduje się w chwili żądania; obdarowany zostanie zwolniony
z polecenia jeżeli jest to usprawiedliwione istotna zmiana stosunków.

238. Obowiązek utrzymania darczyńcy w razie niedostatku.

●

obowiązek utrzymania darczyńcy w razie niedostatku- darczyńca może żądać od

obdarowanego środków utrzymania potrzebnych dla niego samego i dla tych, wobec
których darczyńca ma obowiązki alimentacyjne, obdarowany może zwolnić się od tego
obowiązku zwracając darczyńcy wartość wzbogacenia, tzn. przez wydanie przedmiotu

darowizny lub sumy pieniężnej

239. Cechy najmu jako czynności prawnej.

●

Najem został skonstruowany jako umowa wzajemna, przez którą wynajmujący zobowiązuje
się oddać rzecz najemcy do używania na czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca
zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz.

●

Przedmiotem najmu mogą być wszelkiego rodzaju rzeczy (ruchome i nieruchome), jak
również ich części składowe. Z najmu wypływa uprawnienie najemcy do korzystania z
rzeczy tylko w ograniczonym zakresie, a mianowicie do jej używania.

●

Okres trwania najmu może być z góry oznaczony w treści umowy najmu, ustawodawca
zastrzegł maksymalny czas związania na 10 lat a umowy zawarte na czas dłuższy poczytuje
się po upływie tego terminu za zawarte na czas nieokreślony. Okres trwania najmu może nie
być oznaczony w umowie najmu. W przypadku takim najem ulega zakończeniu przez
wypowiedzenie przez każdą ze stron

●

Według art., 673 § 3 k.c., jeżeli czas trwania najmu jest oznaczony, zarówno wynajmujący
jak i najemca mogą wypowiedzieć najem w wypadkach określonych w umowie. Mogą to
być nie tylko ściśle, precyzyjnie opisane w umowie zdarzenia, ale również przyczyny
wskazane w sposób ogólniejszy w tym za pomocą formuły "ważne powody". Ponadto w
umowie można zdecydować, czy wypowiedzenie wymaga zachowania wyprzedzających
terminów.

●

Umowę najmu zawiera się w sposób ogólnie przewidziany dla umów konsensualnych.
Umowa najmu, co do zasady, powinna być zawarta w formie dowolnej. Natomiast dla
umów najmu nieruchomości lub pomieszczeń na czas dłuższy niż rok przepis szczególny
art. 660 KC wymaga formy pisemnej, której niezachowanie powoduje, że umowę uważa się
za zawartą na czas nieoznaczony.

●

odpowiedzialność za wady przedmiotu najmu: na zasadzie rękojmii (art. 664 § 1 k.c.,
realizacja uprawnień najemcy nie jest uzalezniona o winy, wiedzy o wadach, nie wyłącza też
dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych. Najemca nie ma obowiązku
zawiadomienia wynajmującego o wadach. Uprawnienia najemcy: może żądać obniżenia
czynszu za czas trwania wady – jeśli wada ogranicza umówiony uzytek przedmiotu najmu
albo wypowiedzieć najem bez zachowania terminów wypowiedzenia – jeśli wada
uniemozliwia umówione odszkodowanie itd. (art. 664 k.c.)

240. Obowiązki wynajmującego.

●

Wynajmujący jest obowiązany przede wszystkim wydać najemcy rzecz najętą, w stanie
przydatnym do umówionego użytku.

●

Następnie powinien tę rzecz utrzymywać w takim stanie przez cały czas trwania najmu z
dwoma jednak ograniczeniami:

○

drobne nakłady połączone ze zwykłym używaniem rzeczy obciążają najemcę, a nie
wynajmującego

○

ynajmujący zwolniony jest od obowiązku przywrócenia rzeczy do stanu poprzedniego,
jeżeli uległa ona zniszczeniu z powodu okoliczności, za które wynajmujący
odpowiedzialności nie ponosi

●

Na wynajmującym ciąży obowiązek zapewnienia najemcy spokojnego używania rzeczy.

●

Odpowiedzialność wynajmującego została uzupełniona szeregiem przepisów szczególnych,
które wzmacniają pozycję prawną najemcy.

○

najemca może dokonywać napraw koniecznych na koszt wynajmującego.

○

wynajmujący ponosi także opartą na zasadzie ryzyka odpowiedzialność za wady rzeczy
najętej.

●

Skutki prawne z tytułu rękojmi zależą od wielkości i rodzaju wady, jeżeli jest ona tak
znaczna, że czyni przewidziany w umowie użytek z rzeczy niemożliwym najemca może
wypowiedzieć najem bez zachowania terminu wypowiedzenia, a gdy da się ona usunąć

prawo wypowiedzenia przysługuje po bezskutecznym upływie czasu potrzebnego do
naprawienia wady

241. Obowiązki najemcy.

●

Najemca obowiązany jest do świadczenia wzajemnego w postaci czynszu. Jeżeli termin
płatności czynszu nie został określony w umowie, czynsz powinien być płacony z góry.

○

Płatność czynszu za najem <1 rok to - za cały czas najmu

○

płatność czynszu za najem >1 rok lub umowa na czas nieokreślony to miesięcznie do
10-tego dnia miesiąca

○

wynajmujący może wypowiedzieć najem, gdy najemca zalega z czynszem za dwa pełne
okresy płatności

●

Dla zabezpieczenia czynszu, oraz świadczeń dodatkowych, z którymi najemca zalega nie
dłużej niż rok przysługuje wynajmującemu ustawowe prawo zastawu na rzeczach
ruchomych najemcy wniesionych do przedmiotu najmu.

●

Najemca powinien używać rzeczy w sposób w umowie określony a jeżeli umowa o tym nie
stanowi – w sposób odpowiadający właściwościom i przeznaczeniu rzeczy. Na najemcy
ciąży obowiązek dokonywania drobnych nakładów, a o potrzebie innych napraw powinien
zawiadomić wynajmującego.

●

Jeżeli umowa najmu tego nie zabrania najemca może bez pytania o zgodę wynajmującego
do oddania przedmiotu najętego osobie trzeciej w podnajem albo do bezpłatnego używania

○

oprócz najemcy bezpośrednio przed wynajmującym odpowiada również osoba trzecia,
za to, że rzecz będzie używana zgodnie z obowiązkami wynikającymi z umowy najmu.

○

stosunek najemcy z osobą trzecią rozwiązuje się najpóźniej w chwili zakończenia najmu.

242. Zbycie rzeczy najętej.

●

Art. 678. § 1. W razie zbycia rzeczy najętej w czasie trwania najmu nabywca wstępuje w
stosunek najmu na miejsce zbywcy; może jednak wypowiedzieć najem z zachowaniem
ustawowych terminów wypowiedzenia.

●

Nowy może wypowiedzieć najem korzystając z ustawowych terminów wypowiedzenia,
choćby umowa z poprzednim właścicielem była inna.

●

W pełnym zakresie umowa będzie wiązać:

○

gdy w chwili zbywania rzeczy została ona najemcy już wydana, a umowa najmu została
zawarta na czas oznaczony w formie pisemnej z datą pewną

○

gdy najem był wpisany do księgi wieczystej. Prawo najmu nieruchomości zysskuje
wtedy skuteczność względem praw później nabytych w drodze czynności prawnej.

●

Gdy mimo dochowania powyższego najem został przedwcześnie rozwiązany,
odpowiedzialność odszkodowawczą ponosi wb najemcy zbywca rzeczy (pierwotnie
wynajmujący, chyba że dokona zastrzeżenia w umowie najmu, że ten w całej rozciągłości
dochowa umowy najmu.

243. Zakończenie najmu.

●

Zgodnie z ogólną zasadą, każdy najem może być rozwiązany na podstawie umowy stron.
Ponadto zakończenie stosunku najmu następuje:

○

jeżeli najem został zawarty na czas oznaczony - z nadejściem terminu końcowego

○

jeżeli najem został zawarty na czas nieoznaczony - w skutek wypowiedzenia przez
każdą ze stron z zachowaniem terminów umownych, a w ich braku z zachowaniem
terminów ustawowych.

○

w razie kwalifikowanego naruszenia przez najemcę lub wynajmującego obowiązków
wynikających z najmu - w skutek wypowiedzenia bez zachowania ustawowych
terminów wypowiedzenia, ze skutkiem natychmiastowym występującym w chwili, gdy
wypowiedzenie doszło do adresata.

●

Upływ czasu lub wypowiedzenie nie spowoduje zakończenia najmu, jeżeli strony przedłużą
go w drodze umowy. W razie wątpliwości należy uznać ze najem został przedłużony na czas
nieokreślony.

●

Po zakończaniu najmu najemca i inne osoby, które na podstawie umowy z nim zawartej
władają rzeczą obowiązane są zwrócić rzecz wynajmującemu (art. 675 KC). (w stanie
niepogorszonym)

●

Jeżeli wynajmujący rzecz ulepszy to o wynikających z tego faktu skutkach decyduje umowa
najmu, w przypadku nieuregulowania tej kwestii od decyzji wynajmującego zależy czy
zatrzyma ulepszenia za zapłatą sumy odpowiadającej ich wartości czy zażąda przywrócenia
rzeczy do stanu pierwotnego.

244. Ochrona najemcy.

●

Art. 690 k.c. Do ochrony praw najemcy do używania lokalu stosuje się odpowiednio
przepisy o ochronie własności, czyli dział V (ochrona własności) tytułu I (własność) księgi
II (własność i inne prawa rzeczowe).

●

Ponadto: gdy się sprzeda przedmiot najmu, w miejsce zbywcy ex lege wchodzi nabywca –
służy to ochronie najemcy, który w przeciwnym razie musiałby przedmiot najmu wydać
wraz ze sprzedażą.

245.Cechy dzierżawy jako czynności prawnej.

●

Definicja ustawowa: Art. 693. § 1. Przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje
się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub
nie oznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz.
§ 2. Czynsz może być zastrzeżony w pieniądzach lub świadczeniach innego rodzaju. Może
być również oznaczony w ułamkowej części pożytków.

●

Charakter prawny.

○

umowa zobowiązująca, konsensualna, odpłatna, wzajemna, stosuje się przepisy dot.
najmu (art. 694 k.c.)

○

uregulowanie szersze, stosuje się je gdy osoba biorąc nieruchomośc rolną do używania i
pobierania pozytków nie jest zobowiązania do czynszu tylko do płacenia podatków.

●

Funkcja. Najczęściej stosuje się do uprawy gruntów rolnych (uprawianie ziemi i pobieranie
pożytków), przedsiębiorstwo, hodowla zwierząt.

246.Prawa i obowiązki stron w umowie dzierżawy.

●

Na dzierżawcy ciąży obowiązek wykonania swego uprawnienia zgodnie z wymaganiami

prawidłowej gospodarki. Nie może jednak zmianiać przeznaczenia przedmiotu
dzierżawy bez zgody wydzierżawiającego.

●

Dzierżawca może używać oraz pobierać pożytki, przez co zobowiązany jest do

dokonywania wszelkich napraw niezbędnych do zachowania przedmiotu w stanie
niepogorszonym.

●

Dzierżawca nie może oddać przedmiotu dzierżawy w poddzierżawę lub w bezpłatne

używanie bez zgody wydzierżawiającego. Wydzierżawiający powinien mieć zaufanie do
osoby, która korzysta z przedmiotu dzierżawy w znacznie większym stopniu niż
najemca.

●

Z racji pobierania pożytków czynsz dzierżawy może być ustalony także w ułamkowej części

pożytków. Jeżeli nie zostanie ustalone inaczej czynsz jest płatny za pół roku z dołu.

●

Czynsz może zostać ustalony w stałym wymiarze, w takiej sytuacji jeżeli z jakiś przyczyn

przychód z dzierżawy ulegnie wyraźnemu obniżeniu dzierżawca może żądać, aby sąd
obniżył czynsz. Orzeczenie sądu zmniejszające czynsz ma charakter konstytutywny,
albowiem zmienia treść zobowiązania.

247. Ustanie dzierżawy.
Dzierżawa zawarta na czas oznaczony gaśnie z nadejściem terminu końcowego, chyba że
nastąpiło tzw. Milczące jej przedłużenie. Dzierżawa na czas oznaczony może zakończyć się
wypowiedzeniem gdy umowa przewiduje taką możliwość.
Dzierżawa zawarta na czas nieoznaczony kończy się na skutek wypowiedzenia przez każdą ze
stron. Terminy wypowiedzenia określa umowa, a gdy brak takich postanowień można ją
wypowiedzieć na 6 m-cy naprzód przed upływem roku dzierżawnego. Rok dzierżawny liczy się
od początku dzierżawy jeżeli z umowy ani ze zwyczaju nie wynika nic innego.
Jeżeli dzierżawca dopuszcza się zwłoki z zapłatą czynszu co najmniej za dwa pełne okresy
płatności , a w wypadku gdy czynsz jest płatny rocznie, jeżeli dopuszcza się zwłoki z zapłatą
ponad trzy miesiące, wydzierżawiający może wypowiedzieć dzierżawę bez zachowania
terminów wypowiedzenia. Jednakże powinien uprzedzić o tym dzierżawcę i dać mu dodatkowe
3 mce na spłatę zaleglego czynszu.

248.Różnice między najmem z dzierżawą.
●

Generalnie umowy są podobne, są przepisy odsyłające do najmu.

●

Róznicą jest przede wszystkim to, że dzierżawca jest uprawniony nie tylko do używania
przedmiotu dzierżawy, ale też i do pobierania z niego pożytków – zarówno naturalnych jak i
cywilnych.

●

Przedmiotem dzierżawy są rzeczy, z których w ogóle są pożytki (najczęściej: grunty rolne)

●

przy dzierżawie stosunek trwalszy niż najmu ze względu na produkcyjną funkcję dzierżawy.
Maksymalny termin: 30 lat (przy najmie 10). Dzierżawę zawartą na dłużej niż 30 lat: zawar-
ta na czas nieokreślony

●

wykonywanie prawa zgodnie z wymaganiami prawidłowej gospodarki i nie może zmieniać
przedmiotu dzierżawy bez zgody wydzierżawiającego, ma obowiązek wykonywania napraw
niezbędnych do zachowania przedmiotu dzierżawy w stanie niepogorszonym.

●

Bez zgody wydzierżawiającego dzierżawca nie może oddać przedmiotu dzierżawy
poddzieżawić, ani dac osobie trzeciej do uzytkowania, natomiast w przypadku najmu z
zasady najemca może rzecz podnająć.

●

Czynsz: gdy termin płatności jest nieoznaczonym czynsz płatny jest z dołu w terminie
zwyczajowo przyjętym, w braku terminu: półrocznie z dołu. Najem – czynsz płatny z góry.

249. Cechy użyczenia jako czynności prawnej.

●

Definicja ustawowa. Art. 710 k.c. Przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się
zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nie oznaczony, na bezpłatne używanie
oddanej mu w tym celu rzeczy.

●

Charakter prawny. Zobowiązanie użyczającego do zezwolenia biorącemu na bezpłatne
używanie oddanej mu w tym celu rzeczy przez czas oznaczony lub nieoznaczony.
Użyczenie jest umową zobowiązująca, realną i nieodpłatną, użyczenie nie jest darowizną.
Wzmocnienie sytuacji uzyczającego: ograniczenie odpowiedzialności za wady, uwolnienie
od odpowiedzialnosci, gdy biorący mógł wadę z łatoscią zauważyć.

●

Różnice:

○

najem a użyczenie: umowa odpłatna/bezpłatna

○

darowizna a użyczenie: oddanie majątku/rzecz pozostaje w majątku.

●

Funkcja. Często użytkowana umowa w życiu codzinnym: nieodpłatne pożyczenie komuś
książki, pokoju przyjacielowi, itp.

250. Prawa i obowiązki stron w umowie użyczenia.

●

Użyczenie – jest umową, przez którą użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu przez
czas oznaczony albo nieoznaczony na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy.
(art. 710 KC)

●

W odróżnieniu od najmu, użyczenie jest umową nieodpłatną, ale inną niż darowizna –

użyczający nie dokonuje bowiem bezpłatnego świadczenia kosztem swojego majątku,
ponieważ rzecz użyczona nadal pozostaje – nieobciążona – w jego majątku.

○

Jedna z najczęściej zawieranych w życiu codziennym umów (potocznie zwana
„pożyczką”)

○

Jest to umowa realna – dochodzi do skutku dopiero po wydaniu rzeczy użyczonej.

●

Prawa i obowiązki stron:

○

Użyczającego – w przeciwieństwie do wynajmującego – do jego obowiązków nie należy
wydanie rzeczy użyczonej. Użyczający zobowiązany jest jedynie do znoszenia tego, że
biorący używa rzeczy już mu wydanej.

○

Biorącego w używanie – powinien on używać rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem i
właściwościami i bez zgody użyczającego nie może jej oddać osobie trzeciej do
używania (art. 712 kc).

○

Sam powinien dbać o rzecz mu użyczoną i bez zgody użyczającego może ją powierzyć
osobie trzeciej tylko wtedy, gdy zmuszony jest do tego okolicznościami (art. 716 k.c.)

○

Ma obowiązek ponoszenia zwykłych kosztów utrzymania rzeczy, a jeżeli poczynił
nakłady przekraczające tę granicę, rozliczenie następuje według zasad prowadzenia
cudzych spraw bez zlecenia.

○

Nie może natomiast żądać od użyczającego dokonania żadnych nakładów na rzecz
użyczoną.

●

Z uwagi na nieodpłatny charakter użyczenia użyczający odpowiada tylko za takie wady
rzeczy, które wyrządziły biorącemu szkodę. Odpowiedzialność ta powstaje wtedy, gdy
użyczający, wiedząc o wadach ukrytych nie zawiadomił o nich biorącego rzecz w używanie
(art. 711 kc), jest wiec ona oparta na zasadzie winy.

●

Dla skuteczniejszej ochrony interesów użyczającego ustanowiona została solidarna
odpowiedzialność osób, które wspólnie wzięły rzecz do używania.

251. Ustanie użyczenia.

●

Użyczenie kończy się z upływem terminu określonego w umowie – art. 710 kc. Natomiast
użyczenie zawarte na czas nieoznaczony wygasa, gdy biorący uczynił z rzeczy użytek
odpowiadający umowie, albo gdy upłynął czas, w ciągu którego mógł ten użytek uczynić
(art. 715 kc).

●

Umowa może wskazywać także inne zdarzenia powodujące zakończenie użyczenia.
Niezwłocznego wydania rzeczy użyczający może w każdym czasie żądać, jeżeli:

○

rzecz jest niewłaściwie używana,

○

została bezpodstawnie powierzona osobie trzeciej,

○

stała się użyczającemu potrzebna z powodów nieprzewidzianych w chwili zawarcia
umowy (716 kc)

●

Skutki. Biorący w użyczenie obowiązany jest zwrócić rzecz użyczającemu w stanie
niepogorszonym, przy czym nie ponosi odpowiedzialności za normalne jej zużycie.
Obowiązek powyższy ciąży także na osobie, której biorący w użyczenie rzecz powierzył.

●

Przedawnienie = roczny termin przedawnienia liczony od dnia zwrotu rzeczy – 719 kc –
dotyczy to roszczenia użyczającego o naprawienie szkody za uszkodzenie lub pogorszenie
rzeczy i roszczenia biorącego do używania o zwrot nakładów na rzecz oraz o naprawienie
szkody wynikłej wskutek wady rzeczy. Natomiast roszczenia odszkodowawcze
użyczającego z powodu utraty lub zniszczenia rzeczy przedawniają się z upływem terminów
określonych w ogólnej normie 118 kc.

252. Cechy pożyczki jako czynności prawnej.

●

Definicja ustawowa. Art. 720.§ 1. Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się
przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko
co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość
rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. § 2. Umowa pożyczki, której wartość

przenosi pięćset złotych, powinna być stwierdzona pismem.

●

Charakter prawny. To umowa konsensualna, czynność prawna dwustronnie zobowiązująca,
ale nie wzajemna (obowiązek zwrotu pożyczki nie stanowi ekwiwalentu jego dania). Może
to być umowa darma lub odpłatna – odsetki (wola stron).

●

Różnice: różni się od umowy najmu i użyczenia tym, że polega zawsze a przeniesieniu
własności pieniędzy lub innych rzeczy ruchomych z równoczesnym obowiązkiem zwrotu
nie tych samych lecz takich samych przedmiotów w tej samej ilości.

●

Funkcja. Korzystanie przez pewien czas z wartości majątkowych przekazanych przez
dającego pożyczkę.

253. Prawa i obowiązki stron, w umowie pożyczki.

●

Pożyczkodawcy

○

dokonanie wszelkich czynności niezbędnych do przeniesienia na własność biorącego
przedmiotu pożyczki, w szczególności do wydania znaków pieniężnych (gotówki) lub
rzeczy zamiennych, jako wydanie przedmiotu pożyczki pieniężnej należy też traktować
zapłatę bezgotówkową

○

jeśli nie było określonego terminu wydania, znajdzie zasadę ogólna zasada spełnienia
świadczenia po wezwaniu dłużnika do wykonania.

○

Obowiązek wydania przedmiotu pożyczki ustaje w dwóch przypadkach:

■

jeżeli dający pożyczkę odstępuje od umowy - co jest możliwe gdy zwrot pożyczki
jest wątpliwy z powodu złego stanu majątkowego drugiej strony, uprawnienie do
odstąpienia nie przysługuje jednak, jeżeli w chwili zawarcia umowy o złym stanie
majątkowym drugiej strony wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć (721 kc),

■

jeżeli roszczenie biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki uległo
przedawnieniu - tj. z upływem 6 miesięcy od chwili kiedy przedmiot miał być
wydany - a dający pożyczkę powołał się na upływ terminu przedawnienia

○

Dający pożyczkę ponosi odpowiedzialność za wady fizyczne i prawne wydanej rzeczy -
724 KC. Odpowiada tylko za szkodę, którą wyrządził biorącemu przez to, że wiedząc o
wadach nie zawiadomił go o nich, przy czym zwolniony jest i z tej odpowiedzialności,
gdy biorący pożyczkę mógł z łatwością wadę zauważyć.

●

Pożyczkobiorcy

○

Biorący pożyczkę nie jest zobowiązany do odebrania przedmiotu pożyczki, przysługuje
mu natomiast roszczenie o jego wydanie - 722 kc.

○

jeżeli przedmiot pożyczki został przez niego odebrany powinien go zwrócić w terminie
umówionym. W razie nieoznaczeni terminu zwrotu, znajduje zastosowanie art. 723 kc.,
który przewiduje zwrot w ciągu 6 tygodni przez dającego pożyczkę. Nie stosuje się więc
do obowiązku zwrotu pożyczki art. 455 kc o niezwłocznym spełnieniu świadczenia po
wezwaniu dłużnika do wykonania.

○

Obowiązek wcześniejszego zwrotu pożyczki powstaje wówczas gdy dający pożyczkę
stosownie do zasad ogólnych może żądać spełnienia świadczenia bez względu na
zastrzeżony termin. Przypadki natychmiastowej wymagalności roszczenia o zwrot
pożyczki wiążą się z niewypłacalnością biorącego pożyczkę oraz znacznym
zmniejszeniem zabezpieczenia wierzytelności wskutek okoliczności, za które biorący
pożyczkę ponosi odpowiedzialności.

○

Obowiązek płacenia odsetek ciąży na biorącym pożyczkę, tylko wtedy gdy zastrzeżony
został w umowie albo w przepisach pozakodeksowych. Jeśli w umowie nie ma klauzuli
o odpłatności pożyczki, treść czynności prawnej ustal się biorąc pod uwagę kontekst
sytuacyjny oraz reguły wykładni wskazane w 65 kc.

254. Odpowiedzialność za wady rzeczy pożyczonych.

Dający pożyczkę ponosi odpowiedzialność za wady fizyczne i prawne wydanej rzeczy - 724
KC. Odpowiada tylko za szkodę, którą wyrządził biorącemu przez to, że wiedząc o wadach

nie zawiadomił go o nich, przy czym zwolniony jest i z tej odpowiedzialności, gdy biorący
pożyczkę mógł z łatwością wadę zauważyć.

255.Pożyczka a użyczenie.

W odróżnieniu od użyczenia, pożyczka polega zawsze na przeniesieniu własności pieniędzy
lub innych rzeczy ruchomych z równoczesnym obowiązkiem zwrotu nie tych samych, lecz
takich samych przedmiotów, w tej samej ilości.

256. Cechy umowy zlecenia jako czynności prawnej.

●

W umowie zlecenia występują dwie strony: dający zlecenie i przyjmujący zlecenie.

●

Essentialia negoti: zobowiązanie przyjmującego zlecenie do dokonania określonej
czynności prawnej dla dającego zlecenie.

●

Zlecenie jest umową konsensualną i dwustronnie zobowiązującą, także wtedy gdy nie ma
charakteru odpłatnego. Zlecenie w ujęciu k.c. nie obejmuje umów, w których przedmiotem
świadczenia jest spełnienie usługi polegającej na czynności faktycznej (stosuje się
odpowiednio przepisy o zleceniu).

●

Zobowiązanie biorącego zlecenie polega na świadczeniu określonych, a więc zindywi-
dualizowanych czynności prawnych i to w sposób pozwalający mu na samodzielne
organizowanie odpowiednich działań. Cecha ta. m.in. odróżnia ten typ stosunku prawnego
od stosunku pracy. Przyjmujący zlecenie zobowiązuje się jedynie do dokonania
umówionych czynności, nie odpowiada natomiast za to, że pożądany przez dającego
zlecenie rezultat zostanie osiągnięty. Przyjmujący zlecenie powinien dokonać należytej
staranności, aby cel ten osiągnąć.

●

Spełnienie określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie oznacza dokonanie
czynności dotyczącej jego sfery prawnej. Może ono przybrać różną postać.

○

Działanie przyjmującego zlecenie może polegać na dokonaniu czynności w imieniu
dającego zlecenie, a więc z tym skutkiem, że odpowiednie prawa lub obowiązki nabywa
bezpośrednio dający zlecenie. W takim przypadku dokonujący czynności działa jako
pełnomocnik dającego zlecenie.

○

Zgodnie z treścią zlecenia, działanie dla dającego zlecenie może polegać na dokonaniu
przez przyjmującego zlecenie czynności prawnej w imieniu własnym, lecz na rachunek
dającego zlecenie. Nabywa on wtedy określone prawo na swoje nazwisko z tym, że ma
obowiązek przenieść to prawo na dającego zlecenie. Przyjmujący zlecenie występuje
wówczas w roli tzw. zastępcy pośredniego.

●

Umowa zlecenia Może być czynnością odpłatną jak i nieodpłatną. Wśród umów o
świadczenie usług zasadą jest odpłatność. Jeżeli nieodpłatność nie została zastrzeżona w
umowie ani nie wynika z okoliczności, za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie.
Zlecenie jest umową konsensualną i dwustronnie zobowiązującą, także wtedy, gdy nie ma
charakteru odpłatnego.

●

zawarcie umowy:

○

zawiera się ją wg zasad ogólnych z wyjątkiem dotyczącym obowiązku niezwłocznego
zawiadomienia dającego zlecenie oferenta o nieprzyjęcia zlecenia. Obowiązek taki
nałożony został na zawodowo trudniących się załatwianiem spraw dla innych, np. radca
prawny, oraz na osobę, która wyraziła wcześniej gotowość załatwiania czynności danego
rodzaju. 736 kc.

○

Forma umowy zlecenia może być dowolna chyba, że zlecenie łączy się z
pełnomocnictwem, dla którego wymagana jest forma szczególna.

○

Natomiast jeśli przyjmujący zlecenie ma działać jako zastępca pośredni umowa zlecenia
nie wymaga nigdy formy szczególnej.

257. Zlecenie a pełnomocnictwo.

●

Działanie przyjmującego zlecenie może polegać na dokonaniu czynności w imieniu
dającego zlecenie, a więc z tym skutkiem, że odpowiednie prawa lub obowiązki nabywa
bezpośrednio dający zlecenie. W takim przypadku dokonujący czynności działa jako
pełnomocnik dającego zlecenie.

●

Odrębne tzn. obok zlecenia, udzielenie pełnomocnictwa (art. 95 i nast. k.c.) nie jest jednak
potrzebne, ponieważ art. 734 § 2 k.c. stanowi, że w braku odmiennej umowy zlecenie
obejmuje umocowanie do wykonania czynności w imieniu dającego zlecenie. Przyjmujący
zlecenie występuje wówczas w roli pełnomocnika, a dający zlecenie w roli mocodawcy.
Dopiero innego rodzaju postanowienie zawarte w umowie zlecenie uchyla domniemanie
pełnomocnictwa.

●

Połączenie zlecenia z pełnomocnictwem stwarza taką sytuację prawną, że przyjmujący
zlecenie jest nie tylko upoważniony, ale i zobowiązany do działania w imieniu dającego
zlecenie. Zlecenie w tym wypadku oznacza stosunek będący podstawą pełnomocnictwa w
rozumieniu art. 101 i 106 k.c.

258. Prawa i obowiązki zleceniodawcy.

●

ma obowiązek pokrycia wydatków przyjmującego zlecenie związanych z należytym
wykonaniem zlecenia oraz zwolnienia go z zaciągniętych w tym celu zobowiązań, np. przez
zapłatę, przejęcie długu (art. 742,743 kc.)

●

Jeżeli zlecenie jest odpłatne, najważniejszym obowiązkiem jest zapłata wynagrodzenia,
które należy się dopiero po jego wykonaniu a więc z dołu - 744 kc., ale terminy zapłaty
mogą być w umowie inaczej ustalone.

●

w razie wspólnego udzielenia zlecenia przez kilka osób, odpowiadają one solidarnie
względem przyjmującego zlecenie - 745 kc.

259. Prawa i obowiązki zleceniobiorcy.

●

Jego podstawowym obowiązkiem jest dokonanie przewidzianej w umowie czynności.
Powinien przy tym działać z należytą starannością.

●

Bez względu czy umowa będzie płatna czy nieodpłatna to on odpowiada nawet za szkodę
wyrządzoną nieumyślnie.

●

Przyjmujący zlecenie powinien wykonać je osobiście, chyba, że umowa lub zwyczaj
stanowią inaczej lub zmuszają go ku temu okoliczności, jednak wtedy zawiadamia o tym
dającego zlecenie i odpowiada za niewłaściwe działania, substytuta tylko w razie winy w
wyborze. W pozostałych przypadkach odpowiada na zasadzie ryzyka.

●

Przyjmujący zlecenie powinien udzielać dającemu zlecenie potrzebnych wiadomości o
przebiegu sprawy, a po wykonaniu zlecenia lub po wcześniejszym rozwiązaniu umowy
złożyć mu sprawozdanie. Powinien mu wydać wszystko, co przy wykonaniu zlecenia dla
niego uzyskał, chociażby w imieniu własnym. Przyjmującemu zlecenie nie wolno używać
we własnym interesie rzeczy i pieniędzy dającego zlecenie.

●

Jeżeli kilka osób dało lub przyjęło zlecenie wspólnie, ich odpowiedzialność względem
drugiej strony jest solidarna.

260. Ochrona zaufania w stosunku zlecenia.

●

Umowa zlecenia oparta jest na zaufaniu do osoby przyjmującej zlecenie, w szczególności
sposób wykonania zleconej czynności z reguły pozostawiony jest przyjmującemu zlecenie.
Jednak zleceniobiorca powinien zastosować się do zaleceń zleceniodawcy, chyba, że
pojawiła się nieprzewidziana okoliczność, a przyjmujący zlecenie nie ma możliwości
uzyskania zgody zleceniodawcy na zmianę sposobu działania. Powinien wówczas
postępować zgodnie z przypuszczalnymi intencjami zleceniodawcy - 737 kc.

●

Także z uwagi na zaufanie znamionujące zlecenie, przyjmujący zlecenie powinien
wykonywać zleconą mi czynność w zasadzie osobiście.

261. Zlecenie a substytucja.

•

Zleceniobiorca powinien wykonywać zleconą mu czynność w zasadzie osobiście. Może
powierzyć wykonywanie zlecenia osobie trzeciej tylko wtedy, gdy wynika to z umowy
lub ze zwyczaju, albo gdy jest do tego zmuszony szczególnymi okolicznościami,
zawiadamiając o tym dającego zlecenie. W przypadku takim odpowiada za niewłaściwe
działania zastępcy tylko w razie winy w wyborze - art. 738 § 1 k.c. W pozostałych
przypadkach odpowiada za jego zawinione działanie na zasadzie ryzyka – 738 § 2 zd. 2 i
art. 474 k.c.

•

Substytut jest zawsze odpowiedzialny za wykonanie zlecenia, zarówno wobec
zleceniodawcy jak i wobec zleceniobiorcy. Jeżeli wraz z nim odpowiada wobec
zleceniodawcy to ich odpowiedzialność jest solidarna.

•

W razie gdy przyjmujący zlecenie bezpodstawnie powierzył wykonanie czynności
substytutowi, a rzecz należąca do dającego zlecenie uległa w związku z tym utracie lub
uszkodzeniu, odpowiada za wynikłą stąd szkodę.

262. Ustanie zlecenia.

●

Z reguły stosunek zlecenia ustaje przez jego wykonanie. Każda ze stron może stosunek ten
w dowolnym czasie wypowiedzieć ze skutkiem natychmiastowym. Nie można zrzec się z
góry uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów.

●

Śmierć dającego zlecenie albo utrata przez niego zdolności do czynności prawnych nie
powoduje w braku odmiennej umowy wygaśnięcia zlecenia (w jego prawa wstępują
spadkobiercy). Na odwrót jest w przypadku śmierci przyjmującego zlecenie.

●

W razie wypowiedzenia przez dającego zlecenie jest on obowiązany do zwrotu wydatków, a
jeśli zlecenie miało charakter odpłatny do zapłaty części wynagrodzenia. Ponadto z
wypowiedzeniem bez ważnego powodu, przez którąkolwiek ze stron łączy się obowiązek
naprawienia szkody.

●

Roszczenia z umowy zlecenia przedawniają się w zasadzie według przepisów ogólnych, 117
ale: Art.751 k.c.: Z upływem lat dwóch przedawniają się:

○

roszczenia o wynagrodzenie za spełnione czynności i o zwrot poniesionych wydatków
przysługujące osobom, które stale lub w zakresie działalności przedsiębiorstwa trudnią
się czynnościami danego rodzaju; to samo dotyczy roszczeń z tytułu zaliczek
udzielonych tym osobom;

○

roszczenia z tytułu utrzymania, pielęgnowania, wychowania lub nauki, jeżeli
przysługują osobom trudniącym się zawodowo takimi czynnościami albo osobom
utrzymującym zakłady na ten cel przeznaczone.

263. Cechy umowy o dzieło jako czynności prawnej.

●

W umowie o dzieło występują 2 strony: przyjmujący zamówienie , zamawiający.

●

Essentialia negoti: zobowiązanie się przyjmującego zamówienie do wykonania oznaczo-
nego dzieła, a zamawiającego do zapłaty wynagrodzenia. Umowa przybiera postać umowy
wzajemnej (627 k.c.), konsensualnej, odpłatnej, zawarcie nie wymaga formy szczególnej.

●

Wykonanie dzieła polega nie na samym tylko prowadzeniu działalności, ale i na
doprowadzeniu do oznaczonego rezultatu. Rezultat ten powinien być dokładnie i wg
obiektywnych sprawdzalnych cech określony, zaś jego osiągnięcie musi być przez strony
uważane za pewne, nie jedynie prawdopodobne.

●

Rezultat w postaci dzieła jest zawsze wytworem przyszłej indywidualnej działalności
człowieka, co odróżnia umowę o dzieło od sprzedaży. Działalność taką na podobieństwo
zlecenia, samodzielnie organizuje przyjmujący zamówienie. Ostateczny rezultat jego
aktywności musi być jednak wytworem samoistnym, niezależnym od wykonawcy. Mogą to
być zatem rezultaty materialne i niematerialne, jednakże w kontrowersyjnej sprawie
twierdzi się, że dzieło musi być utrwalone w przedmiocie materialnym, np. rezultaty
intelektualne utrwalone w postaci planu, modelu, obliczenia.

264. Ustalenie wynagrodzenia w umowie o dzieło.

●

Art. 628 § 1 k.c. Wysokość wynagrodzenia za wykonanie dzieła można określić przez
wskazanie podstaw do jego ustalenia. Jeżeli strony nie określiły wysokości wynagrodzenia
ani nie wskazały podstaw do jego ustalenia, poczytuje się w razie wątpliwości, że strony
miały na myśli zwykłe wynagrodzenie za dzieło tego rodzaju. Jeżeli także w ten sposób nie
da się ustalić wysokości wynagrodzenia, należy się wynagrodzenie odpowiadające
uzasadnionemu nakładowi pracy oraz innym nakładom przyjmującego zamówienie.

●

Do wynagrodzeń z adzieło mają zastosowanie przepisy o cenach przy sprzedaży.

●

Art. 642 § 1 k.c. W braku odmiennej umowy przyjmującemu zamówienie należy się
wynagrodzenie w chwili oddania dzieła. § 2. Jeżeli dzieło ma być oddawane częściami, a
wynagrodzenie zostało obliczone za każdą część z osobna, wynagrodzenie należy się z
chwilą spełnienia każdego ze świadczeń częściowych.

●

2 sposoby ustalania wynagrodzenia:

○

wynagrodzenie ryczałtowe - polega na określeniu z góry wysokości wynagrodzenia w
oznaczonej w kwocie, należy się przyjmującemu zamówienie bez względu na
rzeczywiste koszta wykonania dzieła i nie wymaga dlatego przeprowadzenia żadnych
rozliczeń.

■

ryzyko ustalenia wysokości na zbyt niskim poziome ponosi przyjmujące
zamówienie, w konsekwencji nie może on się domagać podwyższenia
wynagrodzenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć
rozmiaru lub kosztów prac, 632 § 1 k.c.

■

jeżeli jednak wskutek zmiany stosunków, której nie można było przewidzieć,
wykonanie dzieła groziłoby przyjmującemu zamówienie rażącą stratą, sąd może
podwyższyć ryczałt lub rozwiązać umowę

○

wynagrodzenie kosztorysowe - obejmuje jedynie zestawienie potrzebnych do wykonania
dzieła materiałów i planowanych prac z podaniem cen jednostkowych. Na tej podstawie
oblicza się - dopiero po wykonaniu dzieła - należne wynagrodzenie. Ustalenie
wynagrodzenia kosztorysowego ma charakter bardziej elastyczny:

■

zmiana cen lub stawek dokonana w toku wykonywania dzieła jest uwzględniania
przy ustaleniu wynagrodzenia - 629 kc.

■

gdy plan zamierzonych prac ulegnie modyfikacji w toku wykonywania dzieła, gdy te
okoliczności uzasadniały by podwyższenie wynagrodzenia, zamawiający może od
umowy odstąpić, musi jednak zapłacić odpowiednią część wynagrodzenia 631 kc.

○

Mimo niewykonania dzieła ciąży na zamawiającym obowiązek zapłacenia wynagrodz:

■

jeżeli przyjmujący zamówienie był gotów je wykonać, lecz doznał przeszkody z
przyczyn dotyczących zamawiającego. Jednakże w wypadku takim zamawiający
może odliczyć to, co przyjmujący zamówienie oszczędził z powodu niewykonania
dzieła. 639 k.c.

■

gdy dzieło uległo zniszczeniu lub uszkodzeniu wskutek wadliwości materiału
dostarczonego przez zamawiającego albo wskutek wykonania dzieła według jego
wskazówek, przyjmujący zamówienie może żądać za wykonaną pracę umówionego
wynagrodzenia lub jego odpowiedniej części, jeżeli uprzedził zamawiającego o
niebezpieczeństwie zniszczenia lub uszkodzenia dzieła - 641 k.c.

■

jeżeli zamawiający bez uzasadnionej przyczyny odstępuje od umowy – 644 k.c.

265. Prawa i obowiązki wykonawcy dzieła.

●

zasadniczym obowiązkiem jest wykonanie dzieła w sposób prawidłowy i w oznaczonym
terminie. Jeśli nie określono terminu to zgodnie z art. 455 kc. Świadczenie powinno być
spełnione po wezwaniu dłużnika do wykonania.

●

przyjmujący zamówienie przy wykonaniu umowy ponosi odpowiedzialność na zasadach
ogólnych – art. 474 kc.

●

Sposób wykonania - określa umowa. Przyjmujący zamówienie nie jest obowiązany stoso-

wać się do wskazówek dawanych przez zamawiającego, może jednak zastosować się do
nich na ryzyko zamawiającego uprzedzając go o niebezpieczeństwie zniszczenia lub
uszkodzenia dzieła. 641 § 2 k.c.

●

Materiały

○

z reguły przyjmujący zamówienie obowiązany jest dostarczyć odpowiednie materiały
potrzebne do wykonania dzieła. Obowiązek taki może jednak przyjąć zamawiający,
wtedy gdy towar jest nieodpowiedni to zleceniobiorca powinien niezwłocznie o tym
zawiadomić zamawiającego (art. 634 k.c.)

○

gdy zamawiający obstaje przy wykorzystaniu dostarczonego materiału ponosi ryzyko
wynikających stąd skutków (641 § 2 k.c.)

○

zleceniobiorca obowiązany jest użyć dostarczony materiał w odpowiedni sposób przed-
stawić rachunek i zwrócić nie zużytą część (art. 633 k.c.)

○

niebezpieczeństwo przypadkowej straty obciąża tego kto materiał dostarczył - 641 § 1
k.c. Jednak przyjmujący zamówienie ma obowiązek pieczy nad dostarczonym
materiałem. Od dostarczenia materiałów do wykonania dzieła należy odróżnić powie-
rzenie rzeczy przyjmującemu zamówienie w związku ze spełnianą usługą (np. naprawą)

266. Prawa i obowiązki zamawiającego.

●

Obowiązek podstawowy: zapłata wynagrodzenia. Często do wykonania dzieła potrzebne jest
współdziałanie zamawiającego (przymiarki u krawca). Jeśli tego odmawia, przyjmujący
zamówienie może od umowy odstąpić – art. 640 k.c. zachowując uprawnienie do roszczeń
odszkodowawczych na zasadach ogólnych - 471 kc. Wobec braku współdziałania
zamawiającego, zleceniobiorcy przysługuje wynagrodzenie stosownie do 639 kc.

●

W toku wykonywania dzieła mogą pojawić się nieprzewidziane okoliczności utrudniające
prawidłowe wykonanie dzieła - zleceniobiorca powinien zawiadomić o tym zamawiającego
dla uzyskania jego pozwolenia na uzyskanie zgody na wykonanie prac dodatkowych - 630
k.c.

●

Sposób wykonania:

○

ma uprawnienie do kontrolowania wykonania dzieła, co do terminowości prowadzonych
prac oraz prawidłowości wykonawstwa (art. 635 i 635 k.c.)

○

w przypadku stwierdzenia opóźnienia w wykonaniu umowy może od umowy
natychmiast odstąpić.

○

również wadliwe albo sprzeczne z umową wykonywanie dzieła upoważnia
zamawiającego do odstąpienia od umowy albo do powierzenia dalszych prac innej
osobie na koszt i niebezpieczeństwo przyjmującego zamówienie, ale dopiero po jego
wezwaniu do zmiany sposobu wykonywania dzieła we wskazanym odpowiednim
terminie.

●

Wydanie i odebranie dzieła. Gotowe dzieło zleceniobiorca obowiązany jest wydać, a
zamawiający odebrać, ale tylko wtedy gdy zleceniobiorca wydaje je zgodnie ze swoim
zobowiązaniem – art. 643 k.c. - jeżeli jest odpowiedniej jakości.

267. Rękojmia za wady dzieła.

●

Za wady dzieła - fizyczne i prawne - zleceniobiorca odpowiada wedle przepisów o rękojmi
przy sprzedaży z zastrzeżeniem regulacji szczególnych – art. 638 k.c.

●

W odróżnieniu od rękojmi przy sprzedaży należy mieć na względzie czy

○

wady dadzą się usunąć - zamawiający może żądać dokonania naprawy w wyznaczonym
terminie i zagrozić zleceniobiorcy że po upływie terminu nie przyjmie naprawy.
Zleceniobiorca może jednak odmówić naprawy, gdyby wymagała ona nadmiernych
kosztów - 637 § 1 k.c. Jeżeli zamawiający nie odebrał dzieła z powodu wady, może
także powierzyć poprawienie go innej osobie na koszt zleceniobiorcy.

○

czy nie dadzą się usunąć - zamawiający może od umowy odstąpić, jeżeli wady są
istotne. Jeżeli wady są nieistotne - może domagać się obniżenia wynagrodzenia

odpowiednim stosunku – 637 § 2 k.c.

●

W odróżnieniu od rękojmi przy sprzedaży zamawiającemu w żądnym razie nie przysługuje
roszczenie o wydanie innego niewadliwego przedmiotu, ponieważ zakłada się, że
zamówione dzieło jest wykonywane jednostkowo.

●

Jednak zleceniobiorca nie odpowiada za wady, jeżeli zamawiający wiedział o nich w chwili
odebrania dzieła - 557 k.c.

268. Cechy poręczenia jako czynności prawnej.

●

Definicja ustawowa. Art. 876 § 1 k.c. Przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się
względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie
wykonał. § 2. Oświadczenie poręczyciela powinno być pod rygorem nieważności złożone
na piśmie.

●

Charakter prawny. To umowa nazwana, ma charakter akcesoryjny (essentialia negoti),
równorzędny, w zasadzie nieodpłatny, kazualny. Ma charakter konsensualny, ad solemitatem
forma pisemna.

●

Funkcja. W praktyce gospodarczej donioslą rolę odgrywają banki (przyjmowanie i udziela-
nie poręczeń). Banki występują tez jako poręczyciele lub wierzyciele. SP: udziela poręczeń
ze środków budżetowych. O obrocie gospodarczym często jest kilku poręczycieli do
jednego długu.

269. Akcesoryjność poręczenia.

Poręczenie sprzężone jest zawsze z jakimś innym stosunkiem zobowiązaniowym.
Poręczenie ma charakter akcesoryjny wobec długu głównego, czyli istnienie i rozmiar tego
długu rozstrzyga o istnieniu i rozmiarze długu akcesoryjnego. Elementem wiążącym oba
stosunki (sosunek pomiędzy dłużnikiem i wierzycielem, oraz wierzycielem i poręczycielem)
jest osoba wierzyciela. Wierzyciel nie może występować w roli poręczyciela. Akcesoryjność
poręczenia należy do essentialia negotii (przedmiotowo istotne składniki czynności
cywilnoprawnej) umowy poręczenia. Poręczyciel ponosi odpowiedzialność osobistą i ma
obowiązek świadczenia na rzecz wierzyciela. Spełnienie świadczenia przez poręczyciela
pozbawia wierzyciela dochodzenia wierzytelności wobec poręczyciela, ale również wobec
dłużnika.

270. Charakter odpowiedzialności poręczyciela.

●

Art. 879 k.c.

●

O zakresie zobowiązania poręczyciela każdorazowo decyduje rozmiar zobowiązania
głównego. Poręczyciel odpowiada więc nie tylko za dług pierwotny, ale także za skutki
niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika głównego, które
zostały przewidziane w ustawie np. odsetki, odszkodowanie, albo w umowie – kary
umowne. Jednak umowa zawarta przez dłużnika z wierzycielem po udzieleniu poręczenia
nie może zwiększyć zobowiązania poręczyciela. Jeżeli natomiast nastąpi zmniejszenie
zobowiązania głównego, odpowiednio zmniejszy się zobowiązanie poręczyciela. Jeżeli
natomiast w postępowaniu upadłościowym w drodze układu, dojdzie do zmniejszenia długu
głównego, nie skutkuje ono wobec poręczyciela, tzn. wierzyciel może żądać od poręczyciela
całej kwoty <odstępstwo od zasady akcesoryjności poręczenia.

●

Poręczyciel odpowiada jak współdłużnik solidarny. Jego dług staje się wymagalny z chwilą,
gdy dłużnik główny nie wykona świadczenia. Nie wykonanie świadczenia przez dłużnika
głównego, uprawnia wierzyciela do wezwania poręczyciela samego lub wraz z dłużnikiem
do spełnienia całego lub części świadczenia. Wierzyciel powinien zawiadomić poręczyciela,
jeżeli dłużnik spóźnia się ze spełnieniem świadczenia. Wierzyciel ponosi odpowiedzialność
za wszelką szkodę, która poniósł poręczyciel wskutek zwłoki w zawiadomieniu go o
opóźnieniu dłużnika.

271. Podporęczenie.

●

Podporęczenie – czyli poręczenie za zobowiązanie poręczyciela, jes dopuszczalne mimo, że
nie jest regulowane przez Kodeks Cywilny. Podporęczyciel poręcza za dlug poręczyciela, a
w konsekwencji w granicach wskazanych zobowiązaniem poręczyciela. Podporęczyciel
odpowiada wraz z poręczycielem bezpośrednio wobec wierzyciela, a roszczenie regresowe
przysluguje mu wyłącznie wobec poręczyciela.

272. Zarzuty przysługujące poręczycielowi.

Poręczycielowi przysługują trzy rodzaje zarzutów:

●

Wszelkie rodzaje zarzutów – peremptoryjne (trwałe, np. przedawnienie) jak i dylatoryjne
(np. ………..), jakie przysługują dłużnikowi głównemu przeciwko wierzycielowi – np. nie
nadszedł jeszcze termin płatności, zobowiązanie wzajemne nie zostało spełnione,
wierzyciel przyczynił się do powstania szkody. Poręczyciel wobec którego wierzyciel
dochodzi swych roszczeń, powinien wezwać dłużnika do udziału w sprawie – jeżeli ten
odmówi udziału w sprawie, będzie to skutkowało negatywnymi dla niego konsekwencjami.
Ochronie poręczyciela przed nielojalnym dłużnikiem ma służyć art. 883§ 2 KC, który
zastrzega, że poręczyciel nie traci przysługujących mu zarzutów nawet jeśli dłużnik główny
zrzekł się ich albo uznał roszczenie wierzyciela po udzieleniu poreczenia.

●

W razie śmierci dłużnika głównego, dług przechodzi na jego spadkobierców, a poreczenie
utrzymuje się nadal. Na przewidywane w pewnych sytuacjach ograniczenia
odpowiedzialności spadkobierców, zapisobierców i nabywców spadku poręczyciel nie może
się powołać wobec wierzyciela-zakres zobowiązania poręczyciela nie zmniejsza się.

●

Prócz zarzutów jakie może podnieść dłużnik glowny, poręczycielowi przysługują również
zarzuty wywodzące si ę z jego wlasnego prawa ex iure proprio – tzw. zarzuty osobiste –
przysługują tylko poręczycielowi, a nie również dłużnikowi głównemu. Są to np. wady
oświadczenia woli, niezastosowanie się wierzyciela do żądania poręczyciela, aby wierzyciel
wezwał dłużnika do zapłaty. Ponadto poręczycielowi przysługuje zarzut przedawnienia,
jeżeli wierzyciel nie dochodzi swego roszczenia z tytułu poręczenia w terminach
przewidzianych ogólnymi przepisami prawa cywilnego. Poręczyciel może także podnieść
zarzut potrącenia, jeżeli między nim a wierzycielem wystepuje inny stosunek prawny niż
poreczenie.

●

Wszelkie umowy zawarte pomiedzy poręczycielem i dłużnikiem są nieskuteczne wobec
stosunku prawnego łączącego poręczyciela i wierzyciela.

273. Ugoda - pojęcie, zawarcie, skuteczność.

●

Definicja ustawowa. Art. 917 k.c. Przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w
zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność
co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić
spór istniejący lub mogący powstać.

●

Charakter prawny. To umowa ustalająca (przekształcenie stosunku niepewnego i spornego w
pewny i bezsporny. To umowa modyfikująca nie tylko stosunki zobowiązaniowe ale też
inne stosunki cywilnoprawne. Umowa konsensualna, nie jest wywymagana forma szczegól-
na. Powinna być zawarta w takiej formie, jakiej wymaga czynność prawna objęta treścią
ugody.

●

Ugoda sądowa. Czynność o podwójnym charakterzem czynność materialnoprawna i
czynność procesowa. (zawiera oświadczenia zmierzające do umorzenia postępowania.

○

Kontrola sądowa: niedopuszczalna ugoda sądowa niezgodna z prawem lub zasadami
współżycia społecznego.

●

Funkcja. Uchylenie istniejącego między stronami sporu, może mieć na uwadze spór, który
dopiero powstanie.

274. Dożywocie.

●

Definicja ustawowa. Art. 908. § 1. Jeżeli w zamian za przeniesienie własności
nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa
o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika,
dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią
pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb
odpowiadający zwyczajom miejscowym. § 2. Jeżeli w umowie o dożywocie nabywca
nieruchomości zobowiązał się obciążyć ją na rzecz zbywcy użytkowaniem, którego
wykonywanie jest ograniczone do części nieruchomości, służebnością mieszkania lub inną
służebnością osobistą albo spełniać powtarzające się świadczenia w pieniądzach lub w
rzeczach oznaczonych co do gatunku, użytkowanie, służebność osobista oraz uprawnienie
do powtarzających się świadczeń należą do treści prawa dożywocia. § 3. Dożywocie można
zastrzec także na rzecz osoby bliskiej zbywcy nieruchomości.

●

Charakter prawny. Umowa losowa (długość życia, zakres potrzeb). Przedmiot zbycia: każda
nieruchomość, forma aktu notarialnego. Umowa wzajemna

●

Dożywocie: prawo majątkowe osobiste, niezbywalne, niedziedziczne. Wygasa z chwilą
smierci dożywotnika.

●

Funkcja: alimentacyjna.

275. Renta cywilna (umowna).

●

Definicja ustawowa. Art. 903 k.c. Przez umowę renty jedna ze stron zobowiązuje się
względem drugiej do określonych świadczeń okresowych w pieniądzu lub w rzeczach
oznaczonych tylko co do gatunku.

●

Charakter prawny. Trwały stosunek zobowiązaniowy, umowa losowa (niewiadomy moment
śmierci). To umowa konsensualna, forma pisemna. Może mieć charakter:

○

odpłatny (postać dowolna, stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży)

○

nieodpłatny (stosuje się przepisy o darowiźnie)

●

Funkcja: alimentacyjna, prawo do renty ma charakter osobisty.

276. Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia.

●

Definicja ustawowa. Art. 752 k.c. Kto bez zlecenia prowadzi cudzą sprawę, powinien
działać z korzyścią osoby, której sprawę prowadzi, i zgodnie z jej prawdopodobną wolą, a
przy prowadzeniu sprawy obowiązany jest zachowywać należytą staranność.

●

Charakter prawny. Zdarzenie kreujące ten stosunek prawny to nie czynność prawna lecz
działanie.

●

Funkcja. Dokonywanie czynnosci prawnych w cudzym imieniu lub na cuszy rachunek albo
na dokonaniu działań czysto faktycznych (remont).

277. Odpowiedzialność prowadzących hotele i podobne zakłady.

●

Definicja ustawowa. Art. 846 § 1 k.c. Utrzymujący zarobkowo hotel lub podobny zakład jest
odpowiedzialny za utratę lub uszkodzenie rzeczy wniesionych przez osobę korzystającą z
usług hotelu lub podobnego zakładu, zwaną dalej "gościem", chyba że szkoda wynikła z
właściwości rzeczy wniesionej lub wskutek siły wyższej albo że powstała wyłącznie z winy
poszkodowanego lub osoby, która mu towarzyszyła, była u niego zatrudniona albo go
odwiedzała. § 2. Rzeczą wniesioną w rozumieniu przepisów tytułu niniejszego jest rzecz,
która w czasie korzystania przez gościa z usług hotelu lub podobnego zakładu znajduje się
w tym hotelu lub podobnym zakładzie albo znajduje się poza nim, a została powierzona
utrzymującemu zarobkowo hotel lub podobny zakład lub osobie u niego zatrudnionej albo
umieszczona w miejscu przez nich wskazanym lub na ten cel przeznaczonym. § 3. Rzeczą
wniesioną jest również rzecz, która w krótkim, zwyczajowo przyjętym okresie
poprzedzającym lub następującym po tym, kiedy gość korzystał z usług hotelu lub
podobnego zakładu, została powierzona utrzymującemu zarobkowo hotel lub podobny

zakład lub osobie u niego zatrudnionej albo umieszczona w miejscu przez nich wskazanym
lub na ten cel przeznaczonym. § 4. Pojazdów mechanicznych i rzeczy w nich pozosta-
wionych oraz żywych zwierząt nie uważa się za rzeczy wniesione. Utrzymujący zarobkowo
hotel lub podobny zakład może za nie odpowiadać jako przechowawca, jeżeli została
zawarta umowa przechowania. § 5. Wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności, o
której mowa w § 1, przez umowę lub ogłoszenie nie ma skutku prawnego.

●

Charakter prawny. Nie jest uregulowana jako odrębny typ umowy nazwanej. Obejmuje
elementy najmu, przechowania, sprzedaży, umów o świadczenie usług podobnych do zlece-
nia. Kwalifikuje się ją jako umowę nienazwaną lub mieszaną.

●

Zasada odpowiedzialności: zasad ryzyka. Wyłączenia, gdy szkoda wynikła:

○

z właściwości rzeczy wniesionej

○

wskutek siły wyższej

○

z winy poszkodowanego lub osoby towarzyszącej, zatrudnionej u niego lub odwiedzaj.

●

Funkcja. Odpowiedzialność podmiotów zawodowo i odpłatnie świadczących usługi typy
hotelowego (hotele, motele, pensjonaty, kempingi, domy wycieczkowe, schroniska
młodzieżowe, pola biwakowe, domy wczasowe, sanatoria) za wniesione rzeczy. Wyłączone
są szpitale, hotele pracownicze, domy studenckie, internaty

278. Umowa spółki cywilnej. (z wykładu)

1. Umowa spółki.

●

Spółka cywilna powstaje w drodze umowy, co najmniej dwóch osób, fizycznych lub
prawnych. Przez umowie spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego
celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony w szczególności przez wniesienie
wkładów (art. 860 § 1 k.c.).

●

Do elementów przedmiotowo istotnych tej umowy należy (essentialia negoti)

○

określenie wspólnego celu gospodarczego,

○

oznaczenie wkładów poszczególnych wspólników.

○

Jest też zobowiązanie się każdego ze wspólników do oznaczonych działań, funkcjonal-
nie związanych z realizacja celu ustalonego w umowie spółki.

●

Stosunek zobowiązaniowy łączący wspólników. S.c. to korporacja wspolników. Zawarcie
powoduje powstanie trwałego stosunku o charakterze zobowiązaniowym (względnym)
między wspólnikami a zasadniczym świadczeniem (zachowanie się wspólników do
osiągnięcia zamierzonego celu).

●

Zamierzony wspólny cel (affectio societatis) stanowi najbardziej znamienna jej cechę,
odróżniająca umowę spółki od innych umów zobowiązaniowych.

2. Charakter prawny spółki.

●

Spory, jak traktować s.c.

○

Stosunek wielostronny (w Polsce to podstawowe źródło stosunku prawnego)

○

stosunek dwustronny ((między wspolnikiem z pozostałymi wspólnikami jako całością,
przy czym to inna umowa z punktu widzenia każdego wspólnika).

●

Przepisy o zobowiązaniach wzajemnych nie dają się to zastosować poprawnie

●

umowa między żyjącymi, konsensualna, zobowiązująca, przysparzająca, kazualna, losowa
(wyniki nie dają się przewidzieć), trwała (ciągła) – skutek rozwiązania: tylko ex nunc.

●

Forma: forma pisemna ad probationem, także zmiana umowy spółki

●

dopuszczalne przekształcenie s.c. w s. handlową (poza jawną). Stosuje się przepisy
przekształcenia s. jawnej w inna handlową.

3. Cel gospodarczy

●

Określony w umowie cel gospodarczy ma być celem wspólnym. Jeżeli cel ten polega na
osiągnięciu zysków, niedopuszczalne byłoby wyłączenie któregokolwiek wspólnika od
udziału w zyskach (art 867 § 1 zd.4 k.c.)

●

szerokie rozumienie celu gospodarczego: dążenie do uzyskania korzyści materialnych,
jednak cel jest szerszy niż osiągnięcie zysku. Umożliwienie realizacji dowolnego celu
gospodarczego.

3. Podmioty.

●

Uczestniczącymi w umowie spółki podmiotami mogą być osoby fizyczne lub osoby prawne,
przy czym wspólników może być więcej niż dwóch (umowa wielostronna). Może to być
każdy, tylko musi być wyposażony w zdolność prawną.

●

Umowa spółki zawsze tworzy miedzy stronami trwale stosunki zobowiązaniowe, nie kreuje
osoby prawnej, którą możnaby przeciwstawić podmiotowości prawnej wspólników.

●

Przedsiębiorcami są wspólnicy - osoby fizyczne, prawne, jednostki organizacyjne (33

1

) - te

kategorie podmiotów obejmuje, bowiem definicja przedsiębiorcy (43

1

).

●

niezmienność składu osobowego. Wspólnicy mogą przyjąć nowego wspólnika zmieniając
umowę spółki.

○

Art. 972 k.c.: przyjęcie spadkobiercy w miejsce zmarłego wspólnika. Prawo członkos-
twa w spółce nie podlega prawu dziedziczenia.

4. Stosunki majątkowe i odpowiedzialność za zobowiązania.

●

Wkład. Zgodnie z art. 861 § 1 k.c. wkład może polegać na wniesieniu do spółki własności
lub innych praw albo świadczenie usług. W zależności od rodzaju wkładu, będą obowiązy-
wały rożne zasady dotyczące jego wniesienia.

○

Jeżeli w umowie spółki zastrzeżono wniesienie wkładu w postaci określonych praw, do
wykonania tego zobowiązania stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży (862 zd.1 w
związku z art. 555 k.c.). Także przepisy o sprzedaży znajda odpowiednie zastosowanie
do odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady rzeczy wniesionej na własność oraz do
niebezpieczeństwa utraty i uszkodzenia rzeczy. W takim samy ma zakresie do rzeczy
wniesionych tylko do używania należy stosować przepisy o najmie (art. 862 zd.2 k.c.).

○

Wniesienie wkładu pieniężnego podlega ogólnym zasadom wykonania zobowiązań,
których przedmiotem jest świadczenie pieniężne, przy czym spełnienie tego świadczenia
może nastąpić w gotowce lub w formie bezgotówkowej.

○

Natomiast wkład polegający na świadczeniu usług wnoszony jest poprzez wykonywanie
określonych prac, których rodzaj i termin wykonania (z reguły jest to czas trwania
spółki) określa umowa.

○

Aport – wkład niepieniężny. Może to być np. uprawnienie użytkowania – samo
uzytkowanie jest to prawo niezbywalne, lecz uprawnienie uzytkowania – czyli
wyrażenie zgody na korzystanie przez inne podmioty – można wnieść.

○

Istnieje domniemanie jednakowej wartości wkładów. Wkłady powinny mieć wartość
majątkową.

○

Brak zobowiązania kogokolwiek do wniesienia wkładu: umowa jest nieważna. Musi być
choć jeden wkład. Po zawarciu umowy wniesienie nowych wkładów lub podniesienie
wartości może nastąpić tylko za jednomyślną zgodą (może to być klauzula w umowie s.)

●

Uprawnienia.

○

Majątkowe: wniesienie wkładów, prawo żądania podziału i udziału w zyskach

○

niemajątkowe: obowiąek i prawo prowadzenia spraw spółki, reprezentowanie jej, prawo
wystąpienia, żądanie rozwiązania spółki przez sąd.

○

Wyłączenie uprawnień:

■

rozporządzanie udziałem we wspólnym majątku spółki

■

nie można dokonać podziału majątku spółki, póki ona trwa

■

nie można zaspokoić wierzycieli osobistych z majątku wspólników

■

majątek spółki w trakcie jej trwania jest nienaruszalny. Nie stosuje się przepisów o
zobowiązaniach podzielnych, a częściowo niepodzielnych i solidarnych.

●

Wspólny majątek wspólników. Z wkładów wspólników oraz dalszej ich działalności tworzy
się majątek, który jest wspólnym majątkiem wspólników. Wspólny majątek wspólników
tworzy wspólność typu łącznego.

○

Przeciwstawne współwłasności w częściach ułamkowych. Udział w s.c. nie jest
oznaczony ułamkowo – kazdy wspólnik ma równe prawa do całego majątku.
Oznaczenie może nastapić po rozwiązaniu umowy spółki.

○

Źródło majątku: wkłady wspólników, potem też zyski spółki. Nie jest to majątek spółki,
gdyż spółka cywilna nie tworzy podmiotowości. Jest to majątek wspólny wspólników
wyodrębniony od ich majątku indywidualnego.

○

Majątek tworzą tylko aktywa.

●

Odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Wspólne zobowiązania wspólników, tzn.
pozostające w związku z działalnością spółki a odrębne od ich indywidualnych zobowiązań
powstających poza ta strefą. Za zobowiązania te wspólnicy odpowiedzialni są solidarnie
(art. 864 k.c.), to znaczy nie tylko wyodrębnionym majątkiem wspólnym, ale i każdy z nich
swym indywidualnym majątkiem nienależącym do wspólności. Natomiast majątkiem
osobistym nie odpowiada wspólnik za zobowiązania powstałe przed jego przystąpieniem do
spółki.

○

Ochrona interesów wierzycieli:

■

mozliwość zajęcia praw przysługujacych wspólnikowi w razie wystąpienia lub
rozwiązania

■

wzmocnienie stosunku z umowy spółki przez odmowę zasadniczej podstawy
realizacji.

■

Wierzyciel może żądać spełnienia roszczenia od jednego, niektórych, wszystkich.
Ten, co zapłaci, ma roszczenie regresowe w stosunku do pozostałych.

■

Wierzyciel nie musi zachować kolejności, że najpierw majątek spółki, potem osob.

●

Zyski i straty. Art 867 k.c. przewiduje uczestnictwo każdego ze wspólników w równym
stopniu zarówno w zyskach i stratach, i to bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Strony
mogą jednak inaczej ustalić stosunek udziału w zyskach i stratach, a nawet mogą zwolnic
niektórych wspólników od udziału w stratach (jednak nie ma to zastosowanie do wierzycieli
na zewnątrz spółki). Natomiast nie mogą żadnego z nich pozbawić udziału w zyskach.

○

Zasada równego udziału w zyskach i stratach – norma dyspozytywna, jednak:
bezwzględny zakaz „spółki lwiej”, gdzie jednego wspólnika wyłącza się od udziału w
zyskach a jest obciążony stratami.

○

Zysk: nadwyżka wydatków nad wpływami, strata: odwrotnie.

5. Prowadzenie spraw spółki.

●

Art 865 k.c. wyraża zasadę łącznego dokonywania tych działań. Formalnym tego przejawem
będą uchwały wspólników wymagające ich jednomyślności. W umowie spółki lub
późniejszej uchwale wspólnicy mogą przyjąć inny sposób prowadzenia spraw spółki, np.
powierzyć ich prowadzenie jednemu lub kilku wspólnikom a nawet osobie trzeciej.

●

Prowadzenie spraw spółki oznacza dokonywanie czynności faktycznych i prawnych
potrzebnych do zrealizowania celu spółki. Każdy wspólnik bez uprzedniej uchwały
wspólników może prowadzić sprawy nie przekraczające zakresu zwykłych czynności spółki
(art. 865 § 2 k.c. - np zawieranie standardowych umów). Sprawy przekraczające zakres
zwykłego zarządu: uchwała.

○

Rozróżnienie „sprawy zwykłego zarządu” a „sprawy przekraczające...” - kryterium jest
cel i rodzaij działalności spółki.

●

W razie sprzeciwu jednego wspólnika potrzebna jest jednak uchwała wspólników.

●

Współdziałanie:

○

wniesienie wkładu

○

prowadzenie spraw spółki

6. Reprezentacja.

●

Z prowadzenie spraw spółki łączy się jej reprezentowanie na zewnątrz a wiec dokonywanie
w imieniu wspólników czynności prawnych z osobami trzecimi. Umocowany do działania
w charakterze przedstawiciela jest ex lege każdy wspólnik w takich granicach, w jakich jest
on uprawniony do prowadzenia spraw spółki (866). Umowa spółki albo uchwala
wspólników może jednak określić inaczej zakres reprezentacji, wyłączyć lub ograniczyć
uprawnienie wspólnika do reprezentowania spółki, powierzyć reprezentacje osobie trzeciej
prowadzącej sprawy spółki, może powołać organy spółki.

7. Zmiana składu osobowego spółki

●

Zmiana polegająca na uszczupleniu składu spółki wiąże się przede wszystkim z
możliwością wystąpienia wspólnika ze spółki, co dokonuje się przez wypowiedzenie
udziału (art. 869 k.c.)

●

Ze spółki zawartej na czas nieoznaczony wspólnik może wystąpić wypowiadając swój
udział na trzy miesiące naprzód na koniec roku obrachunkowego, jeżeli w umowie nie
ustalono odrębnego terminu.

●

Wypowiedzenie ze skutkiem natychmiastowym z ważnych powodów zostało zastrzeżone
norma iuris cogentis (art. 869 § 2 k.c.).

●

Ponadto do wypowiedzenia udziału wspólnika w spółce upoważniony jest jego wierzyciel
osobisty, który bezskutecznie prowadzi egzekucje z ruchomości wspólnika nieobjętych
wspólnym majątkiem wspólników (art. 870 k.c.). W razie śmierci wspólnika jego
spadkobiercy wejdą na miejsce zmarłego, gdy zastrzeżono to w umowie spółki (art. 872
k.c.). Może wtedy istnieć spółka, w której jedna ze stron tworzy kilka podmiotów. Aby ich
interesy w spółce były należycie chronione powinni oni wskazać jedna osobę, która będzie
wykonywalna ich prawa (art. 872 zd.2 k.c.)

8. Rozwiązanie umowy

●

Rozwiązanie spółki a tym samym zakończenie jej działalności następuje przede wszystkim z
przyczyn określonych w umowie spółki. Jeżeli mimo to spółka za zgoda wspólników trwa
nadal, poczytuje się ja za przedłużoną na czas nieoznaczony (art. 873 k.c.).

●

Spółka ulega także rozwianiu przez zgodna uchwale wspólników; gdy pozostali w niej tylko
jeden wspólnik, gdy osiągnięcie zamierzonego celu stało się niemożliwe.

●

Ponadto każdy wspólnik może żądać rozwiązania spółki przez sąd z powołaniem się na
ważne powody (art. 874 k.c.).

●

Rozwiązanie spółki jest także konsekwencja ogłoszenia upadłości wspólnika (art. 874 § 2).

●

Mozliwe powody:

○

gdy mniej niż dwóch – spółka wygasa

○

śmierć wspólnika

○

upływ czasu

○

osiągnięcie celu, dla którego została powołana

○

rozwiązanie spółki przez sąd.

9. Rozliczenia.

●

Z występującym ze spółki wspólnikiem, który dokonał wypowiedzenia udziału, pozostali
wspólnicy rozliczają się w sposób określony umowa spółki lub uchwala wspólników, a w
braku odmiennych postanowień wg zasad przewidzianych w art 871 k.c.

●

Zwrotowi w naturze podlegają jedynie rzeczy, które wniósł do spółki do używania. Poza
tym rozliczenia dotyczące wkładu następuje w pieniądzu. Nie podlega zwrotowi wartość
wkładu polegającego na świadczeniu usług albo na używaniu rzeczy należącej do wspól-
nika. Ponadto powinna być wypłacona cześć wartości majątku wspólnego (po odliczeniu
wartości wkładów wszystkich wspólników), ustalona wg stosunku, w którym ustępujący
wspólnik uczestniczył w zyskach spółki (art. 871 § 2 k.c.).

●

W następstwie rozwiązania spółki wspólność majątkowa łączna przekształca się w typ
wspólności w częściach ułamkowych i do majątku wspólników od chwili rozwiązania spółki
stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w cz. ułamkowych (art. 875 k.c.).

●

Z majątku tego należy w pierwszej kolejności spłacić długi spółki, a z pozostałego majątku
zwrócić wspólnikom ich wkłady. Pozostałą nadwyżkę wspólnego majątku dzieli się miedzy
wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczyli w zyskach spółki.

●

Umowa nienazwana: spółka cicha. Wspólnik cichy wnosi kapitał i bierze udział w zyskach.
Nie odpowiada za zobowiązania, ale też nie ma prawa do prowadzenia przedsiębiorstwa. W
praktyce: często ma udzieloną prokurę.

●

Odmienne kategorie spółek:

○

spółki wodne

○

spółki powołane do sprawowania zarządu nad wspólnotami gruntowymi.

275. Przyrzeczenie publiczne - pojęcie, treść, odwołanie.
276. Przyrzeczenie nagrody konkursowej.
277. Umowa gry i zakładu - pojęcie
278. Skutki prawne zawarcia umowy gry i zakładu.