1
1
Gazownictwo
Gazownictwo
LNG (
LNG (
Liquiefied
Liquiefied
Natural
Natural
Gas
Gas
)
)
Prof.
Prof.
dr
dr
hab.
hab.
inż
inż
.
.
Andrzej J.
Andrzej J.
Osiadacz
Osiadacz
Politechnika Warszawska
Politechnika Warszawska
Wydział Inżynierii Środowiska
Wydział Inżynierii Środowiska
Zakład Systemów Ciepłowniczych i Gazowniczych
Zakład Systemów Ciepłowniczych i Gazowniczych
2
2
Gazownictwo
Gazownictwo
LNG NA ŚWIECIE
LNG NA ŚWIECIE
W ciągu minionych lat powstały nowe technologie wykorzystujące i
W ciągu minionych lat powstały nowe technologie wykorzystujące i
przetwarzające gaz ziemny, umożliwiające jego szersze zastosowan
przetwarzające gaz ziemny, umożliwiające jego szersze zastosowan
ie.
ie.
Należą do nich przede wszystkim:
Należą do nich przede wszystkim:
GTL (
GTL (
Gas
Gas
to
to
Liquids
Liquids
),
),
CNG (
CNG (
Compressed
Compressed
Natural
Natural
Gas
Gas
),
),
LNG (
LNG (
Liquiefied
Liquiefied
Natural
Natural
Gas
Gas
).
).
a)
a)
Proces GTL (
Proces GTL (
Gas
Gas
to
to
Liquids
Liquids
),
),
Udoskonalony proces
Udoskonalony proces
Fischera
Fischera
-
-
Tropscha
Tropscha
z 1920 r., umożliwia
z 1920 r., umożliwia
przerabianie gazu ziemnego ze złóż normalnych i marginalnych
przerabianie gazu ziemnego ze złóż normalnych i marginalnych
na bardzo czyste i ekologiczne produkty naftowe :
na bardzo czyste i ekologiczne produkty naftowe :
olej napędowy,
olej napędowy,
paliwo lotnicze,
paliwo lotnicze,
lekki olej opałowy,
lekki olej opałowy,
a nawet wosk.
a nawet wosk.
Technologia ta zaczyna być coraz szerzej znana i co za tym idzie
Technologia ta zaczyna być coraz szerzej znana i co za tym idzie
,
,
popularna.
popularna.
3
3
Gazownictwo
Gazownictwo
LNG NA ŚWIECIE
LNG NA ŚWIECIE
b)
b)
CNG
CNG
Gaz ziemny w postaci sprężonej do ciśnienia
Gaz ziemny w postaci sprężonej do ciśnienia
20
20
-
-
25
25
MPa
MPa
.
.
Służy do napędu pojazdów silnikowych zarówno z
Służy do napędu pojazdów silnikowych zarówno z
zapłonem iskrowym jak i z samoczynnym.
zapłonem iskrowym jak i z samoczynnym.
Na świecie jeździ ponad 4 miliony samochodów
Na świecie jeździ ponad 4 miliony samochodów
zasilanych sprężonym gazem ziemnym.
zasilanych sprężonym gazem ziemnym.
Funkcjonuje ponad 8000 stacji zasilanych tym
Funkcjonuje ponad 8000 stacji zasilanych tym
paliwem.
paliwem.
4
4
Gazownictwo
Gazownictwo
LNG NA ŚWIECIE
LNG NA ŚWIECIE
c)
c)
LNG
LNG
To gaz ziemny w postaci ciekłej o temperaturze
To gaz ziemny w postaci ciekłej o temperaturze
-
-
163ºC.
163ºC.
W wyniku procesu skraplania objętość gazu redukuje się ok. 630
W wyniku procesu skraplania objętość gazu redukuje się ok. 630
razy.
razy.
Już jedna czwarta gazu ziemnego, którym handluje się na skalę
Już jedna czwarta gazu ziemnego, którym handluje się na skalę
światową, jest transportowana właśnie w tym stanie.
światową, jest transportowana właśnie w tym stanie.
Skraplanie gazu ziemnego wiąże się z bardzo dokładnym jego
Skraplanie gazu ziemnego wiąże się z bardzo dokładnym jego
oczyszczeniem z dwutlenku węgla, azotu, propanu
oczyszczeniem z dwutlenku węgla, azotu, propanu
-
-
butanu,
butanu,
wilgoci, helu, itp.
wilgoci, helu, itp.
Jest to bardzo czyste paliwo o liczbie oktanowej 130,
Jest to bardzo czyste paliwo o liczbie oktanowej 130,
po powtórnej zmianie na postać gazową zanieczyszczeń
po powtórnej zmianie na postać gazową zanieczyszczeń
pozostaje bardzo niewiele, gaz jest właściwie całkowicie
pozostaje bardzo niewiele, gaz jest właściwie całkowicie
pozbawiony wilgoci.
pozbawiony wilgoci.
5
5
Gazownictwo
Gazownictwo
LNG NA ŚWIECIE
LNG NA ŚWIECIE
c)
c)
LNG (c.d.)
LNG (c.d.)
Duże firmy o światowym zasięgu coraz częściej angażują się w
Duże firmy o światowym zasięgu coraz częściej angażują się w
rozwój technologii LNG.
rozwój technologii LNG.
Za przykład posłużyć może norweskie złoże
Za przykład posłużyć może norweskie złoże
Snohvit
Snohvit
znajdujące
znajdujące
się na Morzu
się na Morzu
Barentsa
Barentsa
.
.
Powstała tam instalacja do skraplania gazu o przepustowości
Powstała tam instalacja do skraplania gazu o przepustowości
ok. 4,4
ok. 4,4
mln
mln
t skroplonego gazu rocznie, co odpowiada
t skroplonego gazu rocznie, co odpowiada
ok. 6
ok. 6
mld
mld
m
m
3
3
gazu ziemnego.
gazu ziemnego.
W przedsięwzięciu uczestniczą tacy potentaci, jak norweski
W przedsięwzięciu uczestniczą tacy potentaci, jak norweski
Statoil
Statoil
, Francuzi z
, Francuzi z
TotalFinaElf
TotalFinaElf
i Gaz de France, a także
i Gaz de France, a także
Norsk
Norsk
Hydro,
Hydro,
Svenska
Svenska
Petroleum
Petroleum
i inne.
i inne.
Istotny udział ma również norweskie państwo z 30 proc.
Istotny udział ma również norweskie państwo z 30 proc.
udziałem w projekcie.
udziałem w projekcie.
6
6
Gazownictwo
Gazownictwo
Norweskie złoże
Norweskie złoże
Snohvit
Snohvit
: 4,4
: 4,4
mln
mln
ton LNG
ton LNG
–
–
6
6
mld
mld
m
m
3
3
7
7
Gazownictwo
Gazownictwo
LNG NA ŚWIECIE
LNG NA ŚWIECIE
Czynniki napędzające rozwój rynku LNG znajdują się
Czynniki napędzające rozwój rynku LNG znajdują się
zarówno po stronie
zarówno po stronie
podażowej
podażowej
jak i popytowej.
jak i popytowej.
Gigantyczne koszty związane z budową stacji
Gigantyczne koszty związane z budową stacji
skraplających, tankowców pozwalających na
skraplających, tankowców pozwalających na
transport zmrożonego gazu oraz terminali
transport zmrożonego gazu oraz terminali
regazyfikacyjnych
regazyfikacyjnych
dotychczas ograniczały rozmiar
dotychczas ograniczały rozmiar
handlu.
handlu.
8
8
Gazownictwo
Gazownictwo
LNG NA ŚWIECIE
LNG NA ŚWIECIE
W szybkim tempie przybywa państw zainteresowanych
W szybkim tempie przybywa państw zainteresowanych
udziałem w handlu LNG. W 1997r. tylko 9 państw
udziałem w handlu LNG. W 1997r. tylko 9 państw
eksportowało skroplony gaz.
eksportowało skroplony gaz.
W 2002r. liczba
W 2002r. liczba
eksporterów wzrosła do 12.
eksporterów wzrosła do 12.
Wielkość eksportu LNG wzrosła w okresie:
Wielkość eksportu LNG wzrosła w okresie:
1997
1997
-
-
2002 o 35% do ok. 153
2002 o 35% do ok. 153
mld
mld
m
m
3
3
rocznie.
rocznie.
Nowe terminale
Nowe terminale
regazyfikacyjne
regazyfikacyjne
są budowane m.in. w
są budowane m.in. w
Chinach, Indiach i Wielkiej Brytanii.
Chinach, Indiach i Wielkiej Brytanii.
Plany budowy terminali mają także Bahamy, Jamajka,
Plany budowy terminali mają także Bahamy, Jamajka,
Indonezja, Meksyk, Holandia, Nowa Zelandia i Filipiny.
Indonezja, Meksyk, Holandia, Nowa Zelandia i Filipiny.
Największe znaczenie dla rozwoju rynku ma
Największe znaczenie dla rozwoju rynku ma
wzrastający popyt na gaz ziemny w Stanach
wzrastający popyt na gaz ziemny w Stanach
Zjednoczonych.
Zjednoczonych.
9
9
Gazownictwo
Gazownictwo
Proces powstawania LNG
Proces powstawania LNG
LNG
LNG
–
–
( z ang.:
( z ang.:
Liquefied
Liquefied
Natural
Natural
Gas
Gas
) to naturalny gaz ziemny
) to naturalny gaz ziemny
przygotowany do transportu i dalszej dystrybucji poprzez
przygotowany do transportu i dalszej dystrybucji poprzez
usunięcie niepożądanych zanieczyszczeń oraz skroplenie.
usunięcie niepożądanych zanieczyszczeń oraz skroplenie.
Substancjami szkodliwymi są:
Substancjami szkodliwymi są:
dwutlenek węgla,
dwutlenek węgla,
azot,
azot,
siarkowodór,
siarkowodór,
dwusiarczek węgla,
dwusiarczek węgla,
oraz woda w postaci pary.
oraz woda w postaci pary.
Przeciętny skład procentowy LNG przedstawia się następująco:
Przeciętny skład procentowy LNG przedstawia się następująco:
91
91
-
-
92% metanu,
92% metanu,
6
6
-
-
7% propanu,
7% propanu,
do 2% wyższych frakcji węglowodorowych.
do 2% wyższych frakcji węglowodorowych.
W normalnym ciśnieniu mieszanina ta wrze w temperaturze (
W normalnym ciśnieniu mieszanina ta wrze w temperaturze (
–
–
163)°C
163)°C
i w takich warunkach jest transportowana.
i w takich warunkach jest transportowana.
10
10
Gazownictwo
Gazownictwo
Proces powstawania LNG
Proces powstawania LNG
Z
Z
regazyfikacji
regazyfikacji
1 m³ LNG otrzymuje się 600m³ bezwonnego
1 m³ LNG otrzymuje się 600m³ bezwonnego
gazu lżejszego od powietrza. Granica wybuchowości
gazu lżejszego od powietrza. Granica wybuchowości
tego gazu wynosi od 5 do 15% w powietrzu, gaz w
tego gazu wynosi od 5 do 15% w powietrzu, gaz w
postaci cieczy nie jest palny.
postaci cieczy nie jest palny.
Ze względu na zróżnicowany skład chemiczny oraz różną
Ze względu na zróżnicowany skład chemiczny oraz różną
zawartość metanu w LNG, jego gęstość waha się od
zawartość metanu w LNG, jego gęstość waha się od
420 do 490 [kg/m³].
420 do 490 [kg/m³].
Skroplony gaz ziemny LNG jest nazywany skoncentrowaną
Skroplony gaz ziemny LNG jest nazywany skoncentrowaną
energią, bowiem z 1 [t] ciekłego LNG otrzymuje się
energią, bowiem z 1 [t] ciekłego LNG otrzymuje się
około 1380 [m³] gazu sieciowego.
około 1380 [m³] gazu sieciowego.
W zbiorniku o pojemności 100.000 [m³] „mieści się” w
W zbiorniku o pojemności 100.000 [m³] „mieści się” w
przeliczeniu aż 60
przeliczeniu aż 60
mln
mln
[m³] gazu sieciowego.
[m³] gazu sieciowego.
11
11
Gazownictwo
Gazownictwo
Proces powstawania LNG
Proces powstawania LNG
Skraplanie
Skraplanie
Przed procesem skraplania gaz należy oczyścić z
Przed procesem skraplania gaz należy oczyścić z
dwutlenku węgla i pary wodnej, a także osuszyć.
dwutlenku węgla i pary wodnej, a także osuszyć.
Następnie, w zależności od pożądanej wydajności
Następnie, w zależności od pożądanej wydajności
instalacji, składu gazu oraz jego ciśnienia wybiera się
instalacji, składu gazu oraz jego ciśnienia wybiera się
jedną z trzech metod skraplania:
jedną z trzech metod skraplania:
klasyczny cykl kaskadowy,
klasyczny cykl kaskadowy,
autooziębiający
autooziębiający
cykl kaskadowy,
cykl kaskadowy,
cykl rozprężania z zastosowaniem
cykl rozprężania z zastosowaniem
turboekspandera
turboekspandera
.
.
12
12
Gazownictwo
Gazownictwo
Proces powstawania LNG
Proces powstawania LNG
Czynnikami schładzającymi są propan, etan i metan,
Czynnikami schładzającymi są propan, etan i metan,
natomiast gaz ziemny pod ciśnieniem 3
natomiast gaz ziemny pod ciśnieniem 3
-
-
4
4
Mpa
Mpa
przepływa przez wymienniki ciepła i ochładzany jest w
przepływa przez wymienniki ciepła i ochładzany jest w
kolejnych cyklach chłodniczych.
kolejnych cyklach chłodniczych.
Obniżenie kosztów skraplania następuje poprzez
Obniżenie kosztów skraplania następuje poprzez
zwiększenie wydajności ciągów produkcyjnych
zwiększenie wydajności ciągów produkcyjnych
–
–
wzrost z 60 tys./rok w 1964 r. do 2,6
wzrost z 60 tys./rok w 1964 r. do 2,6
mln
mln
ton obecnie
ton obecnie
i 3
i 3
mln
mln
ton w przyszłości.
ton w przyszłości.
Koszt skraplania można obniżyć nawet o 30% przez
Koszt skraplania można obniżyć nawet o 30% przez
wprowadzenie nowych turbin, a także podwyższenie
wprowadzenie nowych turbin, a także podwyższenie
ciśnienia roboczego w instalacji 5
ciśnienia roboczego w instalacji 5
-
-
15
15
Mpa
Mpa
.
.
13
13
Rys.2 Schemat procesu skraplania gazu. Źródło:
Rys.2 Schemat procesu skraplania gazu. Źródło:
www.statoil.pl
www.statoil.pl
14
14
Gazownictwo
Gazownictwo
Proces powstawania LNG
Proces powstawania LNG
Gaz w formie ciekłej opuszcza obieg
Gaz w formie ciekłej opuszcza obieg
skraplania mając temperaturę
skraplania mając temperaturę
-
-
77°C, która
77°C, która
następnie w chłodnicy redukowana jest
następnie w chłodnicy redukowana jest
do
do
-
-
155°C, dzięki czemu gaz pozostaje płynny,
155°C, dzięki czemu gaz pozostaje płynny,
pozostając pod niższym ciśnieniem.
pozostając pod niższym ciśnieniem.
Ostateczne schłodzenie płynnego gazu
Ostateczne schłodzenie płynnego gazu
naturalnego do temperatury
naturalnego do temperatury
-
-
163°C następuje
163°C następuje
w turbinie rozprężania, zmniejszającej
w turbinie rozprężania, zmniejszającej
ciśnienie gazu z 55 do 1,2
ciśnienie gazu z 55 do 1,2
bara
bara
.
.
15
15
Gazownictwo
Gazownictwo
Proces powstawania LNG
Proces powstawania LNG
W drodze do magazynów gazu część azotu
W drodze do magazynów gazu część azotu
jest usuwana i umieszczana w oddzielnym
jest usuwana i umieszczana w oddzielnym
zbiorniku, celem zapewnienia LNG optymalnej
zbiorniku, celem zapewnienia LNG optymalnej
specyfikacji, wymaganej podczas sprzedaży.
specyfikacji, wymaganej podczas sprzedaży.
Skraplający się gaz zmniejsza swoją objętość
Skraplający się gaz zmniejsza swoją objętość
o 600%, dzięki czemu może być
o 600%, dzięki czemu może być
transportowany do terminali
transportowany do terminali
regazyfikacji
regazyfikacji
,
,
gdzie LNG z powrotem zmieniany jest w gaz
gdzie LNG z powrotem zmieniany jest w gaz
gotowy do rozprowadzenia gazociągami.
gotowy do rozprowadzenia gazociągami.
16
16
Gazownictwo
Gazownictwo
Proces powstawania LNG
Proces powstawania LNG
Proces
Proces
regazyfikacji
regazyfikacji
polega na ogrzaniu LNG w
polega na ogrzaniu LNG w
odparowalnikach
odparowalnikach
i w zależności od sposobu
i w zależności od sposobu
ogrzania
ogrzania
odparowalniki
odparowalniki
dzieli się na:
dzieli się na:
odparowalniki
odparowalniki
z ogrzewaniem do temperatury
z ogrzewaniem do temperatury
równej temperaturze otoczenia (np.
równej temperaturze otoczenia (np.
ogrzewanie wodą morską lub powietrzem)
ogrzewanie wodą morską lub powietrzem)
odparowalniki
odparowalniki
z ogrzewaniem do temperatury
z ogrzewaniem do temperatury
wyższej od temperatury otoczenia (ogrzewanie
wyższej od temperatury otoczenia (ogrzewanie
palnikami gazowymi lub energią elektryczną
palnikami gazowymi lub energią elektryczną
bądź parą wodną).
bądź parą wodną).
17
17
Gazownictwo
Gazownictwo
Proces powstawania LNG
Proces powstawania LNG
Ciśnienie gazu ziemnego odbieranego z
Ciśnienie gazu ziemnego odbieranego z
odparowalników
odparowalników
wynosi 1
wynosi 1
-
-
1,5
1,5
Mpa
Mpa
.
.
Na światowym rynku funkcjonuje 46 terminali
Na światowym rynku funkcjonuje 46 terminali
regazyfikacyjnych
regazyfikacyjnych
, w tym w samej Japonii aż 25.
, w tym w samej Japonii aż 25.
Instalacje
Instalacje
regazyfikacyjne
regazyfikacyjne
dobiera się w
dobiera się w
zależności od charakteru pracy:
zależności od charakteru pracy:
ciągłej
ciągłej
lub tylko dla pokrywania zapotrzebowań
lub tylko dla pokrywania zapotrzebowań
szczytowych.
szczytowych.
18
18
Gazownictwo
Gazownictwo
Ł
Ł
ańcuch LNG
ańcuch LNG
Handel skroplonym gazem odbywa się w ramach
Handel skroplonym gazem odbywa się w ramach
projektów LNG, zwanych również łańcuchami
projektów LNG, zwanych również łańcuchami
LNG.
LNG.
Łańcuch LNG powstaje wówczas, gdy transport
Łańcuch LNG powstaje wówczas, gdy transport
gazociągowy jest niemożliwy lub nieopłacalny,
gazociągowy jest niemożliwy lub nieopłacalny,
tzn. gdy przekroczona zostanie graniczna
tzn. gdy przekroczona zostanie graniczna
odległość hipotetycznego gazociągu określana
odległość hipotetycznego gazociągu określana
na:
na:
około 3 tys. km przy gazociągu podmorskim,
około 3 tys. km przy gazociągu podmorskim,
5 tys. km przy gazociągu lądowym.
5 tys. km przy gazociągu lądowym.
19
19
Gazownictwo
Gazownictwo
Ł
Ł
ańcuch LNG
ańcuch LNG
Instalacja skraplania gazu
Instalacja skraplania gazu
Szacuje się, że koszt budowanego od podstaw łańcucha
Szacuje się, że koszt budowanego od podstaw łańcucha
LNG (od wydobycia gazu do załadunku na
LNG (od wydobycia gazu do załadunku na
metanowiec
metanowiec
) wynosi ok. 700
) wynosi ok. 700
mln
mln
USD na 1
USD na 1
mln
mln
t
t
rocznej wydajności instalacji.
rocznej wydajności instalacji.
Na system dostawczy składają się gazociągi
Na system dostawczy składają się gazociągi
poprowadzone ze złoża gazowego do instalacji
poprowadzone ze złoża gazowego do instalacji
skraplania gazu. Instalacje te stanowią najważniejszą
skraplania gazu. Instalacje te stanowią najważniejszą
część systemu.
część systemu.
Wybór instalacji skraplania uzależniony jest od wymaganej
Wybór instalacji skraplania uzależniony jest od wymaganej
wydajności, zawartości CO
wydajności, zawartości CO
2
2
, H
, H
2
2
S, N
S, N
2
2
, węglowodorów
, węglowodorów
cięższych oraz jego ciśnienia.
cięższych oraz jego ciśnienia.
20
20
Gazownictwo
Gazownictwo
Ł
Ł
ańcuch LNG
ańcuch LNG
Transport
Transport
Skroplony już gaz transportowany jest specjalnie
Skroplony już gaz transportowany jest specjalnie
zaprojektowanymi statkami zwany
zaprojektowanymi statkami zwany
gazowcami
gazowcami
.
.
Gazowiec
Gazowiec
służący wyłącznie do przewożenia LNG nosi
służący wyłącznie do przewożenia LNG nosi
nazwę
nazwę
metanowiec
metanowiec
, a temperatura schłodzonego
, a temperatura schłodzonego
ciekłego gazu LNG osiąga przy normalnym ciśnieniu
ciekłego gazu LNG osiąga przy normalnym ciśnieniu
atmosferycznym aż
atmosferycznym aż
-
-
165°C.
165°C.
Gazowce
Gazowce
LNG (
LNG (
metanowce
metanowce
) budowane są zwykle o
) budowane są zwykle o
nośności powyżej 50.000 DWT.
nośności powyżej 50.000 DWT.
21
21
Gazownictwo
Gazownictwo
Ł
Ł
ańcuch LNG
ańcuch LNG
Transport
Transport
Metanowiec
Metanowiec
, po zacumowaniu do pirsu lub
, po zacumowaniu do pirsu lub
nabrzeża w terminalu importowym
nabrzeża w terminalu importowym
(rozładunkowym), za pośrednictwem stałych
(rozładunkowym), za pośrednictwem stałych
ramion przeładunkowych (tzw.
ramion przeładunkowych (tzw.
nalewaków
nalewaków
morskich) tłoczy skroplony (ciekły) gaz
morskich) tłoczy skroplony (ciekły) gaz
naturalny LNG do zbiorników magazynowych
naturalny LNG do zbiorników magazynowych
o pojemności ok. 35 000 do 100 000 [m
o pojemności ok. 35 000 do 100 000 [m
3
3
]
]
każdy, gdzie jest przechowywany.
każdy, gdzie jest przechowywany.
22
22
Gazownictwo
Gazownictwo
Ł
Ł
ańcuch LNG
ańcuch LNG
Transport
Transport
Następnie przez instalację
Następnie przez instalację
regazyfikacji
regazyfikacji
(gdzie gaz
(gdzie gaz
z postaci cieczy, przez odparowanie, zamieniany
z postaci cieczy, przez odparowanie, zamieniany
jest w fazę gazową), rurociągami tłoczony jest do
jest w fazę gazową), rurociągami tłoczony jest do
odbiorców w sposób tradycyjny jako gaz
odbiorców w sposób tradycyjny jako gaz
sieciowy.
sieciowy.
23
23
Gazownictwo
Gazownictwo
Ł
Ł
ańcuch LNG
ańcuch LNG
Transport
Transport
Bezpieczeństwo przewozu gwarantuje szereg
Bezpieczeństwo przewozu gwarantuje szereg
urządzeń zabezpieczających i kontrolnych,
urządzeń zabezpieczających i kontrolnych,
np. zbiorniki ze skroplonym azotem.
np. zbiorniki ze skroplonym azotem.
W przypadku wzrostu ciśnienia w zbiornikach
W przypadku wzrostu ciśnienia w zbiornikach
LNG, jest on do nich wprowadzany
LNG, jest on do nich wprowadzany
automatycznie.
automatycznie.
Gdy w parowej przestrzeni zbiornika zawartość
Gdy w parowej przestrzeni zbiornika zawartość
azotu wzrośnie do 30%, zapalenie gazu staje
azotu wzrośnie do 30%, zapalenie gazu staje
się niemożliwe.
się niemożliwe.
24
24
Gazownictwo
Gazownictwo
Ł
Ł
ańcuch LNG
ańcuch LNG
LNG można też transportować drogą lądową
LNG można też transportować drogą lądową
–
–
w
w
cysternach samochodowych, kolejowych lub
cysternach samochodowych, kolejowych lub
rurociągami.
rurociągami.
Zbiorniki cystern samochodowych mają dwie
Zbiorniki cystern samochodowych mają dwie
ścianki, pomiędzy którymi znajduje się próżnia
ścianki, pomiędzy którymi znajduje się próżnia
zapewniająca izolację cieplną.
zapewniająca izolację cieplną.
Ciśnienie robocze wynosi 0,35
Ciśnienie robocze wynosi 0,35
MPa
MPa
.
.
Dla utrzymania tego ciśnienia część LNG jest
Dla utrzymania tego ciśnienia część LNG jest
celowo odparowana.
celowo odparowana.
Pojemność tych zbiorników wynosi 22,3 m
Pojemność tych zbiorników wynosi 22,3 m
3
3
.
.
25
25
Gazownictwo
Gazownictwo
Ł
Ł
ańcuch LNG
ańcuch LNG
Transport LNG rurociągami stosowany jest na krótkich
Transport LNG rurociągami stosowany jest na krótkich
odcinkach, głównie w obrębie terminali odbiorczych i
odcinkach, głównie w obrębie terminali odbiorczych i
wysyłkowych, urządzeń skraplających i
wysyłkowych, urządzeń skraplających i
regazyfikujących
regazyfikujących
oraz do załadunku i rozładunku
oraz do załadunku i rozładunku
metanowców
metanowców
.
.
Zastosowanie tej metody na dłuższych dystansach jest
Zastosowanie tej metody na dłuższych dystansach jest
możliwe pod warunkiem zbudowania instalacji stacji
możliwe pod warunkiem zbudowania instalacji stacji
ochładzających.
ochładzających.
Do budowy rurociągów wymagane jest zastosowanie
Do budowy rurociągów wymagane jest zastosowanie
drogich metali lub stopów odpornych na niską
drogich metali lub stopów odpornych na niską
temperaturę (aluminium lub stal z zawartością do 9%
temperaturę (aluminium lub stal z zawartością do 9%
niklu).
niklu).
Próby transportowania LNG rurociągami prowadzone są w
Próby transportowania LNG rurociągami prowadzone są w
Rosji, Kanadzie i USA.
Rosji, Kanadzie i USA.
26
26
Rys 3. Rysunek schematyczny portalu odbiorczego LNG. Źródło:
Rys 3. Rysunek schematyczny portalu odbiorczego LNG. Źródło:
www.statoil.pl
www.statoil.pl
27
27
Terminal odbiorczy LNG
Terminal odbiorczy LNG
28
28
Gazownictwo
Gazownictwo
Ł
Ł
ańcuch LNG
ańcuch LNG
Terminal odbiorczy
Terminal odbiorczy
Typowy terminal importowy (rozładunkowy, odbiorczy) gazu
Typowy terminal importowy (rozładunkowy, odbiorczy) gazu
skroplonego LNG składa się zwykle z następujących obiektów
skroplonego LNG składa się zwykle z następujących obiektów
budowlanych i urządzeń technicznych:
budowlanych i urządzeń technicznych:
przystani przeładunkowej gazu skroplonego LNG,
przystani przeładunkowej gazu skroplonego LNG,
systemu rurociągów przesyłowych LNG,
systemu rurociągów przesyłowych LNG,
naziemnych lub częściowo podziemnych kriogenicznych
naziemnych lub częściowo podziemnych kriogenicznych
zbiorników magazynowych LNG,
zbiorników magazynowych LNG,
instalacji odparowania (
instalacji odparowania (
regazyfikacji
regazyfikacji
) skroplonego gazu LNG,
) skroplonego gazu LNG,
stacji sprężarek,
stacji sprężarek,
systemu nawaniania gazu i pomiaru przepływu,
systemu nawaniania gazu i pomiaru przepływu,
systemu sterowania terminalem i systemu monitorowania,
systemu sterowania terminalem i systemu monitorowania,
systemu zabezpieczania przeciwpożarowego terminalu,
systemu zabezpieczania przeciwpożarowego terminalu,
gazociągu przesyłowego gazu naturalnego (w fazie gazowej) z
gazociągu przesyłowego gazu naturalnego (w fazie gazowej) z
terminalu do sieci odbiorczej.
terminalu do sieci odbiorczej.
29
29
Gazownictwo
Gazownictwo
Ł
Ł
ańcuch LNG
ańcuch LNG
Magazynowanie
Magazynowanie
W łańcuchu dostaw skroplonego gazu ziemnego LNG
W łańcuchu dostaw skroplonego gazu ziemnego LNG
jednym z najważniejszych i najtrudniejszych do
jednym z najważniejszych i najtrudniejszych do
wykonania obiektów budowlanych są naziemne tzw.
wykonania obiektów budowlanych są naziemne tzw.
kriogeniczne zbiorniki magazynowe.
kriogeniczne zbiorniki magazynowe.
Konstrukcja zbiornika przypomina termos posadowiony
Konstrukcja zbiornika przypomina termos posadowiony
na płycie fundamentowej (zwykle na palach),
na płycie fundamentowej (zwykle na palach),
odpowiednio zaizolowanej i podgrzewanej.
odpowiednio zaizolowanej i podgrzewanej.
Niebagatelne znaczenie ma tutaj dobór gatunku stali (o
Niebagatelne znaczenie ma tutaj dobór gatunku stali (o
udarności te-stowanej w temperaturze
udarności te-stowanej w temperaturze
-
-
196°C), dobór
196°C), dobór
elektrod i jakość spawania (100% kontroli
elektrod i jakość spawania (100% kontroli
radiograficznej).
radiograficznej).
Większość zbiorników LNG budowana jest w oparciu o
Większość zbiorników LNG budowana jest w oparciu o
normy amerykańskie (API, ASME, ASTM i NFPA).
normy amerykańskie (API, ASME, ASTM i NFPA).
30
30
Gazownictwo
Gazownictwo
Ł
Ł
ańcuch LNG
ańcuch LNG
Magazynowanie
Magazynowanie
Magazynowanie LNG stanowi ważną część infrastruktury.
Magazynowanie LNG stanowi ważną część infrastruktury.
Wielkość parku magazynowego w terminalach
Wielkość parku magazynowego w terminalach
odbiorczych szacuje się na 16
odbiorczych szacuje się na 16
mln
mln
m
m
3
3
, z czego 65,5%
, z czego 65,5%
przypada na Japonię.
przypada na Japonię.
Zbiorniki do magazynowania LNG (metalowe, żelbetowe
Zbiorniki do magazynowania LNG (metalowe, żelbetowe
lub podziemne
lub podziemne
–
–
w zamrożonym gruncie bądź w
w zamrożonym gruncie bądź w
kawernach podziemnych) w terminalach odbiorczych
kawernach podziemnych) w terminalach odbiorczych
osiągają pojemność 35 tys. m
osiągają pojemność 35 tys. m
3
3
do 200 tys. m
do 200 tys. m
3
3
.
.
Największe zbiorniki zbudowano w Japonii i są typu
Największe zbiorniki zbudowano w Japonii i są typu
podziemnego. Gaz pozostaje w nich w stanie ciągłego
podziemnego. Gaz pozostaje w nich w stanie ciągłego
wrzenia, przez co dochodzi do strat pewnej ilości LNG.
wrzenia, przez co dochodzi do strat pewnej ilości LNG.
31
31
Gazownictwo
Gazownictwo
Rosnące znaczenie LNG na rynku energetycznym
Rosnące znaczenie LNG na rynku energetycznym
-
-
rys historyczny
rys historyczny
Koszt LNG
15%
30%
30%
25%
wydobycie i przesył gazu
ziemnego do terminalu LNG
obróbka gazu, skraplanie,
załadunek i magazynowanie
transport morski
terminal odbiorczy:
wyładowanie, magazynowanie,
regazyfikacja i dystrybucja
32
32
Gazownictwo
Gazownictwo
Rosnące znaczenie LNG na rynku energetycznym
Rosnące znaczenie LNG na rynku energetycznym
-
-
rys historyczny
rys historyczny
Koszt LNG
Koszt LNG
Na koszt LNG składają się 4 czynniki:
Na koszt LNG składają się 4 czynniki:
wydobycie gazu,
wydobycie gazu,
proces skroplenia i magazynowania,
proces skroplenia i magazynowania,
transport morski,
transport morski,
terminal odbiorczy.
terminal odbiorczy.
Obecnie koszt budowy terminala na świecie waha się
Obecnie koszt budowy terminala na świecie waha się
od 100
od 100
mln
mln
USD (tj. terminal o małej mocy przerobowej
USD (tj. terminal o małej mocy przerobowej
LNG, czyli ok. 1,5
LNG, czyli ok. 1,5
mln
mln
ton rocznie),
ton rocznie),
do 2
do 2
mld
mld
USD (terminal o dużej mocy przerobowej
USD (terminal o dużej mocy przerobowej
ponad 15
ponad 15
mln
mln
ton rocznie).
ton rocznie).
33
33
Gazownictwo
Gazownictwo
Rosnące znaczenie LNG na rynku energetycznym
Rosnące znaczenie LNG na rynku energetycznym
-
-
rys historyczny
rys historyczny
Koszt LNG
Koszt LNG
Od 2001 r. widoczny jest wyraźny trend spadkowy cen
Od 2001 r. widoczny jest wyraźny trend spadkowy cen
LNG na wszystkich rynkach światowych tego
LNG na wszystkich rynkach światowych tego
surowca.
surowca.
Co więcej, można prognozować dalszy spadek cen LNG w
Co więcej, można prognozować dalszy spadek cen LNG w
przypadku zwiększenia się udziału i znaczenia
przypadku zwiększenia się udziału i znaczenia
kontraktów krótkoterminowych oraz wprowadzenia
kontraktów krótkoterminowych oraz wprowadzenia
indeksacji cen gazu ziemnego w oparciu o indeksację
indeksacji cen gazu ziemnego w oparciu o indeksację
ceny energii elektrycznej, a nie ropy naftowej, której
ceny energii elektrycznej, a nie ropy naftowej, której
wartość ulega większym zmianom.
wartość ulega większym zmianom.
34
34
Gazownictwo
Gazownictwo
Rosnące znaczenie LNG na rynku energetycznym
Rosnące znaczenie LNG na rynku energetycznym
-
-
rys historyczny
rys historyczny
Koszt LNG
Koszt LNG
Postęp technologiczny ostatnich lat zmniejszyły koszty
Postęp technologiczny ostatnich lat zmniejszyły koszty
handlu LNG o 30%, co pozwala na rozwój prawdziwie
handlu LNG o 30%, co pozwala na rozwój prawdziwie
międzynarodowego rynku skroplonego gazu.
międzynarodowego rynku skroplonego gazu.
Według ocen ekspertów, transport gazu w formie
Według ocen ekspertów, transport gazu w formie
skroplonej na tankowcach zaczyna się opłacać przy
skroplonej na tankowcach zaczyna się opłacać przy
dystansie większym niż 2000 km drogą morską i 3800
dystansie większym niż 2000 km drogą morską i 3800
km lądem.
km lądem.
Jest on zatem opłacalny szczególnie na trasach
Jest on zatem opłacalny szczególnie na trasach
transoceanicznych, choć i transport gazu z odległych
transoceanicznych, choć i transport gazu z odległych
obszarów Rosji do Europy Zachodniej mógłby się
obszarów Rosji do Europy Zachodniej mógłby się
odbywać w postaci LNG.
odbywać w postaci LNG.
35
35
Rys 5. Koszt LNG w latach 1990 do 2030. Źródło: Word
Rys 5. Koszt LNG w latach 1990 do 2030. Źródło: Word
Energy
Energy
Investment
Investment
5th March 2004, FLAME Amsterdam
5
Source: World Energy Investment Outlook 2003 Insights
Note: Standard configuration
Including Investment Remuneration
4.000 km shipping route
LNG chain costs
LNG chain costs
Mid-1990s
2002
2010
2030
Liquefaction
Shipping
Regasification
Dollars per tonne of
capacit
y
700
600
400
500
300
200
100
0
36
36
Gazownictwo
Gazownictwo
Transakcje doraźne (
Transakcje doraźne (
spot
spot
)
)
W 2003 roku pojawił się rynek transakcji
W 2003 roku pojawił się rynek transakcji
doraźnych (
doraźnych (
spot
spot
) który w krótkim czasie stał
) który w krótkim czasie stał
się bardzo aktywny, a transakcje wg umów
się bardzo aktywny, a transakcje wg umów
długoterminowych przestały być jedynym
długoterminowych przestały być jedynym
gwarantem ciągłości dostaw, co w efekcie
gwarantem ciągłości dostaw, co w efekcie
pozwoliło na dywersyfikację dostaw
pozwoliło na dywersyfikację dostaw
(zróżnicowanie źródeł).
(zróżnicowanie źródeł).
Jednocześnie uformował się rynek LNG po obu
Jednocześnie uformował się rynek LNG po obu
stronach Atlantyku (handel arbitrażowy).
stronach Atlantyku (handel arbitrażowy).
37
37
Gazownictwo
Gazownictwo
Transakcje doraźne (
Transakcje doraźne (
spot
spot
)
)
Mianowicie 7 wielkich firm:
Mianowicie 7 wielkich firm:
1.
1.
Tractebel
Tractebel
,
,
2.
2.
BG,
BG,
3.
3.
Repsol
Repsol
,
,
4.
4.
Gaz de France wraz z
Gaz de France wraz z
Sonatrach
Sonatrach
,
,
5.
5.
Statoil
Statoil
,
,
6.
6.
BP,
BP,
7.
7.
Stell
Stell
.
.
stworzyło swego rodzaju imperium, gdyż każda z nich jest w
stworzyło swego rodzaju imperium, gdyż każda z nich jest w
posiadaniu mocy produkcyjnych LNG na polach gazowych, ale
posiadaniu mocy produkcyjnych LNG na polach gazowych, ale
także terminali importowych zarówno w USA jak i w Europie.
także terminali importowych zarówno w USA jak i w Europie.
Inne imperium to firmy japońskie i koreańskie (30 terminali
Inne imperium to firmy japońskie i koreańskie (30 terminali
importowych oraz olbrzymie inwestycje w krajach
importowych oraz olbrzymie inwestycje w krajach
eksportujących LNG).
eksportujących LNG).
38
38
Gazownictwo
Gazownictwo
Transakcje doraźne (
Transakcje doraźne (
spot
spot
)
)
Rozwój rynku transakcji doraźnych (
Rozwój rynku transakcji doraźnych (
spot
spot
) powoduje, że
) powoduje, że
ceny LNG coraz mniej są związane z cenami ropy
ceny LNG coraz mniej są związane z cenami ropy
naftowej.
naftowej.
Przy zawieraniu kontraktów na dostawy LNG pojawiają się
Przy zawieraniu kontraktów na dostawy LNG pojawiają się
sygnały o potrzebie większej elastyczności warunków
sygnały o potrzebie większej elastyczności warunków
kontraktu, np. kontrakt Trynidad i Tobago z
kontraktu, np. kontrakt Trynidad i Tobago z
Gas
Gas
Natural
Natural
of
of
Spain
Spain
zawiera indeksację od cen energii
zawiera indeksację od cen energii
elektrycznej.
elektrycznej.
39
39
Znaczenie LNG na rynku energetycznym
Znaczenie LNG na rynku energetycznym
40
40
Gazownictwo
Gazownictwo
Transakcje doraźne (
Transakcje doraźne (
spot
spot
)
)
Obecnie funkcjonuje ponad 40 terminali
Obecnie funkcjonuje ponad 40 terminali
odbiorczych LNG, rozmieszczonych na trzech
odbiorczych LNG, rozmieszczonych na trzech
kontynentach (Ameryka Północna, Europa,
kontynentach (Ameryka Północna, Europa,
Azja).
Azja).
W najbliższych 10 latach liczba terminali ma
W najbliższych 10 latach liczba terminali ma
wzrosnąć do ok. 60.
wzrosnąć do ok. 60.
Wydajność magazynowa może osiągnąć 24
Wydajność magazynowa może osiągnąć 24
mln
mln
m
m
3
3
.
.
41
41
Gazownictwo
Gazownictwo
Powody stosowania LNG
Powody stosowania LNG
Rynek LNG jest najbardziej dynamicznie rozwijającą się
Rynek LNG jest najbardziej dynamicznie rozwijającą się
częścią światowego sektora gazowego.
częścią światowego sektora gazowego.
W ciągu ostatnich kilku lat obserwuje się proces
W ciągu ostatnich kilku lat obserwuje się proces
transformacji LNG z pozycji egzotycznego paliwa,
transformacji LNG z pozycji egzotycznego paliwa,
kupowanego głównie przez azjatyckie
kupowanego głównie przez azjatyckie
przedsiębiorstwa energetyczne do podstawowego
przedsiębiorstwa energetyczne do podstawowego
elementu bezpieczeństwa energetycznego w Europie i
elementu bezpieczeństwa energetycznego w Europie i
Ameryce Północnej.
Ameryce Północnej.
42
42
Gazownictwo
Gazownictwo
Powody stosowania LNG
Powody stosowania LNG
Początkowo technologia skraplania była
Początkowo technologia skraplania była
wykorzystywana głównie do magazynowania
wykorzystywana głównie do magazynowania
gazu.
gazu.
Pierwsza komercyjna dostawa LNG została
Pierwsza komercyjna dostawa LNG została
zrealizowana z Algierii na wyspę
zrealizowana z Algierii na wyspę
Sheppey
Sheppey
w
w
hrabstwie
hrabstwie
Essex
Essex
(Wielka
(Wielka
Bytania
Bytania
) w 1964 r.
) w 1964 r.
Jednakże idea dostaw LNG nie wytrzymała
Jednakże idea dostaw LNG nie wytrzymała
konkurencji z nowo odkrytymi w latach 60.
konkurencji z nowo odkrytymi w latach 60.
złożami gazu ziemnego pod dnem Morza
złożami gazu ziemnego pod dnem Morza
Północnego.
Północnego.
43
43
Gazownictwo
Gazownictwo
Powody stosowania LNG
Powody stosowania LNG
Dopiero wykorzystanie LNG na rynkach
Dopiero wykorzystanie LNG na rynkach
azjatyckich w latach 70. i 80. stworzyło
azjatyckich w latach 70. i 80. stworzyło
na nowo dobrą koniunkturę na ten produkt.
na nowo dobrą koniunkturę na ten produkt.
W Japonii oraz Korei Południowej rozpoczęto
W Japonii oraz Korei Południowej rozpoczęto
budowę nowych elektrowni, których paliwem
budowę nowych elektrowni, których paliwem
miał być gaz ziemny.
miał być gaz ziemny.
Obecnie obroty handlowe Japonii oraz Korei
Obecnie obroty handlowe Japonii oraz Korei
Południowej stanowią ok. 67% światowego
Południowej stanowią ok. 67% światowego
handlu LNG.
handlu LNG.
44
44
Gazownictwo
Gazownictwo
Powody stosowania LNG
Powody stosowania LNG
Sektor gazu skroplonego w Europie przeżywa
Sektor gazu skroplonego w Europie przeżywa
obecnie intensywny rozwój.
obecnie intensywny rozwój.
W 2002 r. łączny eksport do Europy wyniósł 31,2
W 2002 r. łączny eksport do Europy wyniósł 31,2
mln
mln
ton LNG (41,5
ton LNG (41,5
mld
mld
m
m
3
3
gazu), co stanowi
gazu), co stanowi
ok. 27% światowego handlu LNG.
ok. 27% światowego handlu LNG.
Rosnący popyt na gaz w Europie sprawia, iż coraz
Rosnący popyt na gaz w Europie sprawia, iż coraz
więcej firm gazowniczych zwiększa swoje
więcej firm gazowniczych zwiększa swoje
zaangażowanie w sektorze LNG.
zaangażowanie w sektorze LNG.
45
45
Gazownictwo
Gazownictwo
Powody stosowania LNG
Powody stosowania LNG
Przyczyny
Przyczyny
-
-
ekologiczne paliwo, globalny wzrost
ekologiczne paliwo, globalny wzrost
gospodarczy, a co za tym idzie coraz większe
gospodarczy, a co za tym idzie coraz większe
zapotrzebowanie na surowce energetyczne.
zapotrzebowanie na surowce energetyczne.
Wiele państw pragnie
Wiele państw pragnie
dywersyfikować
dywersyfikować
dostawy tego
dostawy tego
surowca, aby nie uzależniać się od jednego
surowca, aby nie uzależniać się od jednego
kontrahenta.
kontrahenta.
Zastosowanie nowoczesnych technologii spowodowało,
Zastosowanie nowoczesnych technologii spowodowało,
że zmniejszyły się koszty skraplania i
że zmniejszyły się koszty skraplania i
regazyfikacji
regazyfikacji
oraz obniżyły się koszty budowy
oraz obniżyły się koszty budowy
metanowców
metanowców
.
.
46
46
Gazownictwo
Gazownictwo
Powody stosowania LNG
Powody stosowania LNG
elastyczność dostaw
elastyczność dostaw
–
–
dywersyfikacja dostaw może być
dywersyfikacja dostaw może być
regulowana w czasie wg potrzeb,
regulowana w czasie wg potrzeb,
wydajność
wydajność
–
–
po
po
regazyfikacji
regazyfikacji
ze 100 m
ze 100 m
3
3
LNG otrzymujemy 60
LNG otrzymujemy 60
tysięcy metrów sześciennych gazu ziemnego,
tysięcy metrów sześciennych gazu ziemnego,
duże zapasy
duże zapasy
–
–
Według danych Międzynarodowej Unii Gazowej
Według danych Międzynarodowej Unii Gazowej
(IGU), światowe rezerwy gazu kwalifikujące się do
(IGU), światowe rezerwy gazu kwalifikujące się do
gospodar
gospodar
-
-
-
-
czego wykorzystania wynoszą od 256
czego wykorzystania wynoszą od 256
bln
bln
m
m
3
3
do 494
do 494
bln
bln
m
m
3
3
ekonomia
ekonomia
–
–
koszty transportu i magazynowania LNG są niższe
koszty transportu i magazynowania LNG są niższe
niż gazu ziemnego.
niż gazu ziemnego.
Postępy technologiczne ostatnich lat zmniejszyły koszty handlu
Postępy technologiczne ostatnich lat zmniejszyły koszty handlu
LNG o 30%, co pozwala na rozwój prawdziwie
LNG o 30%, co pozwala na rozwój prawdziwie
międzynarodowego rynku skroplonego gazu.
międzynarodowego rynku skroplonego gazu.
ekologia
ekologia
–
–
skroplony gaz ziemny jest dodatkowo oczyszczany
skroplony gaz ziemny jest dodatkowo oczyszczany
–
–
95 proc. metanu
95 proc. metanu
bezpieczeństwo
bezpieczeństwo
–
–
LNG odparowuje i rozcieńcza się w powietrzu.
LNG odparowuje i rozcieńcza się w powietrzu.
Zdaniem specjalistów amerykańskich, gaz ziemny jest
Zdaniem specjalistów amerykańskich, gaz ziemny jest
najbezpieczniejszym paliwem silnikowym.
najbezpieczniejszym paliwem silnikowym.
47
47
Znaczenie LNG na rynku energetycznym
Znaczenie LNG na rynku energetycznym
48
48
Gazownictwo
Gazownictwo
Powody stosowania LNG
Powody stosowania LNG
Ponad 40
Ponad 40
-
-
letnie doświadczenia z eksploatacji
letnie doświadczenia z eksploatacji
gazowców
gazowców
wskazują, że transport ciekłych
wskazują, że transport ciekłych
paliw gazowych jest jak dotąd
paliw gazowych jest jak dotąd
przedsięwzięciem bezpiecznym.
przedsięwzięciem bezpiecznym.
Do roku 2006 nie zanotowano żadnych
Do roku 2006 nie zanotowano żadnych
poważniejszych wypadków, czy katastrof
poważniejszych wypadków, czy katastrof
spowodowanych przez ten typ statków.
spowodowanych przez ten typ statków.
Potencjalna katastrofa
Potencjalna katastrofa
gazowca
gazowca
z ładunkiem
z ładunkiem
mogłaby, w ocenie amerykańskich
mogłaby, w ocenie amerykańskich
specjalistów, przynieść skutki równe
specjalistów, przynieść skutki równe
wybuchowi jądrowemu.
wybuchowi jądrowemu.
49
49
Gazownictwo
Gazownictwo
Powody stosowania LNG
Powody stosowania LNG
Szybko ulatniający się gaz z rozbitego zbiornika
Szybko ulatniający się gaz z rozbitego zbiornika
mógłby doprowadzić do powstania mieszanki
mógłby doprowadzić do powstania mieszanki
paliwowo
paliwowo
-
-
powietrznej o potężnej sile
powietrznej o potężnej sile
niszczącej.
niszczącej.
Szacunki amerykańskie mówią, że rozproszone w
Szacunki amerykańskie mówią, że rozproszone w
powietrzu 125 000 m³ LNG stanowi ekwiwalent
powietrzu 125 000 m³ LNG stanowi ekwiwalent
700 000 ton trotylu lub 40 bomb atomowych o
700 000 ton trotylu lub 40 bomb atomowych o
mocy zbliżonej do tych zrzuconych na
mocy zbliżonej do tych zrzuconych na
Hiroszimę.
Hiroszimę.
50
50
Gazownictwo
Gazownictwo
Powody stosowania LNG
Powody stosowania LNG
Strefa całkowitych zniszczeń wynosiłaby 5,6 km,
Strefa całkowitych zniszczeń wynosiłaby 5,6 km,
ciężkie poparzenia dotknęłyby ludzi
ciężkie poparzenia dotknęłyby ludzi
znajdujących się w promieniu 10
znajdujących się w promieniu 10
km
km
.
.
Jest to oczywiście rozważanie czysto teoretyczne,
Jest to oczywiście rozważanie czysto teoretyczne,
ulatniający się gaz powstały z LNG tworzy
ulatniający się gaz powstały z LNG tworzy
mieszankę wybuchową przy zawartości w
mieszankę wybuchową przy zawartości w
powietrzu od 5 do 15%, jest mało
powietrzu od 5 do 15%, jest mało
prawdopodobne aby zaistniały tego typu
prawdopodobne aby zaistniały tego typu
warunki.
warunki.
51
51
Gazownictwo
Gazownictwo
Zastosowanie LNG
Zastosowanie LNG
Gaz w postaci ciekłej to bezbarwny płyn, który
Gaz w postaci ciekłej to bezbarwny płyn, który
składa się głównie z:
składa się głównie z:
•
•
metanu (75%),
metanu (75%),
•
•
azotu (5%),
azotu (5%),
•
•
oraz domieszek innych węglowodorów.
oraz domieszek innych węglowodorów.
Z 1 m
Z 1 m
3
3
LNG można uzyskać 584 m
LNG można uzyskać 584 m
3
3
gazu
gazu
sieciowego, a z 1 t
sieciowego, a z 1 t
–
–
ok. 1380 m
ok. 1380 m
3
3
gazu.
gazu.
W zbiorniku LNG o pojemności 80 tys. m
W zbiorniku LNG o pojemności 80 tys. m
3
3
mieści
mieści
się ok. 48
się ok. 48
mln
mln
m
m
3
3
gazu sieciowego.
gazu sieciowego.
52
52
Gazownictwo
Gazownictwo
Powody stosowania LNG
Powody stosowania LNG
LNG ma szereg zastosowań, a sposobów jego
LNG ma szereg zastosowań, a sposobów jego
użytkowania przybywa:
użytkowania przybywa:
Po
Po
regazyfikacji
regazyfikacji
stanowi źródło gazu
stanowi źródło gazu
ziemnego rozprowadzanego siecią.
ziemnego rozprowadzanego siecią.
Nadaje się do sezonowego magazynowania, a
Nadaje się do sezonowego magazynowania, a
zwłaszcza pokrywania odbiorów szczytowych
zwłaszcza pokrywania odbiorów szczytowych
z podziemnych zbiorników.
z podziemnych zbiorników.
Zastosowanie LNG do pokrywania
Zastosowanie LNG do pokrywania
krótkoterminowych szczytowych
krótkoterminowych szczytowych
zapotrzebowań na gaz w czasie od 3 do 4
zapotrzebowań na gaz w czasie od 3 do 4
tygodni w ciągu roku.
tygodni w ciągu roku.
53
53
Gazownictwo
Gazownictwo
Powody stosowania LNG
Powody stosowania LNG
•
•
Może być stosowany jako paliwo silnikowe w
Może być stosowany jako paliwo silnikowe w
samochodach z silnikami wysokoprężnymi,
samochodach z silnikami wysokoprężnymi,
autobusach, lokomotywach, helikopterach i
autobusach, lokomotywach, helikopterach i
samolotach ponaddźwiękowych.
samolotach ponaddźwiękowych.
Ponieważ jego objętość jest mniejsza od
Ponieważ jego objętość jest mniejsza od
objętości sprężonego gazu ziemnego (CNG), w
objętości sprężonego gazu ziemnego (CNG), w
zbiornikach można zgromadzić znacznie
zbiornikach można zgromadzić znacznie
więcej paliwa.
więcej paliwa.
Jest to szczególne korzystne w przypadku
Jest to szczególne korzystne w przypadku
silników zużywających duże ilości paliwa
silników zużywających duże ilości paliwa
54
54
Gazownictwo
Gazownictwo
Powody stosowania LNG
Powody stosowania LNG
•
•
LNG służy do zaopatrywania odbiorców nie
LNG służy do zaopatrywania odbiorców nie
posiadających połączeń gazociągowych.
posiadających połączeń gazociągowych.
Jest wówczas magazynowany, a następnie
Jest wówczas magazynowany, a następnie
regazyfikowany
regazyfikowany
i przesyłany do użytkowników.
i przesyłany do użytkowników.
Pozwala to na zwiększenie liczby użytkowników
Pozwala to na zwiększenie liczby użytkowników
gazu ziemnego.
gazu ziemnego.
Gazyfikacja małych i średnich miejscowości,
Gazyfikacja małych i średnich miejscowości,
zaopatrywanych z tzw. instalacji satelitarnych
zaopatrywanych z tzw. instalacji satelitarnych
LNG z kolei zaopatrywanych z większych
LNG z kolei zaopatrywanych z większych
instalacji skraplających gaz ziemny.
instalacji skraplających gaz ziemny.
55
55
Gazownictwo
Gazownictwo
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Rynek LNG należy do najszybciej rozwijających
Rynek LNG należy do najszybciej rozwijających
się. W 2004 r. LNG drogą morską był
się. W 2004 r. LNG drogą morską był
dostarczany do zaledwie 14
dostarczany do zaledwie 14
państw na
państw na
świecie. Obecnie jest ich już 20.
świecie. Obecnie jest ich już 20.
Według analityków, za kilka lat liczba
Według analityków, za kilka lat liczba
potencjalnych odbiorców skroplonego paliwa
potencjalnych odbiorców skroplonego paliwa
sięgnie 40 krajów.
sięgnie 40 krajów.
56
56
Gazownictwo
Gazownictwo
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Udział LNG
Udział LNG
w
w
światowym
światowym
obrocie gazem ziemnym
obrocie gazem ziemnym
będzie szybko rósł: z obecnych 25
będzie szybko rósł: z obecnych 25
proc. do
proc. do
35
35
-
-
38 proc. za nieco ponad dekadę i prawie do
38 proc. za nieco ponad dekadę i prawie do
50
50
proc. w 2030 r., przy założeniu, że wzrost
proc. w 2030 r., przy założeniu, że wzrost
dostaw gazu
dostaw gazu
metanowcami
metanowcami
utrzyma się na
utrzyma się na
poziomie 7 proc. rocznie.
poziomie 7 proc. rocznie.
Nic więc dziwnego, że już teraz podpisywane są
Nic więc dziwnego, że już teraz podpisywane są
kontrakty długoterminowe, które zaczną
kontrakty długoterminowe, które zaczną
obowiązywać w latach 2011
obowiązywać w latach 2011
-
-
2013.
2013.
Buduje się znacznie więcej instalacji do odbioru
Buduje się znacznie więcej instalacji do odbioru
tego rodzaju gazu, niż do jego skraplania.
tego rodzaju gazu, niż do jego skraplania.
57
57
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
58
58
Gazownictwo
Gazownictwo
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Najwięksi producenci LNG, dostarczający 49%
Najwięksi producenci LNG, dostarczający 49%
światowego eksportu tego surowca, znajdują się w
światowego eksportu tego surowca, znajdują się w
„Basenie Pacyfiku”:
„Basenie Pacyfiku”:
Przoduje wśród nich Indonezja, która sama zapewnia
Przoduje wśród nich Indonezja, która sama zapewnia
21%eksportu.
21%eksportu.
Drugi ośrodek produkcji LNG, z 23% udziałem w
Drugi ośrodek produkcji LNG, z 23% udziałem w
światowym eksporcie, jest zlokalizowany w rejonie
światowym eksporcie, jest zlokalizowany w rejonie
Zatoki Perskiej. Największym eksporterem tego
Zatoki Perskiej. Największym eksporterem tego
regionu jest Katar.
regionu jest Katar.
Trzeci i ostatni ośrodek, to „Basen Atlantyku”, z
Trzeci i ostatni ośrodek, to „Basen Atlantyku”, z
Algierią na czele. Dostarcza on 29% eksportu.
Algierią na czele. Dostarcza on 29% eksportu.
59
59
Gazownictwo
Gazownictwo
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Sytuacja na rynku może ulec istotnym zmianom,
Sytuacja na rynku może ulec istotnym zmianom,
po uruchomieniu w 2007 r. wartej 10
po uruchomieniu w 2007 r. wartej 10
mld
mld
USD
USD
pierwszej rosyjskiej stacji skraplającej na
pierwszej rosyjskiej stacji skraplającej na
wyspie Sachalin, o mocy przerobowej
wyspie Sachalin, o mocy przerobowej
ok. 12,6
ok. 12,6
mld
mld
m
m
3
3
rocznie.
rocznie.
Odpowiada to ok. 8,6% światowego eksportu
Odpowiada to ok. 8,6% światowego eksportu
LNG z 2002 r.
LNG z 2002 r.
Dysponująca największymi na świecie zasobami
Dysponująca największymi na świecie zasobami
gazu ziemnego Rosja ma szansę na zostanie
gazu ziemnego Rosja ma szansę na zostanie
największym eksporterem LNG.
największym eksporterem LNG.
60
60
Gazownictwo
Gazownictwo
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Liczba terminali importowych (
Liczba terminali importowych (
regazyfikujących
regazyfikujących
)
)
na całym świecie przekroczyła już 50 (w tym
na całym świecie przekroczyła już 50 (w tym
24 w Japonii i 4 w Korei oraz 12 w Europie i 5
24 w Japonii i 4 w Korei oraz 12 w Europie i 5
w USA).
w USA).
Nowe terminale LNG powstały ostatnio w
Nowe terminale LNG powstały ostatnio w
Chinach, Meksyku, Nowej Zelandii, na
Chinach, Meksyku, Nowej Zelandii, na
Filipinach i USA.
Filipinach i USA.
Do eksploatacji wchodzą instalacje skraplające
Do eksploatacji wchodzą instalacje skraplające
gaz, np. w Norwegii, w Rosji (Sachalin,
gaz, np. w Norwegii, w Rosji (Sachalin,
Murmañsk
Murmañsk
,
,
Ust
Ust
-
-
Ługa
Ługa
).
).
61
61
Gazownictwo
Gazownictwo
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Niedawno podpisano algiersko
Niedawno podpisano algiersko
-
-
rosyjskie
rosyjskie
porozumienie o strategicznym partnerstwie
porozumienie o strategicznym partnerstwie
(
(
m.in.w
m.in.w
zakresie dostaw gazu dla USA i
zakresie dostaw gazu dla USA i
Europy Zachodniej oraz budowy fabryki LNG
Europy Zachodniej oraz budowy fabryki LNG
w Rosji).
w Rosji).
Niemcy w październiku 2005 r. ogłosiły, że
Niemcy w październiku 2005 r. ogłosiły, że
przystępują do budowy terminalu gazowego
przystępują do budowy terminalu gazowego
kosztem 500
kosztem 500
mln
mln
euro
euro
. Firma
. Firma
Deutsche
Deutsche
Flussigerdgasterminal
Flussigerdgasterminal
Geselschaft
Geselschaft
z
z
Essen
Essen
na
na
84 ha działce w
84 ha działce w
Wilhelmshaven
Wilhelmshaven
zbuduje
zbuduje
terminal mogący przyjmować 10
terminal mogący przyjmować 10
mld
mld
m
m
3
3
gazu
gazu
ziemnego rocznie już od 2010 roku.
ziemnego rocznie już od 2010 roku.
62
62
63
63
Gazownictwo
Gazownictwo
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
W 2002 r., Stany Zjednoczone sprowadziły 6,5
W 2002 r., Stany Zjednoczone sprowadziły 6,5
mld
mld
m
m
3
3
LNG,
LNG,
co odpowiada ok. 4% światowego eksportu.
co odpowiada ok. 4% światowego eksportu.
Amerykański import ma w 2010 r. zwiększyć się do 62,3
Amerykański import ma w 2010 r. zwiększyć się do 62,3
mld
mld
m
m
3
3
, co będzie stanowić 8% zużywanego w
, co będzie stanowić 8% zużywanego w
Stanach Zjednoczonych gazu.
Stanach Zjednoczonych gazu.
Czynnikiem napędzającym zapotrzebowanie na LNG w
Czynnikiem napędzającym zapotrzebowanie na LNG w
USA jest rosnący popyt na „czystą” elektryczność,
USA jest rosnący popyt na „czystą” elektryczność,
która może być efektywnie i w sposób mało szkodliwy
która może być efektywnie i w sposób mało szkodliwy
dla środowiska produkowana z wykorzystaniem
dla środowiska produkowana z wykorzystaniem
gazowej technologii CCGT (
gazowej technologii CCGT (
Combined
Combined
Cycle
Cycle
Gas
Gas
Turbine
Turbine
).
).
64
64
Gazownictwo
Gazownictwo
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Już 90% nowych elektrowni budowanych w
Już 90% nowych elektrowni budowanych w
Stanach Zjednoczonych korzysta z tego
Stanach Zjednoczonych korzysta z tego
rozwiązania.
rozwiązania.
Przyszłe zapotrzebowanie na gaz Stanów
Przyszłe zapotrzebowanie na gaz Stanów
Zjednoczonych przekracza ich własne zasoby
Zjednoczonych przekracza ich własne zasoby
oraz możliwy import z Kanady.
oraz możliwy import z Kanady.
Jedynym rozwiązaniem staje się w takiej sytuacji
Jedynym rozwiązaniem staje się w takiej sytuacji
import LNG.
import LNG.
Skala zapotrzebowania sprawi, że Stany
Skala zapotrzebowania sprawi, że Stany
Zjednoczone w ciągu dekady staną się
Zjednoczone w ciągu dekady staną się
największym na świecie importerem LNG.
największym na świecie importerem LNG.
65
65
Gazownictwo
Gazownictwo
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
O gwałtownym rozwoju rynku LNG świadczy rozwój
O gwałtownym rozwoju rynku LNG świadczy rozwój
floty do przesyłu gazu skroplonego (na świecie w
floty do przesyłu gazu skroplonego (na świecie w
2005 r. pływały 203
2005 r. pływały 203
metanowce).
metanowce).
W kolejnych latach zostanie przekazanych do
W kolejnych latach zostanie przekazanych do
użytkowania 127 statków o takim profilu.
użytkowania 127 statków o takim profilu.
Cena
Cena
metanowców
metanowców
sukcesywnie malała do 2004 r.,
sukcesywnie malała do 2004 r.,
w którym nastąpił wzrost cen stali i popytu na nie.
w którym nastąpił wzrost cen stali i popytu na nie.
Zbudowanie
Zbudowanie
metanowca
metanowca
jest dużym wyzwaniem
jest dużym wyzwaniem
technicznym, stąd też tylko dziesięć krajów posiada
technicznym, stąd też tylko dziesięć krajów posiada
odpowiednie technologie, bazę i doświadczenie w
odpowiednie technologie, bazę i doświadczenie w
ich produkcji.
ich produkcji.
66
66
Gazownictwo
Gazownictwo
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
Obecna rola LNG na rynku energetycznym
1.
1.
Finlandia,
Finlandia,
2.
2.
Francja,
Francja,
3.
3.
Niemcy,
Niemcy,
4.
4.
Włochy,
Włochy,
5.
5.
Japonia,
Japonia,
6.
6.
Korea Południowa,
Korea Południowa,
7.
7.
Holandia,
Holandia,
8.
8.
Norwegia,
Norwegia,
9.
9.
Hiszpania,
Hiszpania,
10.
10.
USA.
USA.
Państwa te, sprzedają licencje na technologie do
Państwa te, sprzedają licencje na technologie do
wytwarzania odpowiednich materiałów do konstrukcji
wytwarzania odpowiednich materiałów do konstrukcji
metanowców
metanowców
.
.
67
67
Gazownictwo
Gazownictwo
Transport
Transport
-
-
charakterystyka
charakterystyka
gazowców
gazowców
Gazowiec
Gazowiec
–
–
statek przeznaczony do transportu
statek przeznaczony do transportu
skroplonego naturalnego gazu ziemnego
skroplonego naturalnego gazu ziemnego
–
–
LNG.
LNG.
Statki tego typu są w krajach anglojęzycznych nazywane
Statki tego typu są w krajach anglojęzycznych nazywane
LNG
LNG
Carrier
Carrier
.
.
Zwane są one również zbiornikowcami kriogenicznymi.
Zwane są one również zbiornikowcami kriogenicznymi.
Ładownie tego typu statków są olbrzymimi termosami
Ładownie tego typu statków są olbrzymimi termosami
na wrzącą ciecz o temperaturze
na wrzącą ciecz o temperaturze
–
–
163°C.
163°C.
Zbiorniki na ciekły gaz muszą zachować swoją szczelność,
Zbiorniki na ciekły gaz muszą zachować swoją szczelność,
mieć niską rozszerzalność cieplną, chronić
mieć niską rozszerzalność cieplną, chronić
przewożony ładunek przed nagrzewaniem oraz
przewożony ładunek przed nagrzewaniem oraz
zachowywać odpowiednią wytrzymałość w bardzo
zachowywać odpowiednią wytrzymałość w bardzo
niskiej temperaturze.
niskiej temperaturze.
68
68
Gazownictwo
Gazownictwo
Transport
Transport
-
-
charakterystyka
charakterystyka
gazowców
gazowców
Kategorie zbiornikowców LNG:
Kategorie zbiornikowców LNG:
Posiadających zbiorniki kuliste wykonane w
Posiadających zbiorniki kuliste wykonane w
technologii norweskiej firmy
technologii norweskiej firmy
Kvaerner
Kvaerner
–
–
Moss
Moss
.
.
Zbiorniki te nie są częścią konstrukcji kadłuba statku.
Zbiorniki te nie są częścią konstrukcji kadłuba statku.
Ustawiane są i mocowane do specjalnych elementów
Ustawiane są i mocowane do specjalnych elementów
przytwierdzonych do kadłuba wewnętrznego.
przytwierdzonych do kadłuba wewnętrznego.
Wewnętrzna warstwa zbiornika zbudowana jest z
Wewnętrzna warstwa zbiornika zbudowana jest z
aluminium lub jego stopu, obłożona jest zewnątrz
aluminium lub jego stopu, obłożona jest zewnątrz
warstwą izolacji zamkniętej w stalowej sferycznej
warstwą izolacji zamkniętej w stalowej sferycznej
skorupie.
skorupie.
Pomiędzy tą kulą a burtami znajdują się zbiorniki
Pomiędzy tą kulą a burtami znajdują się zbiorniki
balastowe. W 2003 r. 51% całego tonażu
balastowe. W 2003 r. 51% całego tonażu
gazowców
gazowców
wykonana była w tej technologii.
wykonana była w tej technologii.
69
69
Rys 10.
Rys 10.
Gazowiec
Gazowiec
LNG ze zbiornikami kulistymi
LNG ze zbiornikami kulistymi
70
70
Gazownictwo
Gazownictwo
Transport
Transport
-
-
charakterystyka
charakterystyka
gazowców
gazowców
•
•
Posiadających zbiorniki membranowe wykonane wg
Posiadających zbiorniki membranowe wykonane wg
francuskiej technologii nazwanej:
francuskiej technologii nazwanej:
Gas
Gas
Transport,
Transport,
Technigas
Technigas
.
.
Wewnętrzna ściana zbiornika jest cienką membraną
Wewnętrzna ściana zbiornika jest cienką membraną
wykonaną z niskowęglowej stali nierdzewnej lub stopu
wykonaną z niskowęglowej stali nierdzewnej lub stopu
(
(
inwar
inwar
) z wysoką zawartością niklu spoczywającą na
) z wysoką zawartością niklu spoczywającą na
mocnej izolacji, która oparta jest z kolei na konstrukcji
mocnej izolacji, która oparta jest z kolei na konstrukcji
statku.
statku.
Różnice w tej technologii polegają przede wszystkim
Różnice w tej technologii polegają przede wszystkim
na sposobie łączenia z kadłubem oraz strukturze
na sposobie łączenia z kadłubem oraz strukturze
podwójnych okładzin izolacyjnych z membranami.
podwójnych okładzin izolacyjnych z membranami.
71
71
Gazownictwo
Gazownictwo
Transport
Transport
-
-
charakterystyka
charakterystyka
gazowców
gazowców
-
-
Gazowiec
Gazowiec
LNG typu membranowego
LNG typu membranowego
72
72
Gazownictwo
Gazownictwo
Transport
Transport
-
-
charakterystyka
charakterystyka
gazowców
gazowców
Cechą wspólną wszystkich
Cechą wspólną wszystkich
gazowców
gazowców
LNG jest posiadanie
LNG jest posiadanie
własnych instalacji wyładunkowych wyposażonych w
własnych instalacji wyładunkowych wyposażonych w
wysokowydajne pompy.
wysokowydajne pompy.
Umożliwiają one przetłaczanie płynnego gazu w ilościach
Umożliwiają one przetłaczanie płynnego gazu w ilościach
do 10 000 m³/godzinę.
do 10 000 m³/godzinę.
Każdy
Każdy
gazowiec
gazowiec
musi posiadać instalacje balastowe
musi posiadać instalacje balastowe
wspomagane komputerowo, pozwalające zachować
wspomagane komputerowo, pozwalające zachować
odpowiednią stateczność podczas załadunku i
odpowiednią stateczność podczas załadunku i
wyładunku.
wyładunku.
73
73
Gazownictwo
Gazownictwo
Transport
Transport
-
-
charakterystyka
charakterystyka
gazowców
gazowców
Najpopularniejszy silnik główny stosowany na
Najpopularniejszy silnik główny stosowany na
zbiornikowcu kriogenicznym jest turbina parowa.
zbiornikowcu kriogenicznym jest turbina parowa.
Stale wrzący ładunek (ang. BOG
Stale wrzący ładunek (ang. BOG
–
–
Boil
Boil
Off
Off
Gas
Gas
)
)
dostarczał nadmiaru par metanu, który nie był
dostarczał nadmiaru par metanu, który nie był
poddawany ponownemu skropleniu.
poddawany ponownemu skropleniu.
Logicznym zastosowaniem BOG stało się napędzanie tego
Logicznym zastosowaniem BOG stało się napędzanie tego
typu tankowca.
typu tankowca.
Specyfika przewozu polegająca na stałej utracie ładunku
Specyfika przewozu polegająca na stałej utracie ładunku
podczas podróży morskiej wymuszała skrócenia jej
podczas podróży morskiej wymuszała skrócenia jej
czasu do minimum.
czasu do minimum.
Należało więc wyposażyć frachtowiec w napęd o dużej
Należało więc wyposażyć frachtowiec w napęd o dużej
mocy gwarantujący wysoką prędkość.
mocy gwarantujący wysoką prędkość.
Te dwie przesłanki spowodowały, że idealnym
Te dwie przesłanki spowodowały, że idealnym
rozwiązaniem w tym przypadku stała się siłownia
rozwiązaniem w tym przypadku stała się siłownia
turboparowa
turboparowa
.
.
74
74
Gazownictwo
Gazownictwo
75
75
Gazownictwo
Gazownictwo
Trasy i szlaki przewozowe
Trasy i szlaki przewozowe
Pierwszymi historycznymi szlakami były od
Pierwszymi historycznymi szlakami były od
początku lat 60. XX w. z Algierii do Francji i
początku lat 60. XX w. z Algierii do Francji i
Wielkiej Brytanii oraz uruchomiona w 1969 r.
Wielkiej Brytanii oraz uruchomiona w 1969 r.
linia pomiędzy Alaską a Japonią.
linia pomiędzy Alaską a Japonią.
76
76
Gazownictwo
Gazownictwo
Trasy i szlaki przewozowe
Trasy i szlaki przewozowe
W obecnej chwili istnieją cztery główne kierunki przewozowe dla
W obecnej chwili istnieją cztery główne kierunki przewozowe dla
ładunków LNG.
ładunków LNG.
1.
1.
Z Bliskiego Wschodu, środkowo
Z Bliskiego Wschodu, środkowo
-
-
wschodniej i północnej Afryki,
wschodniej i północnej Afryki,
Trynidadu i Tobago do wschodnich wybrzeży Ameryki Północnej
Trynidadu i Tobago do wschodnich wybrzeży Ameryki Północnej
oraz Wysp Morza Karaibskiego. Żegluga ta odbywa się szlakami
oraz Wysp Morza Karaibskiego. Żegluga ta odbywa się szlakami
przebiegającymi przez Ocean Indyjski oraz Ocean Atlantycki.
przebiegającymi przez Ocean Indyjski oraz Ocean Atlantycki.
2.
2.
Z środkowo
Z środkowo
-
-
wschodniej i północnej Afryki oraz Bliskiego
wschodniej i północnej Afryki oraz Bliskiego
Wschodu przez Atlantyk, Morze Śródziemne do krajów Europy
Wschodu przez Atlantyk, Morze Śródziemne do krajów Europy
Zachodniej i Południowej.
Zachodniej i Południowej.
3.
3.
Z Bliskiego Wschodu, Archipelagu Malajskiego, Australii do
Z Bliskiego Wschodu, Archipelagu Malajskiego, Australii do
wysokouprzemysłowionych
wysokouprzemysłowionych
państw Dalekiego Wschodu poprzez
państw Dalekiego Wschodu poprzez
Ocean Indyjski, morza Azji Południowo Wschodniej.
Ocean Indyjski, morza Azji Południowo Wschodniej.
4.
4.
Z Alaski do Japonii Oceanem Spokojnym.
Z Alaski do Japonii Oceanem Spokojnym.
77
77
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
I.
I.
Eksport
Eksport
Obecnie LNG wytwarzane jest w 13 krajach na świecie, ale już nie
Obecnie LNG wytwarzane jest w 13 krajach na świecie, ale już nie
bawem lista
bawem lista
producentów poszerzy się o kolejne kraje. Jednak tylko czwórka k
producentów poszerzy się o kolejne kraje. Jednak tylko czwórka k
rajów
rajów
(Indonezja, Malezja, Algieria i Katar) sprzedaje 62% całej świat
(Indonezja, Malezja, Algieria i Katar) sprzedaje 62% całej świat
owej produkcji LNG.
owej produkcji LNG.
78
78
Gazownictwo
Gazownictwo
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
II. Import
II. Import
Największym importerem LNG jest Japonia, zresztą innego
Największym importerem LNG jest Japonia, zresztą innego
gazu tam nie używa się, a ciągłość dostaw zapewniają
gazu tam nie używa się, a ciągłość dostaw zapewniają
22 terminale rozmieszczone we wszystkich
22 terminale rozmieszczone we wszystkich
strategicznych punktach archipelagu, zaś gaz
strategicznych punktach archipelagu, zaś gaz
sprowadzany jest aż od 9 dostawców.
sprowadzany jest aż od 9 dostawców.
Wobec nikłych własnych zasobów, importowany gaz
Wobec nikłych własnych zasobów, importowany gaz
pokrywa 97 proc. całkowitej konsumpcji Japonii.
pokrywa 97 proc. całkowitej konsumpcji Japonii.
Największym europejskim konsumentem LNG jest
Największym europejskim konsumentem LNG jest
Hiszpania, która podobnie jak Japonia, ma
Hiszpania, która podobnie jak Japonia, ma
zdywersyfikowane
zdywersyfikowane
kierunki zaopatrzenia i skroplony
kierunki zaopatrzenia i skroplony
gaz sprowadza aż od 7 dostawców, w tym także z
gaz sprowadza aż od 7 dostawców, w tym także z
Australii.
Australii.
79
79
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
80
80
Gazownictwo
Gazownictwo
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
W 2004 roku łączne obroty wyniosły 177,95
W 2004 roku łączne obroty wyniosły 177,95
mld
mld
m3 gazu
m3 gazu
ziemnego.
ziemnego.
W następnych latach tj. 2005, 2006 transport LNG drogą
W następnych latach tj. 2005, 2006 transport LNG drogą
morską wzrastał odpowiednio o 8% i 12%.
morską wzrastał odpowiednio o 8% i 12%.
Do 2008 eksporterami staną się: Gwinea Równikowa,
Do 2008 eksporterami staną się: Gwinea Równikowa,
Norwegia, Rosja budująca swój terminal na Sachalinie
Norwegia, Rosja budująca swój terminal na Sachalinie
oraz duże
oraz duże
gazowce
gazowce
za granicą.
za granicą.
Również w 2008 powinien być gotowy
Również w 2008 powinien być gotowy
Canaport
Canaport
LNG w
LNG w
kanadyjskim
kanadyjskim
Saint
Saint
John
John
. Do grona importerów dołączą
. Do grona importerów dołączą
Chiny, posiadające już terminal w
Chiny, posiadające już terminal w
Guangdong
Guangdong
Dapeng
Dapeng
.
.
81
81
Gazownictwo
Gazownictwo
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Francja jest krajem najdłużej, bo od 40 lat i w sposób
Francja jest krajem najdłużej, bo od 40 lat i w sposób
ciągły importującym LNG poprzez dwa terminale:
ciągły importującym LNG poprzez dwa terminale:
Fos k/Marsylii ,
Fos k/Marsylii ,
Montoir
Montoir
w Bretanii.
w Bretanii.
W tym czasie rozładowano tam ok. 7 tys.
W tym czasie rozładowano tam ok. 7 tys.
metanowców
metanowców
,
,
przy zachowaniu pełnego bezpieczeństwa operacji
przy zachowaniu pełnego bezpieczeństwa operacji
przeładunkowych LNG.
przeładunkowych LNG.
Import LNG pokrywa ok. 25% krajowego zapotrzebowania
Import LNG pokrywa ok. 25% krajowego zapotrzebowania
na gaz ziemny.
na gaz ziemny.
82
82
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Wymiana handlowa
Wymiana handlowa
83
83
Gazownictwo
Gazownictwo
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Hiszpania jest najszybciej rozwijającym się rynkiem
Hiszpania jest najszybciej rozwijającym się rynkiem
LNG w Europie i na świecie. W 2002 r import LNG
LNG w Europie i na świecie. W 2002 r import LNG
wzrósł o 30% i wyniósł prawie 12
wzrósł o 30% i wyniósł prawie 12
mld
mld
m
m
3
3
gazu.
gazu.
Główne kierunki dostaw to Algieria oraz pozostałe
Główne kierunki dostaw to Algieria oraz pozostałe
kraje arabskie (Katar, Zjednoczone Emiraty
kraje arabskie (Katar, Zjednoczone Emiraty
Arabskie, Oman, Libia), jak również Nigeria,
Arabskie, Oman, Libia), jak również Nigeria,
Trynidad i Tobago, Australia oraz
Trynidad i Tobago, Australia oraz
Brunei
Brunei
.
.
Państwowe przedsiębiorstwo gazowe
Państwowe przedsiębiorstwo gazowe
Enagas
Enagas
jest
jest
operatorem trzech terminali w: Barcelonie,
operatorem trzech terminali w: Barcelonie,
Cartagenie
Cartagenie
oraz
oraz
Huelvie
Huelvie
.
.
Ponadto konsorcjum firm BP,
Ponadto konsorcjum firm BP,
Iberdrola
Iberdrola
oraz
oraz
Repsol
Repsol
korzysta od sierpnia 2003 r. z terminalu w
korzysta od sierpnia 2003 r. z terminalu w
Bilbao
Bilbao
,
,
który rocznie może przyjąć 2,7
który rocznie może przyjąć 2,7
mln
mln
ton LNG (3,6
ton LNG (3,6
mld
mld
m
m
3
3
gazu).
gazu).
84
84
Gazownictwo
Gazownictwo
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Wymiana handlowa
Wymiana handlowa
Podobnie jak w przypadku gazu dostarczanego sieciami, w
Podobnie jak w przypadku gazu dostarczanego sieciami, w
handlu LNG najbardziej popularną formą zawierania
handlu LNG najbardziej popularną formą zawierania
umów są kontrakty długoterminowe (20
umów są kontrakty długoterminowe (20
-
-
25 letnie)
25 letnie)
typu
typu
take
take
-
-
or
or
-
-
pay
pay
.
.
Wraz z rozwojem rynku pojawiła się możliwość zawierania
Wraz z rozwojem rynku pojawiła się możliwość zawierania
umów krótkoterminowych, które obecnie stanowią ok.
umów krótkoterminowych, które obecnie stanowią ok.
10% wszystkich kontraktów handlowych.
10% wszystkich kontraktów handlowych.
Prognozowany jest dalszy wzrost liczby umów tego typu z
Prognozowany jest dalszy wzrost liczby umów tego typu z
uwagi na ich większą finansową elastyczność oraz
uwagi na ich większą finansową elastyczność oraz
zwiększające się moce terminali odbiorczych LNG.
zwiększające się moce terminali odbiorczych LNG.
85
85
Rys 11. Istniejące i planowane terminale importowe LNG.
Rys 11. Istniejące i planowane terminale importowe LNG.
Źródło:
Źródło:
Energy
Energy
Information
Information
Administration
Administration
,
,
December
December
2007
2007
86
86
Gazownictwo
Gazownictwo
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Prognozy na przyszłość
Prognozy na przyszłość
Od szeregu lat stale wzrasta zapotrzebowanie na gaz
Od szeregu lat stale wzrasta zapotrzebowanie na gaz
ziemny w Stanach Zjednoczonych i innych
ziemny w Stanach Zjednoczonych i innych
wysoko rozwiniętych krajach.
wysoko rozwiniętych krajach.
Powszechnie uważa się, że ten trend utrzyma się w
Powszechnie uważa się, że ten trend utrzyma się w
dającej się przewidzieć przyszłości.
dającej się przewidzieć przyszłości.
Według amerykańskiego Departamentu Energetyki, w
Według amerykańskiego Departamentu Energetyki, w
2020 r. USA będą zużywały o 60 proc. więcej gazu
2020 r. USA będą zużywały o 60 proc. więcej gazu
ziemnego niż obecnie.
ziemnego niż obecnie.
87
87
Gazownictwo
Gazownictwo
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Główni eksporterzy i importerzy LNG na świecie
Prognozy na przyszłość
Prognozy na przyszłość
W ostatnich latach wybudowano w USA ponad 90
W ostatnich latach wybudowano w USA ponad 90
tysięcy MW nowych mocy w elektrowniach
tysięcy MW nowych mocy w elektrowniach
opalanych gazem, a ich udział w bilansie
opalanych gazem, a ich udział w bilansie
elektroenergetycznym tego kraju
elektroenergetycznym tego kraju
systematycznie wzrasta kosztem ciągle
systematycznie wzrasta kosztem ciągle
jeszcze dominującej energetyki węglowej.
jeszcze dominującej energetyki węglowej.
Skala zapotrzebowania sprawi, że Stany
Skala zapotrzebowania sprawi, że Stany
Zjednoczone w ciągu dekady staną się
Zjednoczone w ciągu dekady staną się
największym na świecie importerem LNG.
największym na świecie importerem LNG.
88
88
Gazownictwo
Gazownictwo
Koszty transportu i opłacalność
Koszty transportu i opłacalność
Przewiduje się, że koszt pozyskania LNG będzie
Przewiduje się, że koszt pozyskania LNG będzie
stopniowo zbliżał się do kosztów gazu dostarczanego
stopniowo zbliżał się do kosztów gazu dostarczanego
gazociągiem tranzytowym, głównie dzięki postępowi
gazociągiem tranzytowym, głównie dzięki postępowi
technologii.
technologii.
Obniżanie kosztów następuje poprzez zwiększanie
Obniżanie kosztów następuje poprzez zwiększanie
wydajności ciągów produkcyjnych (wzrosła ona z 60
wydajności ciągów produkcyjnych (wzrosła ona z 60
tys. t/rok w 1964 r. do 2,6
tys. t/rok w 1964 r. do 2,6
mln
mln
ton obecnie i 3
ton obecnie i 3
mln
mln
ton
ton
w przyszłości).
w przyszłości).
Koszt skraplania można obniżyć nawet o 30% przez
Koszt skraplania można obniżyć nawet o 30% przez
wprowadzenie nowych turbin , a także podwyższenie
wprowadzenie nowych turbin , a także podwyższenie
ciśnienia roboczego w instalacji 5
ciśnienia roboczego w instalacji 5
-
-
15
15
MPa
MPa
.
.
89
89
Gazownictwo
Gazownictwo
Koszty transportu i opłacalność
Koszty transportu i opłacalność
Koszt budowy
Koszt budowy
metanowca
metanowca
jest dwukrotnie większy od
jest dwukrotnie większy od
kosztu budowy tankowca do przewozu ropy naftowej
kosztu budowy tankowca do przewozu ropy naftowej
lub produktów ropopochodnych.
lub produktów ropopochodnych.
Wynika to nie tylko z konieczności utrzymania przez cały
Wynika to nie tylko z konieczności utrzymania przez cały
okres transportu niskiej temperatury, co wymaga
okres transportu niskiej temperatury, co wymaga
specjalnych urządzeń, lecz także z faktu, iż gęstość
specjalnych urządzeń, lecz także z faktu, iż gęstość
LNG jest mniejsza niż 0,5 g/cm
LNG jest mniejsza niż 0,5 g/cm
3
3
.
.
A zatem 1 tona LNG zajmuje większą objętość niż 1 tona
A zatem 1 tona LNG zajmuje większą objętość niż 1 tona
ropy o typowej gęstości ok. 0,85 g/cm
ropy o typowej gęstości ok. 0,85 g/cm
3
3
.
.
90
90
Gazownictwo
Gazownictwo
Koszty transportu i opłacalność
Koszty transportu i opłacalność
Jedyną możliwością obniżenia kosztów transportu
Jedyną możliwością obniżenia kosztów transportu
morskiego jest zwiększenie wielkości statków
morskiego jest zwiększenie wielkości statków
do 200 tys. m
do 200 tys. m
3
3
i zwiększenie ich prędkości
i zwiększenie ich prędkości
podróżnych.
podróżnych.
Koszty transportu stanowiące 10
Koszty transportu stanowiące 10
-
-
50% ogólnych kosztów
50% ogólnych kosztów
pozyskania LNG, stale rosną.
pozyskania LNG, stale rosną.
Przyczyną tego jest zwiększenie kosztów budowy
Przyczyną tego jest zwiększenie kosztów budowy
metanowców
metanowców
–
–
w ciągu ostatnich 20 lat wzrosły one
w ciągu ostatnich 20 lat wzrosły one
dwukrotnie i dziś nowo zbudowany
dwukrotnie i dziś nowo zbudowany
metanowiec
metanowiec
o
o
pojemności 125 tys. m
pojemności 125 tys. m
3
3
kosztuje ok. 300
kosztuje ok. 300
mln
mln
USD.
USD.
91
91
Gazownictwo
Gazownictwo
Rozwój technologii i redukcja kosztów
Rozwój technologii i redukcja kosztów
Wzrost zainteresowania LNG jest przede wszystkim
Wzrost zainteresowania LNG jest przede wszystkim
wynikiem znacznej redukcji cen tego surowca. Inna była
wynikiem znacznej redukcji cen tego surowca. Inna była
sytuacja, kiedy LNG był znacznie droższy niż gaz ziemny
sytuacja, kiedy LNG był znacznie droższy niż gaz ziemny
dostarczany gazociągami, a inna, kiedy postęp
dostarczany gazociągami, a inna, kiedy postęp
technologiczny oraz efekt skali przyniosły:
technologiczny oraz efekt skali przyniosły:
1.
1.
Spadek kosztów produkcji LNG: z 550 dol./tonę LNG
Spadek kosztów produkcji LNG: z 550 dol./tonę LNG
w latach 60. do 350 dol./tonę w latach 70. i 80. oraz do
w latach 60. do 350 dol./tonę w latach 70. i 80. oraz do
250 dol./tonę w latach 90.
250 dol./tonę w latach 90.
Dla aktualnie uruchamianych instalacji przewiduje się
Dla aktualnie uruchamianych instalacji przewiduje się
cenę poniżej 200 dol./tonę LNG;
cenę poniżej 200 dol./tonę LNG;
92
92
Gazownictwo
Gazownictwo
Rozwój technologii i redukcja kosztów
Rozwój technologii i redukcja kosztów
….kiedy postęp technologiczny oraz efekt skali przyniosły: …(c.d
….kiedy postęp technologiczny oraz efekt skali przyniosły: …(c.d
.)
.)
2.
2.
Spadek kosztów transportu: zdobyte doświadczenia
Spadek kosztów transportu: zdobyte doświadczenia
przy budowie pierwszych
przy budowie pierwszych
metanowców
metanowców
pozwoliły
pozwoliły
przejść od budowy statków o pojemności 40 tys. m
przejść od budowy statków o pojemności 40 tys. m
3
3
LNG do 160 tys. m
LNG do 160 tys. m
3
3
, a nawet ponad 200.
, a nawet ponad 200.
3.
3.
Spadek cen tankowców do przewozu LNG.
Spadek cen tankowców do przewozu LNG.
Cena 260
Cena 260
mln
mln
dol. opiewała za statek o
dol. opiewała za statek o
poj
poj
. 130 tys. m
. 130 tys. m
3
3
w 1980 r., a 180
w 1980 r., a 180
mln
mln
dol. za statek o
dol. za statek o
poj
poj
. 145 tys. m
. 145 tys. m
3
3
w
w
2000 roku.
2000 roku.
93
93
94
94
Gazownictwo
Gazownictwo
Rozwój technologii i redukcja kosztów
Rozwój technologii i redukcja kosztów
Powyższe zestawienie prowadzi do interesujących
Powyższe zestawienie prowadzi do interesujących
wniosków.
wniosków.
Na przestrzeni kilkunastu lat importowe ceny LNG
Na przestrzeni kilkunastu lat importowe ceny LNG
utrzymywały się na mniej korzystnym poziomie.
utrzymywały się na mniej korzystnym poziomie.
Jednak na skutek m.in. ciągłego doskonalenia technologii
Jednak na skutek m.in. ciągłego doskonalenia technologii
skraplania, obniżania kosztów transportu oraz
skraplania, obniżania kosztów transportu oraz
pojawienia się rynku
pojawienia się rynku
spot
spot
, w 2003 r. nastąpił przełom.
, w 2003 r. nastąpił przełom.
95
95
Gazownictwo
Gazownictwo
Rozwój technologii i redukcja kosztów
Rozwój technologii i redukcja kosztów
Średnia cena LNG spadła poniżej poziomu średniej stawki
Średnia cena LNG spadła poniżej poziomu średniej stawki
w transporcie gazociągowym.
w transporcie gazociągowym.
W 2004r. średnia cena gazu przesyłanego gazociągami
W 2004r. średnia cena gazu przesyłanego gazociągami
(156,4 USD/1 000 m³) była już o prawie 9% wyższa od
(156,4 USD/1 000 m³) była już o prawie 9% wyższa od
średniej ceny LNG (143,6 USD/1 000m³).
średniej ceny LNG (143,6 USD/1 000m³).
Dla dwóch wybranych państw UE różnice były
Dla dwóch wybranych państw UE różnice były
następujące:
następujące:
Belgia
Belgia
–
–
147,8 USD/1 000 m³, za LNG,
147,8 USD/1 000 m³, za LNG,
ver
ver
153,9 USD/1 000 m³ gazu z gazociągu;
153,9 USD/1 000 m³ gazu z gazociągu;
Hiszpania
Hiszpania
–
–
139,6 USD/1 000 m³ za LNG,
139,6 USD/1 000 m³ za LNG,
ver
ver
157,8 USD/1 000 m³ gazu z gazociągu.
157,8 USD/1 000 m³ gazu z gazociągu.
96
96
Gazownictwo
Gazownictwo
Rozwój technologii i redukcja kosztów
Rozwój technologii i redukcja kosztów
Również w Polsce, chociaż na bardzo małą skalę, odbywa
Również w Polsce, chociaż na bardzo małą skalę, odbywa
się produkcja LNG. W 2004 r. Oddział
się produkcja LNG. W 2004 r. Oddział
PGNiG
PGNiG
SA KRIO
SA KRIO
w
w
Odolanowie
Odolanowie
sprzedał ok. 7 tys. ton LNG dla ok. 10
sprzedał ok. 7 tys. ton LNG dla ok. 10
odbiorców.
odbiorców.
Plany produkcyjne do 2010 r. to sprzedaż w wysokości
Plany produkcyjne do 2010 r. to sprzedaż w wysokości
100 000 ton. Średnia cena EXW, czyli gdy sprzedający
100 000 ton. Średnia cena EXW, czyli gdy sprzedający
jest zobowiązany do postawienia towaru kupującemu
jest zobowiązany do postawienia towaru kupującemu
do dyspozycji na swoim terenie, bez ponoszenia
do dyspozycji na swoim terenie, bez ponoszenia
jakichkolwiek ryzyk, dodatkowych kosztów transportu
jakichkolwiek ryzyk, dodatkowych kosztów transportu
czy załadunku, wyniosła w 2004 r. ok. 650 zł/t.
czy załadunku, wyniosła w 2004 r. ok. 650 zł/t.
97
97
Gazownictwo
Gazownictwo
Rozwój technologii i redukcja kosztów
Rozwój technologii i redukcja kosztów
Nakłady transportowe
Nakłady transportowe
–
–
średnia cena długoterminowego
średnia cena długoterminowego
wynajęcia statku oscyluje między 55
wynajęcia statku oscyluje między 55
–
–
65 tys. USD/dzień.
65 tys. USD/dzień.
Budowa tankowca kosztuje zaś obecnie ok. 155
Budowa tankowca kosztuje zaś obecnie ok. 155
mln
mln
USD.
USD.
Warto jednak wspomnieć, że w ciągu ostatnich 10
Warto jednak wspomnieć, że w ciągu ostatnich 10
–
–
15 lat
15 lat
koszty realizacji projektów LNG znacznie się obniżyły.
koszty realizacji projektów LNG znacznie się obniżyły.
W porównaniu z przełomem lat 80. i 90.:
W porównaniu z przełomem lat 80. i 90.:
nakłady na budowę terminala eksportowego spadły o
nakłady na budowę terminala eksportowego spadły o
ok. 40%,
ok. 40%,
koszty budowy statku transportowego obniżyły się o
koszty budowy statku transportowego obniżyły się o
ok. 55% (w połowie lat 80. koszt budowy statku
ok. 55% (w połowie lat 80. koszt budowy statku
wynosił ok. 280
wynosił ok. 280
mln
mln
USD),
USD),
wydatki na budowę terminala importowego spadły
wydatki na budowę terminala importowego spadły
–
–
w
w
zależności od jego mocy produkcyjnej
zależności od jego mocy produkcyjnej
–
–
o ok. 20
o ok. 20
–
–
30%.
30%.
98
98
Gazownictwo
Gazownictwo
LNG w Polsce
LNG w Polsce
O projekcie i pomyśle wybudowania w Polsce terminala
O projekcie i pomyśle wybudowania w Polsce terminala
LNG mówi się już od dawna.
LNG mówi się już od dawna.
Ma on przede wszystkim zapewnić dywersyfikację dostaw
Ma on przede wszystkim zapewnić dywersyfikację dostaw
gazu ziemnego do Polski.
gazu ziemnego do Polski.
Dzięki temu będzie zwiększone bezpieczeństwo
Dzięki temu będzie zwiększone bezpieczeństwo
energetyczne kraju polegające na zapewnieniu
energetyczne kraju polegające na zapewnieniu
ciągłości dostaw gazu.
ciągłości dostaw gazu.
Jednocześnie przewiduje się wzrost zużycia gazu
Jednocześnie przewiduje się wzrost zużycia gazu
ziemnego, co będzie idealnym rozwiązaniem do
ziemnego, co będzie idealnym rozwiązaniem do
zaspokajania rosnącego zapotrzebowania na ten
zaspokajania rosnącego zapotrzebowania na ten
surowiec.
surowiec.
Koszt budowy terminala szacuje się na ok. 400
Koszt budowy terminala szacuje się na ok. 400
mln
mln
USD.
USD.
99
99
LNG w Polsce
LNG w Polsce
Zużycie gazu w Polsce w latach 2000
Zużycie gazu w Polsce w latach 2000
-
-
2015
2015
100
100
101
101
Gazownictwo
Gazownictwo
LNG w Polsce
LNG w Polsce
Dodatkowym atutem dla lokalizacji terminalu LNG
Dodatkowym atutem dla lokalizacji terminalu LNG
w rejonie Zatoki Gdańskiej jest projektowany
w rejonie Zatoki Gdańskiej jest projektowany
Podziemny Magazyn Gazu (PMG)
Podziemny Magazyn Gazu (PMG)
w rejonie
w rejonie
Kosakowa
Kosakowa
, poprzez wykorzystanie istniejących
, poprzez wykorzystanie istniejących
struktur solnych, który w znaczący sposób obniżyłby koszty
struktur solnych, który w znaczący sposób obniżyłby koszty
dywersyfikacji dostaw gazu do północno
dywersyfikacji dostaw gazu do północno
-
-
wschodniej części
wschodniej części
Polski i zwiększyłby elastyczność dostaw gazu sieciowego
Polski i zwiększyłby elastyczność dostaw gazu sieciowego
w okresach szczytowego zapotrzebowania gazu.
w okresach szczytowego zapotrzebowania gazu.
102
102
Gazownictwo
Gazownictwo
Typy zbiorników na LNG
Typy zbiorników na LNG
103
103
Gazownictwo
Gazownictwo
Typy zbiorników na LNG
Typy zbiorników na LNG
Do magazynowania LNG można stosować różnego typu
Do magazynowania LNG można stosować różnego typu
zbiorniki.
zbiorniki.
Ich technologia na przestrzeni kilkudziesięciu lat stale
Ich technologia na przestrzeni kilkudziesięciu lat stale
zmieniała się, ulegając kolejnym udoskonaleniom.
zmieniała się, ulegając kolejnym udoskonaleniom.
W zbiornikach LNG konieczne jest usuwanie powstającej
W zbiornikach LNG konieczne jest usuwanie powstającej
nad powierzchnią skroplonego gazu pary.
nad powierzchnią skroplonego gazu pary.
Jeśli nie będzie ona regularnie upuszczana, ciśnienie i
Jeśli nie będzie ona regularnie upuszczana, ciśnienie i
temperatura panujące wewnątrz zbiornika będą stale
temperatura panujące wewnątrz zbiornika będą stale
wzrastać.
wzrastać.
104
104
Gazownictwo
Gazownictwo
Typy zbiorników na LNG
Typy zbiorników na LNG
Zbiorniki LNG muszą być zatem kriostatami.
Zbiorniki LNG muszą być zatem kriostatami.
Ich zadaniem jest utrzymywanie stałej, niskiej temperatury
Ich zadaniem jest utrzymywanie stałej, niskiej temperatury
tak aby skroplony gaz wciąż pozostawał w fazie
tak aby skroplony gaz wciąż pozostawał w fazie
ciekłej.
ciekłej.
Temperatura w zbiorniku pozostanie stała, jeżeli będziemy
Temperatura w zbiorniku pozostanie stała, jeżeli będziemy
utrzymywać stałe ciśnienie.
utrzymywać stałe ciśnienie.
Zdołano to osiągnąć właśnie poprzez nieustanne
Zdołano to osiągnąć właśnie poprzez nieustanne
usuwanie oparów ze zbiornika powstających na
usuwanie oparów ze zbiornika powstających na
skutek ciągłego wrzenia gazu. Jest to tak zwane auto
skutek ciągłego wrzenia gazu. Jest to tak zwane auto
-
-
chłodzenie.
chłodzenie.
105
105
Gazownictwo
Gazownictwo
Typy zbiorników na LNG
Typy zbiorników na LNG
W nowoczesnych zbiornikach dzięki zastosowaniu
W nowoczesnych zbiornikach dzięki zastosowaniu
dodatkowych technologii, tak odparowany gaz jest
dodatkowych technologii, tak odparowany gaz jest
gromadzony a następnie używany jako paliwo
gromadzony a następnie używany jako paliwo
napędowe do innych urządzeń.
napędowe do innych urządzeń.
W wieloletniej już historii magazynowania LNG praktyczne
W wieloletniej już historii magazynowania LNG praktyczne
zastosowanie znalazły podane niżej typy zbiorników:
zastosowanie znalazły podane niżej typy zbiorników:
metalowe,
metalowe,
podziemne (w zamrożonym gruncie bądź
podziemne (w zamrożonym gruncie bądź
kawernowe
kawernowe
),
),
żelbetowe.
żelbetowe.
106
106
Gazownictwo
Gazownictwo
Typy zbiorników na LNG
Typy zbiorników na LNG
-
-
Zbiorniki metalowe
Zbiorniki metalowe
Początkowo magazynowanie LNG w zbiornikach
Początkowo magazynowanie LNG w zbiornikach
metalowych było najbardziej rozpowszechnione.
metalowych było najbardziej rozpowszechnione.
Pracowały one w każdym terminalu eksportowym i
Pracowały one w każdym terminalu eksportowym i
importowym oraz w instalacjach skraplania i
importowym oraz w instalacjach skraplania i
regazyfikacji
regazyfikacji
gazu ziemnego eksploatowanych w celu
gazu ziemnego eksploatowanych w celu
pokrywania zapotrzebowań szczytowych.
pokrywania zapotrzebowań szczytowych.
107
107
Gazownictwo
Gazownictwo
Typy zbiorników na LNG
Typy zbiorników na LNG
-
-
Zbiorniki metalowe
Zbiorniki metalowe
Zewnętrzny płaszcz zbiornika wykonywany był ze stali
Zewnętrzny płaszcz zbiornika wykonywany był ze stali
węglowej, natomiast płaszcz wewnętrzny z metalu,
węglowej, natomiast płaszcz wewnętrzny z metalu,
który nie zmienia swoich właściwości w niskiej
który nie zmienia swoich właściwości w niskiej
temperaturze magazynowania LNG.
temperaturze magazynowania LNG.
Najczęściej stosowano stal niklową oraz aluminium i jego
Najczęściej stosowano stal niklową oraz aluminium i jego
stopy.
stopy.
Zbiorniki te zazwyczaj
Zbiorniki te zazwyczaj
posadawiano
posadawiano
na specjalnych palach
na specjalnych palach
o długości kilkunastu metrów lub rurach stalowych
o długości kilkunastu metrów lub rurach stalowych
długości do 30 m.
długości do 30 m.
108
108
Gazownictwo
Gazownictwo
Typy zbiorników na LNG
Typy zbiorników na LNG
-
-
Zbiorniki metalowe
Zbiorniki metalowe
Amerykańska norma API 620 i
Amerykańska norma API 620 i
brytyjska BS 4741
brytyjska BS 4741
szczegółowo określają zasady projektowania i
szczegółowo określają zasady projektowania i
wykonywania zbiorników metalowych
wykonywania zbiorników metalowych
przeznaczonych do niskotemperaturowego
przeznaczonych do niskotemperaturowego
magazynowania gazów skroplonych.
magazynowania gazów skroplonych.
109
109
Gazownictwo
Gazownictwo
Typy zbiorników na LNG
Typy zbiorników na LNG
-
-
Zbiorniki metalowe
Zbiorniki metalowe
Ze zbiorników tego typu można pobierać duże ilości gazu
Ze zbiorników tego typu można pobierać duże ilości gazu
w porównaniu z ograniczonymi ilościami pobieranymi
w porównaniu z ograniczonymi ilościami pobieranymi
dobowo ze zbiorników podziemnych.
dobowo ze zbiorników podziemnych.
Pojemność takich zbiorników wynosi od kilku do
Pojemność takich zbiorników wynosi od kilku do
kilkudziesięciu tysięcy m
kilkudziesięciu tysięcy m
3
3
gazu w postaci skroplonej.
gazu w postaci skroplonej.
Budowano je na końcówkach gazociągów przesyłowych i
Budowano je na końcówkach gazociągów przesyłowych i
w rejonach największego zapotrzebowania gazu.
w rejonach największego zapotrzebowania gazu.
Obecnie rzadko stosowane.
Obecnie rzadko stosowane.
110
110
Typy zbiorników na LNG
Typy zbiorników na LNG
-
-
Zbiorniki metalowe
Zbiorniki metalowe
Rys.2.1. Uproszczony schemat metalowego
Rys.2.1. Uproszczony schemat metalowego
zbiornika na LNG:
zbiornika na LNG:
1.
1.
Obudowa zewnętrzna
Obudowa zewnętrzna
–
–
ochronna,
ochronna,
2.
2.
Zewnętrzny płaszcz ze
Zewnętrzny płaszcz ze
stali węglowej,
stali węglowej,
3.
3.
Izolacja specjalna,
Izolacja specjalna,
4.
4.
Wewnętrzny płaszcz ze
Wewnętrzny płaszcz ze
stopów aluminiowych
stopów aluminiowych
bądź stali niklowej,
bądź stali niklowej,
5.
5.
Rurociągi do zatłaczania
Rurociągi do zatłaczania
i odbioru LNG (górą
i odbioru LNG (górą
zbiornika),
zbiornika),
6.
6.
Dach wewnętrzny
Dach wewnętrzny
.
.
111
111
Gazownictwo
Gazownictwo
Typy zbiorników na LNG
Typy zbiorników na LNG
-
-
Zbiorniki podziemne
Zbiorniki podziemne
Zbiorniki w zamrożonym gruncie buduje się
Zbiorniki w zamrożonym gruncie buduje się
zamrażając odpowiednią objętość gruntu przy
zamrażając odpowiednią objętość gruntu przy
użyciu zagłębionych w nim rur, przez które
użyciu zagłębionych w nim rur, przez które
przepływa płyn chłodzący, najczęściej wrzący
przepływa płyn chłodzący, najczęściej wrzący
propan.
propan.
Po zamrożeniu gruntu wykopuje się w nim jamę o
Po zamrożeniu gruntu wykopuje się w nim jamę o
kształcie cylindrycznym, którą przykrywa się
kształcie cylindrycznym, którą przykrywa się
szczelnie pokrywą, wykonaną z aluminium,
szczelnie pokrywą, wykonaną z aluminium,
wspartą na pierścieniowym fundamencie
wspartą na pierścieniowym fundamencie
betonowym.
betonowym.
Głębokość zbiornika wynosi około 50 m, a szerokość
Głębokość zbiornika wynosi około 50 m, a szerokość
35 m.
35 m.
Zbiorniki tego typu mogą pomieścić po kilkadziesiąt
Zbiorniki tego typu mogą pomieścić po kilkadziesiąt
tysięcy m
tysięcy m
3
3
LNG.
LNG.
112
112
Typy zbiorników na LNG
Typy zbiorników na LNG
-
-
Zbiorniki podziemne
Zbiorniki podziemne
Rys.2.2. Schemat zbiornika podziemnego LNG w
Rys.2.2. Schemat zbiornika podziemnego LNG w
zamrożonym gruncie
zamrożonym gruncie
1.
1.
Pokrywa,
Pokrywa,
2.
2.
Izolacja
Izolacja
pokrywy,
pokrywy,
3.
3.
Wał ziemny,
Wał ziemny,
4.
4.
Poziom wód
Poziom wód
gruntowych.
gruntowych.
113
113
Gazownictwo
Gazownictwo
Typy zbiorników na LNG
Typy zbiorników na LNG
-
-
Zbiorniki żelbetowe
Zbiorniki żelbetowe
Nowoczesne konstrukcje zbiorników na LNG wykonywane
Nowoczesne konstrukcje zbiorników na LNG wykonywane
są obecnie wyłącznie z betonu sprężonego.
są obecnie wyłącznie z betonu sprężonego.
Korpus i dach w formie kopuły takiego zbiornika jest
Korpus i dach w formie kopuły takiego zbiornika jest
wykonany z wstępnie sprężonego betonu, natomiast
wykonany z wstępnie sprężonego betonu, natomiast
wewnętrzna powierzchnia korpusu wyłożona jest stalą
wewnętrzna powierzchnia korpusu wyłożona jest stalą
odporną na działania bardzo niskiej temperatury.
odporną na działania bardzo niskiej temperatury.
Pomiędzy stalą a betonem znajduje się warstwa izolacji
Pomiędzy stalą a betonem znajduje się warstwa izolacji
cieplnej, np. waty żużlowej, folii aluminiowej i
cieplnej, np. waty żużlowej, folii aluminiowej i
spienionych tworzyw.
spienionych tworzyw.
Dno zbiornika jest izolowane np. gąbczastym tworzywem,
Dno zbiornika jest izolowane np. gąbczastym tworzywem,
a kopuła perlitem.
a kopuła perlitem.
114
114
Gazownictwo
Gazownictwo
Typy zbiorników na LNG
Typy zbiorników na LNG
-
-
Zbiorniki żelbetowe
Zbiorniki żelbetowe
Systemy zbiorników z betonu sprężonego
Systemy zbiorników z betonu sprężonego
Betonowe zbiorniki LNG pod względem konstrukcji
Betonowe zbiorniki LNG pod względem konstrukcji
posiadają dwa zróżnicowane typy.
posiadają dwa zróżnicowane typy.
Zastosowanie konkretnego z nich zależy przede
Zastosowanie konkretnego z nich zależy przede
wszystkim od potrzeb społecznych oraz środowiska w
wszystkim od potrzeb społecznych oraz środowiska w
miejscu przyszłego posadowienia zbiornika.
miejscu przyszłego posadowienia zbiornika.
Podstawowa klasyfikacja zbiorników betonowych dzieli je
Podstawowa klasyfikacja zbiorników betonowych dzieli je
na dwie kategorie:
na dwie kategorie:
posadowione ponad ziemią (naziemne),
posadowione ponad ziemią (naziemne),
posadowione częściowo/całkowicie w ziemi
posadowione częściowo/całkowicie w ziemi
(podziemne).
(podziemne).
115
115
Gazownictwo
Gazownictwo
Typy zbiorników na LNG
Typy zbiorników na LNG
-
-
Zbiorniki żelbetowe
Zbiorniki żelbetowe
Zbiorniki betonowe naziemne
Zbiorniki betonowe naziemne
Schemat nowoczesnego zbiornika betonowego
Schemat nowoczesnego zbiornika betonowego
-
-
naziemnego, proponowanego przez firmę
naziemnego, proponowanego przez firmę
Mitsubishi
Mitsubishi
.
.
W nowoczesnej konstrukcji zbiorników LNG, ściana
W nowoczesnej konstrukcji zbiorników LNG, ściana
wewnętrzna jest w całości wykonana ze stali
wewnętrzna jest w całości wykonana ze stali
nierdzewnej, a nie jak wcześniej z betonu.
nierdzewnej, a nie jak wcześniej z betonu.
Zmieniła się również koncepcja wykonania kopuły dachu.
Zmieniła się również koncepcja wykonania kopuły dachu.
Reszta elementów pozostała niemal bez zmian.
Reszta elementów pozostała niemal bez zmian.
Ich budowa nieznacznie różni się od tej sprzed ponad 30
Ich budowa nieznacznie różni się od tej sprzed ponad 30
lat.
lat.
116
116
Typy zbiorników na LNG
Typy zbiorników na LNG
-
-
Zbiorniki żelbetowe
Zbiorniki żelbetowe
Zbiorniki betonowe naziemne
Zbiorniki betonowe naziemne
Przekrój przez zbiornik naziemny
Przekrój przez zbiornik naziemny
117
117
Gazownictwo
Gazownictwo
Typy zbiorników na LNG
Typy zbiorników na LNG
-
-
Zbiorniki żelbetowe
Zbiorniki żelbetowe
Zbiorniki betonowe podziemne
Zbiorniki betonowe podziemne
Betonowe zbiorniki podziemne to najnowocześniejsze
Betonowe zbiorniki podziemne to najnowocześniejsze
zbiorniki przystosowane do magazynowania
zbiorniki przystosowane do magazynowania
skroplonego gazu.
skroplonego gazu.
Nie są jeszcze tak rozpowszechnione jak zbiorniki
Nie są jeszcze tak rozpowszechnione jak zbiorniki
naziemne, ale ta sytuacja z pewnością będzie się
naziemne, ale ta sytuacja z pewnością będzie się
stopniowo zmieniać.
stopniowo zmieniać.
Obecnie możemy spotkać takie zbiorniki np. w Korei,
Obecnie możemy spotkać takie zbiorniki np. w Korei,
Tajwanie czy Japonii.
Tajwanie czy Japonii.
Ta ostatnia ma ich ponad 70 o łącznej pojemności
Ta ostatnia ma ich ponad 70 o łącznej pojemności
magazynowej 6,3 miliona m
magazynowej 6,3 miliona m
3
3
.
.
Obecnie jest konstruowany w Japonii największy na
Obecnie jest konstruowany w Japonii największy na
świecie zbiornik podziemny o pojemności 200.000m
świecie zbiornik podziemny o pojemności 200.000m
3
3
.
.
118
118
Gazownictwo
Gazownictwo
Typy zbiorników na LNG
Typy zbiorników na LNG
-
-
Zbiorniki żelbetowe
Zbiorniki żelbetowe
Zbiorniki betonowe podziemne
Zbiorniki betonowe podziemne
Zasadniczo konstrukcja zbiorników podziemnych nie różni
Zasadniczo konstrukcja zbiorników podziemnych nie różni
się wiele od zbiorników naziemnych.
się wiele od zbiorników naziemnych.
Jedną z głównych cech zbiornika podziemnego
Jedną z głównych cech zbiornika podziemnego
przemawiających na jego korzyść w porównaniu ze
przemawiających na jego korzyść w porównaniu ze
zbiornikiem naziemnym jest bezpieczeństwo.
zbiornikiem naziemnym jest bezpieczeństwo.
Posadowione w ziemi zbiorniki LNG są w bardzo małej
Posadowione w ziemi zbiorniki LNG są w bardzo małej
części widoczne od zewnątrz co sprawia iż są trudnym
części widoczne od zewnątrz co sprawia iż są trudnym
celem dla ewentualnych prób zamachów
celem dla ewentualnych prób zamachów
terrorystycznych.
terrorystycznych.
119
119
Typy zbiorników na LNG
Typy zbiorników na LNG
-
-
Zbiorniki żelbetowe
Zbiorniki żelbetowe
Zbiorniki betonowe podziemne
Zbiorniki betonowe podziemne
Schemat poglądowy zbiornika podziemnego w terminalu
Schemat poglądowy zbiornika podziemnego w terminalu
Ohgishima
Ohgishima
LNG w
LNG w
Yokohamie
Yokohamie
120
120
Typy zbiorników na LNG
Typy zbiorników na LNG
-
-
Zbiorniki żelbetowe
Zbiorniki żelbetowe
Zbiorniki betonowe podziemne
Zbiorniki betonowe podziemne
Przekrój przez zbiornik podziemny (z podwieszonym dachem)
Przekrój przez zbiornik podziemny (z podwieszonym dachem)
121
121
Gazownictwo
Gazownictwo
koniec
koniec