Język staro-cerkiewno-słowiański – najstarszy zapisany język słowiański

1. Rodziny języków słowiańskich:

a) zachodniosłowiańska: polski, górnołużycki, dolnołużycki, czeski, słowacki,

b) wschodniosłowiańska: rosyjski, białoruski, ukraiński,

c) południowosłowiańska: serbski, chorwacki, słoweński, bułgarski, macedoński.

2. Miejsce scs-u wśród innych języków słowiańskich.

a) Pierwsze podziały jęz. psł. (VII w.ne), powstają narzecza (dialekty słowiańskie),

b) Scs – jedno z narzeczy bułgarsko-macedońskich (te języki są najbliższe scs),

c) Scs góruje nad innymi jęz. słowiańskimi tym, że został zapisany najwcześniej (II poł. IX w.), nie odbiega

zbytnio od stanu psł.

3. Początki piśmiennictwa słowiańskiego i jego związek z chrześcijaństwem.

VI-VIII w. - podziały i migracje Słowian

IX w. - początki państwowości: powstanie Państwa Wielkomorawskiego (wschodnie Czechy), które z

czasem rozrasta się na tereny Panoni nad Balatonem, dzisiejsze Czech, Łużyc, Małopolski, prawdopodobnie

Śląsk i państwo Wiślan.

przed 862 r. - chrystianizacja Państwa Wielkomorawskiego przez arcybiskupstwo salzburskie. Próba

dążenia do niezawisłości i starania w Rzymie o uzyskanie niezależności przez Rościsława (władcę z dynastii

Mojmirydów). Odmowa Rzymu.

862 r. - Rościsław zwraca się do cesarza Bizancjum (Michała III) z prośbą o zorganizowanie misji na terenie

Moraw (Bizancjum nie wykluczało nauczania w językach narodowych),

863 r. - początek misji morawskiej (przbycie Konstantego i Metodego z uczniami na Morawy).

4. Apostołowie Słowian.

Konstanty (Cyryl) i Metody – Grecy z pochodzenia, bracia (synowie prawnika/oficera), misjonarze, bardzo
dobrze wykształceni (Konstanty jest filozofem, teologiem, bierze udział w licznych wykładach, dysputach
naukowych), znający kilka języków, m.in. dialekt słowiański z okolic Sołunia (skąd pochodzili, dzisiejsze
Saloniki), który zamieszkiwali Słowianie,

Konstanty wstępuje do zakonu, przybiera imię Cyryl, umiera w 869 r.
Metody zostaje biskupem na Morawach, umiera w 885 r.

5. Misja morawska.

863 r. - Konstanty i Metody z uczniami przybywają na Morawy,

863-865 r. - tworzą pierwszy alfabet słowiański (głagolicę, zrozumiałą wówczas jeszcze przez wszystkich
Słowian) i przekładają teksty liturgiczne, ewngelie, psałterze. Doznają wielu prześladowań, wzywani są do
Rzymu, Rościaław i jego następca Świętopełk nie stają w ich obronie,

846 r. - Ludwig Niemiec podbija Morawy,

865 r, - car Bułgarii przyjmuje chrzest z Bizancjum, wprowadzenie języka słowiańskiego do liturgii,

867 r. - patriarcha Konstantynopola wyklina papieża, początki schizmy (grec. schisma=rozłam) kościoła
chrześcijańskiego,

868 r. - Konstanty i Metody u papieża, który uznaje liturgię słowiańską. Konstanty wstępuje do zakonu
(przyjmuje imię Cyryl), Metody wraca na Morawy, zostanie później biskupem Metropolii morawskiej,

869 r. - śmierć Konstantego (Cyryla),

874-885 r. - Morawy odzyskują wolność, książę czeski Borzywoj przyjmuje chrzest z rąk Metodego,

885 r. - śmierć Metodego,

886-893 r. - uczniowie Cyryla i Metodego opracowują nowy alfabet (cyrylicę),

966 r. - Polska przyjmuje chrzest za pośrednictwem kościóła czeskiego,

988 r. - książę Rusi Wlodzimierz Wielki przyjmuje chrzest z Bizancjum,

1054 r. - schizma wschodnia – rozłam ostateczny i oddzielenie się kościoła prawosławnego (kwestia sporna:
pochodzenie Ducha Świętego),

1880 r. - papież Leon XIII kanonizuje Braci Sołuńskich,

1980 r. - papież Jan Paweł II czyni ich współpatronami Europy (obok Benedykta),

6. Alfabety słowiańskie
Wcześniej wyrazy słowiańskie zapisywane był za pomocą alfabetu łacińskiego lub greckiego, często

brakowało liter na oddanie dźwięków występujących w słowiańszczyźnie.

GŁAGOLICA (od *glagolъ=słowo) – pismo stworzone przez Konstantego (Cyryla) stworzone w oparciu o

minuskułę grecką (małe litery), z elementami pisma hebrajskiego, koptyjskiego, oddające fonetykę i

fonologię slowiańską. Litery budowane na zasadzie symetrii, ozdobne, oddawały wartość liczbową.

CYRYLICA (scs. Kurilovica, od grec Kyrillos=Cyryl) – alfabet stworzony przez uczniów Cyryla i

Metodego, oparty na majuskule greckiej (dużych literach), zawierający litery z głagolicy. Bardziej

przejrzysty, litery o mniej skomplikowanych kształtach, co wskazuje na to, że powstała później.

7. Rola scs-u w Słowiańszczyźnie:

a) starosłowińskie zabytki językowe (IX-X w.) napisane są glagolicą lub cyrylicą (nieliczne glosy zapisane

łacinką), co wskazuje na duże znaczenie i rolę tych alfabetów dla kształotwania się odrębności

Słowiańszczyzny,

b) apostołowie sołuńscy stworzyli prawo cyrylo-metodejskie, „Kodeks karny dla ludzi świeckich” (na

podstawie kodeksu greckiego),

c) odrębność językowa zapoczątkowała poczucie odrębności narodowej, dała początek ruchom narodowym.

8. Transliteracja i transkrypcja:

TRANSLITERACJA – przepisanie tekstu zapisanego literami jednego alfabetu za pomocą liter innego

systemu, na zasadzie mechanicznej substytucji (bez uwzględnienia wartości dźwiękowej głosek).

TRANSKRYPCJA – zastąpienie jednego systemu graficznego przez inny, oddając wartość dźwiękową

głosek.