Dobieranie materiałów, narzędzi i sprzętu do robót tynkarskich

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Lechosława Pyzik

Dobieranie materiałów, narzędzi i sprzętu do robót
tynkarskich 712[07].Z4.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom

2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Anna Kusina
inż. Ewa Krzyżanowska.

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Anna Preis.

Konsultacja:
dr inż. Bożena Zając

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 712[07].Z4.03
„Dobieranie materiałów, narzędzi i sprzętu do robót tynkarskich” zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu renowator zabytków architektury.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Spoiwa budowlane

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające 10
4.1.3. Ćwiczenia 11
4.1.4. Sprawdzian postępów 12
4.2. Kruszywa i wypełniacze

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające 15
4.2.3. Ćwiczenia 15
4.2.4. Sprawdzian postępów 16
4.3.

Dodatki barwiące, dekoracyjne i modyfikujące właściwości

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające 19
4.3.3. Ćwiczenia 19
4.3.4. Sprawdzian postępów 20
4.4. Suche mieszanki do tynków szlachetnych, zaprawy plastyczne i szpachlówki

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające 22
4.4.3. Ćwiczenia 23
4.4.4. Sprawdzian postępów 24

4.5. Materiały pomocnicze, nośniki tynku, materiały do szlifowania i polerowania,

narzędzia i przyrządy pomiarowe

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające 29
4.5.3. Ćwiczenia 30
4.5.4. Sprawdzian postępów 31
4.6. Narzędzia ręczne, elektronarzędzia, maszyny, urządzenia i agregaty do robót
tynkarskich

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające 40
4.6.3. Ćwiczenia 40
4.6.4. Sprawdzian postępów 41
5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Otrzymujesz do ręki poradnik, który ma Ci pomóc osiągnąć postawione przed tobą cele

kształcenia odnoszące się do jednostki modułowej „Dobieranie materiałów, narzędzi i sprzętu do
robót tynkarskich”.

Umiejętności, które nabędziesz w trakcie realizacji tej jednostki modułowej w połączeniu

z wcześniej nabytą wiedzą umożliwią Ci prawidłowe przygotowanie frontu robót do prac
tynkarskich oraz ich właściwe wykonanie. Będzie to miało wpływ na ich jakość, szybkość i koszty.

Poradnik ten zawiera następujące informacje:

– wymagania wstępne – czyli wykaz niezbędnych wiadomości i umiejętności jakie powinieneś

mieć

– opanowane przed przystąpieniem do realizacji materiału zawartego w tym poradniku.
– cele kształcenia – jakie powinieneś osiągnąć po zrealizowaniu tej jednostki modułowej.
– materiał nauczania – czyli informacje merytoryczne dotyczące zagadnień zawartych

programie, które pozwolą ci zdobyć wiedzę teoretyczną niezbędną do realizacji

zaplanowanych celów kształcenia. Nie ograniczaj się jednak tylko do tego poradnika, ale
poszerzaj swoją wiedzę sięgając też do innych źródeł informacji.
W materiałach nauczania znajdziesz również:

• pytania sprawdzające, które pomogą Ci ocenić swoje przygotowanie do wykonywania

ćwiczeń,

• przykładowe ćwiczenia z szczegółowymi instrukcjami dotyczącymi ich wykonania

i wyposażenia stanowiska pracy,

• sprawdzian postępów. Będziesz wiedział jaki jest poziom twojej wiedzy i czy nie

należałoby wrócić do pewnych zagadnień, aby uzupełnić braki.

– sprawdzian osiągnięć – opracowany w formie testu, który podsumuje stopień opanowania

wiadomości i umiejętności jakie powinieneś nabyć w trakcie realizacji programu tej jednostki
modułowej. Rozwiązanie tego testu będzie dla ciebie doskonałym treningiem przed
sprawdzianem zapowiedzianym przez nauczyciela,

– literaturę.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.
Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

Moduł 712[07].Z4

Technologia robót

tynkarskich

712[07].Z4.01

Stosowanie przepisów bhp przy wykonywaniu

robót tynkarskich

712[07].Z4.02

Organizowanie stanowiska prac

tynkarskich

712[07].Z4.03

Dobieranie materiałów, narzędzi i sprzętu

do robót tynkarskich

712[07].Z4.04

Wykonywanie zapraw,

mieszanek i mas tynkarskich

712[07].Z4.05

Wykonywanie tynków

pospolitych i doborowych

712[07].Z4.06

Wykonywanie tynków

szlachetnych i ozdobnych

712[07].Z4.07

Wykonywanie i naprawa

stiuków

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej „Dobieranie materiałów, narzędzi

i sprzętu do robót tynkarskich” powinieneś umieć:
− korzystać z różnych źródeł informacji,
− posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu budownictwa,
− stosować zasady prowadzenia robót budowlanych w obiektach zabytkowych,
− posługiwać się dokumentacją budowlaną,
− organizować stanowisko prac tynkarskich,
− stosować przepisy bhp przy wykonywaniu robót tynkarskich.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

− rozpoznać materiały stosowane w pracach tynkarskich,
− ocenić jakość i przydatność materiałów do robót tynkarskich,
− dokonać składowania materiałów na stanowisku pracy,
− przetransportować materiały w poziomie i pionie,
− skompletować narzędzia, sprzęt i urządzenia do wykonania zadania,
− wykonać bieżącą konserwację narzędzi i sprzętu,
− zastosować narzędzia, sprzęt i urządzenia zgodnie z przeznaczeniem oraz wymaganiami bhp,
− określić szacunkowo ilość materiału do wykonania robót,
− sporządzić zapotrzebowanie na narzędzia i sprzęt,
− przygotować i zastosować materiały pomocnicze,
− sporządzić zapotrzebowanie i rozliczenie materiałowe,
− zastosować materiały zgodnie z normami zużycia,
− porozumieć się z przełożonymi i współpracownikami.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Spoiwa

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.1.1. Podział spoiw budowlanych

Spoiwem budowlanym nazywamy materiał otrzymany poprzez odpowiednią obróbkę

materiałów skalnych (spiekanie, wypalanie, prażenie oraz stapianie), a następnie ich rozdrabnianie.
Spoiwa te po zarobieniu wodą lub odpowiednim roztworem wodnym, wiążą i twardnieją w skutek
reakcji chemicznych, uzyskując cechy ciała stałego. Procesy chemiczne, w których spoiwo zmienia
swój stan skupienia z ciekłego na stały nazywamy wiązaniem spoiwa. Natomiast dalszy ciąg tego
procesu, w którym spoiwo nabiera wytrzymałości mechaniczne i twardnieje nazywamy
twardnieniem spoiwa. Proces wiązania trwa stosunkowo krótko i wynosi zależnie od rodzaju
spoiwa od kilkunastu minut do kilku godzin. Proces twardnienia przebiega bardzo różnie w czasie
i trwa od kilku do kilkunastu dni, a nieraz ciągnie się latami (np. wapno).

Czas wiązania i twardnienia spoiw ma ze względów praktycznych duże znaczenie. Wiązanie

spoiwa określa przedział czasu, w którym od chwili zmieszania spoiwa z wodą lub roztworem
wodnym, możemy używać spoiwa w postaci np. zaczynu lub zaprawy, wykorzystując jego
konsystencję plastyczną. Po zakończeniu wiązania spoiwo traci zdolność do odkształceń
plastycznych. Koniec procesów twardnienia wyznacza dzień w którym spoiwo staje się na tyle
wytrzymałym mechanicznie materiałem, że może być obciążone siłą zewnętrzną.

Spoiwa budowlane po zmieszaniu z wodą lub roztworem wodnym stają się zaczynem. Zaczyn

uzupełniony kruszywem nazywamy zaprawą budowlaną.

Spoiwa mineralne, w zależności od warunków wiązania i twardnienia dzieli się na dwie

podstawowe grupy.

Tabela 1. Podział spoiw budowlanych [opracowanie własne]

Spoiwa mineralne
Spoiwa powietrzne to takie w których proces
wiązania i twardnienia zachodzi tylko przy
dostępie powietrza. Charakterystyczną cechą
tych spoiw jest niska odporność na działanie
wody.

Spoiwa hydrauliczne to takie w których proces
wiązania i twardnienia może zachodzić zarówno
przy braku dostępu powietrza (np. pod wodą)
jak i na powietrzu. Spoiwa te są odporne na
działanie wody

Spoiwa wapienne:
- wapno niegaszone (palone)
- wapno gaszone ( ciasto wapienne)
- wapno hydratyzowane ( suchogaszone)
- wapno pokarbidowe
Glina
Spoiwa gipsowe
Spoiwa magnezjowe
Spoiwa krzemianowe

Spoiwa cementowe:
- cementy portlandzkie
- cement hutniczy
- cement pucolanowy
- cement murarski
- cement hydrotechniczny

Wapno hydrauliczne jest to spoiwo, które w czasie wiązania i przez pierwszych 7 dni twardnienia
ma cechy spoiwa powietrznego. Po tym czasie zachowuje się jak spoiwo hydrauliczne

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Nie wszystkie wymienione w tabeli spoiwa mogą być stosowane do robót tynkarskich, dlatego

w dalszej części opracowania omówione zostaną tylko te, które można zastosować do
wykonywania tynków.

4.1.1.2. Charakterystyka spoiw

Podstawowe spoiwa mineralne stosowane do zapraw tynkarskich to:
Spoiwa wapienne

Wapno niegaszone (palone) - otrzymuje się przez wypalanie wapieni w temperaturze

950 do 1050°C. Wapno to w zależności od stopnia rozdrobnienia dzieli się na:
– wapno palone w kawałkach,
– wapno palone mielone.

Wapno palone w kawałkach powinno być transportowane i przechowywane w sposób

zabezpieczający go przed opadami atmosferycznymi i wilgocią. Wapno to chłonąc wodę silnie się
rozgrzewa i przy niewłaściwym sposobie przechowywania, gdyby dostała się do niego woda, np.
z opadów atmosferycznych mogłoby spowodować pożar wskutek gwałtownego gaszenia. Zaleca się
przystąpić do gaszenia wapna zaraz po jego dostarczeniu.

Gaszenie wapna polegające na łączeniu go z wodą może odbywać się ręcznie lub

mechanicznie. W wyniku gaszenia wapna otrzymujemy ciasto wapienne inaczej nazywane wapnem
gaszonym. Powinno być ono przetrzymywane w specjalnie przygotowanych i zabezpieczonych
dołach. Podczas dołowania ciasto wapienne należy pielęgnować poprzez uzupełnianie
odparowującej i wsiąkającej w grunt wody, co zabezpieczy je przed przepaleniem. Ponadto dół z
ciastem wapiennym należy zabezpieczyć przykrywając je deskami i zasypując warstwą piasku.

Czas dołowania wapna zależy od jego przeznaczenia i wynosi co najmniej:

– 3 tygodnie – do zapraw murarskich,
– 3 miesiące – do zapraw tynkarskich,
– 6 miesięcy – do tynków szlachetnych i robót specjalnych.

Wapno palone mielone uzyskuje się przez zmielenie brył. Dostarczane jest ono w workach.

Podczas transportu, jak i składowania musi być ono zabezpieczone przed działaniem czynników
atmosferycznych i wilgoci. Na budowie miesza się je najpierw z kruszywem, a następnie zalewa
wodą. Zaletą tego wapna jest to, że odpada czynność gaszenia wapna na budowie. Ujemną stroną
wapna palonego mielonego jest to, że traci ono swoje właściwości w ciągu 2-3 tygodni od chwili
zmielenia, wskutek wchłaniania wilgoci z powietrza. Ponadto wapno to jest wyjątkowo szkodliwe
dla zdrowia, a w szczególności ujemnie działa na drogi oddechowe i skórę. Dlatego też przy
stosowaniu tego wapna należy stosować środki ochrony osobistej: maski, kombinezony i rękawice
ochronne, a także przestrzegać higieny osobistej.

Wapno hydratyzowane (suchogaszone) - otrzymuje się fabrycznie z wapna palonego przez

działanie nań pary do chwili rozpadu na suchy proszek. Po przesianiu proszku pakowany jest on do
worków. W celu dogaszania nie zgaszonych cząsteczek wapna wskazane jest zarobić wapno
hydratyzowane na 24 do 36 godzin przed jego użyciem. Wapno należy przechowywać w suchych,
szczelnych magazynach. Stosuje się je do zapraw murarskich i tynkarskich oraz do przygotowania
suchych mieszanek tynków szlachetnych.

Wapno pokarbidowe - jest to wapno gaszone otrzymywane jako odpad z wytwornic acetylenu.

Nie powinno zawierać grudek ani wydzielać zapachu amoniaku lub acetylenu. Nadaje się ono do
zapraw murarskich i tynkarskich.

Wapno hydrauliczne - otrzymuje się przez wypalanie wapieni o odpowiednim składzie

chemicznym, a następnie poddaje hydratacji oraz miele. Ponieważ w czasie wiązania i przez
pierwszych 7 dni twardnienia ma cechy spoiwa powietrznego, a następnie nabiera cech jak spoiwa

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

hydrauliczne można stosować je do zapraw narażonych na działanie wilgoci. W czasie transportu
jak i składowania należy zabezpieczyć je przed działaniem czynników atmosferycznych i wilgoci.
Glina

Jest to spoiwo do powstania którego nie wymagana jest obróbka termiczna. Wydobywana jest

ona w stanie, który wymaga tylko oczyszczenia i ewentualnie uszlachetnienia. Po zarobieniu wodą
glina mięknie, pęcznieje i traci swoje właściwości mechaniczne. Podczas wysychania kurczy się co
może powodować jej pękanie.

Glina jest spoiwem które służy głównie do produkcji ceramiki zarówno budowlanej, jak

i użytkowej. Ma również zastosowanie jako spoiwo do zapraw glinowych oraz jako domieszka do
zapraw wapiennych, cementowych, a nawet gipsowych.

Przed przystąpieniem do wykonywania zapraw z gliną należy ją wcześniej namoczyć, aby

otrzymać zawiesinę, a następnie przelać przez sito, najpierw o oczkach 8-10 mm, a następnie
o oczkach 2-3 mm.

Do zapraw stosujemy gliny tłuste to znaczy takie w których jest najmniejsza zawartość piasku

do 3%.
Spoiwa gipsowe

Gips jest spoiwem powietrznym. Otrzymuje się go przez wypalanie skał gipsowych. Jest to

spoiwo które bardzo łatwo chłonie wodę w wyniku czego zmniejsza się jego wytrzymałość na
ściskanie a także może mieć korodujące działanie na stal. Ponadto bardzo szybko następuje proces
wiązania i twardnienia przy którym gips wykazuje zdolność do pęcznienia.

Produkowane są dwa rodzaje gipsu:

– spoiwa gipsowe – gips budowlany,
– spoiwa gipsowe specjalne – gips szpachlowy, gips tynkarski, klej gipsowy.
Spoiwa gipsowe dzieli się w zależności od:
– wytrzymałości na ściskanie jaką wykazują po dwóch godzinach twardnienia na sześć marek:

G-2 (do prac pomocniczych budowlanych), G-3, G-4, G-7, G-8, G-10 (do produkcji elementów
gipsowych i tynków dekoracyjnych),

– czasu wiązania na trzy odmiany: A- szybkowiążące, B- normalnie wiążące, C- wolno wiążące,
– stopnia zmielenia na dwa rodzaje: II- średnio mielone, III- drobno mielone.
Spoiwa gipsowe specjalne mają następującą klasyfikacje w zależności od:
– wytrzymałości na ściskanie jaką wykazują po dwóch godzinach twardnienia na dwie marki:

G-4 i G-5,

– stopnia zmielenia na dwa rodzaje: I- grubo mielone, III- drobno mielone.

Wszystkie spoiwa gipsowe zarabia się wodą, wsypując gips do wody, nigdy w odwrotnej

kolejności.

Spoiwa gipsowe i spoiwa gipsowe specjalne pakowane są w papierowe worki. W czasie

transportu i składowania należy zabezpieczyć je przed działaniem czynników atmosferycznych,
zawilgoceniem, zanieczyszczeniem i uszkodzeniem worków.
Spoiwa cementowe

Spoiwa cementowe należą do najpowszechniej stosowanych spoiw hydraulicznych. Powstają

przez wypalenie mieszaniny wapienia oraz glinokrzemianów i bardzo dokładne zmielenie
spieczonej masy. Jedną z najistotniejszych cechą cementu jest jej marka, która określa minimalną
wytrzymałość na ściskanie w MPa, którą cement powinien wykazać po 28 dniach twardnienia.

Z wymienionych w tabeli spoiw cementowych do wykonywania zapraw tynkarskich

wykorzystuje się:
– cement murarski który ma markę 15. Stosuje się go w robotach tynkowych do wykonywania

zwykłych zapraw,

– cement portlandzki marki 25 i 35 , który może być stosowany do tynków szlachetnych,
– cement portlandzki biały produkowany w dwóch markach 25 i 35. Cement biały stosuje się do

robót elewacyjnych, dekoracyjnych, do produkcji elementów budowlanych, do produkcji

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

cementu kolorowego i suchych mieszanek tynkarskich. Cementom tym stawiane są dodatkowe
wymagania w zakresie białości określanej w procentach ( powinna być ona od 64% do 80%),

– cement hutniczy marki 25 różni się od cementu portlandzkiego rodzajem składników użytych

do produkcji. W cemencie tym do klinkieru cementowego dodawany jest żużel granulowany,
produkt odpadowy otrzymywany z wielkich pieców. Dzięki swojemu składowi cementy te są
odporne na działania wody morskiej oraz agresywnych wód gruntowych. Cement hutniczy
może być stosowany w zaprawach tynkarskich tylko do tynków zwykłych.
Cementy dostarczane są na budowę luzem oraz w workach papierowych po 50 kg lub 25 kg.

W czasie transportu i magazynowania powinien być zabezpieczony przed działaniem czynników
atmosferycznych oraz wilgoci. Magazyny na cement powinny być suche, szczelne i nie
przewiewne
a worki układane na legarach. Okres magazynowania cementu nie powinien przekraczać 6 miesięcy
od daty workowania. Cement dowożony luzem specjalnymi samochodami musi być magazynowany
w specjalnie do tego przeznaczonych zasobnikach.
Spoiwa do tynków cienkowarstwowych

Spoiwa do tynków szlachetnych cienkowarstwowych to żywice akrylowe, szkło wodne

potasowe, żywice syntetyczne, żywice silikonowe.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaką substancję nazywamy spoiwem ?
2. Co rozumiesz pod pojęciem wiązania i twardnienia spoiwa ?
3. Jaka jest różnica między zaczynem i zaprawą?
4. Co rozumiesz pod pojęciem spoiwa powietrznego i hydraulicznego ?
5. Jakie spoiwa należą do grupy spoiw powietrznych a jakie do hydraulicznych ?
6. Które z wymienionych w tabeli 1 spoiw nie nadają się do wykonywania tynków?
7. Jaka jest różnica między wapnem palonym i suchogaszonym?
8. Co to jest ciasto wapienne?
9. Jak długo należy dołować wapno do tynków szlachetnych?
10. Który rodzaj wapna można stosować do zapraw narażonych na działanie wilgoci? – odpowiedź

uzasadnij.

11. Wymień podstawowe właściwości spoiw gipsowych.
12. Jakie rodzaje gipsu produkowane są w Polsce?
13. Na co należy zwracać szczególną uwagę podczas transportu i składowania gipsu?
14. Co oznacza termin marka cementu?
15. Które z cementów nadają się do tynków szlachetnych?
16. Z jakiego cementu produkuje się suche mieszanki tynkarskie?
17. Jak długo może być składowany cement w workach?
18. Co rozumiesz pod pojęciem tłusta glina?
19. Czy glina jest spoiwem które się uzyskuje w wyniku obróbki termicznej materiałów skalnych?
20. Jakich spoiw używa się do produkcji szlachetnych tynków cienkowarstwowych?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie opisu, podającego krótką charakterystykę, określ rodzaj spoiwa.

1) Spoiwo to może być stosowane do tynków szlachetnych po uprzednim co najmniej
6-miesięcznym dołowaniu, podczas którego następuje jego dogaszanie i zmienia się konsystencja.
2) Spoiwo to podczas wiązania i przez pierwszych 7 dni twardnienia ma cechy spoiwa
powietrznego a następnie nabiera właściwości spoiwa hydraulicznego.
3) Spoiwo to należy do grupy spoiw hydraulicznych, produkowane jest w dwóch markach 25 i 35.
Stosowane jest do produkcji suchych mieszanek tynkarskich.
4) Spoiwo to ma korodujące działanie na stal, obojętny odczyn chemiczne, pod wpływem
zawilgocenia zmniejsza się jego wytrzymałość na ściskanie, nadaje się tylko do wypraw
tynkarskich wewnętrznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z charakterystykami spoiw budowlanych,
2) ustalić które spoiwa spełniają warunki podane w ćwiczeniu,
3) określić nazwy tych spoiw.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– charakterystyki spoiw budowlanych,
– materiały piśmienne.

Ćwiczenie 2

Mając do dyspozycji charakterystykę spoiw wybierz te, które:

1) nadają się do wykonywania zapraw tynkarskich,
2) są spoiwami powietrznymi,
3) są spoiwami hydraulicznymi,
4) mogą być stosowane do wypraw tynkarskich w miejscach narażonych na działanie wilgoci.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z charakterystykami spoiw budowlanych,
2) ustalić które spoiwa spełniają warunki zadane w ćwiczeniu,
3) określić nazwy tych spoiw.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– charakterystyki spoiw budowlanych,
– materiały piśmienne.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz
zdefiniować pojęcia:

Tak Nie

1) spoiwo budowlane,

2) spoiwo powietrzne,

3) spoiwo hydrauliczne,

4) mleko wapienne,

5) ciasto wapienne,

6) wiązanie spoiwa,

7) twardnienie spoiwa,

8) zaczyn,

9) zaprawa?

podać krótki charakterystykę:

1) wapna palonego,

2) wapna hydratyzowanego,

3) wapna hydraulicznego,

4) spoiwa gipsowego,

5) cementu portlandzkiego białego,

6) cementu hutniczego,

7) gliny?

na podstawie krótkiej charakterystyki potrafisz rozpoznać spoiwo:

1) wapno palone,

2) wapno hydratyzowane,

3) wapna hydraulicznego,

4) gips,

5) cement portlandzki,

6) cement portlandzki biały,

7) cement hutniczy,

8) glinę?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Kruszywa budowlane i wypełniacze

4.2.1.Materiał nauczania

4.2.1.1.Wiadomości ogólne o kruszywach

Kruszywo jest to materiał naturalny lub sztuczny dodawany do zaczynu w celu uzyskania

zaprawy. Dzięki dodatkowi kruszywa w zaprawie wypełnia się znaczną część przestrzeni,
ograniczając w ten sposób ilość spoiwa do niezbędnych rozmiarów. Przyczynia się to do
zmniejszenia skurczu tej mieszaniny, a co za tym idzie zabezpiecza ją przed pękaniem.

Tabela 2. Podział kruszyw [opracowanie własne]

KRUSZYWA

KRUSZYWA MINERALNE
To materiał składający się z luźnych ziaren lub
okruchów skalnych.

KRUSZYWA SZTUCZNE
To materiał ziarnisty uzyskany z surowców
mineralnych, których struktura uległa
przemianie w wyniku obróbki termicznej, lub
uzyskany z surowców pochodzenia
organicznego.
Kruszywa z surowców
mineralnych poddawanych
obróbce termicznej

- Keramzyt
- Glinoporyt

Kruszywa z odpadów
przemysłowych
poddawane obróbce
termicznej

- Gralit
- Łupkoporyt
- Popiołoporyt
- Pumeks
hutniczy
- Żużel
granulowany

Kruszywa z odpadów
przemysłowych nie
poddawane dodatkowej
obróbce termicznej

- Elporyt
- Żużel
wielkopiecowy
- Żużel
paleniskowy
- Popiół lotny

NATURALNE
- Piaski - średnica ziaren
do 2 mm
- Żwiry - średnica ziaren
od 2 do 63 mm
- Pospółki - średnica
ziaren do 63 mm, będąca
mieszaniną piasku
i żwiru
- Mieszanki – kruszywo
pochodzenia rzecznego
lub lodowcowego
o uziarnieniu 0-8 mm
- Otoczaki- średnica
ziaren od 2 mm do
250 mm

ŁAMANE
- Piaski łamane -
średnica ziaren do
2 mm
- Grysy - średnica
ziaren 1,5- 2 mm
- Miał ( mączka) -
średnica ziaren do
4mm
- Kliniec - średnica
ziaren 4- 31,5 mm
- Tłuczeń - średnica
ziaren 31,5-63 mm
- Kamień łamany -
średnica ziaren od
63 do 250 mm
- Mieszanki kruszywa
łamanego

Kruszywa z syntetycznych
surowców organicznych

- Kruszywa
z tworzyw
sztucznych

Podstawowymi cechami technicznymi kruszyw są: frakcja oraz uziarnienie.
Do ustalenia uziarnienia kruszywa służą znormalizowane zestawy sit przez które przesiewa się

kruszywo. Zbiór ziaren kruszywa między kolejnymi sitami zestawu to frakcją kruszywa, zaś wykaz
poszczególnych frakcji zawartych w kruszywie to uziarnienie.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.1.2.Kruszywa stosowane do zapraw tynkarskich

Piasek jest to najczęściej stosowane kruszywo do zapraw tynkarskich. Występuje w dwóch

postaciach (klasach) jako:
– naturalny,
– łamany czyli pozyskiwany poprzez rozdrabnianie litej skały np. granitu.

O przydatności piasku do zapraw tynkarskich decyduje jego uziarnienie. Pod tym względem

rozróżnia się dwie odmiany piasku:
– odmiana 1 – wielkość ziaren do 2 mm.
– odmiana 2 – wielkość ziaren do 1 mm.

Spodnie warstwy tynku wykonuje się z piasku o uziarnieniu 1÷2 mm (obrzutka), wierzchnie

0,5÷1 mm (narzut). Warstwa licowa (gładź) powinna być wykonana z zastosowaniem piasku
o ziarnach do 0,5 mm, a w przypadku tynków doborowych do 0,25 mm.

Piasek powinien być czysty, bez domieszek wpływających szkodliwie na wiązanie

i wytrzymałość zaprawy. Pod względem ilości zanieczyszczeń zawartych w piasku dzielimy go na
dwa gatunki I i II w każdej odmianie.

Piasek powinien być przechowywany tak, aby nie dopuścić do jego zanieczyszczenia oraz

zmieszania z innymi klasami, gatunkami i frakcjami. Składowisko powinno być oznaczone
tabliczkami aby zapewnić dobór odpowiedniego piasku do danej zaprawy zwłaszcza przy różnych
zarobach.

Oznaczenie piasku powinno zawierać:

– nazwę klasy,
– odmianę,
– gatunek,
– wskaźnik uziarnienia,
– numer normy.

Grysy i mączki kamienne powstają poprzez rozdrabnianie kolorowych kamieni naturalnych:

marmurów, dolomitów, wapieni i trawertynów.

W zależności od rodzaju kruszywa stosuje się następujące oznaczenia: dla kruszyw

marmurowych symbol M, dolomitowych D, wapiennych W, trawertynowych T.

Grysiki pod względem właściwości fizycznych powinny odpowiadać takim warunkom, które

stawia się w stosunku do piasku. Do tynków szlachetnych stosuje się grysik o uziarnieniu 1÷3 mm
oraz mączkę o uziarnieniu 0÷0,2 mm. Wilgotność mączki kamiennej nie powinna przekraczać 3%
dla gatunku 1 oraz 8% dla gatunku 2.

Sposób przechowywania powinien być taki sam jak w przypadku piasków.

Kruszywa ciężkie takie, jak grys i miał barytowy, limonit, hematyt oraz wypełniacze w postaci

opiłków stalowych stosowane są do tynków specjalnych zabezpieczających przed
promieniowaniem jonizującym, np. w gabinetach rentgenologicznych. Proporcje kruszywa
ciężkiego i piasku w tych zaprawach wynoszą 1:1.

Kruszywa lekkie z wielkopiecowych żużli granulowanych( pumeks hutniczy, łupkoporyt),

z pęczniejących glin poddawanych obróbce termicznej (keramzyt, glinoporyt), z tworzyw
sztucznych (granulki spienionego polistyrenu) stosowane są do zapraw nazywanych ciepłymi które
mają znacznie mniejszy współczynnik przewodzenia ciepła niż zaprawy z piaskiem kwarcowym).

Ponadto mogą być stosowane drobne wypełniacze organiczne jak, np. włókna celulozowe lub

trociny.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na podane pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaką funkcję w zaprawie spełnia kruszywo?
2. Co rozumiesz pod pojęciem frakcji kruszywa?
3. Co rozumiesz pod pojęciem uziarnienia kruszywa?
4. Jakie warunki powinno spełniać kruszywo używane do zapraw?
5. Co rozumiesz pod pojęciem „kruszywa naturalne”?
6. Jak dzielimy kruszywa naturalne i które z nich nadają się do wykonywania zapraw

tynkarskich?

7. Co rozumiesz pod pojęciem „kruszywa sztuczne”?
8. Jak dzielimy kruszywa sztuczne i które z nich nadają się do wykonywania zapraw tynkarskich?
9. Piasek, o jakich frakcjach stosowany jest w zaprawach do wykonania poszczególnych warstw

tynku?

10. Jakie kruszywa mogą być stosowane do tynków szlachetnych?
11. Co rozumiesz pod pojęciem zaprawy ciepłej i jaki rodzaj kruszywa możesz do niej zastosować?
12. Jaki rodzaj kruszywa stosuje się do tynków zabezpieczających przed promieniowaniem

jonizującym?

13. Jak powinny być przechowywane kruszywa do zapraw?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Mając do dyspozycji zestaw próbek kruszyw naturalnych:

a) określ ich rodzaj,
b) omów cechy które umożliwiły ci ich rozpoznanie,
c) określ sposób ich pozyskiwania,
d) wskaż które z nich nadają się do zapraw tynkarskich.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) rozpoznać przedstawione przez nauczyciela próbki kruszywa,
2) podzielić je na dwie grupy – kruszywa naturalne i kruszywa łamane,
3) omówić cechy które pozwoliły je rozpoznać,
3) podaj sposób uzyskiwania każdego z nich.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– próbki naturalnych kruszyw mineralnych,
– suwmiarka Schultza do pomiaru ziaren kruszywa,
– materiały piśmienne.

Ćwiczenie 2

Przedstawione próbki kruszyw sztucznych podziel na trzy grupy:

a) kruszywa

powstałe w wyniku obróbki termicznej surowców mineralnych,

b) kruszywa

powstałe z odpadów przemysłowych poddawanych dodatkowej obróbce termicznej,

c) kruszywa powstałe z odpadów przemysłowych nie poddawanych dodatkowej obróbce

termicznej.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) rozpoznać przedstawione przez nauczyciela próbki kruszywa,
2) przyporządkować je do odpowiedniej grupy kruszyw podanych w treści ćwiczenia,
3) omówić cechy które pozwoliły je rozpoznać,

Wyposażenie stanowiska pracy:

– próbki kruszyw sztucznych: keramzyt, glinoporyt, żużel wielkopiecowy, żużel paleniskowy,

żużel granulowany, pumeks hutniczy, popiół lotny, łupkoporyt, gralit.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz
zdefiniować pojęcia:

Tak Nie

1) kruszywo naturalne,

2) kruszywo sztuczne,

3) frakcja kruszywa,

4) uziarnienie kruszywa?

podać sposób otrzymywania następujących kruszyw:

1) keramzyt,

2) glinoporyt,

3) żużel granulowany,

4) żużel wielkopiecowy,

5) żużel paleniskowy,

6) łupkoporyt,

7) gralit,

8) popiół lotny,

9) pumeks hutniczy?

rozróżnić następujące kruszywa:

1) piasek naturalny,

2) piasek łamany,

3) keramzyt,

4) granulki styropianowe,

5) żużel paleniskowy,

6) żużel granulowany,

7) glinoporyt,

8) pumeks hutniczy?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Dodatki barwiące, dekoracyjne i modyfikujące właściwości

4.3.1. Materiał nauczania

Dodatki barwiące

Pigmenty są to substancje barwiące nieorganiczne lub organiczne, nierozpuszczalne w wodzie,

olejach, żywicach i rozpuszczalnikach organicznych. Występują w postaci sproszkowanej
i stanowią podstawowy, obok spoiwa, składnik materiałów malarskich.

Do barwienia zapraw tynkarskich można stosować tylko te rodzaje pigmentów, które nie będą

ujemnie wpływać na czas wiązania, twardnienia i wytrzymałość zapraw oraz nie będą zawierać
soli rozpuszczalnych w wodzie co powodowało by wykwity. Ponadto pigmenty te muszą być
odporne na działanie:

– światła,
– czynników atmosferycznych,
– alkalicznych właściwości spoiw wapiennych i cementowych,
– związków siarki zawartych w cemencie.

W zaprawach tynkarskich dodatek pigmentu nie powinien być większy niż 5% masy spoiwa.

Dlatego muszą one mieć dużą siłę barwienia. Siła barwienia pigmentu zależy od jego czystości,
miałkości i jednorodności chemicznej.

Jako materiał barwiący do zapraw tynkarskich stosowane są też barwne mączki kamienne

uzyskiwane z kolorowych skał np. marmurów, serpentynów, tufów, mączki z gruzu ceglanego,
klinkierowego i terakotowego.

Dodatki dekoracyjne

Aby zwiększyć walory dekoracyjne tynków szlachetnych do suchej zaprawy dodaje się

łyszczku (miki), który wywołuje piękną grę światła, zwłaszcza przy oświetleniu słonecznym. Mikę
można zastąpić drobno mielonym szkłem o wielkości blaszek do:

– 2 mm – tynki drobnoziarniste,
– 4 mm – tynki średnioziarniste,
– 6 mm – tynki gruboziarniste.

Dodatki dekoracyjne stosowane są do tynków szlachetnych w ilościach nie większych niż 3%

masy suchej mieszanki.

Dodatki modyfikujące właściwości zapraw

Do zapraw gipsowych ze względu na ich bardzo krótki czas wiązania, stosuje się dodatki

opóźniające ten proces.

Opóźniacze wiązania mogą być:

– nieorganiczne (mineralne) – fosforan dwusodowy, boraks, wapno,
– organiczne – z kleju kostnego, skórnego, kazeiny, sierści (opóźniacz keratynowy), kopyt

i rogów bydlęcych.

Fosforan dwusodowy stosowany jest w postaci 10% roztworu. Do opóźnienia czasu wiązania

o około 60 minut należy zużyć 10 cm

roztworu na 1 kg gipsu.

Boraks dodaje się jako 1% roztwór. Aby opóźnić czas wiązania o 45 minut należy zużyć

100 cm

roztworu na 1 kg gipsu. Do rozpuszczania boraksu należy używać wody podgrzanej do

temperatury min 55 ºC.

Wapno stosuje się jako dodatek do wody zarobowej w ilościach 5 ÷ 20% masy gipsu.
Klej skórny lub kostny sporządza się zalewając go wodą w proporcji 1:5. Po 24 godzinach, gdy

roztwór stężeje podgrzewa się go w łaźni wodnej o temperaturze 60 ºC do momentu rozpuszczenia

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

się kleju. Tak przygotowaną ciecz dodaje się do wody zarobowej w ilościach zależnych od czasu
opóźnienia wiązania, np. 10 ÷12 cm

/kg gipsu opóźnia wiązanie o 30 minut.

Opóźniacz z sierści bydlęcej (keratynowy) przygotowywany jest fabrycznie i dostarczany

w pojemnikach. Dodaje się go do wody zarobowej w ilościach zależnych od czasu opóźnienia
wiązania, np. 0,2 ÷0,5 cm

/kg gipsu opóźnia wiązanie o około 30 minut.

Przy stosowaniu opóźniaczy wiązania gipsu należy pamiętać o tym, że powodują one

zmniejszenie wytrzymałości zaprawy nawet do 30% w zależności od rodzaju i ilości opóźniacza.
Jedynie dodatek wapna powoduje nie obniża, a powoduje wzrost wytrzymałości.

Dodatki uszczelniające

Dodatki uszczelniające stosowane są do tynków cementowych w celu zapewnienia ich

wodoszczelności. Przy ich stosowaniu należy pamiętać że obniżają one jednak wytrzymałość
zaprawy. Na rynku występują różne preparaty o różnych nazwach handlowych. Najbardziej
popularny jest Hydrobet oraz Plastibet S. Przy ich stosowaniu należy ściśle przestrzegać zaleceń
podanych na opakowaniu.

Dodatki zabezpieczające przed promieniowaniem jonizującym

Dodatki te to ciężkie kruszywa takie, jak baryt, limonit, hematyt oraz wypełniacze w postaci

opiłków stalowych.

Dodatki ekranujące

Dodatki ekranujące to włókna węglowe. Stosowane są do tynków mających odciąć dostęp fal

radiowych do pomieszczeń (np. sale koncertowe) lub uniemożliwić wydostawanie się fal radiowych
z pomieszczeń. Pozwalają także na ekranowanie pól elektrycznych, które powstają w budynku
wokół instalacji elektrycznej.

Dodatki z tworzyw sztucznych

Dodatki z tworzyw sztucznych stosowane są jako dyspersje polimerów (drobinki tworzywa

sztucznego rozproszone w cieczy). Powodują one w zaprawach:
– zwiększenie wytrzymałości,
– zwiększenie przyczepności do podłoża,
– zwiększenie elastyczności,
– zwiększenie odporności na wpływy atmosferyczne
– zwiększenie szczelności z jednoczesnym utrzymaniem zdolności do przepuszczania pary wodnej,
– zwiększenie plastyczności co umożliwia wykonanie wypraw o stosunkowo małej grubości.

Rodzaj dyspersji i jej zawartość w zaprawie określana jest w dokumentacji jako szczegółowa

recepta zaprawy.

Do zapraw tynkarskich najczęściej stosowane są dyspersje:

– polioctanu winylu,
– winylowo etylowe,
– akrylowe,
– propionianu winylu,
– kopolimeru winylowo-akrylowego
– lateksu kauczukowego.

Do zapraw tynkarskich plastycznych oraz szpachlówek stosowane są etery celulozy.

Poprawiają one cechy robocze i zapobiegają rozwarstwieniu się składników zaprawy.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania możesz sprawdzić, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to są pigmenty?
2. Jakie warunki powinny spełniać pigmenty stosowane do barwienia zapraw tynkarskich?
3. Od czego zależy siła barwienia pigmentu?
4. Jakie materiały oprócz pigmentów można stosować do barwienia zapraw tynkarskich?
5. Jaką rolę w zaprawie tynkarskiej może pełnić łyszczek (mika) lub drobno zmielone szkło?
6. Jakie znasz dodatki modyfikujące właściwości zapraw?
7. Do jakich zapraw stosuje się dodatki opóźniające wiązanie?
8. Jakie znasz opóźniacze organiczne i nieorganiczne?
9. W jakiej postaci stosowane są opóźniacze wiązania?
10. Jaki negatywny wpływ na zaprawę mają opóźniacze wiązania?
11. Do jakich zapraw stosuje się dodatki uszczelniające?
12. Co to są dodatki ekranujące i w jakim celu się je stosuje?
13. Jakie właściwości zapraw poprawiają dodatki z tworzyw sztucznych?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Mając do dyspozycji wykaz różnych materiałów określ, które z nich mogą być stosowane jako:

a) dodatki barwiące,
b) dodatki uszczelniające,
c) dodatki ekranujące
d) dodatki zabezpieczające przed promieniowaniem jonizującym,
e) dodatki dekoracyjne,
f) dodatki poprawiające właściwości zapraw, np. urabialność
oraz omów ich wpływ na zaprawę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyeliminować te materiały, które nie mają zastosowania jako dodatki do zapraw tynkarskich,
2) dla pozostałych materiałów określić do jakiego rodzaju zapraw mogą być stosowane,
3) omówić wpływ tych dodatków na zaprawę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– wykaz

różnych materiałów wraz z ich charakterystyką,

– materiały piśmienne.

Ćwiczenie 2

Mając podaną recepturę, ustal zapotrzebowanie ilościowe oraz sposób dozowania

następujących dodatków:
a) dekoracyjnego w postaci łyszczku dla 150 kg suchej zaprawy,
b) opóźniającego wiązanie zaczynu gipsowego o 60 minut z dwufosforanu sodowego, dla 150 kg

gipsu,

c) opóźniające wiązanie zaczynu gipsowego o 45 minut z boraksu, dla 150 kg gipsu.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z recepturami stosowania zadanych w ćwiczeniu dodatków,
2) odliczyć na podstawie receptur ilości poszczególnych dodatków na zadaną w ćwiczeniu masę

suchych zapraw lub spoiw,

3) zapisać kolejność czynności przy przygotowaniu zapraw i zaczynów z poszczególnymi

zadanymi w ćwiczeniu dodatkami.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– receptury stosowania dodatków zadanych w ćwiczeniu,
– kalkulator,
– materiały piśmienne.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:
określić, jakie dodatki należy zastosować do zapraw tynkarskich, aby:

Tak Nie

1) opóźnić wiązanie gipsu,

2) uszczelnić zaprawę cementową,

3) zabarwić zaprawy tynkarskie,

4) polepszyć parametry zapraw np. zwiększyć wytrzymałość, przyczepność do
podłoża, elastyczność, plastyczność itp.?

określić, w jakim celu stosuje się następujące dodatki do zapraw
tynkarskich:

1) pigmenty,

2) mączki kamienne,

3) drobno mielone szkło,

4) łyszczek ( mika),

5) roztwór fosforanu dwusodowego,

6) roztwór boraksu,

7) roztwór kleju kostnego,

8) hydrobet,

9) włókna węglowe,

10) dyspersje polimerów?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Suche mieszanki do tynków szlachetnych, zaprawy plastyczne

i szpachlówki

4.4.1. Materiał nauczania

Suche mieszanki do tynków szlachetnych przygotowywane są fabrycznie, gdyż wymagają

bardzo starannego doboru składników jednolitej jakości. Dostarczane są na budowę w workach
o masie 50 kg i przed użyciem wymagają tylko zmieszania z wodą. Należy je zużyć możliwie
niezwłocznie po wyprodukowaniu, gdyż wraz z upływem czasu pogarszają się właściwości spoiw.
Po upływie miesiąca od daty produkcji podanej na opakowaniu mieszanka przed zużyciem powinna
być sprawdzona laboratoryjnie. Całość robót tynkarskich powinna być wykonana z zapraw
pochodzących z tej samej partii produkcyjnej.

W skład suchych mieszanek do tynków szlachetnych wchodzą:

– cement portlandzki (najczęściej biały),
– wapno suchogaszone,
– kruszywa kolorowe w postaci mączki kamiennej, drobnego grysiku i piasku, które nadają

przyszłemu tynkowi właściwą fakturę i zabarwienie,

– dodatków barwiących czyli pigmentów zwiększających intensywność barw,
– dodatków dekoracyjnych, np. łyszczku (miki).
Suche mieszanki do tynków szlachetnych podlegają następującej klasyfikacji:
– odmiany - barwione mączką kamienną (M)
barwione pigmentami (P);
– klasy – na cemencie portlandzkim białym ( klasa I),
na cemencie portlandzkim szarym ( klasa II);
– rodzaje – do nakrapiania (N),
do cyklinowania (C),
do gładzenia i szlifowania (G),
do obróbki kamieniarskiej (K);
– typy – drobnoziarniste (d),
średnioziarniste (s),

gruboziarniste (g).

Cienkowarstwowe masy tynkarskie to nowoczesna wyroby tynkarskie, które charakteryzują

się specjalistycznym przeznaczeniem oraz wysokimi parametrami technicznymi. Zapewniają
ponadto dekoracyjny charakter wyprawy poprzez bardzo bogatą kolorystykę, jak i różne faktury
(baranek, kornik) zależne od sposobu zacierania.

W zależności od rodzaju użytego spoiwa wyróżniamy tynki mineralne, polimerowo-mineralne,

akrylowe, silikatowe, silikonowe.

Tynki mineralne dostarczane są w postaci suchej mieszanki do rozrobienia z wodą. W swoim

składzie posiadają związki hydrofobowe, które zatrzymują wodę na powierzchni ściany, czyniąc ją
odporną na działanie wilgoci. Stosowane są na stabilne podłoża z tynków podkładowych, np. na
zaprawę cementowo wapienną.

Tynki polimerowo-mineralne produkowane są na bazie cementowo wapiennej z udziałem

żywic syntetycznych, uszlachetniaczy polimerowych, pigmentów nieorganicznych i piasku
marmurowego. Stosowane są podobnie jak tynki mineralne oraz jako wyprawa elewacyjna
w systemie dociepleń. Produkowane są w postaci suchej mieszanki, przygotowanej do zarobienia
wodą. Są mrozoodporne, odporne na działanie wody, związków alkalicznych, spalin, nie butwieją,
nie pęcznieją, są niepalne, oddychają.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tynki akrylowe są wytwarzane całkowicie na bazie żywic akrylowych. Są odporne na działanie

spalin, związków alkalicznych, paroprzepuszczalne, hydrofobowe, elastyczne, wytrzymałe
mechanicznie, trwałe. Mają jednak najmniejszą z wszystkich tynków cienkowarstwowych
odporność mikrobiologiczną. Produkowane są w postaci gotowej do nakładania plastycznej masy
tynkarskiej. Mogą być stosowane zarówno jako wyprawy wewnętrzne oraz zewnętrzne.

Tynki silikatowe. Spoiwem w tych tynkach jest potasowe szkło wodne. Tynki te są

paroprzepuszczalne, odporne na korozję mikrobiologiczną. Doskonale sprawdzają się w terenach
uprzemysłowionych, ponieważ pod działaniem dwutlenku węgla utwardzają się. Są również mniej
podatne na zabrudzenia.

Tynki silikonowe. Spoiwem w tych tynkach jest żywica silikonowa nieznacznie

zmodyfikowana spoiwem akrylowym. Tynki te charakteryzują się dużą odpornością na działanie
wielu czynników chemicznych (spaliny, tlenki fosforu i siarki, kwaśne deszcze, pary amoniaku), są
elastyczne, szczelne, mają dobrą przyczepność do podłoża. Produkowane są w postaci gotowej do
użycia plastycznej masy tynkarskiej.

Zaprawy plastyczne PMT jest to mieszanina przygotowana fabrycznie z wapna

suchogaszonego, wypełniaczy mineralnych, dyspersji polioctanu winylu, kleju celulozowego (eteru
celulozy) pigmentów i wody. Masa ta ma konsystencje szpachlówki

Do zaprawy PMT należy przed jej użyciem dodać 10 ÷ 20% cementu portlandzkiego białego

marki 35. Dodaje się go w postaci zaczynu bezpośrednio przed użyciem zaprawy. Ilość wody
w zaczynie zależy od sposobu nakładania zaprawy. Przy nakładaniu ręcznym konsystencja gotowej
zaprawy powinna wynosić 6÷8 cm zanurzenia stożka pomiarowego, a przy narzucie mechanicznym
9÷11 cm.

Z plastycznej zaprawy tynkarskiej PMT wykonuje się cienkie wyprawy wewnętrzne na

podłożach z zapraw cementowych i cementowo wapiennych oraz na powierzchniach elementów
prefabrykowanych lub monolitycznych.

Zaprawę powinno się transportować i przechowywać w temperaturze 5÷25ºC.
Produkowana jest również odmiana zaprawy PMT/Z do wypraw zewnętrznych, gdzie podłoża

mogą być takie same jak przy mieszance do wypraw wewnętrznych.

Szpachlówka kazeinowo-mineralna jest to sucha mieszanka w skład której wchodzą: wapno

suchogaszone, kreda malarska, klej kazeinowy włókno celulozowe, piasek o uziarnieniu
0,08÷0,5 mm. Dostarczana jest w workach o masie 50 kg i wymaga tylko zarobienia wodą. Ilość
wody zależy od sposobu nakładania szpachlówki. Konsystencja masy szpachlowej mierzona
wielkością zanurzenia stożka pomiarowego powinna wynosić:
– 8÷9 cm – przy nakładaniu ręcznym,
– 10÷12 cm - przy nakładaniu mechanicznym.

Szpachlówka kazeinowo-mineralna może być stosowana do cienkich wypraw wewnętrznych

na elementach prefabrykowanych ścian i stropów.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania możesz sprawdzić, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co wchodzi w skład suchych mieszanek do tynków szlachetnych?
2. Jakie mamy odmiany suchych mieszanek do tynków szlachetnych?
3. Jakie mamy klasy suchych mieszanek do tynków szlachetnych?
4. Jakie mamy typy suchych mieszanek do tynków szlachetnych?
5. Jakie mamy rodzaje suchych mieszanek do tynków szlachetnych?
6. Na bazie jakich spoiw produkowane są cienkowarstwowe masy tynkarskie?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. W jakiej postaci produkowane są poszczególne rodzaje cienkowarstwowych zapraw

tynkarskich?

8. Które z cienkowarstwowych mas tynkarskich nadają się do stosowania w środowisku

uprzemysłowionym i zanieczyszczonym?

9. Gdzie można stosować szpachlówki kazeinowo- mineralne?
10. Co rozumiesz pod pojęciem zaprawa plastyczna PMT?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Mając do dyspozycji tabelę uziarnienia i składu suchych mieszanek do tynków szlachetnych

i lastryka (BN-84/6734-01) określ ile poszczególnych składników zawiera się w 100kg suchej
mieszanki do:
a) tynku nakrapianego gruboziarnistego z cementu marki 35,
b) tynku do szlifowania drobnoziarnistego z cementu marki 25.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) odszukać w tabeli zadany rodzaj tynku,
2) obliczyć zawartość poszczególnych frakcji kruszyw 100kg w mieszanki zgodnie z tabelą,
3) obliczyć zawartość cementu odpowiedniej marki w 100kg mieszanki zgodnie z tabelą,
4) obliczyć zawartość wapna suchogaszonego w100kg mieszanki zgodnie z tabelą,

Wyposażenie stanowiska pracy:

– tabela uziarnienia i składu suchych mieszanek do tynków szlachetnych i lastryka wg

BN-84/6734-01,

– materiały piśmienne,
– kalkulator.

Ćwiczenie 2

Mając do dyspozycji charakterystyki cienkowarstwowych mas tynkarskich uzupełnij tabelę

porównującą ich podstawowe właściwości.

Rodzaje tynków cienkowarstwowych

Cechy tynków

cienkowarstwowych

Tynk

mineralny

Tynk

polimerowo-

mineralny

Tynk

akrylowy

Tynk

silikatowy

Tynk

silikonowy

Rodzaj spoiwa

Postać, w jakiej są
produkowane

Paroprzepuszczalnoś
ć

Wodochłonność

Podatność na
zabrudzenie

Elastyczność

Odporność na UV

Odporność

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rodzaje tynków cienkowarstwowych

Cechy tynków

cienkowarstwowych

Tynk

mineralny

Tynk

polimerowo-

mineralny

Tynk

akrylowy

Tynk

silikatowy

Tynk

silikonowy

mikrobiologiczna
Wytrzymałość na
ścieranie

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeanalizować charakterystyki cienkowarstwowych mas tynkarskich,
2) na podstawie tych charakterystyk ustalić poszczególne cechy cienkowarstwowych mas

tynkarskich,

3) wnioski zapisać w tabeli której wzór podany został wyżej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– charakterystyki techniczne cienkowarstwowych mas tynkarskich,
– wzór tabeli porównującej podstawowe cechy cienkowarstwowych mas tynkarskich,
– materiały piśmienne,

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz
zdefiniować pojęcia:

Tak Nie

1) sucha mieszanka do tynków szlachetnych,

2) odmiana suchej mieszanki do tynków szlachetnych,

3) klasa suchej mieszanki do tynków szlachetnych,

4) rodzaj suchej mieszanki do tynków szlachetnych,

5) typ suchej mieszanki do tynków szlachetnych,

6) tynk silikonowy,

7) tynk akrylowy,

8) tynk silikatowy,

9) tynk polimerowo-mineralny,

10) zaprawa plastyczna PMT,

11) szpachlówka kazeinowo mineralna?

podać krótki charakterystykę:

1) tynku mineralnego,

2) tynku polimerowo- mineralnego,

3) tynku akrylowego,

4) tynku silikatowego,

5) tynku silikonowego.

6) zaprawy plastycznej PMT

7) szpachlówki kazeinowo- mineralnej?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Materiały pomocnicze, nośniki tynku, materiały do

szlifowania i polerowania, narzędzia i przyrządy pomiarowe

4.5.1. Materiał nauczania

Nośniki tynku – mające za zadanie zwiększyć przyczepność tynku do podłoża. Stosuje się je

do przygotowania pod tynki podłoży drewnianych i stalowych.

Nośnikami tynku są:

– maty trzcinowe tynkarskie – stosowane obecnie bardzo rzadko, tylko do podłoży drewnianych.

Mata trzcinowa powstaje poprzez łączenie źdźbeł trzciny drutem okrętkowym (wyżarzonym).
Wymiary mat to szerokość 140÷240 cm, długość 336÷715 cm. Odległości między drutami
wynoszą 10 lub 20 cm.

– siatki tkane Rabitza (rys. 1) – wykonane są z drutu stalowego, wyżarzonego o średnicy 0,7-

1,2mm. Średnica drutu zależy od wymiarów oczek siatki, które mogą wynosić w mm 10x10,
10x15, 10x16, 12x12, 16x 20, 20x20. Szerokości produkowanych siatek wynoszą 500, 1000,
1200, 1500mm zaś długość do 100m. Stosowane są one do przygotowania podłoży
drewnianych i stalowych oraz siatkowania bruzd na instalacje.

Rys. 1. Siatka tkana Rabitza [9]

– siatki cięto-ciągnione – powstają z arkuszy blachy stalowej o grubości 0,5÷0,75 mm. Arkusze

te są w specjalny sposób nacinane, a następnie na zimno wyciągane. Wymiary siatek cięto-
ciągnionych wynoszą 1000, 1250, 1500 mm na 25 m. Siatki nie mogą być zanieczyszczone
i pokryte rdzą.

Rys. 2. Siatka cięto-ciągniona [9]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– siatki druciano ceramiczne – stosowane bardzo rzadko, z reguły jako nośnik sufitów

podwieszonych. Produkowane są poprzez nałożenie na skrzyżowania drucików siatki tkanej
kawałków gliny, następnie jej sprasowanie i wypalenie.

Rys. 3. Siatka druciano ceramiczna [9]

– siatki sześcioboczne druciane – stosowane do siatkowania podłoży wielokrzywiznowych, np.

sztucznych sklepień.

Rys. 4. Siatka sześcioboczna druciana. [9]

– dranice są to listewki drewniane o grubości 10 mm i szerokości od 20 do 50 mm. Stosowane są

jako nośnik tynku na podłożach drewnianych. Dranice przybija się w kratkę, tak aby listwy
jednej warstwy były pod kątem prostym do listew drugiej warstwy

Materiały pomocnicze
– pręty i kształtowniki stalowe - stosowane są głównie do wykonywania konstrukcji sztucznych

gzymsów, sklepień, sufitów podwieszonych. Stanowią one szkielet, który w następnej
kolejności będzie okładany siatką stalową.

– gwoździe sufitowe (trzciniaki) - służą do przybijania mat trzcinowych i wszystkich siatek

drucianych. Pod tynki gipsowe powinny być ocynkowane, aby zabezpieczyć je przed korozją.

– gwoździe okrągłe – służą do przybijania dranic. Pod tynki gipsowe powinny być ocynkowane,

aby zabezpieczyć je przed korozją.

– druty stalowe – stosowany jest na zawiesia sklepień, sufitów, do wiązania prętów stalowych,

mocowania mat trzcinowych. Druty te powinny być wyżarzone aby nie pękały podczas ich
wyginania. Pod tynki gipsowe powinny być ocynkowane, aby zabezpieczyć je przed korozją.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– materiały drzewne – łaty, listwy, deski do wykonywania, np. wzorników do tynków

ciągnionych lub prowadnic i innych konstrukcji pomocniczych w robotach tynkarskich,

– narzędzia do wykańczania narożników ciągnionych tynków i faset (rys. 5)

a) b) c)

Rys. 5. Narzędzia do wykańczania narożników ciągnionych gzymsów i faset: a) linijka, b) strzałka- widok z góry,

c) strzałka - widok z boku [2]

Materiały do szlifowania i polerowania
– kamienie ścierne – stosowane są do szlifowania tynków kamieniarskich oraz stiuków.

Produkowane są w postaci tarcz ściernych lub osełek. Tarcze ścierne to papierowe i płócienne
arkusze, taśmy lub krążki z nasypem proszku ściernego o różnym uziarnieniu. Do szlifowania
dobiera się uziarnienia w zależności od potrzeb kolejno od gruboziarnistych do
drobnoziarnistych. Proszek ścierny może być naturalny, np. z piaskowców, marmurów lub
sztuczny z szkła piaskowego, korundu, sztucznego pumeksu czy szkła piankowego. Osełki
mogą być wykonywane z kamieni naturalnych (piaskowce, marmury, pumeksy naturalne) lub
sztucznych (korundu, sztucznego pumeksu, szkła piankowego).

– kamienie polerskie to kamienie naturalne jak, np. jaspis lub łupek oraz kamienie sztuczne,
– proszki polerskie – są to między innymi: drobno zmielony tlenek wapniowy (wapno

wiedeńskie), tlenek żelazowy (róż polerski), talk, dwutlenek cynowy (popiół cynowy), siarka
sublimowana (kwiat siarczany), czteroszczawian potasowy,

– spirytus etylowy – służy do zwilżania proszków polerskich. Przy polerowaniu bardzo ciemnych

stiuków dopuszcza się stosowanie spirytusu denaturowanego.

– politury – dzięki zastosowaniu tych materiałów można uzyskać sztuczny połysk stiuków. Jako

politury stosuje się wosk pszczeli, pasty woskowe oraz roztwory nitrocelulozowe, spirytusowe
i szelakowe.

Narzędzia i przyrządy pomiarowe

Zestaw normowych sit przesiewowych służy do ustalania uziarnienia kruszywa, czyli

procentowej zawartości poszczególnych frakcji kruszywa. Do wykonywania zapraw tynkarskich
używa się kruszyw o średnicy ziaren od 0,25-2mm.

Stożek pomiarowy do badania konsystencji zaprawy (rys. 6) w zależności od przeznaczenia

zaprawy powinny się one charakteryzować odpowiednią konsystencją, czyli gęstością.
Konsystencje tą bada się przez zanurzenie w zaprawie stożka pomiarowego o masie 300 g.
Głębokość zanurzenia odczytuje się z podziałki centymetrowej znajdującej się na powierzchni
bocznej stożka. Zanurzenie jest tym większe im rzadsza jest zaprawa i wynosi:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10-12 cm – zaprawa rzadka,
7-10cm – zaprawa plastyczna,
4-7cm – zaprawa gęstoplastyczna,
1-4cm – zaprawa bardzo gęsta.

Rys. 6. Stożek pomiarowy [2]

Łata murarska służy do sprawdzania równości powierzchni tynku. Łaty mogą być drewniane

o przekroju prostokątnym i długości 2m, jak również aluminiowe o długości 2, 2,5, lub 3m.

Poziomica (rys. 7) używana jest do sprawdzania pionowości i poziomowości tynku oraz

wyznaczania linii horyzontu tynku. Na poziomicy zamocowane są dwie wzajemnie do siebie
prostopadłe libele czyli szklane rurki wypełnione cieczą tak aby pozostało jaszcze miejsce na
pęcherzyk powietrza. Jeśli płaszczyzna ściany jest pochyła, pęcherzyk powietrza nie ustawia się na
środku libeli i wychyla w prawo lub w lewo wskazując pochyłość. Za pomocą drugiej libeli
(w kółku) sprawdzamy dokładność pionu. Ponieważ poziomica ma niewielką długość pomiary
poziomu i pionu należy wykonywać w połączeniu z łatą. Pomiar samą poziomicą sprawdza zbyt
małą płaszczyznę.

Rys. 7. Poziomica: a) widok ogólny b) libela prostokątna do pomiaru poziomu c) libela okrągła do pomiaru pionu

[6]

Poziomica wężowa, nazywana też wężem wodnym (rys. 8) – służy do wyznaczania linii

horyzontu tynku.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 8. Poziomica wężowa [2]

Kątowniki murarskie (rys. 9) – służą do sprawdzania kątów prostych między płaszczyznami

ściany - ściany, ściany - sufitu.

Rys. 9. Kątownik murarski [2]

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania możesz sprawdzić, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaką funkcję pełnią nośniki tynku?
2. Jakie nośniki tynku stosuje się do podłoży drewnianych, a jakie do stalowych?
3. Jak powstaje siatka cięto ciągniona ?
4. Co to jest siatka Rabitza?
5. Jakie materiały stosuje się do wykonywania konstrukcji sztucznych gzymsów oraz sklepień?
6. Do czego służą gwoździe sufitowe (trzciniaki) i gwoździe okrągłe?
7. W jaki sposób powinny być zabezpieczane gwoździe pod tynki gipsowe?
8. Do czego w robotach tynkarskich służy: łata murarska, poziomica, wąż wodny, kątownik

murarski?

9. Czym szlifuje się tynki kamieniarskie i stiuki?
10. Co to są tarcze ścierne?
11. Co to jest proszek polerski?
12. Jakie zastosowanie ma spirytus etylowy?
13. Co to jest politura i do czego służy?
14. Czym powinniśmy się posłużyć aby określić uziarnienie kruszywa?
15. Jak przy pomocy stożka pomiarowego możemy określić konsystencję zaprawy?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ procentową zawartość poszczególnych frakcji (uziarnienie kruszywa) w danej próbce.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zważyć próbkę kruszywa i zapisać wynik pomiaru,
2) przesiać próbkę kruszywa przez zestaw sit normowych,
3) zważyć zawartości kruszyw pozostałych na poszczególnych sitach zestawu sit i zapisać wyniki

pomiarów (frakcja i masa tej frakcji),

4) obliczyć procentową zawartość poszczególnych frakcji w całej próbce kruszywa,
5) zapisać wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zestaw normowych sit do badania uziarnienia kruszywa,
– próbka mieszanki kruszyw naturalnych o różnych frakcjach,
– pojemniki na kruszywo,
– waga,
– kalkulator,
– materiały piśmienne.

Ćwiczenie 2

Mając do dyspozycji zestaw różnych materiałów oraz narzędzi i przyrządów pomiarowych

wybierz te które będą Ci potrzebne do:
a) przygotowania podłoża drewnianego do tynkowania,
b) przygotowania podłoża stalowego do tynkowania,

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) ustalić, jakie nośniki tynku mogą być stosowane do podłoża drewnianego i jakie materiały będą

potrzebne do ich zamocowania,

2) wybrać te materiały z zestawu przygotowanego przez nauczyciela,
3) ustalić, jakie nośniki tynku mogą być stosowane do podłoża stalowego i jakie materiały będą

potrzebne do ich zamocowania,

4) wybrać te materiały z zestawu przygotowanego przez nauczyciela,
5) uzasadnić dokonany wybór.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zestaw materiałów służących jako nośniki tynku i materiałów służących do ich mocowania

takich jak: dranice, maty trzcinowe, siatka cięto-ciągniona, siatka Rabitza, siatka sześcioboczna
druciana, siatka druciano ceramiczna, gwoździe trzciniaki, gwoździe okrągłe, druty stalowe
zwykłe, druty stalowe wyżarzone, pręty i kształtowniki stalowe,

– materiały piśmienne.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz
określić zastosowanie:

Tak Nie

1) siatki Rabitza,

2) maty trzcinowej,

3) siatki cięto ciągnionej,

4) gwoździ sufitowych ( trzciniaków),

5) tarczy ściernej,

6) proszku polerskiego,

7) politury,

8) spirytusu etylowego,

9) sit przesiewowych,

10) stożka pomiarowego,

11) łaty murarskiej,

12) poziomicy wężowej,

13) kątownika murarskiego?

dobrać materiały i narzędzia do:

1) przygotowania podłoża drewnianego do tynkowania,

2) przygotowania podłoża stalowe do tynkowania,

3) wykonania konstrukcji sztucznego sklepienia lub gzymsu,

4) polerowania stiuków,

5) określenia uziarnienia kruszywa,

6) określenia konsystencji zaprawy,

7) sprawdzenia równości podłoża,

8) wyznaczenia linii horyzontu tynku,

9) sprawdzenia kątów prostych między ścianami oraz ścianą a sufitem?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Narzędzia ręczne, elektronarzędzia, maszyny, urządzenia

i agregaty do robót tynkarskich

4.6.1. Materiały nauczania

Narzędzia ręczne

Młotek murarski – w robotach tynkarskich może być wykorzystywany do przygotowania

podłoża pod tynkowanie. Druga strona młotka o przekroju kwadratowym służy do wbijania
gwoździ przy wyznaczaniu lica tynku oraz do przybijania siatek podtynkowych. Można jednak do
tego celu korzystać również z zwykłych młotków.

Kielnia – to podstawowe narzędzie do pracy tynkarskich. Kształt i najczęściej spotykane

wymiary kielni podane są na rysunku 10.
Przy tynkowaniu kielnia służy do silnego obrzucania tynkowanych powierzchni zaprawą. Ciężar
kielni wynosi 300gram. Łopatka ma kształt klina, którego przednia część jest zaokrąglona. Na
przedniej części rękojeści kielni osadzony jest metalowy pierścień, który - poza umocowaniem
rękojeści na kielni - ma cel nadania poślizgu i ochronę naskórka między palcem wskazującym
a kciukiem. Należy więc dbać o czystość pierścienia.

Rys. 10. Kielnia a) rzuty, b) sposób wyważania rękojeści z łopatką [6]

Czerpak tynkarski (rys. 11) – stosowany zamiast kielni do narzucania zaprawy na ścianę.

Zastosowanie czerpaka tynkarskiego znacznie zmniejsza wysiłek tynkarza, gdyż jednym rzutem
pokrywa się większą powierzchnię niż posługując się kielnią.

Rys. 11. Czerpak tynkarski [6]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Paca (rys. 12) – jest to gładko ostrugana deska o wymiarach jak na rysunku zaopatrzona

w uchwyt. Używa się jej do narzucania pierwszej warstwy tynku na podłoża drewniane
osiatkowane, a także przy równaniu drugiej warstwy tynku na innych podłożach. Pacę z nałożoną
zaprawą przykłada się dłuższą krawędzią do ściany i przesuwa zygzakowatym ruchem przy
jednoczesnym lekkim dociskaniu. W ten sposób uzyskuje się dobrą przyczepność zaprawy do
podkładu bez żadnych prawie strat na opadanie.

Rys. 12. Paca [6]

Deska z trzonkiem (rys. 13) – służy do nakładania zaprawy na sufit oraz używa się jej przy

naprawach tynku. Podobnie jak przy nakładaniu pacą, deskę z zaprawą dociska się do sufitu lekko
ją przy tym przesuwając.

Rys. 13. Deska z trzonkiem [6]

Packa drewniana (rys. 14) – służy do zacierania powierzchni tynku na gładko i na ostro.

Zbudowana jest podobnie jak paca drewniana lecz ma znacznie mniejsze rozmiary (24x12 cm).
Jeśli chcemy uzyskać bardzo gładką powierzchnię należy do zacierania obłożyć packę filcem.

Rys. 14. Packa drewniana [6]

Packi stalowe (rys. 15) – używa się ich podobnie jak pacek drewnianych obłożonych filcem do

uzyskania gładkiej powierzchni tynku oraz do zacierania tynku wypalanego.

a) b)

Rys. 15. Packi: a) packa zaokrąglona do wklęsłych powierzchni, b) packi stalowe [6]

Pędzle – ławkowiec stosowany jest w czasie zacierania tynków do zwilżania powierzchni, zaś

pędzel murarski do tynków surowo pędzlowanych rzadką zaprawą (rys. 16 ).

a) b)

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 16. a) pędzel ławkowiec, b) pędzel murarski [6]

Spoinówka (rys. 17) – używana jest do prawidłowego wykończenia spoin w murze. Najpierw

spoiny te wypełnia się zaprawą zsuniętą z deseczki o brzegu obitym blachą za pomocą specjalnych
wydłużonych żelazek, a następnie wypełnione spoiny wykańcza się spoinówką o kształcie
odpowiednim do profilu spoiny. Do wykańczania spoin wypukłych służy specjalna kielnia
o wydłużonym wgłębieniu odpowiadającym kształtowi spoin.

Rys. 17. Spoinówka [6]

Cyklina (rys. 18) – służy do tynków ozdobnych wykańczanych przez skrobanie. Jest to

kawałek blachy stalowej grubości 1-1,5 mm którego jedna krawędź jest zaopatrzona w uchwyt
drewniany, druga zaś ząbkowana lub gładka. Skrobanie można wykonywać również za pomocą
deski nabijanej gwoździami.

Rys. 18. Cyklina [2]

Narzędzia do obróbki tynków kamieniarskich (rys. 19) – są to takie same narzędzia jak do

obróbki kamienia czyli różnego rodzaju dłuta i młotki. W zależności od kształtu oraz wycięcia dłut
i młotków otrzymuje się odpowiedni wygląd obrobionej powierzchni.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 19. Narzędzia do obróbki tynków gładzonych i ozdobnych: a) odbijak dłutowy, b) szczeliniak, c) szpicak,

d) wpustnik, e) gradzina, f) brzeźniak, g) groszkownik do pobijania młotkiem, h) młotek drewniany do pobijania dłut,

i) ciosak dziobowy, k) groszkownik składany, l) karbownik, m) karbownik składany, n) groszkownik [1]

Narzędzia rzeźbiarskie (rys. 20) – stosuje się do specjalnego rodzaju tynku zwanego

„sgraffito”. Nazwa sgraffito pochodzi od słowa włoskiego sgraffiare, co oznacza drapać.

Rys. 20. Narzędzia do wykonywania tynków „ sgraffito” [9]

Narzędzia do fakturowania powierzchni tynku, np. pace zębate, grzebienie, wzory do

odciskania itp. (rys. 21).

Rys. 21. Narzędzia do wykonywania tynków odciskanych: a) lancet, b) kurza stopka [1]

Narzędzia do ręcznego wykonywania tynków nakrapianych – miotełka z rózeg brzozowych

z kijkiem, szczotka o sztywnym włosiu lub siatka.

Maszynka do nakrapiania tynków - jest to aparat służący do wykonywania tynków

nakrapianych.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 22. Narzędzia do wykonywania tynków nakrapianych: a) miotełka z rózeg brzozowych z kijkiem,

b) szczotka, c) kielnia z siatką, d) aparat natryskowy [1]

Wykroje tynkarskie z prowadnicami (rys. 23) – są niezbędne do wykonywania tynków

ciągnionych, np. tynkowania gzymsów. Wykroje odpowiadają ściśle profilowi gzymsu.
Wykonane są z blachy stalowej lub ocynkowanej nabitej na podobny szablon wycięty z deski.
Wykrój w desce powinien być cofnięty w stosunku do wykroju w blasze o parę milimetrów.

Wykroje mocuje się na tak zwanych saniach za pomocą zastrzałów, które służą jednocześnie

jako uchwyt przy przesuwaniu wykroju.

Rys. 23. Wykrój tynkarski z prowadnicami a) wzornik wycięty z blachy, b) ustawienie ścięcia blachy w stosunku

do ścięcia deski c) osadzenie wzornika na saniach [6]

Sprzęt i urządzenia pomocnicze do robót tynkarskich

Listwa tynkarska oraz specjalne gwoździe tynkarskie (rys. 24) – służą do wyznaczania

powierzchni lica tynku. Listwy mogą być wykonane np. z drewna, teownika stalowego lub dwóch
płaskowników 30x6 i 25x4 mm o długości 1,6 m, które mają przyspawane zaczepy przy pomocy
których można je zawiesić na hakach wbitych w spoiny muru.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 24. Sprzęt do wyznaczania powierzchni tynku: a) listwa z płaskownika z zaczepami, b) listwa z teownika

nierównoramiennego, c) listwa drewniana, d) gwoździe tynkarskie [1]

Elektronarzędzia, maszyny, urządzenia i agregaty tynkarskie

Przy ręcznym wykonywaniu tynku jeśli chcemy osiągnąć zadowalającą jego jakość

powinniśmy zadbać o jak najlepsze przygotowanie zaprawy, dlatego jeśli to możliwe należy unikać
ręcznego ich mieszania i stosować mechaniczne mieszarki do zapraw (najbardziej
rozpowszechnione są mieszarki korytkowe i mieszarki cylindryczne) lub betoniarki.

Zależności od sposobu mieszania zaprawy betoniarki dzieli się na:

– betoniarki wolnospadowe – z zamocowanymi na stałe do mieszalnika łopatkami

podnoszącymi podczas obrotu składniki zaprawy, które potem samoczynnie opadając ulegają
wymieszaniu,

– betoniarki o mieszaniu wymuszonym – z mieszalnikiem stałym lub ruchomym.

Przy niewielkim zakresie robót, np. przy naprawianiu tynków do mieszania gotowych

mieszanek tynkarskich możemy zastosować wiertarkę z mieszadłem.

Ze względu na dużą pracochłonność robót tynkarskich, stosowane są całe zestawy urządzeń

pozwalające na zmechanizowanie wielu procesów. Do urządzeń tych należą:
– silosy materiałowe służące do składowania suchych mieszanek,
– silomaty czyli podajniki mieszanek suchych, które są maszynami stosunkowo nowymi,

a rozwój ich związany jest z upowszechnieniem się tynków gipsowych. Transport suchego
materiału odbywa się z silosu do mieszarki przepływowej ciągłego działania lub mieszalnika
agregatu tynkarskiego za pomocą sprężonego powietrza. Występują dwa rodzaje silomatów: na
podwoziu jezdnym lub jako zestawy kompaktowe dostarczane wraz z silosem na plac budowy
przez producenta suchej zaprawy. Silomaty najczęściej są stosowane przy wykonywaniu
dużych powierzchni tynków wewnętrznych lub zewnętrznych,

– mieszarki przepływowe ciągłego działania służącej do mieszania materiału zasypywanego do

kosza mieszanki suchej z wodą doprowadzoną do komory mieszania,

– agregaty tynkarskie.

Agregaty tynkarskie można podzielić na dwa zasadnicze typy: ze sprężarką (pneumatyczne)

oraz bezsprężarkowe. Ponadto każdy agregat jest dostosowany do wykonywania określonych
rodzajów tynków. Najbardziej rozpowszechnione są agregaty do gipsu i mieszanek suchych.

Agregaty tynkarskie pneumatyczne składają się z następujących części:

– zbiornika zaprawy,
– mieszarki,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– sita wibracyjnego,
– pompy do zapraw – od ciśnienia roboczego jakie możemy uzyskać w pompie zależy odległość

i wysokość na jaką możemy przetłaczać zaprawę (ok. 150-200 m w poziomie lub 60 m
w pionie),

– rurociągu elastycznego,
– aparatu natryskowego wraz ze sprężarką powietrza,
– instalacji zdalnego sterowania.

Wśród licznej grupy agregatów tynkarskich ze sprężarkami najbardziej popularne są:

– ATM-38S/T z pompą tłokową przeznaczony do wykonywania tynków tradycyjnych

wewnętrznych i zewnętrznych z zapraw wapiennych i cementowo wapiennych w budynkach
wysokich.

– ATM-38S/P przeznaczony podobnie jak agregat ATM-38S/T do wykonywania tynków

tradycyjnych wewnętrznych i zewnętrznych z zapraw wapiennych i cementowo wapiennych
lecz w budynkach niskich i średnich.
Zarówno agregat ATM-38S/T, jak i ATM-38S/P mają zdolność podawania zaprawy na
odległość 100 m oraz wysokość 30 m, mają jednak inną moc i wydajność pompy. Przy
zastosowaniu specjalnych węży tynkarskich dostosowanych do pracy przy ciśnieniu 3,0 MPa
można dwukrotnie zwiększyć wysokość i odległość tłoczenia.

– PFT G4 – jest to jeden z najnowocześniejszych agregatów tynkarskich w Europie. Agregat

może być stosowany zarówno do zapraw konfekcjonowanych w workach jak i do zapraw
magazynowanych w silosach. Urządzenie jest w pełni automatyczne, miesza i pompuje
zaprawę w sposób ciągły. Odległość podzwania do 50 m.

– MP25 – jest to agregat mający bardzo dobrą jakość mieszania, łatwą obsługę i łatwy

demontaż. Stosowany może być do mieszanek konfekcjonowanych w worki, jak i tych
podawanych z silosu. Odległość podawania do 40 m.

– ATG10 – przeznaczony do wykonywania tynków z gipsowych z zapraw dostarczanych na

budowę w workach. Agregat może podawać zaprawę na wysokość 10 m i odległość 25 m. Jest
prosty w budowie, a co za tym idzie również prosty w obsłudze.

Rys. 25. Agregat tynkarski ATG10 [1]

– Agregat tynkarski Tempo – ma zastosowanie przy nakładaniu tynków gipsowych, wapienno-

gipsowych, wapienno cementowych. Odległość podawania zaprawy wynosi do 20 m.

– ATWG-2, ATWG-3, ATWG-4, ATWG- 5 –jest to grupa agregatów do wykonywania tynków

z mieszanek gipsowych, wapienno gipsowych i wapienno cementowych. Mają różną odległość
podawania zaprawy oraz różną moc. Agregaty ATWG-2 iATWG-3 mogą podawać zaprawę na

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

odległość do 20m, ATWG-4 do 25m zaś ATWG-5 w zależności od średnicy węża od 30 do
80 m.

– TEMPO najbardziej popularny agregat do nakładania tynków gipsowych. Agregat ten może

być stosowany zarówno do mieszanek konfekcjonowanych w workach jak i przy dostawach
w silosach luzem. Agregat TEMPO jest prosty i bezpieczny w użyciu, wykonany w całości
z części i podzespołów krajowych które mogą być szybko demontowane na czas transportu.
Tynkowanie z zastosowaniem sprężarki poprzez działanie silnego strumienia powietrza

powoduje duży rozprysk zaprawy. Dlatego często używa się zestawów bezsprężarkowych. Zestaw
do tynkowania bezsprężarkowego przedstawiony jest na rys. 26. Składa się on z mieszarki
korytkowej z silnikiem, wibrosita (do przesiewania zaprawy), zbiornika do gromadzenia przesianej
zaprawy, pompy tynkarskiej, przewodu tłocznego i końcówki (dyszy).

Rys. 26. Schemat zestawu maszyn do tynkowania bez sprężarki [1]

Zautomatyzowany również został proces zacierania tynków. Najważniejszym elementem

zacieraczki mechanicznej jest obracająca się tarcza. Można je stosować do tynków z zapraw
tradycyjnych. W przypadku tynków gipsowych muszą mieć one specjalną konstrukcję.

Rys. 27. Zacieraczka do tynków tradycyjnych [1]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania możesz sprawdzić, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Do czego w robotach tynkarskich służy młotek murarski?
2. Do czego służy kielnia i czerpak tynkarski?
3. Jak zbudowana jest i do czego służy paca?
4. Do czego służy deska z trzonkiem?
5. Do czego służy packa drewniana?
6. Do czego w robotach tynkarskich służy pędzel ławkowiec?
7. Do czego służy spoinówka?
8. Do czego służy cyklina?
9. Jakie narzędzia używa się do tynków kamieniarskich?
10. Jakich narzędzi używa się do tynków sgraffito?
11. Jakie narzędzia można stosować do fakturowania tynków?
12. Jakie narzędzia stosuje się do wykonywania tynków nakrapianych?
13. Co to są wykroje tynkarskie (wzorniki) i do czego służą?
14. Czego używa się do wyznaczania lica tynku?
15. Jakie urządzenia służą do mieszania zapraw tynkarskich?
16. Jak dzielimy betoniarki w zależności od sposobu mieszania zaprawy?
17. Do czego służą silomaty?
18. Co to są agregaty tynkarskie i do czego służą?
19. Jakie zasadnicze elementy wchodzą w skład agregatów tynkarskich pneumatycznych?
20. Do wykonywania jakich tynków przeznaczone są agregaty ATM-38S/T i ATM-38S/P?
21. Które z poznanych agregatów można wykorzystywać do wykonywania tynków gipsowych?
22. Co wchodzi w skład zestawu tynkarskiego bezsprężarkowego?
23. Jakie urządzenie można zastosować do zacierania tynku?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Z przedstawionego przez nauczyciela zestawu narzędzi wybierz te, które będą potrzebne do:

a) wyznaczania linii horyzontu tynku,
b) nakładania (narzucania) zaprawy na podłoże,
d) wykonywania tynków ciągnionych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) rozpoznać przedstawione narzędzia,
2) pogrupować rozpoznane narzędzia według przydatności do poszczególnych robót,
3) omówić sposób wykorzystywania każdego z rozpoznanych narzędzi,

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zestaw narzędzi: kielnia, czerpak tynkarski, paca, packa drewniana, packa stalowa deska

z trzonkiem, spoinówki o różnych kształtach, pędzel ławkowiec, cyklina, maszynka do
wykonywania tynków nakrapianych, siatka, paca zębata, wzory do odciskania, wykrój
tynkarski,

– materiały piśmienne.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Mając do dyspozycji model fragmentu gzymsu narysuj wzór wykroju wzornika,

a) do wycięty w blasze stalowej,
b) do wycięcia w desce.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wykonać szkic inwentaryzacyjny modelu,
2) zmierzyć na modelu poszczególne krawędzie gzymsu,
3) zapisać wyniki pomiarów na szkicu gzymsu,
4) wykonać w skali 1:1 rysunek wykroju stalowego do wzornika na papierze i wyciąć go,
5) wykonać w skali 1:1 rysunek wykroju drewnianego do wzornika na tekturze i wyciąć go,
6) w odpowiedni sposób skleić z sobą obydwa wykroje,
7) sprawdzić czy przygotowany model wzornika pasuje do profilu gzymsu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– model gzymsu,
– miarka stalowa,
– materiały kreślarskie (linijka, ekierki) i piśmienne,
– arkusz A3 bloku technicznego,
– arkusz A3 tektury,
– klej,
– nożyczki,

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz
określić zastosowanie:

Tak Nie

1) kielni i czerpaka tynkarskiego,

2) pacy i packi drewnianej,

3) packi stalowej,

4) packi zębatej,

5) cykliny,

6) deski z trzonkiem,

7) spoinówek,

8) siatki,

9) miotełki z witek brzozowych z kijkiem,

10) wzorów do odciskania,

11) wykrojów tynkarskich,

12) narzędzi rzeźbiarskich,

13) listwy tynkarskiej,

14) betoniarki,

15) agregatu tynkarskiego ATM-38S/T oraz ATM-38S/P,

16) agregatu tynkarskiego ATG10,

17) agregatu tynkarskiego Tempo,

18) agregatów tynkarskich ATWG-2, ATWG-3, ATWG-4, ATWG-5,

19) zacieraczki do tynków,

20) silomatu,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21) mieszarki przepływowej ciągłego działania?

dobrać narzędzia do poszczególnych robót tynkarskich:

1) wyznaczania lica tynku,

2) narzucania zaprawy na podłoże,

3) wykonywania tynku nakrapianego,

4) zacierania tynku,

5) fakturowania tynku,

6) wykonywania tynku sgraffito,

7) obróbki tynków kamieniarskich,

8) mechanicznego wykonywania tynków gipsowych,

9) mechanicznego wykonywania tynków z zapraw wapiennych, cementowo
wapiennych i cementowych?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi.
5. Test zawiera 20 zadań wielokrotnego wyboru. W każdym zadaniu są 4 możliwości odpowiedzi,

z których jedna jest prawidłowa.

6. Za każdą prawidłową odpowiedź otrzymasz 1 punkt. Za odpowiedź błędną lub jej brak

- 0 punktów.

7. Jeśli któreś zadanie sprawi Ci trudność, przejdź do kolejnego, do tego powrócisz po

rozwiązaniu pozostałych zadań.

8. Udzielaj odpowiedzi na załączonej „ Karcie odpowiedzi” zakreślając krzyżykiem właściwe

pole.

9. Jeśli się pomyliłeś, zaznacz błędną odpowiedź kółkiem i następnie zakreśl krzyżykiem

właściwe pole.

10. Na rozwiązanie testu masz 35 minut.
11. Po zakończeniu testu sprawdź jeszcze raz poprawność oznaczeń w karcie odpowiedzi.
12. Oddaj kartę odpowiedzi nauczycielowi.

Powodzenia !

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Spoiwo hydrauliczne to:

a) cement portlandzki,
b) wapno suchogaszone,
c) gips,
d) glina.

2. Spoiwa powietrzne to takie, które:

a) wiążą przy dostępie powietrza,
b) wiążą i twardnieją przy dostępie powietrza,
c) twardnieją przy dostępie powietrza,
d) proces wiązania i twardnienia może przebiegać bez dostępu powietrza.

3. Zaczynem budowlanym nazywamy:

a) mieszaninę spoiwa, kruszywa i wody,
b) mieszaninę spoiwa z wodą,
c) mieszaninę spoiwa z kruszywem,
d) mieszaninę spoiwa z pigmentami.

4. Czas dołowania wapna gaszonego do tynków szlachetnych wynosi:

a) 3 tygodnie,
b) 6 tygodni,
c) 3 miesiące,
d) 6 miesięcy.

5. Cement w workach może być składowany:

a) 3 tygodnie od czasu workowania,
b) 6 tygodni od czasu workowania,
c) 3 miesiące od czasu workowania,
d) 6 miesięcy od czasu workowania.

6. W której grupie kruszyw występują tylko kruszywa naturalne:

a) kliniec, piasek, grys, pospółka,
b) kliniec, gralit, keramzyt, piasek,
c) glinoporyt, tłuczeń, łupkoporyt, otoczaki,
d) grys, miał, kliniec, keramzyt.

7. Do wykonania zapraw na spodnią warstwę tynku (obrzutkę) używa się piasku o uziarnieniu:

a) 1,0-2,0 mm,
b) 0,5-1,0 mm,
c) 0,25-0,5 mm,
d) 2,0-4,0 mm.

8. Zawartość pigmentu w zaprawie tynkarskiej powinna wynosić:

a) do 5% masy spoiwa,
b) do 5% masy zaprawy,
c) od 5-7% masy kruszywa,
d) od 10- 12% masy spoiwa.

9. Dodatki ekranujące do zapraw to:

a) hydrobet,
b) opiłki stalowe,
c) dwufosforan sodowy,
d) włókna węglowe.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10. Co oznacza symbol „M” w opisie suchej mieszanki do tynków szlachetnych:

a) rodzaj tynku,
b) typ tynku,
c) klasę tynku,
d) odmianę tynku.

11. Które zdanie, dotyczących suchych mieszanek do tynków szlachetnych jest nieprawdziwe:

a) są dostarczane na budowę w 50 kg workach,
b) całość robót powinna być wykonana z tej samej partii produkcyjnej,
c) wymagają przed użyciem tylko zmieszania z wodą,
d) można je wykorzystywać bez laboratoryjnego sprawdzania do 6 miesięcy od daty produkcji

podanej na opakowaniu.

12. Przy nakładaniu ręcznym konsystencja szpachlówki kazeinowo-mineralnej mierzona

wielkością zanurzenia stożka pomiarowego powinna wynosić:
a) 8-9 cm,
b) 6-8 cm,
c) 10-12 cm,
d) 4-6 cm.

13. Który z wymienionych tynków cienkowarstwowych ma najmniejszą odporność

mikrobiologiczną:
a) tynk mineralny,
b) tynk akrylowy,
c) tynk silikatowy,
d) tynk silikonowy.

14. Do wyznaczania linii horyzontu tynku służy między innymi:

a) kątownik murarski,
b) wąż wodny,
c) dranice,
d) pręty i kształtowniki stalowe.

15. Aby przygotować podłoże stalowe do tynkowania potrzebne będą:

a) mata trzcinowa z drutem wiązałkowym,
b) siatka druciano ceramiczna z drutem wiązałkowym,
c) Siatka Rabitza z drutem wiązałkowym,
d) drance.

16. Wielkość zanurzenia stożka pomiarowego do badania konsystencji zaprawy wynosi dla

zaprawy plastycznej:
a) 10-12 cm,
b) 7-10 cm,
c) 4-7 cm,
d) 1-4 cm.

17. Rysunek poniżej przedstawia:

a) czerpak tynkarski,
b) cyklinę,
c) pacę drewnianą,
d) kielnię.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18. Który z wymienionych zestawów narzędzi nie może być wykorzystany do wykonania tynku

nakrapianego:
a) kielnia z siatką,
b) miotełka z rózeg brzozowych z kijkiem,
c) paca drewniana z cykliną,
d) szczotka o sztywnym włosiu z kijkiem.

19. Wzornik służy do:

a) odciskania wzorów na tynku,
b) fakturowania tynku,
c) wykonywania tynków ciągnionych,
d) wykonywania tynków „sgraffito”.

20. Silomat to:

a) urządzenie do magazynowania kruszywa,
b) urządzenie do mieszania zaprawy tynkarskiej,
c) urządzenie do narzucania zaprawy tynkarskiej na podłoże,
d) podajnik mieszanek suchych.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Dobieranie materiałów, narzędzi i sprzętu do robót tynkarskich

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź Punktacja

a b c d

Razem

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Martinek W., Pieniążek J.: Technologia budownictwa. Cz. 5. WSiP, Warszawa 1997
2. Martinek W., Szymański E.: Technologia. Murarstwo i tynkarstwo. WSiP, Warszawa 1999
3. Parczewski W.: Materiały budowlane. PWN, Warszawa 1975
4. Szymański E.: Materiały budowlane. WSiP, Warszawa 2003
5. Urban L.: Murarstwo i tynkarstwo. WSiP, Warszawa 1995
6. Widera J.: Poradnik majstra budowlanego. Arkady, Warszawa 2003
7. Wolski Z.: Sztukatorstwo. WSiP, Warszawa 1990
8. Czasopisma specjalistyczne
- Budujemy dom. Nr 5/98 Rajewski R. „Szlachetne tynki cienkowarstwowe”
- Atlas budowlany nr 4/2005 Wojtyna T. „Różne skórki i fakturki”