zA

rządz

A

n

Ie ł

A

ń

Cu

Chem d

OST

A

w

Struktura i sprawność procesów logistycznych

Wiktor Konieczny

Inteligentne

prognozowanie w logistyce

problemy optymalizacji dotyczące procesów planowania

i organizowania zasobów należą do jednych z istotnych

zagadnień związanych ze skutecznym zarządzaniem

przedsiębiorstwem.

Określenie właściwych relacji między ja-
kością obsługi, niezawodnością i czasem
przepływu materiałów oraz informacji
w systemie logistycznym przedsiębior-
stwa związane jest z optymalnym zarzą-
dzaniem zasobami. Złożoność procesów
biznesowych i zmieniające się warunki
gospodarcze zmuszają przedsiębiorstwa
do szybkiego dostosowywania istnieją-
cych procesów do nowych niestabilnych
wyzwań.

monitorowanie zmian to

konieczność

Z kolei kryzys wymusza na przedsię-
biorstwach konieczność poszukiwania

nowych obszarów działania oraz moż-
liwości wzrostu zdolności konkuren-
cyjnych i kooperacyjnych. Istotnym
zagadnieniem wydają się być procesy
umożliwiające kształtowanie nowych
potencjałów oraz kreowanie wartości
dodanej dla klienta. Stąd coraz waż-
niejsze miejsce zajmuje identyfikacja
możliwości kompleksowego i długo-
trwałego kształtowania nowych ob-
szarów działalności przedsiębiorstwa,
umożliwiająca znalezienie optymalnej
koncepcji i sposobu funkcjonowania
przedsiębiorstwa. Koncepcja ta spro-
wadza się do racjonalizacji działań
przedsiębiorstwa i jego partnerów han-

dlowych w zakresie poziomu i jakości
świadczonych usług.
Dla procesów decyzyjnych w logisty-
ce kluczowe znaczenie ma rozpoznanie
struktury i sprawności realizowanych
procesów logistycznych. Dlatego też
przedsiębiorstwa powinny stale monito-
rować zmiany zachodzące w ich otocze-
niu i natychmiast podejmować stosow-
ne decyzje.

Efektywność

przedsiębiorstw

usługowych

Problem efektywności odnosi się
w coraz większym stopniu do przedsię-
biorstw usługowych. Szczególnie widać
to na przykładzie gospodarek krajów
wysoko rozwiniętych, w których nastę-
powały głębokie przeobrażenia struktu-
ralne form organizacyjnych. W Polsce

Fot. Panthermedia

Czerwiec-Lipiec 2012 nr 3/2012 (70) / www.eurologistics.pl

28

www.eurologistics.pl / Czerwiec-Lipiec 2012 nr 3/2012 (70)

29

jeszcze w latach 70. ubiegłego wieku za-
gadnienia związane ze sferą usług były
rzadkim tematem dyskusji, gdyż ich rola
ograniczana była jedynie do realizacji
procesów zakupu. Z tego powodu firmy
usługowe często pozostawały w tyle za
sferą produkcji pod względem zarządza-
nia logistycznego.
Obecnie w kraju obserwujemy tenden-
cję wzrostową sfery usług, w której co-
raz chętniej znajdują zatrudnienie osoby
odchodzące z sektora przemysłowego.
Sfera ta charakteryzuje się wysokim po-
ziomem jakości, dopasowanym do rze-
czywistych, a zarazem zróżnicowanych
wymagań konsumentów. Tendencje te
widać zarówno w wielkich korporacjach,
średnich i małych firmach, jak i indywi-
dualnych usługodawcach.
Właściwa organizacja sfery logisty-
ki jest podstawowym zagadnieniem
praktycznego zarządzania we wszyst-
kich przedsiębiorstwach, szczególnie
w przedsiębiorstwach usługowych ce-
chujących się brakiem możliwości gro-
madzenia zapasów wyrobów gotowych.
To właśnie w tym przypadku praktycz-
ne koncepcje integracji i gruntownej
przebudowy sfery logistyki stanowią
podstawę realizacji dalekosiężnych ce-
lów firmy.
Dlatego też przedsiębiorstwa usługo-
we powinny koncentrować uwagę na
efektywności procesów logistycznych
poprzez racjonalizację działań w zakre-
sie kształtowania potencjałów i korzyści
ekonomiczno-rynkowych. Efektywność
procesów logistycznych powinna być
czynnikiem integrującym partnerów
działających w łańcuchu logistycznym
i inspirującym do kreatywnego stoso-
wania nowoczesnych metod i narzędzi
zarządzania. Celem tej integracji będzie
osiągnięcie optymalnego rezultatu dzia-
łania przedsiębiorstwa w postaci wyso-
kiej efektywności przepływów informa-
cyjnych i możliwie najniższych kosztów
przy zachowaniu jakości obsługi klienta.

prognozowanie

w zarządzaniu

Poszukiwanie skutecznych i efektyw-
nych metod pomiaru funkcjonowania
systemów logistycznych jest obecnie
przedmiotem wielu opracowań nauko-
wych. Do jednych z ciekawszych, które
mogą zainteresować szerokie grupy
odbiorców, należą badania adiunkta
Katedry Informatycznych Systemów
Zarządzania Wydziału Zarządzania Po-
litechniki Częstochowskiej dr. inż. Da-

zA

rządz

A

n

Ie ł

A

ń

Cu

Chem d

OST

A

w

Zestaw wskaźników logistycznych

Określenie

wskaźnika

Wsk.

log.

Wzór obliczenia wskaźnika

J.m.

Procentowy udział
w kosztach
przedsiębiorstwa

w.1

udział kosztów transportu własnego w kosztach przed-
siębiorstwa

%

w.2

udział kosztów transportu obcego w kosztach przedsię-
biorstwa

%

w.3

udział kosztów magazynowania w kosztach przedsię-
biorstwa

%

w.4

udział kosztów administracji w kosztach przedsiębior-
stwa

%

w.5

udział kosztów kapitału w zapasach w kosztach przed-
siębiorstwa

%

w.6

udział kosztów zakupów w kosztach przedsiębiorstwa

%

w.7

udział kosztów sprzedaży w kosztach przedsiębiorstwa

%

Procentowy udział
poszczególnych wielkości

w.8

wartość reklamowanych usług do całkowitej wartości
usług

%

w.9

liczba reklamowanych usług do całkowitej liczby usług

%

w.10

wartość terminowo wykonanych usług do całkowitej
wartości usług

%

liczba terminowo wykonanych usług do całkowitej liczby
usług

%

w.11 liczba usług z opóźnieniem do całkowitej liczby usług

%

w.12 liczba usług zrealizowanych do liczby usług ogółem

%

w.13

liczba usług zrealizowanych przed czasem do liczby
usług ogółem

%

w.14

liczba faktur błędnie wystawionych do liczby faktur
ogółem

%

w.15

liczba nieudzielonych informacji w statusie usługi do
liczby informacji z tego zakresu ogółem

%

w.16

liczba nieudzielonych informacji w statusie usługi do
liczby informacji z tego zakresu ogółem

Udział w liczbie zleceń
składanych u dostawcy

w.17 osobiście

%

w.18 połączenie telefoniczne lub faksowe

%

w.19 połączenie za pośrednictwem sieci Internet

%

w.20 połączenie poprzez EDI

%

Udział w wartości zleceń
składanych u dostawcy

w.21 osobiście

%

w.22 połączenie telefoniczne lub faksowe

%

w.23 połączenie za pośrednictwem sieci Internet

%

w.24 połączenie poprzez EDI

%

Udział w liczbie zleceń
składanych przez odbiorcę

w.25 osobiście

%

w.26 połączenie telefoniczne lub faksowe

%

w.27 połączenie za pośrednictwem sieci Internet

%

w.28 połączenie poprzez EDI

%

Udział w wartości zleceń
składanych przez odbiorcę

w.29 osobiście

%

w.30 połączenie telefoniczne lub faksowe

%

w.31 połączenie za pośrednictwem sieci Internet

%

w.32 połączenie poprzez EDI

%

Czas realizacji usługi

w.33

minimalny czas od złożenia zamówienia do realizacji
usługi

dni

w.34

maksymalny czas od złożenia zamówienia do realizacji
usługi

dni

w.35 średni czas od złożenia zamówienia do realizacji usługi

dni

Źródło: Opracowanie na podstawie Dudek D., Kulej-Dudek E.: Badanie efektywności proce-
sów logistycznych w przedsiębiorstwach usługowych. [W]: Multimedia w biznesie i zarzą-
dzaniu. Red. nauk. Leszek Kiełtyka, Wydawnictwo Difin S.A., Warszawa 2009.

zA

rządz

A

n

Ie ł

A

ń

Cu

Chem d

OST

A

w

riusza Dudka. Badania te, które obecnie
mają charakter pilotażowy, pozwolą
w przyszłości opracować koncepcję po-
miaru i oceny efektywności procesów
logistycznych. W swoich badaniach dr
inż. Dariusz Dudka zaprezentował i za-
stosował model ekonometryczny, oparty
na regresji wielowymiarowej. Przyjrzyj-
my się metodologii badań oraz rezulta-
tom.

obszary optymalizacji

w logistyce

Badanie zjawisk, mechanizmów syste-
mowych oraz procesów zachodzących
w przedsiębiorstwie i jego otoczeniu
ma na celu optymalizację zasobów
niezbędnych do jego funkcjonowania.
W celu uchwycenia zjawisk zachodzą-
cych w przedsiębiorstwach zastosowa-
no mierniki odzwierciedlające stany
rzeczywiste procesów i systemów lo-
gistycznych, dotyczące przepływu ma-
teriałów i informacji w odniesieniu do
ilości, czasu, miejsca i jakości.
Na podstawie analizy dokonano wstęp-
nej klasyfikacji czynników opisujących
przebiegi zdarzeń procesów logistycz-
nych. Istotnym zagadnieniem było
ustalenie zestawu wskaźników wykazu-
jących spójność zapewniającą elimino-
wanie konfliktów celów logistycznych,
przy jednoczesnym określeniu badanych
obszarów. Ich pomiar i prawidłowa iden-
tyfikacja umożliwiła optymalizację pro-

cesów logistycznych.
Na podstawie badań przeprowadzonych
w wybranych przedsiębiorstwach doko-
nano identyfikacji zdarzeń logistycznych
i przedstawiono je w formie wskaźników
Badania przeprowadzono w grupie 195
przedsiębiorstw usługowych zlokali-
zowanych na terenie województwa ślą-
skiego, a otrzymane dane empiryczne
opisują funkcjonowanie i zachowania
procesów logistycznych. Doboru gru-
py badawczej dokonano spośród pod-
miotów gospodarczych występujących
w sekcji G (usługi w zakresie handlu
hurtowego i detalicznego; naprawa po-
jazdów samochodowych, motocykli oraz
artykułów użytku osobistego i domowe-
go) według Polskiej Klasyfikacji Działal-
ności.
Przyjęte powyżej wskaźniki umożliwiły
ocenę systemu logistycznego przedsię-
biorstw usługowych pod kątem termi-
nowości, pewności dostaw, zapewnienia
wysokiego poziomu obsługi klienta,
maksymalizacji jego potrzeb oraz dosto-
sowania do zmieniających się warunków
rynkowych.

kryteria

optymalizacyjne

procesów logistycznych

W optymalizacji procesów logistycz-
nych istotnym zagadnieniem jest okre-
ślenie obszarów i czynników mających
duże znaczenie z punktu widzenia za-

rządzania przedsiębiorstwem. To z kolei
wymaga przyjęcia kryteriów, których
wybór powinien być dokonany z punktu
widzenia realizowanych strategicznych
zadań systemu logistycznego.
W przeprowadzonych badaniach przyję-
to następujące kryteria:
- kryterium czasu przepływu materia-
łów i informacji
- kryterium poziomu jakości usług i ob-
sługi klienta
- kryterium niezawodności działania
Optymalizacja procesów logistycznych
ukierunkowana na spełnienie kryterium
jakości, niezawodności i czasu pozwala
na racjonalizację zasobów niezbędnych
do prawidłowego funkcjonowania sys-
temu logistycznego. Kryteria jakości,
niezawodności i czasu są miarą bez-
względną określającą stopień realizacji
poszczególnych wskaźników logistycz-
nych.
Kryterium jakości obejmuje sferę zaopa-
trzenia i dystrybucji z uwzględnieniem
logistycznej jakości obsługi klienta oraz
oferowanych usług. Związane jest z re-
alizacją planowych dostaw, eliminacją
błędów fakturowania zamówionego to-
waru, reklamacją, co przekłada się na
udział kosztów logistycznych.
Priorytetowo traktowana jest zdolność
do zaspokajania zamówień specjalnych,
jak również sprawność systemu logi-
stycznego przejawiająca się wysokim
poziomem gotowości informacyjnej.
Kryterium niezawodności dotyczy ob-
sługi zadań logistycznych z uwzględ-
nieniem nowoczesnych technologii
i kanałów informacyjnych, umożliwia-
jących planową realizację usług oraz
zdolność reagowania na zamówienia
specjalne w akceptowalnym przez
klienta czasie.
Kryterium czasu obejmuje czas re-
alizacji zamówienia oraz przepływu
informacji w całym łańcuchu dostaw
i dotyczy cyklu przyjęcia i realizacji za-
mówienia dla klienta. Spełnienie kryte-
rium oznacza dążenie do wyeliminowa-
nia czynności nie tworzących wartości
dodanej w poszczególnych cyklach oraz
skrócenie czasu oczekiwania na zamó-
wioną usługę.
Kryteria te, jako wyznaczniki postę-
powania analitycznego, umożliwiły
osiągnięcie celów postawionych przed
wykonaniem analizy, których prawi-
dłowy dobór warunkował uzyskanie
obiektywnej, konkretnej i przejrzystej
oceny analizowanych procesów logi-
stycznych.

Fot. Panthermedia

Czerwiec-Lipiec 2012 nr 3/2012 (70) / www.eurologistics.pl

30

www.eurologistics.pl / Czerwiec-Lipiec 2012 nr 3/2012 (70)

31

zA

rządz

A

n

Ie ł

A

ń

Cu

Chem d

OST

A

w

proces budowy modeli

ekonometrycznych

Do budowy modeli ekonometrycznych
zastosowano analizę regresji wielowy-
miarowej badając zależności zmien-
nych objaśniających (w1, w2, ..., w35) na
zmienną objaśnianą J, N oraz C, realizu-
jącą właściwe kryterium (J - jakości, N
- niezawodności, C - czasu).
Otrzymano trzy modele, których zależ-
ności zapisano w postaci ogólnej mode-
lu ekonometrycznego według poniższe-
go wzoru:

Y=α

0

+α

1

X

1

+α

2

X

2

+...+α

k

X

k

+ ε

gdzie:
Y - zmienna objaśniana,
X

1

,...,X

k

- zmienne objaśniające,

ε

- zmienna losowa,

α

0,

α

1...

α

k

- zmienne stałe

Parametry tych modeli wyznaczono me-
todą najmniejszych kwadratów z zasto-
sowaniem analizy regresji otrzymując
oszacowany model ekonometryczny opi-
sujący kryterium jakości (1), kryterium
niezawodności (2) i kryterium czasu(3).
Przeprowadzona analiza pozwoliła okre-
ślić wpływ poszczególnych wskaźników
logistycznych względem stopnia speł-
nienia zadanego kryterium oceny.

Otrzymane wartości prognoz odzwier-
ciedlały przydatność zbudowanych
modeli ekonometrycznych w aspekcie
optymalizacji procesów logistycznych
analizowanych przedsiębiorstw.
Najlepsze odwzorowania otrzymano dla
modelu opisującego kryterium jakości,
a najsłabsze dla kryterium czasu. Przy-
datność modeli była analizowana na
podstawie średnich błędów dla wartości
przewidywanych przez otrzymane mo-
dele ekonometryczne.
Dla kryterium czasu wartość ta była na
poziomie PE(C) = 19,20%, co pozwa-
la jednoznacznie stwierdzić niewielką
przydatność tego modelu w tym przy-
padku. Dla pozostałych kryteriów błędy
wyniosły: PE(J) = 5,22% dla kryterium
jakości oraz PE(N) = 6,44% dla kryte-
rium niezawodności.
Wybór metody pomiaru ma związek
z dynamiką zmian otoczenia, w sferze
usług, gdzie postępująca globalizacja,
wzrost konkurencyjności oraz rozwój
nowoczesnych narzędzi informatycz-
nych skłaniają do poszukiwania nowych
efektywnych koncepcji mierzenia efek-
tywności w logistyce.
Badania potwierdzają, że możliwe jest
opisanie przebiegów zdarzeń logistycz-

nych za pomocą modeli ekonometrycz-
nych.
Proces budowy modeli ekonometrycz-
nych polega na opisaniu relacji za-
chodzących miedzy poszczególnymi
zmiennymi objaśniającymi w stosunku
do zmiennej objaśnianej, dla których
były przyjęte kryteria optymalizacyjne.
Chodziło tutaj o zależności występujące
między poszczególnymi wskaźnikami
logistycznymi i ich wpływ na przyjęte
kryterium. Zbadano, które ze zmiennych
objaśniających wykazują istotną zależ-
ność w stosunku do kryterium jakości,
niezawodności i czasu.
Otrzymane wyniki badań przedstawiają
wskaźniki w1, w2, w3, w4, w5, w6, w7,
w9, w12 oraz w30 i w33 jako te, które
w dużej mierze determinują kryterium
jakości. Dla kryterium niezawodności
zachowano wskaźniki w4, w6, w9, w15,
w19, w21, w22, w35 uzupełniając tym
samym zbiór kluczowych czynników,
które należy brać pod uwagę w optyma-
lizacji procesów logistycznych.
Niewątpliwie istotną kwestią byłoby
opracowanie uniwersalnej metody po-
miaru, niezależnie od prowadzonej dzia-
łalności czy specyfiki danej branży, bazu-
jącej na inteligentnym prognozowaniu.