7

Samochód,

a zw³aszcza drogi, trzeba

zabezpieczyæ przed

kradzie¿¹.

S³u¿¹ do tego specjalne

urz¹dzenia elektroniczne.

Ró¿ni¹ siê one miêdzy

sob¹ skutecznoœci¹

dzia³ania, ale i cenami.

Artyku³ ma przybli¿yæ

Czytelnikom wiedzê

o zabezpieczaniu

samochodów przed

kradzie¿¹ i u³atwiæ

wybór odpowiedniego

urz¹dzenia

do posiadanego albo

kupowanego samochodu.

K

radzie¿e i w³amania do pojazdów

samochodowych w Polsce stano-

wi¹ w ostatnich latach powa¿ny

problem dla obywateli, s³u¿b po-

rz¹dkowych, gospodarki, zak³adów ubezpie-

czeñ i wspó³pracy z zagranic¹. Coraz bardziej

brutalne metody kradzie¿y i w³amañ do po-

jazdów stwarzaj¹ te¿ du¿e zagro¿enie bez-

pieczeñstwa osobistego _ nara¿aj¹c ¿ycie

i zdrowie w³aœcicieli pojazdów, szczególnie

bardzo drogich. Kradzie¿e pojazdów powo-

duj¹ znaczne straty gospodarcze, zw³aszcza

¿e gin¹ ciê¿arówki z towarami rynkowymi,

naj³atwiej sprzedawanymi na czarnym rynku,

jak np. sprzêt RTV, sprzêt AGD, u¿ywki i in-

ne. Oficjalne dane o liczbie kradzionych po-

jazdów podawane przez KG Policji nie s¹

optymistyczne. W roku 2000 odnotowano

w kraju ponad 68 000 przypadków kradzie-

¿y ró¿nych pojazdów. Stanowi to poprawê

o ok. 5 % w stosunku do roku 1999, ale sy-

tuacja jest nadal powa¿na.

Trwaj¹cy wieloetapowy wyœcig miêdzy kon-

struktorami urz¹dzeñ zabezpieczaj¹cych a z³o-

dziejami samochodów wymusza ci¹g³y ”po-

stêp techniczny” z obu stron. Najgorsze jest to,

¿e za udzia³ w tej konkurencji p³acimy my

wszyscy _ zwykli u¿ytkownicy samochodów.

Doœwiadczonym konstruktorom urz¹dzeñ

zabezpieczaj¹cych, maj¹cym bardzo du¿y

zasób wiedzy, pomaga w ostatnich latach

rozpowszechnianie technologii wojskowych,

ZABEZPIECZENIA SAMOCHODÓW PRZED KRADZIE¯¥

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 2/2002

r

ELEKTRON

IKA w RÓ¯NYCH ZASTOSOWANIACH

do niedawna œciœle tajnych, np. w dziedzinie

produkcji i oprogramowania systemów mikro-

procesorowych, technologii monta¿u, kodo-

wania i rozkodowywania systemów, nawi-

gacji satelitarnej GPS, telefonów komórko-

wych, syntezy g³osu ludzkiego i innych.

Jednoczeœnie na rynku zaczê³y siê pojawiaæ

urz¹dzenia dekoduj¹ce _ od najprostszych,

które nagrywaj¹ i odtwarzaj¹ sta³y kod alarmu

lub immobilizera do coraz bardziej skompliko-

wanych. Co pewien czas ukazuj¹ siê informa-

cje o rozkodowaniu kolejnych systemów z ko-

dami zmiennymi i powstawaniu nowych, pod-

nosz¹cych poziom zabezpieczenia.

Systemy autoalarmowe

Stosowane aktualnie samochodowe urz¹-

dzenia zabezpieczaj¹ce wg obowi¹zuj¹-

cych wymagañ technicznych s¹ podzielone

na cztery grupy:

A _ urz¹dzenia alarmowe i sygnalizacyjne,

w tym systemy alarmowe: centralki, syreny,

czujniki;

B _ urz¹dzenia blokuj¹ce pracê i/lub rozruch

silnika, w tym immobilizery, stacyjki, prze-

kaŸniki, elektrozawory;

C _ urz¹dzenia steruj¹ce i wykonawcze,

w tym blokady drzwi, pokryw komór baga¿-

nika i silnika, podnoœniki szyb,

L _ urz¹dzenia i systemy lokalizacji oraz

monitorowania pojazdów.

System autoalarmowy jest to zespó³ urz¹-

dzeñ i elementów przeznaczony do instalo-

wania w pojazdach samochodowych w ce-

lu zabezpieczenia przed kradzie¿¹, w³ama-

niem lub napadem przez sygnalizacjê zagro-

¿enia i inne dzia³ania, np. blokowanie zespo-

³ów pojazdu. Pierwsze autoalarmy, których

stosowanie rozpoczê³o siê kilkanaœcie lat te-

mu, by³y bardzo proste. Urz¹dzenie alar-

mowe w³¹cza³o siê i wy³¹cza³o ukrytym

wy³¹cznikiem. Gdy intruz po w³amaniu siê

do samochodu nie odnalaz³ tego wy³¹czni-

ka, po kilkunastu sekundach w³¹cza³ siê

sygna³ dŸwiêkowy pojazdu (klakson). Z up³y-

wem czasu autoalarmy coraz bardziej by³y

rozbudowywane. Pojawi³y siê syreny, czuj-

niki, blokady, uk³ady zdalnego sterowania.

Prosty autoalarm

Przyk³adowy schemat blokowy prostego

urz¹dzenia alarmowego stosowanego obec-

nie do ochrony pojazdu przed kradzie¿¹

przedstawiono na rys. 1. System ten sk³a-

da siê z nastêpuj¹cych zespo³ów:

CA _ centralka alarmowa

CN _ czujnik ochrony wnêtrza

WD _ wy³¹czniki drzwiowe (czujniki obwo-

dowe)

SA _ syrena alarmu

SO _ sygnalizator optyczny

PZ _ sterownik zdalnego sterowania (pilot)

LD _ dioda œwiec¹ca

System jest po³¹czony z instalacj¹ elek-

tryczn¹ pojazdu samochodowego IES. Cen-

tralka elektroniczna systemu autoalarmo-

wego zawiera uk³ad zasilaj¹cy UZ, mikropro-

cesor

µ

P, uk³ady wejœciowe i wyjœciowe WE

i WY, uk³ad sterowania radiowego UR oraz

uk³ad koduj¹co-dekoduj¹cy KD. System jest

zasilany z akumulatora pojazdu napiêciem

12 V lub 24 V. W³¹czanie i wy³¹czanie alar-

mu nastêpuje za pomoc¹ pilota. Stany pra-

cy systemu sygnalizuje dioda œwiec¹ca.

W systemie autoalarmowym wystêpuj¹ naj-

czêœciej nastêpuj¹ce stany pracy: neutralny,

przygotowania, czuwania i alarmowania.

W stanie neutralnym urz¹dzenie nie jest

gotowe do uruchomienia alarmu i transmi-

sji sygna³ów. W tym stanie s¹ mo¿liwe: roz-

ruch i praca silnika.

Stan przygotowania jest to stan przejœciowy

Rys. 1. Schemat blokowy prostego urz¹dzenia

autoalarmowego

Rys. 2. Schemat blokowy rozbudowanego

systemu autoalarmowego

URZ¥DZENIA ALARMOWE

I SYGNALIZACYJNE

r

ELEKTRON

IKA w RÓ¯NYCH ZASTOSOWANIACH

rys. 1. Do centralki alarmo-

wej CA systemu przedsta-

wionego na rys. 2 przy³¹-

czone s¹ nastêpuj¹ce urz¹-

dzenia i elementy:

MR _ modu³ rezerwowego

zasilania

AR _ akumulator rezerwo-

wego zasilania

CN1, CN2 _ czujniki ochro-

ny nadwozia

WD1, WD2, WD3 _ wy-

³¹czniki drzwi kierowcy, pa-

sa¿erów oraz klap

SA _ syrena alarmu z w³a-

snym zasilaniem

SD _ syrena dodatkowa

SO _ sygnalizator optyczny

BL1, BL2 _ obwody blokowane

CZ _ centralny zamek

SE _ sterowniki szyb bocznych

WK _ wy³¹cznik kodowany

LD _ dioda œwiec¹ca.

System jest zasilany z instalacji elektrycznej

pojazdu samochodowego IES lub rezerwo-

wego akumulatora AR. Do zdalnego ste-

rowania s³u¿y pilot PZ.

Dzia³anie tego systemu jest podobne do opi-

sanego wy¿ej i przedstawionego na rys. 1.

W opcji system mo¿e wspó³pracowaæ z uk³a-

dem programuj¹cym UP, za pomoc¹ którego

instalator programuje dodatkowe funkcje

alarmu, jak równie¿ funkcje zwiêkszaj¹ce

komfort u¿ytkowania pojazdu, np. stopniowe

wygaszanie oœwietlenia wewnêtrznego po

opuszczeniu pojazdu, opóŸnienie wy³¹czania

œwiate³ zewnêtrznych, domykanie szyb, sa-

moczynne w³¹czanie alarmu po zamkniêciu

drzwi itp. Taki rozbudowany system autoalar-

mowy mo¿e mieæ równie¿ funkcjê blokady

odjazdu, popularnie zwan¹ ”antynapadem”.

Dzia³anie blokady odjazdu, zgodnie z wy-

maganiami technicznymi, powinno spowodo-

waæ unieruchomienie silnika lub innego ze-

spo³u uk³adu napêdowego pojazdu w czasie

do 60 s od chwili pobudzenia urz¹dzenia. Je-

¿eli ten czas przekracza 15 s, to z chwil¹ za-

dzia³ania blokady odjazdu powinny w³¹czyæ

siê œwiat³a awaryjne pojazdu. Urz¹dzenie

powinno byæ wyposa¿one w sygnalizacjê

pracy ostrzegaj¹c¹ kierowcê. Blokada odja-

zdu powinna, po unieruchomieniu silnika lub

innego zespo³u umo¿liwiæ krótkotrwa³e

(15

÷

30 s) uruchomienie pojazdu w celu ma-

newrowania. Œwiat³a awaryjne mog¹ byæ

wy³¹czone dopiero po przejœciu urz¹dzenia

do stanu neutralnego. W pojazdach,

w których bezpieczeñstwo zale¿y od pracy sil-

nika, wyposa¿onych np. w mechanizmy

wspomagania uk³adu kierowniczego lub ha-

mulcowego, urz¹dzenie blokady odjazdu po-

winno wy³¹czaæ silnik stopniowo.

Elektroniczny klucz kodowy urz¹dzenia, np.

pilot, maj¹cy co najmniej 50 000 kombinacji,

8

urz¹dzenia alarmowego, w którym nie jest

ono jeszcze w stanie czuwania, ale zosta-

³o pobudzone do przejœcia w stan czuwania.

W urz¹dzeniu grupy L dotyczy to czasu

zw³oki transmisji sygna³ów.

W stanie czuwania urz¹dzenie jest gotowe do

uruchomienia alarmu, transmisji sygna³ów

i/lub uniemo¿liwia ono rozruch i pracê silnika.

Stan alarmowania jest to stan urz¹dzenia,

w którym uruchomiona jest sygnalizacja

(sygna³ ostrzegawczy) akustyczna i/lub

œwietlna i/lub radiotelefoniczna.

Czas trwania stanu alarmowania (sygna³u

ostrzegawczego) po pobudzeniu urz¹dze-

nia bêd¹cego w stanie czuwania nie mo¿e

przekraczaæ 30 s dla sygna³u akustyczne-

go i 5 min dla sygna³u œwietlnego. Stan

alarmowania nie mo¿e powtarzaæ siê samo-

czynnie po ustaniu przyczyny pobudzenia

urz¹dzenia. W urz¹dzeniach grupy L nada-

nie sygna³u ostrzegawczego po pobudzeniu

powinno nast¹piæ po up³ywie czasu opóŸnie-

nia (10

÷

20 s), je¿eli w tym czasie nie nast¹-

pi wy³¹czenie alarmowania. Czas trwania sy-

gna³u radiowego lub radiotelefonicznego

nie jest ograniczony.

Prze³¹czenie urz¹dzenia ze stanu alarmowa-

nia (sygna³u ostrzegawczego) w stan neutral-

ny przez u¿ytkownika pojazdu powinno nie-

zw³ocznie wy³¹czyæ stan alarmowania.

W urz¹dzeniach grupy L dopuszczalne jest

opóŸnienie spowodowane transmisj¹

sygna³u.

DŸwiêk sygna³u nie powinien byæ ci¹g³y oraz

nie powinien odpowiadaæ dŸwiêkowi syren

pojazdów uprzywilejowanych w ruchu. G³o-

œnoœæ sygna³u dŸwiêkowego nie mo¿e prze-

kraczaæ wartoœci 118 dB(A) w odleg³oœci

2 m od sygna³u w wolnej przestrzeni.

Wartoœæ œrednia pr¹du pobieranego przez

urz¹dzenie w stanie czuwania i w stanie neu-

tralnym przy wy³¹czonej stacyjce nie powinna

byæ wiêksza ni¿ 30 mA. Dopuszcza siê prze-

kroczenie tej wartoœci pod warunkiem podania

jej w danych znamionowych urz¹dzenia i za-

mieszczeniu w instrukcji monta¿u zalecenia

stosowania w pojeŸdzie maj¹cym akumulator

o pojemnoœci (wyra¿onej w amperogodzi-

nach) nie mniejszej liczbowo ni¿ wielkoœæ pr¹-

du pobieranego przez urz¹dzenie wyra¿ona

w miliamperach. Je¿eli wartoœæ pr¹du stanu

czuwania przekracza 50 mA, to w instrukcji ob-

s³ugi nale¿y podaæ dopuszczalny czas d³ugo-

trwa³ego postoju pojazdu z w³¹czonym urz¹-

dzeniem, wynosz¹cy co najmniej 10 dni.

Autoalarm rozbudowany

Przyk³adem rozbudowanego urz¹dzenia au-

toalarmowego jest system autoalarmowy

przedstawiony w postaci blokowej na rys. 2.

System ten zawiera, podobnie jak poprzedni,

centralkê alarmow¹ CA. Jest ona bardziej roz-

budowana ni¿ centralka przedstawiona na

musi byæ wyposa¿ony w kod zmienny i/lub

mieæ minimalny czas skanowania 10 dni.

Urz¹dzenie, jego czêœci sk³adowe i z nim

wspó³pracuj¹ce powinny byæ zaprojekto-

wane, zbudowane i zainstalowane w taki

sposób, ¿eby zminimalizowaæ ryzyko, aby

ktokolwiek móg³ przeszkodziæ w ich dzia³a-

niu lub zniszczyæ je szybko i bez zwracania

uwagi, np. u¿ywaj¹c tanich, ³atwo dostêp-

nych narzêdzi, urz¹dzeñ czy wyrobów do-

stêpnych na rynku. Urz¹dzenia grupy

A i A+L maj¹ byæ zaprojektowane i zbudo-

wane w taki sposób, aby w przypadku wtar-

gniêcia do wewn¹trz lub naruszenia pojazdu

wytwarza³y sygna³ ostrzegawczy. Sygnali-

zacja œwietlna stanu alarmowania lub zmia-

ny stanu urz¹dzenia w pojeŸdzie powinna

wykorzystywaæ do tego celu œwiat³a awaryj-

ne lub pozycyjne. Urz¹dzenia alarmowe

i blokuj¹ce powinny byæ wyposa¿one w sy-

gnalizacjê stanu czuwania lub neutralne-

go. Do tego celu nie mo¿na wykorzysty-

waæ lampek kontrolnych, stanowi¹cych obo-

wi¹zkowe wyposa¿enie pojazdu. Sygnaliza-

cja œwietlna stanów pracy urz¹dzenia mu-

si byæ dobrze widoczna. Dopuszcza siê

brak sygnalizacji dla urz¹dzeñ blokuj¹cych

uruchamianych kluczykiem stacyjki.

Jeœli stosuje siê rezerwowy zasilacz urz¹-

dzenia, to powinien on sk³adaæ siê z akumu-

latora i urz¹dzenia ³aduj¹cego. Nie nale¿y

stosowaæ baterii galwanicznych jako Ÿród³a

zasilania rezerwowego.

Na rys. 3 przedstawiono wygl¹d g³ównych

elementów sk³adaj¹cych siê na system alar-

mowy. Poœrodku jest centralka, po prawej

syrena, po lewej piloty zdalnego sterowania.

Poni¿ej, gniazda po³¹czeniowe, przewody

monta¿owe i przekaŸnik. Sposób monta-

¿u w samochodzie, przedstawiono na rys.

4. Widoczne s¹ po³¹czenia miêdzy elemen-

tami instalacji elektrycznej samochodu

i urz¹dzenia alarmowego.

Elektroniczne urz¹dzenia zabezpieczaj¹-

ce przed kradzie¿¹ (kompletne), przezna-

czone do instalowania w pojazdach samo-

chodowych, poza fabryk¹ podlegaj¹ obo-

wi¹zkowej certyfikacji na znak bezpieczeñ-

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 2/2002

Rys. 3. Typowy system autoalarmowy klasy standard (STD)

stwa. Urz¹dzenie, które ma taki certyfikat,

powinno byæ oznakowane znakiem ”B”. Cer-

tyfikacjê tych urz¹dzeñ prowadzi Oœrodek

Jakoœci PIMOT (Przemys³owy Instytut Mo-

toryzacji), na podstawie akredytacji

Polskiego Centrum Badañ i Certyfikacji.

Ocena skutecznoœci

zabezpieczeñ

Ocenê skutecznoœci zabezpieczeñ, m.in.

dla potrzeb firm ubezpieczeniowych, prze-

prowadza siê po uzyskaniu certyfikatu bez-

pieczeñstwa, klasyfikuj¹c urz¹dzenia do

jednej z czterech klas skutecznoœci:

q

popularna

(POP)

q

standardowa (STD)

q

profesjonalna (PRF)

q

specjalna

(EXTRA)

Najwa¿niejsze wymagania wed³ug kryte-

riów PIMOT do oceny skutecznoœci dla sy-

stemów autoalarmowych s¹ nastêpuj¹ce:

q

klasa popularna (POP) obejmuje naj-

prostsze urz¹dzenia, reaguj¹ce na otwarcie

klap i drzwi. Nie musz¹ blokowaæ zap³onu,

natomiast musz¹ ostrzegaæ w razie próby

kradzie¿y w³asn¹ syren¹ lub sygna³em po-

jazdu. Sterowane s¹ kluczem kodowym lub

pilotem; kod mo¿e byæ sta³y. Elektronika

mo¿e mieœciæ siê w jednej obudowie z sy-

ren¹ (kompakt);

q

klasa standard (STD) obejmuje urz¹dze-

nia, wyposa¿one w co najmniej jedn¹ bloka-

dê silnika lub zespo³ów, wy³¹cznik serwiso-

wy oraz co najmniej jeden czujnik ochrony

wnêtrza. Sterowane s¹ zmiennokodowym

kluczem kodowym lub pilotem. Syrena urz¹-

dzenia powinna mieæ w³asne zasilanie, ale

mo¿e byæ stosowana zwyk³a syrena przy za-

silaniu rezerwowym systemu. Konstrukcja

urz¹dzeñ powinna byæ modu³owa;

q

klasa profesjonalna (PRF) obejmuje urz¹-

dzenia, wyposa¿one w zasilanie rezerwowe

i syrenê z w³asnym zasilaniem, co najmniej

dwa czujniki ochrony wnêtrza, dodatkow¹

blokadê silnika lub zespo³ów albo blokadê

odjazdu (funkcja przeciwuprowadzeniowa),

kodowany wy³¹cznik serwisowy i dodatko-

wy czujnik otwarcia maski. Konstrukcja urz¹-

dzeñ powinna umo¿liwiaæ sterowanie cen-

tralnym zamkiem oraz zapewniaæ podwy¿-

szon¹ ochronê kodu klucza lub pilota _

minimalny czas skanowania: 24 godz na

5000 kombinacji;

q

klasa specjalna (EXTRA) obejmuje urz¹-

dzenia, wyposa¿one dodatkowo w czujnik

po³o¿enia pojazdu (na wypadek próby wci¹-

gniêcia na lawetê), blokadê odjazdu oraz ra-

diowe powiadomienie o uruchomieniu alar-

mu. Ponadto przez rok musz¹ one wykazaæ

sw¹ skutecznoœæ w praktyce jako urz¹dze-

nia klasy profesjonalnej.

Wszystkie urz¹dzenia chroni¹ce samochód

przed kradzie¿¹, maj¹ce ocenê skuteczno-

œci wg kryteriów PIMOT, musz¹ byæ instalo-

wane w autoryzowanych warsztatach lub

przez producentów pojazdów. Ocenê sku-

tecznoœci otrzymuj¹ te urz¹dzenia, których

producenci/importerzy dysponuj¹ odpowie-

dnio rozbudowan¹ sieci¹ serwisow¹ na te-

renie kraju.

W zwi¹zku z ”postêpem technicznym” wœród

osób niepowo³anych kryteria oceny sku-

tecznoœci s¹ okresowo modyfikowane.

Urz¹dzenia, które uzyska³y ocenê skutecz-

noœci PIMOT s¹ umieszczane w WYKA-

ZACH sporz¹dzanych co 3 miesi¹ce dla

zak³adów ubezpieczeñ.

W wykazie powy¿ej podano wykaz firm,

producentów oraz importerow, których

autoalarmy maj¹ ocenê skutecznoœci wyda-

n¹ przez PIMOT.

n

S³awomir £ukjanow

ACTIVA S.C. Warszawa

ALTAR S.C. Warszawa

ALTIM S.C. £ódŸ

AMERVOX Kielce

AMPIO Police

AS-SARA Pruszków

AUTO ALARM CENTER Warszawa

AUTOSYSTEMY FOX Kraków

BG - NETRO Co Warszawa

CASSINI D. Olesiñski

CELTRON Warszawa

CITROEN Polska Warszawa

CORRAL B.J. Belcarz Stare Babice k/Warszawy

DAIMLER CHRYSLER Automotive Polska Sp. z o.o.

Warszawa

DEST £ódŸ

DIGITAL SYSTEM Rumia

ELCO - EXIM Warszawa

ELECTRIC LIFE Warszawa

ELEKTROMECHANIKA K.Przyslupski Warszawa

ELEKTRONIKA i AUTOMATYKA W.A. Wierzbicki Gdañsk

ELPIGAZ s.c. Radzyñ Che³miñski

FORD DISTRIBUTION Warszawa

Fundacja Inicjatyw i Inwestycji Warszawa

ITAL-SEC Warszawa

KERATRONIK A.A. Wasikowscy Warszawa

KERATRONIK II J. Kalinowski Warszawa

LAMPART Aleksandrów £ódzki

MOBITEL Sp. z o.o. Warszawa

P.H.U.P. WIK Gdañsk

P.P.H.U. Juna Tomaszów Mazowiecki

P.P.H.U. LEDEX £ódŸ

PETEMAR £omianki

PEUGEOT Polska Warszawa

PRINCE ELECTRONICS Warszawa

PROXIMA S.C. Toruñ

RENAULT Polska Warszawa

SAT-TRONIC Szczecin

SCAN £ódŸ

SEAT Iberia Motor Company S.A. Warszawa

SONAR-POL Gliwice

STEMRO-SYSTEM Warszawa

TOYOTA MOTOR POLAND Warszawa

VALCOMI-BERGER £ódŸ

VOLVO Auto Polska

Zak³ad Elektroniki STER Chorzów

Zak³ad Elektryczny SEKA S.C. Warszawa

Wykaz firm, producentów oraz importerów, których

autoalarmy maj¹ ocenê skutecznoœci wydan¹ przez

PIMOT (wg stanu na 1.10.2001)

9

Rys. 4. Przyk³adowy schemat po³¹czeñ zewnêtrznych autoalarmu

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 2/2002

Centralka alarmowa