Zmiana człowieka w ciągu życia. (Myślenie)

Człowiek w ciągu całego swojego życia przechodzi przez wiele zmian. Dotyczą one

sfery: poznawczej, osobowości, emocjonalnej i społecznej. Na sferę poznawczą składa się
między innymi myślenie, które jest czynnością obejmującą tak różnorodne procesy jak
planowanie, przewidywanie, odkrywanie, ocenianie czy wnioskowanie. Myślenie jest
procesem uogólnionego i pośredniego poznania obiektywnej rzeczywistości, w którym
odzwierciedlają się najbardziej ogólne i charakterystyczne cechy przedmiotów i zjawisk oraz
są wykrywane związki i zależności między nimi. Wnioskując powyższe słowa wyróżniamy
dwie podstawowe cechy myślenia: pośrednie i uogólnione poznanie rzeczywistości oraz
wykrywanie związków i zależności między przedmiotami. Z pierwszą cechą łączy się
powstawanie pojęć a z drugą sądów. Pojęcie różni się od spostrzeżeń tym, że nie
odzwierciedla cech jednostkowych, ale najbardziej istotne, występujące we wszystkich
przedmiotach, czy zjawiskach tej samej klasy. Spostrzeżenia i wrażenia odzwierciedlają tylko
te właściwości przedmiotów, które odbieramy zmysłami. Np. w pojęciu „stół”
odzwierciedlają się cechy należące do wszystkich stołów a nie tylko do jednego.

W myśleniu następuje wiele procesów szczegółowych, do których nalezą: A)

Klasyfikacja – łączenie przedmiotów w grupy wg określonych zasad i wspólnych cech
bazując na podziale przedmiotów, zjawisk i przyjętych kryteriów.
B) Analiza – wyodrębnienie z przedmiotu, zjawiska lub sytuacji pewnych elementów dążąc
do dokładniejszego poznania i zrozumienia danego przedmiotu lub zjawiska.
C) Synteza – to odwrotne zjawisko do analizy, dzięki której możemy scalać elementy
wchodzące w skład danego procesu lub przedmiotu.
D) Uogólnienie – polega na ustaleniu istotnych jak również ogólnych cech przedmiotu i
zjawisk należących do tej samej klasy.
E) Abstrahowanie – jest procesem polegającym na wyodrębnieniu istotnych cech w myśli od
konkretnych przedmiotów, w którym one występują.
F) Porównywanie – występuje wówczas, kiedy dwa zjawiska lub przedmioty zestawimy,
szukamy podobieństw i różnic.

Myślenie nie jest procesem jednolitym i można w nim wyodrębnić kilka rodzajów

występujących w określonej kolejności, uzależnionych od stopnia rozwoju jednostki.

-

Pierwszy okres niemowlęcy (pierwszy rok życia) charakteryzuje się myśleniem
umysłowo-ruchowym gdzie dziecko uczy się widzieć, słyszeć to, co je otacza, poznaje
przedmioty zmysłami wkładając je do ust, liżąc, wąchając. Na podstawie zdobytych
doświadczeń niemowlę uogólnia.

-

Wiek poniemowlęcy (1-3 lat) to tworzenie pierwszych pojęć opartych na
uogólnieniach i wyobrażeniach dziecka. W myśleniu tym czynności i elementy nadal
odgrywaj a podstawową rolę. Dziecko stara się oddziaływać na przedmioty. Myślenie
jego jest konkretno-wyobrażeniowe; może myśleć o tym, co się aktualnie dzieje i
wtedy jest to myślenie sytuacyjne. Zdobywa wiedzę o otoczeniu, porównuje sposoby
zachowywania otaczających go osób.

-

Okres przedszkolny (3-7 lat) to dalej myślenie konkretno-wyobrażeniowe i
sytuacyjne. To okres (wg Piageta-przedoperacyjny) wprowadzania wniosków z
aktualnej sytuacji np. czekolada połamana na kawałki staje się większa niż w całości.
Pod koniec tego okresu jednostka przyswaja sobie zasady: stałości masy, stałości
objętości i jednoznacznego określenia zbiorów równolicznych, niezależnie od
konfiguracji poszczególnych elementów. Dziecko przyswaja sobie coraz więcej pojęć,
rozumie nadrzędność i podrzędność zbiorów, zdobywa zdolność klasyfikacji, w której

podstawowym czynnikiem są cechy wspólne przedmiotów zakwalifikowanych do
danej grupy.

-

Młodszy wiek szkolny (7-12 lat) to nowa jakość myślenia. (Wg Piageta) Dziecko
wchodzi w stadium operacji. Myślenie operacyjne koncentruje się wokół operacji
konkretnych, tzn. konkretnych czynności, przedmiotów. Dziecko nie jeszcze zdolne
do wprowadzania wniosków na podstawie słów musi mieć to zilustrowane
czynnościowo lub przedmiotowo. Ujmując myślenia w innej kategorii można je
określić jako myślenie konkretno-wyobrażeniowe, gdzie podstawową rolę odgrywa
konkretny kontakt z realnymi przedmiotami i działaniem na tych przedmiotach. Na
podstawie uwzględnienia związków i stosunków zachodzących miedzy zjawiskami
stosowane jest myślenie funkcjonalne a na podstawie zależności między przyczynami
i skutkami działa myślenie przyczynowo-skutkowe.

-

Ostatni okres, Wiek dorastania (12-18 lat) to czas, w którym dominuje myślenie
abstrakcyjne. Młodzież wysuwa hipotezy i sprawdza ich realizację, przewiduje skutki
i przyczyny, kształtuje swój światopogląd domaga się dowodów danych faktów, gdyż
w nie przyjmą tego. Okres ten pozwala na wprowadzanie logicznych wniosków z
przesłanek słownych. Główną cechą tego myślenia jest fakt ,że słowo zaczyna
spełniać tę samą rolę co bodźce bezpośrednie.

Bibliografia:

1.

Kozielecki J. „Zagadnienia psychologii myślenia” PWN Warszawa 1966r.

2.

Przetacznikowa M. „Rozwój psychiczny dzieci i młodzieży” PZWS Warszawa 1967r.