ŹRÓDŁA MYŚLI FILOZOFICZNEJ

dr Jarosław Kucharski

[e-mail]

© Jarosław Kucharski

Najkrótsza definicja filozofii

Filo sofia – gr. umiłowanie mądrości

© Jarosław Kucharski

Podstawowe pytania filozoficzne

Co istnieje?

Jak byty istnieją?

Co można poznać?

Jakie są ograniczenia poznania?

Jakie są ograniczenia poznania?

Co należy czynić? (jak żyć?)

Co to jest piękno?

© Jarosław Kucharski

Podstawowe pytania filozoficzne

Co istnieje?

Jak byty istnieją?

Co można poznać?

Jakie są ograniczenia poznania?

ONTOLOGIA

EPISTEMO-

LOGIA

Jakie są ograniczenia poznania?

Co należy czynić? (jak żyć?)

Co to jest piękno?

LOGIA

ETYKA

ESTETKA

© Jarosław Kucharski

Koncepcje przedfilozoficzne

Przed pojawieniem się filozofii, na pytania filozoficzne
odpowiadały religie.

W swoich odpowiedziach odwoływały się do istnienia
bytów nadprzyrodzonych.

bytów nadprzyrodzonych.

Żeby uznać odpowiedzi religijne, konieczna była wiara
w ich słuszność.

© Jarosław Kucharski

Tales z Miletu

Pytanie o arche

Arche – zasada, początek, źródło, praprzyczyna

Według Talesa arche była woda.

TALES Z MILETU

624-536 pne.

Pierwsza odpowiedź, która nie odwoływała się do
objawienia lub wiedzy religijnej, ale była wynikiem
obserwacji świata i rozumowania.

© Jarosław Kucharski

Krytyka koncepcji
Talesa z Miletu

ANAKSYMANDER – woda nie może być arche. Jest
postrzegalna zmysłowo.

Właściwym arche jest apeiron (bezkres).

ANAKSYMANDER

610-546 pne.

ANAKSYMENES

585-525 pne.

ANAKSYMENES – apeiron nie jest poza światem,
istnieje w świecie. Należy go utożsamić z powietrzem.

© Jarosław Kucharski

Heraklit z Efezu

Arche wszystkich rzeczy jest ogień.

Wszystko powstaje i ginie – ogień jest wiecznym ruchem.

Nie można wejść dwa razy do tej samej rzeki – zmianie
ulega i rzeka i wchodzący.

HERAKLIT Z EFEZU

540-480 pne.

ulega i rzeka i wchodzący.

Pantha rhei! – wszystko płynie.

Zmiana jako zasada wszechrzeczy.

Świat jest wieczny – wciąż powstaje i ginie. Nie został
stworzony przez żadnego boga.

© Jarosław Kucharski

Cechy myślenia filozoficznego

Myślenie oparte na rozumowaniu.

Krytyczne nastawienie w stosunku do zastanej wiedzy.

Poszukiwanie istoty rzeczy.

Poszukiwanie istoty rzeczy.

Racjonalne wyjaśnienie sensu świata i człowieka.

© Jarosław Kucharski

Istota myślenia filozoficznego

Oświeceniem nazywamy wyjście człowieka z
niepełnoletności, w którą popadł z własnej
winy.

Niepełnoletniość

to

niezdolność

człowieka

do

posługiwania

się

swym

IMMANUEL KANT

1724-1804

człowieka

do

posługiwania

się

swym

rozumem, bez obcego kierownictwa. Zawinioną
jest ta niepełnoletniość wtedy, kiedy przyczyną
jej jest nie brak rozumu, lecz decyzji i odwagi
posługiwania się nimi bez obcego kierownictwa.
Sapere aude! Miej odwagę posługiwać się
swym własnym rozumem – tak oto brzmi hasło
Oświecenia”

(I. Kant Co to jest Oświecenie?)

© Jarosław Kucharski

Sapere aude!

Nic „na wiarę” – należy weryfikować przyjmowane
treści

‘Krytyczne’ nastawienie

IMMANUEL KANT

1724-1804

‘Krytyczne’ nastawienie

Samodzielność myślenia – odejście od gotowych
systemów

Odwaga – rezygnacja z powszechnie
przyjmowanych przekonań

© Jarosław Kucharski

Zasady myślenia samodzielnego

Prawa logiki jako zasady rozumowania:

Precyzyjne definicje

Wnioski wynikające z przesłanek

Wnioski wynikające z przesłanek

Możliwość weryfikacji przedstawianych tez

Siła argumentacyjna

Otwarte przedstawianie założeń

Umiejętności retoryczne

© Jarosław Kucharski

Przyczyny różnic w filozofii

Krytyczne nastawienie – poszukiwanie błędów w
argumentacji poprzedników.

Samodzielność myślenia – brak akceptacji
stworzonych systemów

stworzonych systemów

Różne zestawy przyjętych założeń.

© Jarosław Kucharski

Elementy critical thinking

Critical thinking – myślenie precyzyjne

Metoda myślenia filozoficznego

Główne cechy:

Główne cechy:

Sztuka stawiania pytań

Umiejętność konstruowania poprawnych argumentacji

Umiejętność wyszukiwania „słabych punktów”

Umiejętności retoryczne

© Jarosław Kucharski

Definicje

Definicja klasyczna

per genus proximum et differentia specifica
(przez rodzaj wyższy i różnicę gatunkową)

Składniki definicji:

Arystoteles

384-322 pne

Składniki definicji:

Definiendum – to co jest definiowane

Definiens – to co definiuje

Przykład:

Definicja to wypowiedź, za pomocą której określa się znaczenie danego
wyrażenia językowego.

© Jarosław Kucharski