Referat : ,,Charakter i rozwój myśli filozoficznej”

Na wstępie pragnę przybliżyć nam wszystkim skąd termin średniowiecze. Każy z nas wie, żę epoka ta jako czas jest nam bardzo odległym okresem w historii, lecz nie każdy pamięta skąd wywodzi się termin, mimo tego, że już od najmłodszych lat wgłębialiśmy się w jej dokładne losy na podstawie różnorodnych źródeł. Zatem Średniowiecze pochodzi z łacińskiego słowa ,,media aerum’’ oznacza ,,wiek średni’’. Nadanie nazwy miało miejsce w XV wieku przez papieża Giovanniego de Bussisjako. Chronologicznie na osi czasu epoka ta znajduje się miedzy starożytnościa a renesansem.

Średniowiecze w Europie trwało od V-XV w., natomiast w Polsce pojawiło się dopiero pięć lat póżniej również do wieku XV. Zauważamy, że charakteryzowała się najdłuższym przedziałem czasowym w dziejach kultury europejskiej.

Twórcami wieku średniego byli pisarze odrodzenia, którzy uważali, że epoka ta była czasem zacofania ludzkości, znacznie odbiegała od starożytnych, humanistycznych ideałow. Umowną datą, rozpoczęcia średniowiecza jest rok 529, w tym czasie Justynian I Wielki zamknął Akademię Platońską.

Przechodząc z kolei do charakteru filozofii średniowiecznej dowiadujemy się że podporządkowany był tematyce religijnej oraz dotyczył Boba. W odróżnieniu os starożytności, gdzie rzadzili filozofowie przedstawicielami w kolejnej epoce byli teologowie. Nowo powstałe określenie dla nowo utworzonej grupy ludzi zajmującej się badaniem natury boskiej oraz stosunkami jakie zachodzą pomiędzy istotą boską a ludżmi, konkretnie odnosi się do Boga, dlatego teologia bada po prostu Biblię, a dokładniej Objawienie, czyli Pismo Święte i Tradycja.

Ze względu na potrzeby chrześcijaństwa próbowano adaptować dorobek filozofii antycznej. Dlatego też pragnę przedstawić główne nurty wieku średniego.

Zaczynając od największego autorytetu średniowiecza do czasu pojawienia się św. Tomasza z Akwinu mam na myśli św. Augustyna Aureliusza. Był twórcą koncepcji Augustynizmu.

Augustyn Aureliusz (354-430) urodził się w małym mieście Tagasta w Afryce Północnej, jako szesnastolatek wyruszył na studia do Kartaginy. Później przyjechał do Rzymu i Mediolanu, a ostatnie lata spędził jako biskup Hipony, miasta w pobliżu Kartaginy. Początkowo był manichejczykiem (sekta religijna, typowa dla późnego antyku, jej członkowie głosili na wpół religijną, na wpół filozoficzną naukę o zbawieniu. Przyjmowali, że świat podzielony jest na dobro i zło, światłość i ciemność, ducha i materię. Duchem człowiek może wznieść się ponad świat materialny i przygotować podstawy do zbawienia duszy). Później skłonił się ku neoplatonizmowi (wszelkie istnienie ma boską naturę). Nie dostrzegał żadnych ostrych przeciwieństw między chrześcijaństwem a filozofia Platona. Np. twierdził, że zanim Bóg stworzył świat, idee istniały już w jego umyśle. Przypisał więc platońskie idee Bogu i w ten sposób uratował platońskie wieczne idee. Wykazał jednak, że dla ludzkiego rozumu istnieją granice poznania w kwestiach religijnych. Chrześcijaństwo to takie boskie misterium, do którego zbliżyć się możemy jedynie przez żarliwą wiarę. Jeśli jednak oddamy się Bogu, Bóg “oświeci” naszą duszę i wówczas będziemy mogli osiągnąć swoistą wiedzę nadprzyrodzoną Dokonał połączenia myśli Platona z założeniami chrześcijaństwa (dualizm platoński) uznając, że każda rzecz ma postać duchową - ideę i materialną - cień idei.
Człowiek w świecie posiada określone miejsce między bytami wyższymi (aniołem) a niższymi (zwierzętami). Świadomość swego nieokreślenia człowiek przypłacać miał poczuciem wewnętrznego rozdarcia, nieustannym konfliktem pomiędzy cielesnością a duchowością, pożądaniem dobra i zła jednocześnie. Najważniejsze założenia jego filozofii to:
· Bóg jest najwyższym dobrem, bytem, czyli absolutem, dlatego powinien być najważniejszym przedmiotem poznania;
· aby poznać Boga, trzeba najpierw poznać własną duszę, czyli “wejść do swego wnętrza, w którym mieszka prawda”
· nie rozum, ale wola jest bliższa wiary, zatem Boga można poznać bardziej przez wiarę niż przez rozum;
· świat Boga jest dobry, ale istnieje w nim zło, które nie jest tworem Boga, lecz dziełem “wolnych stworzeń (człowieka)”;
· istnieje absolutne dobro, absolutnego zła nie ma;
· człowiek czyni zło wtedy, gdy odwraca się od dobra, czyli od Boga, natomiast przez oddanie się Bogu dostępuje łaski i staje się dobry;
· konsekwencją Bożej dobroci jest zbawienie człowieka; szczęście można osiągnąć jedynie poprzez poznawanie prawdy oraz dążenie do Boga i zespolenie się z nim.

Kolejnym przedstawicielem filozofii średniowiecza jest
Tomasz z Akwinu(1225 - 1274) teolog, twórca Tomizmu, pragnął wybudować pomost między filozofia Arystotelesa a teologią chrześcijańską (“schrystianizował” Arystotelesa). Uznał, że pomiędzy filozofią - rozumem, a chrześcijaństwem - objawieniem nie ma sprzeczności. Kładł nacisk na problemy etyki, która stabilizowała ludzkie życie w społeczności ziemskiej i normowała je wskazaniami cnót, głównie roztropności, miarkującej pragnienie sławy i pożądań cielesnych. Służyło to hierarchicznemu, stanowemu społeczeństwu średniowiecza. Naruszenie układu ról społecznych zespolonych harmonijnym współdziałaniem zapewniającym rozumny ład świta uważano za grzech przeciw prawom boskim.
Św. Franciszek z Asyżu (1182-1226)jest kolejnym twórcą teorii zwanej z jego imienia Franciszkanizmem. W młodości skłony był do zabawy i hulaszczego trybu życia, brał udział w wojnie Asyżu z Perugia i rok spędził w niewoli. Popadł w chorobę, która skłoniła go do refleksji nad sensem i celem życia Po nieudanym zaciągu do wojska papieża Innocentego Iii szukał samotności i znalazł ją w otoczeniu natury. Przebrany za żebraka poznał życie biednych i chorych. Znieważony przez ojca, który nie chciał pogodzić się z trybem życia syna, zerwał z rodziną i wyrzekł się majątku Założył zakon i ułożył dla niego w 1221 regułę. W 1224 otrzymał od Boga stygmaty. Już po śmierci, w 1228 papież Grzegorz IX kanonizował go. Postawą i życiem zapoczątkował nurt odnowy moralnej w czasach sporów i wojen, głodu i zarazy. Niemały wpływ na jego życie wywarła filozofia św. Augustyna i mistycyzm. Zapoczątkował wielki ruch odnowy w świecie pełnym okrucieństwa. Stworzył program wiary radosnej, prostej, płynącej z wszechogarniającej miłości do ziemi i stworzenia, miłości przepełnionej ewangeliczna zasadą miłosierdzia, ubóstwa i braterstwa. Głosił ideę wszechogarniającej miłości do świata i wszelkiego stworzenia bożego Zrezygnował z dziedzictwa, rozdał pieniądze, stworzył wędrowny zakon. Był przeciwnikiem ascetyzmu umartwiającego ciało, głosił kazania do ryb i ptaków. Stworzył wiarę radosną, prosta, pełna harmonii wewnętrznej i miłości do przyrody Jego czyny ukazane są w “Kwiatkach św Franciszka”.
Ideały głoszone przez św. Franciszka:
· życie ludzkie nie musi być ustawicznym, bolesnym oczekiwaniem na śmierć, ale może być również afirmacją tego, co rodzi się z miłości i dobroci serca;
· sens ludzkiego istnienia tkwi w czynnej miłości braterskiej oraz w chwaleniu boskiego Stwórcy i Ojca jako jedynego dobra;
· człowiek cierpię radość z obcowania z przyrodą oraz z miłości do Boga i wszelkiego stworzenia;
· ubóstwo jest wyrazem miłości do bliźniego, miłość zaś prowadzi do radości i doskonałości wewnętrznej, a doskonałość wewnętrzna prowadzi do świętości;
· ubóstwo uczy pokory i współczucia innym;
· ostatecznym szczęściem człowieka jest śmierć.
Św. Anzelm (1033 - 1109) - główny przedstawiciel scholastyki, który nawiązywał do poglądów św. Augustyna i głosił pogląd, że “chrześcijanin powinien przez wiarę dojść do zrozumienia, a nie przez zrozumienie do wiary”.
św. Bernard z Clairvaux (zm. 1274)
wybitny przedstawiciel mistyki, uznany za przywódcę duchowego Kościoła XII wieku. Wysuwał ideały miłości, życia w pokorze, żarliwości uczuć religijnych. Jego poglądy wpłynęły w wielkim stopniu na piśmiennictwo religijne średniowiecza. Głosił, iż poznanie prawd wiary dokonuje się nie poprzez rozumowanie, ale kompletację i bogate życie wewnętrzne. “Wiedza dla wiedzy jest haniebną ciekawością”.
św. Bonawentura (1221-74) - franciszkanin, największy w Europie mistyk, wyznawca kierunku, w którym do prawd wiary dochodzi się drogą kontemplacji, rozmyślania.

Tak, więc widzimy jak odmienną epoką było średniowiecze. Wszystko krążyło wokół teocentryzmu, gdzie podstawową jednostka w centrum zainteresowania był Bóg i wszystko co od niego pochodziło. Mam nadzieję, że sprostałam zadaniu i przybliżyłam średniowieczną filozofię jak najlepiej.

Dziękuję.