

Analizował problem szczęścia i
wolności człowieka oraz jego
naturalnych uprawnień



Do najważniejszych źródeł zagrożeń
tych wartości zaliczył: naruszenie
„ładu” ustanowionego w świecie i
ludziach oraz nieprzestrzeganie zasad
sprawiedliwości, norm moralnych i
prawnych



Uważał, że usunąć te zagrożenia może
jedynie dobrze urządzone państwo



Wiązał szczęśliwe życie z kształtowaniem
cnót duchowych, cielesnych, z
działalnością „doskonałego państwa”;



Wiązał sprawę bezpieczeństwa człowieka
z odpowiednim stanem gospodarki,
kultury, instytucji publicznych;



Podkreślał rolę wychowania w
uświadomieniu ludziom istoty
sprawiedliwości, wolności i prawa;



powrót do życia zgodnego z naturą, z ogólną

harmonią świata,



Nawiązywał do poglądów stoików

głoszących tezę, że uniwersalne prawa

panujące we wszechświecie implikują

harmonijne stosunki między jednostkami,

grupami społ., państwami.



EPIKUR

wprowadził do rozważań nad

człowiekiem nowy element- „ spokój

wewnętrzny”. Poszukiwał gwarancji

bezpieczeństwa i szczęścia nie tylko w

otoczeniu ale w samym człowieku.



Dążenie do stworzenia sprawiedliwego ustroju

zdolnego zagwarantować ludziom ich

uprawnienia, pokój i bezpieczeństwo;



Można być bezpiecznym i szczęśliwym tylko w

„państwie szczęśliwym”;



Państwo powinno być bogate, silne i powinno

kierować się zasadami sprawiedliwości i

moralności:



„nie szkodzić drugiemu, chyba, że się dozna

krzywdy”



„służyć powszechnej korzyści”



Filozofia chrześcijańska wysunęła ideał
wspólnoty skupionej wokół wartości
najwyższych, ideał solidarności i świadomego
uczestnictwa w doskonaleniu tej wspólnoty;



Św. Augustyn kładł nacisk na wartości
eschatologiczne.



Starał się wprowadzić ideę jednolitego
systemu praw rządzących światem
stworzonym przez Boga;



Twierdził, że przestrzeganie praw i
ustalonej hierarchii bytów (w tym
człowieka) zapewni ład i porządek w
całym świecie;



W tym ujęciu prawa człowieka miały sens
wtedy, gdy były zgodne z prawem Bożym.

RENESANS:



Mikołaj Machiavelli



Tomasz Morus

(„Utopia”)



Jan Bodin



Franciszek Bacon

(„Nowa Atlantyda”)



Tomasz Campanella

(„Państwo słońca”)



Hugo Grocjusz



Stanisław Orzechowski



Andrzej Frycz
Modrzewski

OŚWIECENIE:



Baruch Spinoza



John Locke



Georg Berkeley



Dawid Hume



Franciszek Maria
Arouet



Jan Jakub Rousseau



Klaudiusz Helwecjusz



Immanuel Kant



Wilhelm Fryderyk
Hegel



Człowiek z natury obdarzony jest energią i
wolą działania,



właściwości te może w pełni zrealizować tylko
w ramach państwa opartego na znajomości
dążeń i praw człowieka oraz zasad i
„instrumentów” panowania.



Zadanie to jest możliwe do zrealizowania w
państwie mającym „dobre prawo i dobre
wojsko”, dobry stan gospodarki i sprawiedliwe
stosunki wewnętrzne.



Poznawanie praw natury, spraw ludzkich i
boskich pozwoli na lepsze poznanie natury
człowieka i jego potrzeb, racjonalne urządzenie
państwa i mądre kierowanie nim w celu
realizacji tych potrzeb, w tym prawa do życia i
bezpieczeństwa;



Mówił o takich prawach i wolnościach jak:
nienaruszalność własności prywatnej, wolność
handlu, wolność podatkowa, wolność wyznania
i ochrona „praw nabytych”, które to prawa i
wolności zapewnić może tylko wspólnota
(państwo) oparta o „prawa naturalne i prawa
boskie.”



„stan natury to stan powszechnej wrogości”



Każdy człowiek z natury jest egoistą, nie liczy
się z prawami innych ludzi;



Twierdził, że ta sama natura wyposażyła
człowieka w uczucia i rozum, dzięki którym
możliwe stało się przejście do „stanu
społeczeństwa”, stanu gwarantującego
bezpieczeństwo i harmonię, realizację wielu
praw człowieka przy poszanowaniu praw
innych ludzi.



Wyróżnił obok prawa boskiego prawo ludzkie,
a w nim- prawo stanowione i prawo natury;



Zakładał, że prawo natury jest jedno zawsze i
dla wszystkich, wynika bowiem z samej natury
ludzkiej, która zawsze jest ta sama



Źródłem władzy jest umowa społeczna na
mocy której panujący ma czuwać nad
realizacją przysługujących poddanym praw, w
tym prawa do bezpieczeństwa i dostatniego
życia.



Stan natury to stan, w którym pokój był
pierwszym naturalnym prawem.



Wojnie mogą zapobiec tylko dobre prawa
regulujące stosunki między ludźmi i
narodami w myśl zasady:

(…) w czasie pokoju rozmaite narody

powinny sobie świadczyć najwięcej dobra, a
w czasie wojny najmniej zła jak można bez
szkody dla swoich zasadniczych interesów.



Człowiekowi z natury przysługują prawa do
własności, równości i wolności;



Własność prywatna jest prawem naturalnym,
wcześniejszym od państwa, które powołano dla
jego ochrony;

• Własność prywatna jest podstawą dobrze
zorganizowanego społeczeństwa;

• Ochrona praw własności jest podstawowym
obowiązkiem władzy, państwa;;

• Doskonałość moralna polega nie tylko na
zapewnieniu przyjemności i korzyści samemu
sobie, ale i na osiągnięciu tego, co pożyteczne
dla nas i dla innych.



Nierówności między ludźmi nie da się
wyeliminować tak długo, jak długo trwać będzie
walka o byt;



Twierdzenie o nierówności ludzi jest prawdą,
gdy ma się na myśli równe prawa do wolności,
swobodnego rozporządzania majątkiem, do
obrony przez prawo;



Dzięki sile rozumu nie tylko poznamy świat ale
potrafimy złagodzić występujące w nim
nierówności, cierpienia, ciemnotę i
nietolerancję.



Krytykował kulturę i cywilizację współczesną,

która pozbawiała ludzi równości i wolności;



Cywilizacja i kultura powinna odpowiadać

naturalnemu rozwojowi i potrzebom

współczesnego człowieka;



Równość i niezależność jednostkom może

przywrócić tylko takie społeczeństwo, w którym

panują dobre prawa i moralność, w którym jedni

szanują prawa innych i są zjednoczeni w dążeniu

do wspólnego dobra;

Człowiek będzie szczęśliwy i bezpieczny, jeśli:



będzie żył w sprawiedliwym społeczeństwie i
będzie posiadał własność zapewniającą mu
dobrobyt;



pracując (pojawia się prawo do pracy) utrzyma
siebie i swoją rodzinę;



respektowane będą jego naturalne prawa.



Człowiek jest podmiotem w procesie
poznania;



Człowiek jest istotą moralną, a moralność
związana jest z wolnością i autonomią, które
wynoszą człowieka ponad przyrodę;



Kant wysunął ideę społeczeństwa
obywatelskiego, powstałego w drodze umowy
społecznej;



Podkreślał, że ustrój obywatelski w każdym
państwie powinien być republikański



Odrzucił ideę „umowy społecznej”,
wedle której państwo powstało z woli
jednostek po to, by zaspokajać ich
potrzeby;



Uważał, że jednostka i państwo to
jedność warunkująca realizację wielu
wartości, praw i wolności ludzi.



Uważał, że światem rządzi Rozum;



Wolność powinna być konstruktywna;



Wolność powinna być rozumna



Wolność rozumna czyli świadomość
moralna może zaistnieć wtedy, gdy
;ludzie zrozumieją, że zasady ich
postępowania zgodne są z nakazami
rozumu, z zasadami ogólnymi
uznawanymi przez innych ludzi.



Zbudowanie nowego ładu społecznego;



Jego filozofia miała przyczynić się do
racjonalizacji działań ludzkich, prawa i
moralności, do rozkwitu nauk pozytywnych i
kultury materialnej;



Egoizm miał ustąpić miejsca altruizmowi,
miłości i przyjaźni wszystkich ludzi,
wartościom opartym na jedności
intelektualnej,na prawdziwej wiedzy o
świecie przyrody i społeczeństwie ludzkim,
na przestrzeganiu dobrych praw

W walce o podmiotowość człowieka, o jego

wolność i autonomię brali udział
reprezentanci filozofii egzystencjalnej:

Kierkegaard, Marcin Heidegger, Karl

Jaspers,

Gabriel Marcel.

Problem praw i wolności człowieka nie był

również obcy reprezentantom filozofii
fenomenologicznej:

Edmund Husserl, Max

Scheler,

A także przedstawicielom strukturalizmu,

m.in.

Claudowi Levi Strausowi.

Wśród myślicieli, którzy podjęli próbę

wyjaśnienia miejsca i roli człowieka w

świecie, w tym należnych mu praw i

wolności należy wymienić

reprezentantów „Szkoły

Frankfurckiej”:



Maks Horkheimer



Theodor Adoro



Herbert Marcuse



Erich Fromm

LITERATURA:

Red. Ryszard Rosa, Prawa i wolności człowieka w
edukacji, Siedlce 2001, s.5-22.