JAK POWSTAJĄ LUDZKIE

POSTAWY ?

1

Istnieje wiele definicji postawy: według G.W. Allporta

termin postawa został po raz pierwszy użyty przez filozofów

Spencera i Baina, którzy przez postawę rozumieli psychiczny

stan gotowości do słuchania, uczenia się czegoś, stan który jest

warunkiem przyswojenia sobie prawdziwej wiedzy. F. Znaniecki

i W.J. Thomas poprzez termin postawa rozumieli stan umysłu

jednostki wobec pewnych wartości o społecznym charakterze.

W.M. Fuson przez postawę rozumie prawdopodobieństwo

wystąpienia w danej sytuacji określonego zachowania. Według

D. Droba postawa to psychologiczna dyspozycja jednostki do

działania w określony sposób wobec pewnych przedmiotów. L.L.

Thurstone przez postawę rozumie stopień natężenia

pozytywnego lub negatywnego uczucia związanego z jakimś

przedmiotem. H.A. Murray i C.D. Morgan ujmują postawę jako

trwałą dyspozycję charakteryzującą się konsekwentnym

występowaniem tego samego uczucia wobec pewnej całości.

S.A. Asch uważa, że postawa jest organizacją doświadczeń i

danych dotyczących jakiegoś przedmiotu. M.J. Rosenberg przez

postawę rozumie strukturę złożoną z elementów poznawczych

(ze zbioru przekonań dotyczących możliwości realizowania

pewnych wartości przez przedmiot postawy). D. Krech i R.S.

Crutchfield wskazuje, że postawa jest „trwałą organizacją

procesów motywacyjnych, emocjonalnych i spostrzeżeniowych,

a także innych procesów poznawczych, odnoszącą się do

jakiegoś aspektu świata otaczającego jednostkę”. M.B. Smith

przez postawę rozumie strukturę złożoną z elementów

poznawczych, które składają się na zasób informacji o

2

przedmiocie postawy, z elementów afektywnych, mających

określony kierunek i siłę oraz z indywidualnego działania

nosiciela postawy wobec jej przedmiotu. S. Nowak, M. Marody i

T. Mądrzycki stoją na stanowisku, że postawa odnosi się do

określonego przedmiotu i składa się z elementów poznawczych,

emocjonalno-oceniających i z elementów behawiorystycznych

(dyspozycji do zachowania się) wobec przedmiotu czy klasy

przedmiotów. Według S. Mika postawa to względnie trwała

struktura (lub dyspozycja do pojawiania się takiej struktury)

procesów poznawczych, emocjonalnych i tendencji do

zachowań, w której wyraża się określony stosunek wobec

danego przedmiotu.

Elementy postawy to:

1)

zachowanie – tendencja do zachowania

2) uczucia, emocje

3) procesy poznawcze

Z postawą mamy do czynienia:

- raz gdy jest pewien aktualny stan wywołany przez

obecność przedmiotu postawy

- drugi raz, gdy jest to dyspozycja do systematycznego

pojawiania się tych samych stanów.

Istnieje wiele teorii kształtowania i zmian postaw.

Większość z nich nawiązuje do określonych teorii

psychologicznych.

3

Zgodnie z koncepcjami wywodzącymi się z teorii

poznawczych, kształtowanie i zmiana postawy polega na

przekazywaniu informacji dotyczących przedmiotu postawy, na

oddziaływaniu na uczucia lub na prowadzeniu do zmian w

zachowaniu. Każda taka zmiana wywołuje odpowiednie zmiany

w innych elementach postawy.

Postawa ma dwa wymiary: siłę i znak

0

znak

- +

silne średnio

silne

słab

e

słab

e

średnio

silne

siln

e

siła

Znak postawy jest jednym z podstawowych wymiarów

klasyfikowania postawy. Wyróżniamy trzy znaki postaw:

dodatni, ujemny i zerowy. Znak + (plus) wskazuje na postawę

przychylną do przedmiotu postawy, znak – (minus) na

nieprzychylną postawę do przedmiotu, a znak „0” (zero) ma

brak zdecydowania w tym zakresie.

4

W elementach postawy jeśli chodzi o procesy poznawcze,

(przekonania) to dodatni znak postawy ujawnia się, gdy

przedmiot postawy jest wartościowany dodatnio.

Znak ujemy postawy będzie wyrażał się w negatywnych

ocenach wartościowania przedmiotu postawy.

Postawa o znaku zero nie wyraża żadnych uczuć ani

sądów.

W przypadku emocji znak „+” postawy przejawia się

pojawieniem uczuć pozytywnych do przedmiotu postawy. Znak

„-” postawy przejawia się w negatywnych uczuciach w stosunku

do jej przedmiotu

Siła postawy znajduje wyraz we wszystkich trzech

składnikach postawy. W przypadku postaw silnych znajdzie to

odzwierciedlenie w silnym wartościowaniu pozytywnej oceny

przedmiotu postawy lub zdecydowanym potępieniu przedmiotu

postawy.

Przy kształtowaniu lub zmianie postawy możemy mieć do

czynienia z trzema sytuacjami:

1) Sytuacja, w której brak było jakiejkolwiek postawy wobec

danego przedmiotu i próbuje się ukształtować jakąś

postawę. Tego rodzaju sytuacje występują najczęściej we

wczesnym okresie socjalizacji człowieka, kiedy tworzą się

postawy wobec bardzo wielu przedmiotów.

5

2) Sytuacja, w której zmiana postawy polega na zmianie jej

siły bez zmiany znaku. Sytuacji takiej odpowiadają cztery

możliwości:

- może zmienić się silna postawa negatywna na słabą

postawę negatywną

- może zmienić się słaba postawa negatywna na silną

postawę negatywną

- może zmienić się słaba postawa pozytywna na silną

postawę pozytywną

- może zmienić się silna postawa pozytywna na słabą

postawę pozytywną

3) Sytuacja, w której zmiana postawy może polegać na

zmianie jej znaku. Sytuacji takiej odpowiadają

następujące możliwości:

- zmiana znaku dodatniego na znak 0

- zmiana znaku ujemnego na znak 0

- zmiana znaku ujemnego na znak dodatni

- zmiana znaku dodatniego na znak ujemny

- zmiana znaku 0 na znak dodatni

- zmiana znaku 0 na znak ujemny

Kształtowanie postaw oraz zmiany w nich dokonują się pod

wpływem całego szeregu czynników społecznych. Wpływ

czynników społecznych na zmiany postaw można badać na

różnym poziomie ogólności:

- w badaniach opinii publicznej bada się

niejednokrotnie, w jaki sposób zmieniają się ludzkie

6

postawy w zależności od zaistnienia pewnych

wydarzeń, zwykle wydarzeń o charakterze

społecznym

- w badaniach porównawczych (międzykulturowych)

ujawnia się zwykle różnice w postawach ludzi

żyjących w różnych kulturach

- w podejściu eksperymentalnym (w którym w sposób

kontrolowany przez badacza) staramy się stwierdzić

jak dany czynnik (czynniki) wpływają na proces

kształtowania się czy zmian postaw

Schemat kształtowania się postaw.

NADAWCA PRZEKAZ TREŚCI KANAŁ

ODBIORCA EFEKT POSTAWA

Schemat kształtowania się postaw składa się z czterech

elementów, których różne cechy mają wpływ na procesy

kształtowania się postaw i na proces ich zmian. Jest to schemat

uproszczony i niepełny.

Nadawca to rodzice, grupy rówieśnicze, nauczyciele, środki

masowego przekazu. Każdy z tych nadawców w jakimś stopniu

może wpływać na postawy odbiorców. Zasadniczą rolę w

kształtowaniu postaw odgrywają rodzice (szczególnie w okresie

dzieciństwa). Postawy rodziców i stosowane przez nich środki

wychowawcze wpływają na ukształtowanie się określonych

7

postaw u dzieci co powoduje, że niejednokrotnie postawy dzieci

są podobne do postaw rodziców. Duża zależność dziecka od

rodziców stanowi łatwość kształtowania tych postaw i ich

trwałość. Cechy nadawcy w znacznym stopniu wpływają na

skuteczność jego oddziaływania na odbiorcę.

Przekaz (treść) – produkuje go nadawca, za jego pomocą

chce wpłynąć na ukształtowanie u odbiorcy danej postawy już

istniejącej u niego. Cechy przekazu wpływają na przebieg

procesu zmian i kształtowania postaw. Przekaz w zależności od

zawartych w nim treści może mieć charakter racjonalny lub

emocjonalny, może być jednostronny lub dwustronny, może

propagować postawy mniej lub bardziej rozbieżne z postawami

odbiorcy.

Kanał – narzędzie, za pomocą którego przesyłany jest

przekaz. Takim narzędziem może być np.: słowo drukowane,

słowo mówione, obraz w telewizji.

Ostatecznym efektem oddziaływania nadawcy jest

ukształtowanie się określonych postaw u odbiorcy. Na to

ukształtowanie wpływają cechy wszystkich czterech elementów

tego schematu. To czy ukształtują się postawy pożądane będzie

zależało od postawy nadawcy, od cech nadawcy, cech przekazu,

kanału jak i cech odbiorcy.

Postawy mogą się kształtować pod wpływem

bezpośrednich kontaktów z przedmiotem postawy, bądź pod

wpływem wielu różnych nadawców (rodziców, grup

rówieśniczych, nauczycieli, środków masowego przekazu).

8

Rodzice jako nadawcy mają znaczny wpływ na

kształtowanie się postaw własnych dzieci. Postawy

ukształtowane przez rodziców w dzieciństwie są postawami

trwałymi, które bardzo trudno się zmieniają.

Istotny wpływ na kształtowanie się postaw mają grupy

rówieśnicze. Grupa rówieśnicza jest bowiem ważnym nadawcą

wpływającym na kształtowanie się postaw jej członków. Jednym

z powodów wpływu grupy rówieśniczej na postawę jest

pragnienie identyfikowania się z tą grupą. Jednak w

dzisiejszych czasach największy wpływ na kształtowanie postaw

mają środki masowego przekazu, a przede wszystkim reklama.

Reklama stanowi obecnie pejzaż codziennego życia miliardów

ludzi. Jednostka nie ma wpływu na jej treść, jest jedynie

biernym odbiorcą, podmiotem oddziaływania.

Bardzo znaczący wpływ na powstawanie ludzkich postaw

ma także kształcenie, jako proces nabywania przez człowieka

wiadomości, przekonań i postaw na podstawie codziennego

doświadczenia poprzez wpływ różnych czynników

wychowawczych lub środków masowego oddziaływania.

Literatura:

1) Mika S. Psychologia społeczna

2) Aronson E. Człowiek istota społeczna

9

3) Zimbardo R. Psychologia i życie

10