Propozycje odpowiedzi
na pytania z dzia

łu

Ćwiczymy

czytanie ze zrozumieniem

podr

ęcznika Aleksandra

Nawareckiego i Doroty Siwickiej

Przesz

łość to dziś

, kl. II, cz. I

*

Mircea Eliade, [

Duch, który przeczy] (s. 20)

_

1. Mefistofeles jest, zdaniem Eliadego,

„ojcem wszelkich przeszkód”, ponieważ

ka

że człowiekowi zatrzymać się w dążeniu do celu, utrudnia działanie.

_

2. Dzia

łania Mefistofelesa prowadzą do bezruchu, do śmierci za życia i do

pot

ępienia.

_

3.

„Duch negacji”

_

4. odpowied

ź c)

Jaros

ław Marek Rymkiewicz, Dlaczego romantycy umierali

m

łodo? (s. 33)

_

1. odpowied

ź c)

_

2. Fakt,

że romantycy umierali młodo, można wytłumaczyć po pierwsze

z

łymi warunkami higienicznymi i szerzącymi się w tym czasie chorobami zakaźnymi.

Po drugie, romantycy cz

ęsto narażali się na niebezpieczeństwa i szybko

wyczerpywali si

ły witalne.

_

3. Romantyczny styl

życia polegał na poszukiwaniu intensywnych przeżyć

i podejmowaniu odwa

żnych wyzwań, jak zdobywanie szczytów, spiskowanie,

walka zbrojna.

_

4. Romantyczny styl

życia, zdaniem autora, był wyrazem żądzy poznania

wszystkiego i zaznania wszystkiego.

Maria Janion, [Wyzwolenie wyobra

źni] (s. 47)

_

1. Romantycy odkryli rzeczywisto

ść wewnętrzną, czyli podświadomość.

_

2.

„bezczelność”, „bezceremonialność”, „chorobliwa (wyobraźnia)”

_

3. Tworzywem sztuki romantycznej by

ły sny i twory wyobraźni.

_

4. Współczesne kino – podobnie jak sztuka romantyzmu – czerpie

z pod

świadomości.

Marta Piwi

ńska, Bunt zakochanych (s. 60)

_

1. Zakochany jest wolny, poniewa

ż miłość pozwala mu spojrzeć na świat

subiektywnie, tak jak dyktuj

ą mu uczucia, bez liczenia się ze zdaniem innych

ludzi.

_

2. Wyra

żenie „społeczne okulary” oznacza powszechnie przyjęte poglądy,

zapatrywania itd., które wpływają na sposób, w jaki jednostka widzi świat.

_

3. odpowied

ź a)

1

_

4. Mi

łość ustawia jednostkę w opozycji do zbiorowości. Uświadamia ona sobie

sw

ą odmienność od otoczenia i czuje się w nim obco. Otoczenie nie toleruje inaczej

my

ślącej jednostki. Nakłania zakochanego do opamiętania się lub go odrzuca.

_

5. Sformu

łowanie oznacza, że miłość prowadzi do poznania – zakochany

odkrywa, czym jest

świat i czym jest jednostka.

Stefania Skwarczy

ńska, [Jak poeci romantyczni widzieli

kolory?] (s. 78)

_

1. Przymiotnik

„niebieski” dla romantyków nie oznaczał wartości kolorystycznej,

lecz zwi

ązek z niebem, „błękitny” zaś był nazwą koloru odpowiadającą

znaczeniem dzisiejszemu niebieskiemu.

_

2. Nazwy kolorów mogą być utworzone od nazw rzeczy, które mają dany

kolor, oraz od nazw materia

łów, z których rzeczy są wykonane.

_

3. W obu przypadkach widzenie koloru wi

ązało się ściśle z etymologią wyrazów,

które je określały (granatowy był kolorem owocu granatu, a brązowy
kolorem rzeczy wykonanych z br

ązu).

_

4. Różnice w pojmowaniu kolorów mogą być przyczyną niezrozumienia

intencji autorów romantycznych, błędów i nieporozumień interpretacyjnych. Te
same kolory bywaj

ą w różnych epokach różnie nazywane i odbierane, np. określenie

„majowy”, przez nas odbierane jako metaforyczne, dla Mickiewicza było
zwyk

łą nazwą koloru zielonego

2

.

Gaston Bachelard, Marzenie i kosmos (s. 79

–80)

_

1. odpowied

ź b)

_

2. Spokojna woda jest obrazem trwania; czas przestaje istnie

ć; widok wody

łączy chwilę obecną ze wspomnieniem (przeszłością) – odpowiedzi wariantowe.

_

3. Czasownik

„medytować” użyty w trzecim akapicie oznacza kontakt duszy

ze

światem, stan połączenia ich w całość.

_

4. Marzyciel widzi w lustrze wody odbicie w

łasnej duszy.

_

5. Wyobra

żenie wody

_

pozwala odda

ć się marzeniom;

_

zatrzymuje czas, pozwala cofn

ąć się we wspomnienia;

_

ukazuje odbicie duszy; dzi

ęki niemu człowiek zagłębia się w siebie;

_

znosi przeciwno

ści i dozwala na kontakt z całym światem.

_

6. Metafora

„okiem swoich jezior ziemia spogląda w niebo” oznacza, że wyobrażenie

o wodzie otwiera cz

łowiekowi perspektywę na kosmos, wieczność. Niebo

odbite w lustrze wody jest obrazem nieba zamkni

ętego w duszy. (ew.: Dzięki

wyobra

żeniu wody człowiek uświadamia sobie istotne, uniwersalne prawdy).

Ryszard Przybylski, [Ubranie jako tekst] (s. 92

–93)

_

1. Sformu

łowanie „kamizelka i rękawiczki były metonimią dandysa” oznacza,

że dandysa utożsamiano z kamizelką i rękawiczkami. (Słowa „kamizelka”
lub

„rękawiczki” zastępowały słowo „dandys”).

_

2. Autor z ironi

ą odnosi się do postawy dandysów (pejoratywne określa

ich mianem

„tego plemienia”; ironiczny jest też zwrot: „z lubością prezentował”).

O gentlemenach wyra

ża się natomiast pozytywnie („wytworny gentlemen)

_

3. Chopin, aby odróżnić się od dandysów, odpowiednio dobierał deseń kamizelki

i kolor r

ękawiczek, starając się, aby były inne niż preferowane przez

dandysów.

_

4. odpowied

ź b)

_

5. Strój był w intencji kompozytora znakiem przynależności do wyższych

sfer Pary

ża, miał budzić podziw i szacunek.

_

6. odpowied

ź a)

_

7. Autor chcia

ł podkreślić, że Chopin musiał wszelkimi środkami zabiegać

o pozycj

ę towarzyską i że strój odgrywał w tych zabiegach ważną rolę.

Andrzej Kijowski, O dobrym Naczelniku i niez

łomnym

Rycerzu (s. 118

–119)

_

1. Przekszta

łcenie krypt królewskich w panteon oznacza, że stały się one

miejscem pochówku osób szczególnie zasłużonych dla narodu.

_

2. Przez sformu

łowanie „kult bohaterów stawał się instytucją” należy rozumieć,

że przybrał on oficjalne formy.

_

3. Wydarzenia z

życia księcia Józefa Poniatowskiego i Tadeusza Kościuszki

wi

ązały się z ostatnimi latami Rzeczypospolitej i bohaterskim okresem napoleońskim.

Przypomina

ły świetne chwile: ogłoszenie Konstytucji 3 maja, przysięgę

Ko

ściuszki i Racławice, oraz nadzieje pokładane w Napoleonie. Wzbudzały wielkie

emocje: dumy z osi

ągnięć i zwycięstw oraz żalu z powodu narodowych klęsk.

_

4. Przejawy kultu Ko

ściuszki i księcia Poniatowskiego to sprowadzenie ich

zw

łok do krypt królewskich na Wawelu oraz powszechność ich wizerunków.

_

5. Fragment czwartego akapitu od s

łów: „Rewolucja francuska...” do: „Emocje

te szuka

ły sobie byle jakich ujść...”.

_

6. Mitotwórstwo nie liczyło się z faktami: dowolnie je przekształcano, dostosowując

do wyobra

żeń.

Zbigniew Raszewski, Poeci romantyczni i teatr
(s. 141

–142)

_

1. Twórcy dramatów romantycznych mieli wątpliwości, czy ich sztuki powinny

by

ć w ogóle wystawiane w teatrze. Obawiali się bowiem, że dramaty,

w których króluje nieskrępowana wyobraźnia, zostaną zniszczone przez rutynę
i brutalno

ść panujące w ówczesnym teatrze.

_

2. Reakcj

ą dramatopisarzy na rutynę teatru była obawa przed wystawianiem

sztuk w teatrze oraz wprowadzanie do utworów akcentów szyderstwa wobec
panuj

ących stosunków.

_

3. W okresie romantyzmu z jednej strony tworzono widowiska, którymi

pasjonowali si

ę ludzie wszystkich środowisk i które oglądały tłumy. Z drugiej

strony powstawa

ły dramaty nieprzeznaczone na scenę – te jako widowiska istniały

jedynie w wyobra

źni tworców i czytelników.

_

4. Teatr polski

– podobnie jak teatr europejski – cechuje się dwoistością: z jednej

strony dzia

łają teatry, z drugiej zaś – powstają sztuki nieprzeznaczone na scenę.

W Polsce to drugie zjawisko jest szczególnie nasilone. Dramaty pisane przez znakomitych

poetów są niemożliwe do wystawienia z powodu trudności technicznych.

_

5. Obydwa wyra

żenia: „spektakl w fotelu” i „teatr napowietrzny” łączy idea

widowiska, które powstaje w wyobraźni pisarza i czytelnika.

Alina Kowalczykowa, Polska prahistoria
(s. 142

–143)

_

1. odpowied

ź a)

_

2. Nazwa jeziora i imi

ę władcy wskazują na to, że akcja dzieje się w polskich

dziejach bajecznych. Jednak S

łowackiemu nie chodziło o rekonstrukcję legendy,

dlatego nieco zmieni

ł imię władcy.

_

3. odpowied

ź a)

_

4.

„Poetyka anachronizmu”

_

zapobiega traktowaniu dramatu jako obrazu konkretnej epoki,

_

pozwala mówić o współczesności,

_

pozwala formu

łować myśli na temat charakteru dziejów.

_

5. Dzieje prehistoryczne nie różnią się od współczesności, jeśli wziąć pod

uwag

ę charakter dziejów i namiętności ludzkie.

Klasa II

5

Jerzy Jedlicki, [Rz

ąd dusz i pospolitość życia]

(s. 160

–161)

_

1. Metafora

„polska kopuła symboliczna” oznacza zespół polskich symboli

narodowych

– to, co dla narodu było najwyższą, najświętszą wartością.

_

2. Dawne polskie symbole narodowe by

ły związane z tradycjami stanu rycerskiego

i szlacheckiej rzeczypospolitej z o

bieralnym królem. Symbole te uległy

dewaluacji po tym, jak ostatni król abdykował, szlachta nie potrafiła obronić
ojczyzny, a Polska przesta

ła istnieć na mapie.

_

3. Czasy tu

ż po rozbiorach zostały określone mianem „żyznego okresu”,

poniewa

ż wówczas stworzono narodowe symbole i legendy, które pozwoliły narodowi

przetrwa

ć okres zaborów i pozostały żywe do naszych czasów.

_

4. Paradoksem jest

_

kult Konstytucji 3 maja, która nie zdążyła wejść w życie;

_

kult Tadeusza Ko

ściuszki, który był naczelnikiem przegranego powstania;

_

legenda Napoleona, dla którego tysiące Polaków poniosły daremną ofiarę.

_

5. Poezja po kongresie wiede

ńskim odgrywała rolę moralnego autorytetu,

który umacniał naród w poczuciu tożsamości i woli przetrwania. Poeci byli wieszczami,
czyli n

arodowymi prorokami, przywódcami narodu, pokrzepiali obietnicą

wyzwolenia, a tak

że udzielali napomnień.

_

6. Filozofia narodowa mia

ła za zadanie nadać sens wysiłkowi, który na co

dzie

ń podejmowano w kraju pod zaborami.

_

7. Termin

„praca organiczna” oznacza pracę gospodarczą i kulturalną, która

poprzez wzrost poziomu o

światy i wzmocnienie ekonomiczne narodu ma być

drog

ą do niepodległości.

Mieczys

ław Tomaszewski, [Kompozytor i słowo]

(s. 172

–173)

_

1. Poezja i muzyka pe

łnią odmienne funkcje. Połączenie poezji i muzyki

pot

ęguje ich oddziaływanie.

_

2. Szczególna właściwość pieśni polega na tym, że tekst poetycki zyskuje

dzi

ęki muzyce większą moc oddziaływania i trwałość.

_

3. odpowied

ź a)

_

4. Kompozytor, zdaniem romantyków, ma za zadanie uchwycić i wiernie

przekaza

ć sens utworu poetyckiego, a także dopowiedzieć to, czego nie potrafią

wyrazi

ć słowa.