Propozycje odpowiedzi
na pytania z dzia

łu

Ćwiczymy

czytanie ze zrozumieniem

podr

ęcznika Ewy Paczoskiej

Przesz

łość to dziś

dla klasy II

liceum i technikum, cz. II

Jerzy W. Borejsza, Noc postyczniowa (s. 21

–22)

_

1. Wed

ług Adolfa Dygasińskiego, troszczenie się o byt materialny (bogacenie

si

ę) jest warunkiem przetrwania polskiego społeczeństwa w sytuacji niewoli.

_

2. Przedstawiciele starszego pokolenia, wychowanego w duchu romantyzmu,

uwa

żali program pracy organicznej za niebezpieczny dla bytu narodu. Ich

zdaniem program ten wymaga

ł bowiem oddania się sprawom przyziemnym, materialnym,

a rezygnacji z patriotycznych idea

łów i marzeń.

_

3. odpowied

ź b)

_

4. (1) Niewola narodowa mo

że potrwać jeszcze bardzo długo. (W dającej się

przewidzie

ć przyszłości brak perspektyw na odzyskanie niepodległości). (2) Walka

zbrojna z zaborc

ą nie ma szans powodzenia. (3) W przyszłości międzynarodowa

sytuacja polityczna si

ę zmieni. (4) O przetrwanie narodu można i należy

zabiega

ć w każdych warunkach, pielęgnując jego siły ekonomiczne i kulturalne.

_

5. W czwartym akapicie Jerzy W. Borejsza po

średnio polemizuje z zarzutami,

i

ż program pracy organicznej świadczy o braku patriotyzmu jego zwolenników

(jest wyrazem sprzeniewierzenia si

ę ideałom patriotycznym).

_

6. Pokolenie rozs

ądnie myślących patriotów doby postyczniowej traktowało

program pracy organicznej jako jedyn

ą szansę ocalenia polskiego narodu

w warunkach przed

łużającej się niewoli politycznej.

Jan Józef Lipski, [Kroniki Prusa] (s. 41)

_

1. Autor pragnie w ten sposób wykazać, że cechą gatunkową felietonu jest

ogromny rozrzut tematyczny, co zmusza autora do podejmowania w jednym
krótkim tekście rozległej i niejednorodnej problematyki.

_

2. Zwrot

„wejść do panteonu” oznacza: wejść do grona osób wybitnych

i zas

łużonych w jakiejś dziedzinie (tu: w literaturze); zdobyć w jakiejś dziedzinie

trwa

łą pozycję.

_

3. Prus nie traktowa

ł zbyt serio swojej twórczości felietonistycznej, nie sądził,

że może mieć ona walor ponadczasowy.

_

4. Autor uwa

ża, że felietonistyka Bolesława Prusa jest bezcenną, bogatą

i wiern

ą panoramą życia polskiego społeczeństwa w ciągu kilku dziesięcioleci

XIX w.

Janina Kulczycka-Saloni, [Naturalizm] (s. 42)

_

1. Literatura naturalistyczna traktowa

ła człowieka na równi z innymi organizmami

jako element

świata przyrody, podporządkowany tym samym prawom

co organizmy zwierz

ęce. Do tej pory przedmiotem zainteresowania literatury

by

ł wyłącznie człowiek.

_

2. W literaturze naturalistów występuje zanik zainteresowania psychologią

jednostki. W zamian pisarze naturali

ści przejawiają zainteresowanie mechanizmami

i procesami dotycz

ącymi grup społecznych, instytucji itp. Szczególnym

tego przejawem s

ą naturalistyczne opisy życia wielkiego miasta.

_

3. Naturali

ści uważali, że człowiek jest zdeterminowany przez biologię

i spo

łeczeństwo, nie kieruje się zaś zasadami etyki. Nie jest zatem odpowiedzialny

za swoje czyny i nie podlega ocenie etycznej.

_

4. (1) Ludzie

– podobnie jak zwierzęta – kierują się w swym postępowaniu

instynktami: g

łodu i miłości. (2) Między ludźmi, tak jak między zwierzętami,

toczy si

ę stała walka o zaspokojenie instynktownych potrzeb. (3) W walce zwycięża

silniejszy. (4) Spo

łeczeństwa doskonalą się tak samo jak gatunki zwierzęce,

tj. dzi

ęki temu, że zwyciężają silniejsze, biologicznie doskonalsze jednostki.

Józef Bachórz, [Miłość Wokulskiego] (s. 63–64)

_

1. Powodem cierpienia Wokulskiego by

ł fakt, że od Izabeli Łęckiej dzielił go

dystans spo

łeczny oraz różnica wieku. Jako idealistę unieszczęśliwiało go też to,

że Izabela była zepsuta powodzeniem, skłonna do kokieterii i niewierności. Jednak
g

łówną przyczyną dramatu było samo to, że się zakochał.

_

2. Z sarkazmem Szuman traktuje wspomnienie w

łasnej beznadziejnej

mi

łości.

_

3. Stwierdzenie to oznacza,

że miłość uświadomiła Wokulskiemu, iż nie

jest on w stanie poj

ąć przyczyny własnych stanów, że nie w pełni panuje nad

w

łasnym życiem, że żądzą nim siły, które od niego nie zależą.

_

4. Mi

łość – zdaniem autora – stawia Wokulskiego w sytuacji bardziej dramatycznej

ni

ż bohaterów romantycznych. Romantyk mógł poszukiwać oparcia

w Bogu, Wokulski za

ś nie ma pewności istnienia Boga.

Henryk Grynberg, [Wizerunek

Żyda w literaturze pozytywistycznej]

(s. 82

–83)

_

1. Autor uwa

ża, że „jednostronny i płaski” wizerunek Żyda w literaturze

polskiej jest konsekwencj

ą programu pozytywistycznego, który zawierał postulat

asymilacji, nie za

ś równouprawnienia Żydów przy zachowaniu ich kulturowej

odr

ębności.

_

2. Prus przedstawi

ł w Lalce racje przeciwników asymilacji i odnotował trudności

zwi

ązane z wprowadzeniem w życie programu asymilacji. Pisarz ukazał też

pozytywne warto

ści kultywowane w środowisku żydowskim, a także obalił oskarżenia

Żydów o nieuczciwość w interesach.

_

3. Wypowied

ź Szlangbauma ma dostarczyć argumentów na rzecz programu

pozytywistycznego oraz ukaza

ć pozytywne cechy Żydów.

Eva Hoffman, [Rozterki asymilacji], [

Wspólne życie]

(s. 83

–85)

_

1. Autorka wyróżnia trzy zasadnicze postawy Żydów wobec asymilacji. Część

opowiada

ła się przeciw niej. Stosunkowo nieliczni dążyli do całkowitego upodobnienia

si

ę do Polaków pod względem kulturowym i wyznaniowym. Istnieli też

tacy

Żydzi, którzy chcieli się zasymilować z Polakami, zachowując żydowską tradycję

i religi

ę.

_

2. Wyra

żenie „Polak wyznania mojżeszowego” określa Żyda-zwolennika polonizacji,

który jednocześnie chce być wierny żydowskiej religii; Żydzi, którzy
okre

ślali się w ten sposób, chcieli podkreślić lojalność zarówno wobec społeczeństwa

polskiego, jak i wobec swych

żydowskich braci.

_

3.

„żydowskie poczucie winy”

_

4. Odmienno

ść Żydów żyjących w sąsiedztwie była dla Polaków cennym

punktem odniesienia, pozwalaj

ącym uświadomić sobie specyfikę własnej kultury

(dostrzec i okre

ślić jej cechy i wartości).

_

5. Współistnienie Żydów i Polaków cechowało się wzajemnym przenikaniem

si

ę obyczajów, języka i kultury życia codziennego.

Ewa Ihnatowicz, [W Korczynie i w Bohatyrowiczach]
(s. 100

–101)

_

1. opis dworu

– ogólnikowy (wydobywa cechy typowe); opis chaty – szczegółowy

(wydobywa cechy indywidualne)

_

2. odpowied

ź c)

_

3. Mieszka

ńcy dworu nie są zbyt mocno związani z własną siedzibą. Mieszkańcy

Bohatyrowicz, przeciwnie, s

ą silnie zrośnięci z miejscem zamieszkania,

kultywuj

ą mit dworu-kolebki i ostoi polskości; w otaczających ich przedmiotach

jest zapisane to, co prze

żyli i co przeżywają.

Tadeusz Bujnicki, [Stylizacja w

„Trylogii”] (s. 117–118)

_

1. Autor poza archaizacj

ą wspomina o pastiszu, stylizacji środowiskowej

i dialektyzacji.

_

2.

„Bluszczowatość” prozy Sienkiewicza polega na naśladowaniu wielu

różnorodnych stylów.

_

3. Stylizowany j

ęzyk narracji powoduje, że trudno jest rozpoznać punkt

widzenia pisarza.

_

4. Sienkiewicz wykorzystuje wzorce stylistyczne kroniki, herbarza i kroniki

rodzinnej, oracji (kazania, toastu)

2

.

_

5. Stylizacja polega na nawi

ązywaniu przez język dzieła literackiego do jakiegoś

wzorca stylistycznego. Mo

że obejmować język postaci, a także język narracji.

Stylizacja odtwarza nie tylko zewn

ętrzne cechy języka, ale także cechy mentalności

i obyczaju.

Teresa Walas, [

Światopogląd dekadencki] (s. 167–168)

_

1.

Światopogląd dekadencki wychodził z pozytywistycznego założenia, że

rozwój człowieka podlega prawu ewolucji. W jej wyniku organizmy dojrzewają,
a potem starzej

ą się i degenerują. Końcową fazą procesu ewolucji jest chorobliwie

wysubtelniona osobowo

ść dekadencka.

_

2. Przymiotnik deterministyczny zosta

ł utworzony od nazwy determinizm za

pomoc

ą formantu -istyczny.

_

3. Stwierdzenie to oznacza,

że doktryna postępu w światopoglądzie dekadenckim

by

ła interpretowana jako bezwzględne prawo wzrostu i obumierania.

_

4. W uznawanej przez dekadentyzm ewolucji kryje si

ę zarówno optymistyczna

wiara w post

ęp, jak i jej przeciwieństwo: świadomość degeneracji i śmierci.

_

5. W ostatnim akapicie jest mowa o tym, w jaki sposób światopogląd dekadencki

rzutowa

ł na sytuację psychiczną jednostki i jej stosunek do świata.

Bo

żena Sadkowska, Homo dandys (s. 187–188)

_

1. By sta

ć się dandysem, artysta musiał w sobie łączyć samouwielbienie

z niech

ęcią wobec świata, który nie spełniał jego wymogów estetycznych.

_

2.

Świat zewnętrzny dandys odbierał jako bezsensowny chaos, coś złudnego

i nieprawdziwego, fa

łszywego.

_

3. D

ążąc do autentyzmu, dandys kreował własną rzeczywistość. Starał się

ka

żdym gestem zaznaczać swój sprzeciw wobec świata zewnętrznego.

_

4. Wyra

żenie „kapłan sztuki” określa artystę całkowicie i bezinteresownie

po

święconego sztuce (uprawiającego kult sztuki, uznającego sztukę za najwyższą

warto

ść).

_

5. Dandys za pi

ękne uważa to, co dostarcza mu coraz to nowych, ekscytujących,

oryginalnych prze

żyć. On sam jest twórcą piękna.

Maria Podraza-Kwiatkowska, [Zasada sugestii]
(s. 203

–204)

_

1. (1) symbol, (2) ekspresja po

średnia, (3) ekwiwalentyzacja, (4) ewokowanie

wzrusze

ń

_

2. Symboli

ści cenili muzykę najwyżej ze wszystkich sztuk, ponieważ operuje

ona j

ęzykiem niewyrażającym bezpośrednio żadnych treści, sugeruje jedynie

nastroje i uczucia.

_

3. Tzw. poezj

ę czystą – w przeciwieństwie do komunikatu o podstawowej

funkcji informacyjnej

– należy odbierać, poddając się sugestii i rozwijając niedopowiedzenia.

Micha

ł Głowiński, Labirynt – przestrzeń obcości

(s. 234

–235)

_

1. odpowied

ź b)

_

2. (1) Miasto ma budow

ę koncentryczną – obraz centrum wyraźnie się

różni od obrazu przedmieść. (2) Obraz miasta jest odzwierciedleniem ładu filozoficznego
– bohater, dążąc ku centrum, dąży ku porządkowi i jasności. (3) Przestrzeń
jest ukszta

łtowana zgodnie z zasadą mimetyzmu

3

.

_

3. Sformu

łowanie, że miasto jest światem, oznacza, iż przestrzeń miejska

zosta

ła ukształtowana nie w sposób mimetyczny, ale jako odzwierciedlenie świata

bohatera; to jego sytuacja wewn

ętrzna rzutuje na obraz miasta.

_

4. (1) poczucie obco

ści, zagubienia, (2) stan zamknięcia, (3) stan osaczenia,

(4) poczucie osamotnienia

Franciszek Ziejka, Magia

„Wesela” (s. 269–270)

_

1. Wesele, zdaniem Rudolfa Starzewskiego, podejmuje wa

żne polskie problemy,

których korzenie tkwią w przeszłości, a które dotyczą współczesności.

_

2. Wed

ług Franciszka Ziejki, uniwersalność Wesela polega na tym, iż zmusza

ono kolejne pokolenia Polaków do odpowiedzi na pytanie o narodową tożsamość
i do obrachu

nków z narodową przeszłością.

_

3. Wyspia

ński w Weselu poddał rewizji narodowe mity, ale sam także uległ

ich urokowi

4

.

_

4. Wyra

żenie „bronowicko-chłopska arkadia” oznacza wyidealizowany obraz

wsi jako miejsca szcz

ęśliwego, harmonijnego bytowania.

_

5. Wyspia

ńskiego-myśliciela charakteryzuje krytycyzm wobec złudzeń, Wyspiański-

artysta odnosi si

ę z aprobatą do stworzonego przez siebie świata.

_

6. Sprzeczno

ść między obu postawami: artysty i myśliciela badacz wyjaśnia

tym,

że Wyspiański, darząc miłością świat mitów, krytykuje jednocześnie tych,

którym owe mity zastępują rzeczywistość.

3

Nauczyciel, chc

ąc ułatwić uczniom to trudne zadanie, może pytanie przeformułować następująco:

Na podstawie pierwszego akapitu okre

śl, jakie zasady realistycznego opisu miejskiej

przestrzeni podwa

żyła powieść labiryntowa.

4

Pytanie dotyczy akapitu 3 i 4.