lasy Wyklad Ochrona ppoż lasów Zarzycki 2013

str. 1

SZKOŁA GŁÓWNA SŁUŻBY POŻARNICZEJ

SZKOLENIE SPECJALISTÓW

OCHRONY PRZECIWPOŻAROWEJ

Jarosław ZARZYCKI

OCHRONA PRZECIWPOŻAROWA LASÓW

Warszawa 2013

str. 2

WSTĘP

Po zapoznaniu się z poniższym materiałem i wskazaną na końcu materiału literaturą,

uczestnik szkolenia powinien umieć:
 wskazać źródła zagrożenia pożarowego w lasach,
 korzystać z dokumentacji dotyczącej zabezpieczenia przeciwpożarowego lasu,
 omówić rodzaje kategorii i stopni zagrożenia pożarowego lasów oraz sposób

i metodę ich wyznaczania,

 ocenić prawidłowość wykonania pasów przeciwpożarowych i wyznaczenia dojazdów

pożarowych w lasach,

 omówić sposoby obserwacji i patrolowania lasów w celu wczesnego wykrycia pożaru,
 ocenić prawidłowość wyznaczania źródeł wody do celów przeciwpożarowych

oraz przeciwpożarowych stanowisk czerpania wody w lasach,

 omówić zasady tworzenia i wyposażania baz sprzętu do gaszenia pożarów lasów

oraz zasady stosowania statków powietrznych do wykrywania i gaszenia pożarów
lasów funkcjonujących w ramach tzw. „leśnych baz lotniczych”,

 określić rodzaj pożaru lasu w zależności od miejsca i powierzchni spalania.
 omówić metody, warianty i formy działań gaśniczych stosowane podczas pożarów

lasów.

str. 3

ZAGADNIENIA WPROWADZAJĄCE DO TEMATYKI ZWIĄZANEJ

Z OCHRONĄ PRZECIWPOŻAROWĄ LASÓW

Lasy na świecie pokrywają ok. 1/3 powierzchni lądowej (29 %).

Lasy w Europie pokrywają obecnie ok. 1/3 powierzchni lądowej (31,1 %).
- Skandynawia aż 59 %, a półn-zach część Europy tylko 11 %),
- lasy naturalne w Europie to 4 % wszystkich lasów (płn Skandynawii, płn. Europejskiej
Rosji, Alpy, region bałkański),

Lasy UE zajmują powierzchnię ok. 177 mln ha (40 % powierzchni lądowej UE),

Lasy w Polsce pokrywają obecnie prawie 1/3 powierzchni lądowej (29,1 %).
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Własność lasów w Europie – 60 % lasy prywatne, a 40 % lasy publiczne.

(w Szwecji lasy państwowe to tylko 14 % powierzchni leśnej kraju, a prywatne 86 %)

Lasy w Polsce:
ok.

81,5

% to lasy publiczne (ok.

77,5 %

LP, ok. 2 % PN, ok. 1 % inne SP, ok. 1 % gmin)

ok.

18,5

% to lasy nie stanowiące własności Skarbu Państwa, czyli lasy prywatne

(w Niemczech lasy państwowe stanowią 66 % powierzchni leśnej kraju, a prywatne 44 %)

Najwięcej lasów prywatnych w woj.: małopolskim (43,3 %), mazowieckim i lubelskim.
Najmniej lasów prywatnych w woj.: lubuskim (1,3 %), zachodniopomorskim i dolnośląskim.

Powierzchnia 9,3 mln ha, w tym 7,6 mln ha LP
Lesistość: XVIII w. ok. 40 %, 1945 r. – ok. 21 %, 1970 r. - 27 %, 2010 r. - 29,1 %, 2020 r. -
30 %, 2050 r. – 33 %)

Lesistość w woj. w roku 2012:
lubuskie (48,8 %), podkarpackie (36,8 %), pomorskie (36,0 %), zachodniopomorskie (34,9
%), śląskie (31,8 %), podlaskie (30,3 %), warmińsko-mazurskie (30,2 %), dolnośląskie (29,5
%), małopolskie (28,5 %), świętokrzyskie (27,8 %), wielkopolskie (25,6 %), opolskie (25,5
%), kujawsko-pomorskie (23,3 %), lubelskie (22,8 %) mazowieckie (22,6 %), łódzkie (21,0
%).

Ponad 60 % powierzchni leśnej niezależnie od własności porośnięta jest borami lub borami
mieszanymi na ubogich siedliskach z ponad 60 % udziałem sosny na wyżynach i nizinach lub
świerka w górach. Najbardziej żyzne siedliska z olsami i łęgami to ok. 3 %.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Średni wiek drzewostanu w Polsce wynosi prawie 60 lat,
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Liczba pożarów lasów w woj. w roku 2009:
mazowieckie (2027), śląskie (819), łódzkie (798), świętokrzyskie (762), lubuskie (666),
wielkopolskie (632), dolnośląskie (630), kujawsko-pomorskie (584), podkarpackie (484),
pomorskie (388), podlaskie (305), warmińsko-mazurskie (261), zachodniopomorskie (260),
opolskie (205), lubelskie (201), małopolskie (139).

str. 4

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Spalona powierzchnia przez pożary lasów w Europie kształtuje się wokół wartości 440 tys.
ha rocznie (w szczególności lasy w regionie śródziemnomorskim)

Spalona powierzchnia leśna w woj. w roku 2009 w [ha]:
mazowieckie (987), podlaskie (560), śląskie (521), świętokrzyskie (470), łódzkie (376),
podkarpackie (284), dolnośląskie (256), wielkopolskie (201), warmińsko-mazurskie (174),
kujawsko-pomorskie

(149),

lubelskie

(111),

pomorskie

(104),

lubuskie

(63),

zachodniopomorskie (52), małopolskie (48), opolskie (44).

W myśl art. 3 ustawy o ochronie przeciwpożarowej – „osoba fizyczna, osoba prawna,
organizacja lub instytucja korzystające ze środowiska, budynku, obiektu lub terenu (w tym
terenu leśnego) są obowiązane zabezpieczyć je przed zagrożeniem pożarowym lub innym
miejscowym zagrożeniem”, a ponadto „właściciel, zarządca lub użytkownik budynku, obiektu
lub terenu (w tym terenu leśnego), a także podmioty, o których mowa wyżej, ponoszą
odpowiedzialność za naruszenie przepisów przeciwpożarowych, w trybie i na zasadach
określonych w innych przepisach”.

Przepisy ustawy o lasach stosuje się do lasów, bez względu na formę ich własności, czyli
zarówno w stosunku do lasów publicznych, jak i niepublicznych (prywatnych).

WŁAŚCICIEL LASU to

- osoba fizyczna lub prawna będącą właścicielem albo użytkownikiem wieczystym lasu,
- osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie posiadającą osobowości
prawnej będącą posiadaczem samoistnym, użytkownikiem, zarządcą lub dzierżawcą lasu.

UŻYTKOWANIE WIECZYSTE - polega na oddaniu w użytkowanie gruntów stanowiących
własność Skarbu Państwa, gminy lub związku gmin osobie fizycznej lub prawnej na czas
określony – 99 lat (wyjątkowo krócej, lecz nie mniej niż 40 lat); jest to forma specyficzna dla
prawa polskiego, wprowadzona w roku 1961.

LASEM JEST GRUNT

1) o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha (1 000 m

), pokryty roślinnością leśną

(uprawami leśnymi) — drzewami i krzewami oraz runem leśnym — lub przejściowo jej
pozbawiony:
a) przeznaczony do produkcji leśnej lub
b) stanowiący rezerwat przyrody lub wchodzący w skład parku narodowego albo
c) wpisany do rejestru zabytków;
2) związany z gospodarką leśną, zajęty pod wykorzystywane dla potrzeb gospodarki leśnej:
budynki i budowle, urządzenia melioracji wodnych, linie podziału przestrzennego lasu, drogi
leśne, tereny pod liniami energetycznymi, szkółki leśne, miejsca składowania drewna, a także
wykorzystywany na parkingi leśne i urządzenia turystyczne.

Por. ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. Nr 81, poz. 351 z późn. zm.).

Por. ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. Nr 101, poz. 444 z późn. zm.).

Tamże.

str. 5

NADZÓR NAD GOSPODARKĄ LEŚNĄ sprawują

1) minister właściwy do spraw środowiska — w lasach stanowiących własność Skarbu
Państwa;
2) starosta — w lasach niestanowiących własności Skarbu Państwa.

Lasami stanowiącymi własność Skarbu Państwa zarządza Państwowe Gospodarstwo Leśne
Lasy Państwowe, zwane „Lasami Państwowymi”, oprócz lasów

1) będących w zarządzie parków narodowych;
2) wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa; w lasach będących w
użytkowaniu wieczystym, określone w ustawie prawa i obowiązki Agencji Własności Rolnej
Skarbu Państwa wykonuje użytkownik wieczysty.
3) będących w użytkowaniu wieczystym na mocy odrębnych przepisów.

W celu zapewnienia powszechnej ochrony lasów właściciele lasów są obowiązani do
kształtowania równowagi w ekosystemach leśnych, podnoszenia naturalnej odporności
drzewostanów, a w szczególności do „wykonywania zabiegów profilaktycznych i
ochronnych zapobiegających powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożarów”.

Właściciele lasów są obowiązani do trwałego utrzymywania lasów i zapewnienia ciągłości ich
użytkowania, a w szczególności do „ponownego wprowadzania roślinności leśnej (upraw
leśnych) w lasach w okresie do 5 lat w razie szkód wywołanych przez pożary” oraz do
„pielęgnowania i ochrony lasu, w tym również ochrony przeciwpożarowej”.

W przypadku braku możliwości ustalenia sprawcy szkody w lasach, powstałej w przypadku
pożarów lub innych zdarzeń zagrażających trwałości lasów, koszty zagospodarowania i
ochrony związane z odnowieniem lub przebudową drzewostanu finansowane są z budżetu
państwa.

PLAN URZĄDZENIA LASU — podstawowy dokument gospodarki leśnej opracowywany
dla określonego obiektu, zawierający opis i ocenę stanu lasu oraz cele, zadania i sposoby
prowadzenia gospodarki leśnej.

UPROSZCZONY PLAN URZĄDZENIA LASU — plan opracowywany dla lasu o obszarze co
najmniej 10 ha, stanowiącego zwarty kompleks leśny, zawierający skrócony opis lasu i gruntów
przeznaczonych do zalesienia oraz podstawowe zadania dotyczące gospodarki leśnej.

TYPY SIEDLISKOWE LASU
Typ siedliskowy lasu (siedlisko) to jednostka określająca warunki rozwoju roślinności
(drzewostanów) uwzględniająca: żyzność i wilgotność gleby oraz położenie geograficzne.

Rodzaje wilgotności gleb: suche (skrajnie suche, suche); świeże (umiarkowanie świeże, silnie
świeże); wilgotne (umiarkowanie wilgotne, silnie wilgotne); bagienne (dość mokre odwodnione,
mokre, bardzo mokre); łęgowe (słabo wilgotne, wilgotne, silnie wilgotne). Największą powierzchnię
leśną zajmują bory (ok. 60 %), a połowa z nich to bory świeże (ok. 30 %).

Tamże.

str. 6

Typy nizinnych siedlisk leśnych zajmują ok. 90 % wszystkich siedlisk w Polsce, typy wyżynnych
siedlisk leśnych zajmują ok. 4 % wszystkich siedlisk, a typy górskich siedlisk leśnych zajmują ok. 6 %
wszystkich siedlisk.

Regiel górny – to piętro lasów usytuowane pomiędzy 1250 - 1550 m n.p.m. (aż po górną granicę
lasu), w którym panuje klimat chłodny, a dominującym gatunkiem jest świerk.

Regiel dolny - w klimacie umiarkowanie chłodnym jest to piętro lasów występujące w górach na
wysokościach poniżej 1250 m n.p.m, gdzie dominującym gatunkiem jest świerk, rzadziej buk lub
jodła.

KLASY WIEKU DRZEWOSTANU zmieniają się co 20 lat i oznacza się je następująco:
I klasa wieku (1 – 20 lat), w tym podklasa Ia (1 – 10 lat) i podklasa Ib (11-20 lat),
II klasa wieku (21 – 40 lat), w tym podklasa IIa (21 – 30 lat) i podklasa IIb (31-40 lat),
itd.

Halizna jest zjawiskiem niepożądanym w gospodarce leśnej – to powierzchnia leśna, która nie została
odnowiona, obsadzona (sztucznie lub naturalnie), w ciągu 2 lat od wycięcia drzewostanu. Halizną
można również nazwać kilkuletnią uprawę leśna lub młodnik o zadrzewieniu poniżej 0,5 lub słabej
jakości.

Płazowina jest zjawiskiem niepożądanym w gospodarce leśnej – to powierzchnia leśna z
drzewostanem II klasy wieku o zadrzewieniu do 0,3 włącznie, albo drzewostanem III i wyższych klas
wieku o zadrzewieniu do 0,2 włącznie, który z różnych powodów uległ nadmiernemu przerzedzeniu.

Pożarzysko – zgliszcza terenu (np. lasu) w końcowej fazie dogaszania pożaru (dozorowania miejsca
pożaru zapobiegającego możliwości powstania wtórnego zapalenia materiałów palnych), a także
miejsce po pożarze, na którym występują niedopalone resztki materiałów palnych.

Ostatnim etapem działań gaśniczych przed całkowitym ugaszeniem pożaru, a więc po zlokalizowaniu
(opanowaniu) pożaru (niedopuszczeniu do jego dalszego rozwoju i rozprzestrzeniania się) – jest dozór
pożarzyska jako element dogaszania mogących jeszcze wystąpić sporadycznie płonących, żarzących
lub tlących się materiałów palnych, który powinien trwać do czasu zupełnego wygaśnięcia ognia
gwarantującego całkowity zanik zarzewi ognia celem zapobieżenia możliwości powstania wtórnego
zapalenia materiałów palnych na pożarzysku.

str. 7

Typy siedlisk nizinnych

Żyzność

Wilgotność

Bory

Bory mieszane

Lasy mieszane

Lasy

Suche

Bór suchy (Bs)

Świeże

Bór świeży

(Bśw)*

Bór mieszany

świeży (BMśw)

Las mieszany

świeży (LMśw)

Las świeży (Lśw)

Wilgotne

Bór wilgotny

(Bw)

Bór mieszany

wilgotny (BMw)

Las mieszany

wilgotny (LMw)

Las wilgotny (Lw)

Las łęgowy (Lł)

Bagienne

Bór bagienny

(Bb)

Bór mieszany

bagienny (BMb)

Las mieszany

bagienny (LMb)

Ols (Ol)

Ols jesionowy (OlJ)

Źródło: Gołos P. i inni: Poradnik dla właścicieli lasów prywatnych, IBL Sękocin Stary 2009, s. 243.

Typy siedlisk wyżynnych

Żyzność

Wilgotność

Bory

Bory mieszane

Lasy mieszane

Lasy

Świeże

Bór mieszany

wyżynny świeży

(BMwyżśw)

Las mieszany

wyżynny świeży

(LMwyżśw)

Las wyżynny świeży (Lwyżśw)

Wilgotne

Bór mieszany

wyżynny

wilgotny

(BMwyżw)

Las mieszany

wyżynny

wilgotny

(LMwyżw)

Las wyżynny wilgotny (Lwyżw)

Las łęgowy wyżynny (Lłwyż)

Ols jesionowy wyżynny

(OlJwyż)

Źródło: Gołos P. i inni: Poradnik dla właścicieli lasów prywatnych, IBL Sękocin Stary 2009, s. 243.

Typy siedlisk górskich

Żyzność

Wilgotność

Bory

Bory mieszane

Lasy

mieszane

Lasy

regle

Świeże

górny

Bór wysokogórski

świeży (BWGśw)

dolny

Bór górski świeży

(BGśw)

Bór mieszany
górski świeży

(BMGśw)

Las mieszany

górski świeży

(LMGśw)

Las górski świeży

(LGśw)

Wilgotne

górny

Bór wysokogórski

wilgotny

(BWGw)

dolny

Bór górski

wilgotny (BGw)

Bór mieszany

górski wilgotny

(BMGw)

Las mieszany

górski

wilgotny

(LMGw)

Las górski wilgotny

(LGw)

Las łęgowy górski

(LłG)

Ols jesionowy górski

(OlJG)

Bagienne

górny

Bór wysokogórski

bagienny
(BWGb)

dolny

Bór górski

bagienny (BGb)

Bór mieszany

górski bagienny

(BMGb)

Źródło: Gołos P. i inni: Poradnik dla właścicieli lasów prywatnych, IBL Sękocin Stary 2009, s. 243.

str. 8

Rys. Struktura własności lasów w Polsce

Źródło: Raport o stanie lasów w Polsce 2012, s. 9.

W 1924 r. powołano przedsiębiorstwo Polskie Lasy Państwowe. Przed wojną LP
gospodarowały terenem o pow. 3,3 mln ha, dziś 7,6 mln ha na ponad 9 mln ha lasów w
Polsce.

KORZYSTANIE Z LASU I ZASADY ZACHOWANIA SIĘ W LESIE

Zasady korzystania z lasu oraz zachowania się w lesie pod względem jego ochrony przed
pożarami regulują m. in. następujące przepisy prawa:

Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. Nr 81, poz. 351 z
późn. zm.):
art. 3.

1. Osoba fizyczna, osoba prawna, organizacja lub instytucja korzystające ze środowiska,
budynku, obiektu lub terenu są obowiązane zabezpieczyć je przed zagrożeniem pożarowym
lub innym miejscowym zagrożeniem.
2. Właściciel, zarządca lub użytkownik budynku, obiektu lub terenu, a także podmioty,
o których mowa w ust. 1, ponoszą odpowiedzialność za naruszenie przepisów
przeciwpożarowych, w trybie i na zasadach określonych w innych przepisach.
art. 4.

1. Właściciel budynku, obiektu budowlanego lub terenu, zapewniając ich ochronę
przeciwpożarową, jest obowiązany:

1) przestrzegać przeciwpożarowych wymagań techniczno-budowlanych, instalacyjnych i
technologicznych;

2) wyposażyć budynek, obiekt budowlany lub teren w wymagane urządzenia
przeciwpożarowe i gaśnice;
3) zapewnić konserwację oraz naprawy urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic w sposób
gwarantujący ich sprawne i niezawodne funkcjonowanie;
4) zapewnić osobom przebywającym w budynku, obiekcie budowlanym lub na terenie,
bezpieczeństwo i możliwość ewakuacji;
5) przygotować budynek, obiekt budowlany lub teren do prowadzenia akcji ratowniczej;

6) zapoznać pracowników z przepisami przeciwpożarowymi;

str. 9

7) ustalić sposoby postępowania na wypadek powstania pożaru, klęski żywiołowej lub
innego miejscowego zagrożenia.

art. 9.
Kto zauważy pożar, klęskę żywiołową lub inne miejscowe zagrożenie, jest obowiązany
niezwłocznie zawiadomić osoby znajdujące się w strefie zagrożenia oraz: centrum
powiadamiania ratunkowego lub jednostkę ochrony przeciwpożarowej albo Policję bądź
wójta albo sołtysa.
art. 13.

1. Minister właściwy do spraw wewnętrznych określi, w drodze rozporządzenia, sposoby i
warunki ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów.
2. W rozporządzeniu, o którym mowa w ust. 1, uwzględnia się:

1) czynności, których wykonywanie w obiektach budowlanych oraz na terenach

przyległych do nich jest zabronione ze względu na możliwość spowodowania pożaru
lub jego rozprzestrzeniania się albo możliwość wystąpienia utrudnień w prowadzeniu
działań ratowniczych lub ewakuacji;

2) sposób, w jaki właściciele, zarządcy lub użytkownicy obiektów budowlanych lub

terenów powinni spełniać swoje obowiązki w zakresie ochrony przeciwpożarowej;

3) sposoby

postępowania

przy

używaniu

lub

przechowywaniu

materiałów

niebezpiecznych;

4) odpowiednie warunki ewakuacji oraz warunki, w których użytkowany budynek

istniejący uznaje się za zagrażający życiu ludzi;

5) wymagania, jakie powinny spełniać instalacje wodociągowe przeciwpożarowe;
6) zakres obligatoryjnego stosowania w obiektach budowlanych stałych urządzeń

gaśniczych, systemów sygnalizacji pożarowej obejmujących urządzenia sygnalizacyjno-
alarmowe oraz dźwiękowych systemów ostrzegawczych i gaśnic;

7) wymagania, jakie powinny spełniać instalacje i urządzenia techniczne w obiektach

budowlanych;

8) sposoby prowadzenia prac niebezpiecznych pod względem pożarowym i oceny

zagrożenia wybuchem;

9) sposoby zabezpieczenia przeciwpożarowego lasów;

10) sposoby zabezpieczenia przeciwpożarowego zbioru palnych płodów rolnych, ich

transportu i składowania.

Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. Nr 101, poz. 444 z późn. zm.)

art. 9. 1. W celu zapewnienia

powszechnej ochrony lasów

właściciele lasów są obowiązani

do kształtowania równowagi w ekosystemach leśnych, podnoszenia naturalnej odporności
drzewostanów, a w szczególności do:

1) wykonywania zabiegów profilaktycznych i ochronnych zapobiegających powstawaniu i

rozprzestrzenianiu się pożarów;

2) zapobiegania,

wykrywania

zwalczania

nadmiernie

pojawiających

rozprzestrzeniających się organizmów szkodliwych;

3) ochrony gleby i wód leśnych.
2. W przypadku niewykonania obowiązków, o których mowa w ust. 1, w lasach

niestanowiących własności Skarbu Państwa zadania właścicieli lasów określa, w drodze
decyzji, starosta.

3. Minister właściwy do spraw środowiska w porozumieniu z ministrem właściwym do

str. 10

spraw wewnętrznych określi, w drodze rozporządzenia,

szczegółowe zasady zabezpieczenia

przeciwpożarowego lasów

art. 11.
Jednostka organizacyjna, osoba fizyczna lub prawna odpowiedzialna za powstanie szkody w
lasach jest obowiązana do jej naprawienia według zasad określonych w Kodeksie cywilnym.
art. 26.
1. Lasy stanowiące własność Skarbu Państwa, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, są udostępniane dla

ludności.

2. Stałym zakazem wstępu objęte są lasy stanowiące:

1) uprawy leśne do 4 m wysokości,
2) powierzchnie doświadczalne i drzewostany nasienne,
3) ostoje zwierząt,
4) źródliska rzek i potoków,
5) obszary zagrożone erozją.

3. Nadleśniczy wprowadza okresowy zakaz wstępu do lasu stanowiącego własność Skarbu

Państwa, w razie gdy:
1) wystąpiło zniszczenie albo znaczne uszkodzenie drzewostanów lub degradacja runa
leśnego,

2) występuje duże zagrożenie pożarowe,

wykonywane są zabiegi gospodarcze związane

z hodowlą,

ochroną lasu

lub pozyskaniem drewna.

4. Lasy objęte stałym lub okresowym zakazem wstępu, z wyjątkiem przypadków określonych

w ust. 2 pkt 1, oznacza się tablicami z napisem „zakaz wstępu” oraz wskazaniem
przyczyny i terminu obowiązywania zakazu. Obowiązek ustawiania i utrzymywania
znaków ciąży na nadleśniczym w stosunku do lasów będących w zarządzie Lasów
Państwowych oraz na właścicielach pozostałych lasów.

5. Minister właściwy do spraw środowiska określi, w drodze rozporządzenia, wzór znaku

zakazu wstępu do lasu oraz zasady jego umieszczania.

(rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 6
stycznia 1998 r. w sprawie określenia wzoru znaku zakazu wstępu do lasu oraz zasad jego
umieszczania (Dz. U. Nr 11, poz. 39).
art. 29
1. Ruch pojazdem silnikowym, zaprzęgowym i motorowerem w lesie dozwolony jest jedynie

drogami publicznymi, natomiast drogami leśnymi jest dozwolony tylko wtedy, gdy są one
oznakowane drogowskazami dopuszczającymi ruch po tych drogach. Nie dotyczy to
inwalidów poruszających się pojazdami przystosowanymi do ich potrzeb.

2. Postój pojazdów, o których mowa w ust. 1, na drogach leśnych jest dozwolony wyłącznie

w miejscach oznakowanych.

3. Przepisy ust. 1 oraz art. 26 ust. 2 i 3, a także art. 28, nie dotyczą wykonujących czynności

służbowe lub gospodarcze:
1) pracowników nadleśnictw;
2) osób nadzorujących gospodarkę leśną oraz

kontrolujących jednostki organizacyjne

Lasów Państwowych

;

osób zwalczających pożary oraz ratujących życie lub zdrowie ludzkie

;

4) właścicieli lasów we własnych lasach;
5) osób użytkujących grunty rolne położone wśród lasów;

4. Imprezy sportowe oraz inne imprezy o charakterze masowym organizowane w lesie

wymagają zgody właściciela lasu.

art. 30

str. 11

3. W lasach oraz na terenach śródleśnych, jak również w odległości do 100 m od granicy
lasu, zabrania się działań i czynności mogących wywołać niebezpieczeństwo, a w
szczególności:

1) rozniecania ognia poza miejscami wyznaczonymi do tego celu przez właściciela lasu
lub nadleśniczego,
2) korzystania z otwartego płomienia,
3) wypalania wierzchniej warstwy gleby i pozostałości roślinnych.

4. Przepisy ust. 3 nie dotyczą działań i czynności związanych z gospodarką leśną

pod

warunkiem, że czynności te nie stanowią zagrożenia pożarowego

Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 98 poz. 880 z późn. zm.)
art. 15.
1. W parkach narodowych oraz w rezerwatach przyrody zabrania się:

10) palenia ognisk i wyrobów tytoniowych oraz używania źródeł światła o otwartym
płomieniu, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego,
a w rezerwacie przyrody — przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska;

art. 124. Zabrania się wypalania łąk, pastwisk, nieużytków, rowów, pasów przydrożnych,
szlaków kolejowych oraz trzcinowisk i szuwarów.

art. 131.
12) kto wypala łąki, pastwiska, nieużytki, rowy, pasy przydrożne, szlaki kolejowe,
trzcinowiska lub szuwary podlega karze aresztu albo grzywny.

art. 132.
Orzekanie w sprawach, o których mowa w art. (…) 131, następuje na podstawie przepisów
Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia.

Ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. Nr 86, poz. 789 z późn.

zm.).

art. 17.
1. Zarządcy i przewoźnicy kolejowi oraz użytkownicy bocznic kolejowych są zobowiązani
spełniać warunki techniczne i organizacyjne zapewniające:
1) bezpieczne prowadzenie ruchu kolejowego;
2) bezpieczną eksploatację pojazdów kolejowych;

3) ochronę przeciwpożarową i ochronę środowiska.

art. 54. Minister właściwy do spraw transportu w porozumieniu z ministrem właściwym do
spraw środowiska oraz ministrem właściwym do spraw wewnętrznych określi, w drodze
rozporządzenia, wymagania w zakresie odległości i warunków dopuszczających usytuowanie
drzew i krzewów, elementów ochrony akustycznej i wykonywania robót ziemnych w
sąsiedztwie linii kolejowej, a także sposobu urządzania i utrzymywania zasłon odśnieżnych

oraz pasów przeciwpożarowych

, biorąc pod uwagę zapewnienie bezpieczeństwa ruchu

kolejowego.

art. 55.
1. Zarządca ma prawo na sąsiadujących z linią kolejową gruntach, za odszkodowaniem:
1) ustawiać zasłony odśnieżne;
2) zakładać żywopłoty;

3) urządzać i utrzymywać pasy przeciwpożarowe.

str. 12

2. Ustalenie odszkodowania za ustawianie zasłon odśnieżnych, zakładanie żywopłotów,

urządzanie i utrzymywanie pasów przeciwpożarowych

następuje w drodze umowy stron.

3. Jeżeli posadzenie drzew lub krzewów,

powodujące potrzebę urządzenia pasów

przeciwpożarowych

, nastąpiło po wybudowaniu linii kolejowej, koszty związane z

urządzeniem i utrzymaniem tych pasów obciążają właścicieli gruntów.

Art. 56.
1. W razie potrzeby usunięcia drzew lub krzewów utrudniających widoczność sygnałów i
pociągów lub eksploatację urządzeń kolejowych albo powodujących zaspy śnieżne, starosta,
na wniosek zarządcy, wydaje decyzję o usunięciu drzew lub krzewów. Decyzję wykonuje
zarządca.
2. Ustalenie odszkodowania za drzewa i krzewy oraz za ich usunięcie następuje w drodze
umowy stron.
3. Odszkodowania, o których mowa w ust. 2 i

art. 55 ust. 1

, ustala, w przypadku braku

umowy stron, starosta, z zastosowaniem zasad przewidzianych przy wywłaszczaniu
nieruchomości.
4. Odszkodowanie nie przysługuje, jeżeli:
1) posadzenie drzew lub krzewów nastąpiło po wybudowaniu linii kolejowej z naruszeniem
przepisów ustawy;
2) drzewa lub krzewy przy skrzyżowaniach z drogami w poziomie szyn utrudniają
użytkownikom tych dróg dostrzeżenie nadjeżdżającego pociągu lub sygnałów dla nich
przeznaczonych.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.)
art. 163.
§ 1. Kto sprowadza zdarzenie, które zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w
wielkich rozmiarach, mające postać:

1) pożaru,
(…)
3) eksplozji materiałów wybuchowych lub łatwopalnych albo innego gwałtownego
wyzwolenia

energii, rozprzestrzeniania się substancji trujących, duszących

lub parzących, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

art. 172.
Kto przeszkadza działaniu mającemu na celu zapobieżenie niebezpieczeństwu dla życia lub
zdrowia wielu osób albo mienia w wielkich rozmiarach, podlega karze pozbawienia wolności
od 3 miesięcy do lat 5.

Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz. U. Nr 12, poz. 114 z późn. zm.)

Art. 82.

§ 1. Kto dokonuje czynności, które mogą spowodować pożar, jego rozprzestrzenianie się,

utrudnienie prowadzenia działania ratowniczego lub ewakuacji, polegających na:
1) niedozwolonym używaniu otwartego ognia, paleniu tytoniu i stosowaniu innych czynników

mogących zainicjować zapłon materiałów palnych,

2) wykonywaniu prac niebezpiecznych pod względem pożarowym bez ich wymaganego

zabezpieczenia,

3) używaniu instalacji, urządzeń i narzędzi niepoddanych wymaganej kontroli lub

niesprawnych technicznie albo użytkowaniu ich w sposób niezgodny z przeznaczeniem

str. 13

lub warunkami określonymi przez producenta, jeżeli może się to przyczynić do powstania
pożaru, wybuchu lub rozprzestrzeniania ognia,

4) napełnianiu gazem płynnym butli na stacjach paliw, stacjach gazu płynnego i w innych

obiektach nieprzeznaczonych do tego celu,

5) nieprzestrzeganiu zasad bezpieczeństwa przy używaniu lub przechowywaniu materiałów

niebezpiecznych pożarowo, w tym gazu płynnego w butlach,

6) garażowaniu pojazdu silnikowego w obiektach i pomieszczeniach nieprzeznaczonych do

tego celu z nieopróżnionym zbiornikiem paliwa i nieodłączonym na stałe zasilaniem
akumulatorowym,

7) składowaniu materiałów palnych na drogach komunikacji ogólnej służących ewakuacji lub

umieszczaniu przedmiotów na tych drogach w sposób zmniejszający ich szerokość albo
wysokość poniżej wymaganych wartości,

8) składowaniu materiałów palnych na nieużytkowych poddaszach lub na drogach

komunikacji ogólnej w piwnicach,

9) składowaniu materiałów palnych pod ścianami obiektu bądź przy granicy działki, w sposób

naruszający zasady bezpieczeństwa pożarowego,

10) uniemożliwianiu lub ograniczaniu dostępu do urządzeń przeciwpożarowych, gaśnic,

urządzeń uruchamiających instalacje gaśnicze i sterujących takimi instalacjami oraz
innymi instalacjami wpływającymi na stan bezpieczeństwa pożarowego obiektu,
wyłączników i tablic rozdzielczych prądu elektrycznego, kurków głównej instalacji
gazowej, a także wyjść ewakuacyjnych oraz okien dla ekip ratowniczych,

11) uniemożliwianiu lub ograniczaniu dostępu do źródeł wody do celów przeciwpożarowych,

podlega karze aresztu, grzywny albo karze nagany.

§ 2. Kto, będąc obowiązany na podstawie przepisów o ochronie przeciwpożarowej do

zapewnienia warunków ochrony przeciwpożarowej obiektu lub terenu, nie dopełnia
obowiązków polegających na:
1) zapewnieniu osobom przebywającym w obiekcie lub na terenie odpowiednich warunków

ewakuacji,

2) wyposażaniu obiektu lub terenu w urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice,
3) utrzymywaniu urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic w stanie pełnej sprawności

technicznej i funkcjonalnej,

4) umieszczeniu w widocznych miejscach instrukcji postępowania na wypadek pożaru wraz z

wykazem telefonów alarmowych oraz wymaganych informacji,

5) oznakowaniu obiektu odpowiednimi znakami bezpieczeństwa,
6) utrzymywaniu dróg pożarowych w stanie umożliwiającym wykorzystanie tych dróg przez

pojazdy jednostek ochrony przeciwpożarowej,

7) zapewnieniu usuwania zanieczyszczeń z przewodów dymowych i spalinowych,
8) zachowaniu pasa ochronnego o szerokości minimum 2 m i nawierzchni z materiałów

niepalnych lub gruntowej oczyszczonej, wokół placów składowych, składowisk przy
obiektach oraz przy obiektach tymczasowych o konstrukcji palnej,

9) przestrzeganiu zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego podczas zbioru, transportu lub

składowania palnych płodów rolnych,

10) zapobieganiu powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożarów w lesie poprzez

wykonywanie wymaganych zabiegów ochronnych,
podlega karze aresztu, grzywny albo karze nagany.

§ 3. Kto na terenie lasu, na terenach śródleśnych, na obszarze łąk, torfowisk i wrzosowisk,

jak również w odległości do 100 m od nich roznieca ogień poza miejscami wyznaczonymi do

str. 14

tego celu albo pali tytoń, z wyjątkiem miejsc na drogach utwardzonych i miejsc
wyznaczonych do pobytu ludzi,

podlega karze aresztu, grzywny albo karze nagany.

§ 4. Kto wypala trawy, słomę lub pozostałości roślinne na polach w odległości mniejszej

niż 100 m od zabudowań, lasów, zboża na pniu i miejsc ustawienia stert lub stogów bądź w
sposób powodujący zakłócenia w ruchu drogowym, a także bez zapewnienia stałego nadzoru
miejsca wypalania,

podlega karze aresztu, grzywny albo karze nagany.

§ 5. Kto w inny sposób nieostrożnie obchodzi się z ogniem,
podlega karze aresztu, grzywny albo karze nagany.

§ 6. Kto zostawia małoletniego do lat 7 w okolicznościach, w których istnieje

prawdopodobieństwo wzniecenia przez niego pożaru,

podlega karze grzywny albo karze nagany.

Art. 82a.
§ 1. Kto w razie powstania pożaru nie dopełnia obowiązku określonego w przepisach o
ochronie przeciw-pożarowej oraz Państwowej Straży Pożarnej w postaci:
1) niezwłocznego zawiadomienia osób znajdujących się w strefie zagrożenia oraz: centrum

powiadamiania ratunkowego lub jednostki ochrony przeciwpożarowej albo Policji bądź
wójta albo sołtysa,

2) podporządkowania się zarządzeniu kierującego działaniem ratowniczym,
3) udzielenia niezbędnej pomocy kierującemu działaniem ratowniczym, na jego żądanie,

podlega karze aresztu, grzywny albo karze nagany.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto utrudnia prowadzenie działań ratowniczych, a w

szczególności utrudnia dojazd do obiektów zagrożonych jednostkom ochrony
przeciwpożarowej, prowadzącym działania ratownicze.

§ 3. Kto uniemożliwia lub utrudnia przeprowadzenie czynności kontrolno-

rozpoznawczych z zakresu ochrony przeciwpożarowej przez uprawnionego strażaka
Państwowej Straży Pożarnej,
podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.

Rozdział XIX

Szkodnictwo leśne, polne i ogrodowe

Art. 148. § 1. Kto:

1) dokonuje w nienależącym do niego lesie wyrębu gałęzi, korzeni lub krzewów, niszczy je lub uszkadza albo

karczuje pniaki,

2) zabiera z nienależącego do niego lasu wyrąbane gałęzie, korzenie lub krzewy albo wykarczowane pniaki,

podlega karze grzywny.

§ 2. Jeżeli czyn godzi w mienie osoby najbliższej, ściganie następuje na żądanie pokrzywdzonego.
§ 3. W razie popełnienia wykroczenia można orzec nawiązkę do wysokości 500 złotych.
Art. 149. Kto nabywa gałęzie, korzenie, krzewy lub pniaki wiedząc o tym, że pochodzą one z wykroczenia

określonego w art. 148, lub pomaga do ich zbycia albo w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przyjmuje je lub
pomaga do ich ukrycia,

podlega karze grzywny.
Art. 150. § 1. Kto uszkadza nienależący do niego ogród warzywny, owocowy lub kwiatowy, drzewo

owocowe lub krzew owocowy,

podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny do 1500 złotych.
§ 2. Ściganie następuje na żądanie pokrzywdzonego.

str. 15

§ 3. W razie popełnienia wykroczenia orzeka się nawiązkę do wysokości 1500 złotych.
Art. 151. § 1. Kto pasie zwierzęta gospodarskie na nienależących do niego gruntach leśnych lub rolnych albo

przez takie grunty w miejscach, w których jest to zabronione, przechodzi, przejeżdża lub przegania zwierzęta
gospodarskie,

podlega karze grzywny do 500 złotych albo karze nagany.
§ 2. Jeżeli grunt jest zaorany, zasiany lub obsadzony, znajduje się w stanie sztucznego zalesienia,

naturalnego odnowienia lub stanowi młodnik leśny do lat 20, sprawca

podlega karze grzywny.
§ 3. Karze określonej w § 2 podlega również ten, kto przejeżdża lub przegania zwierzęta gospodarskie przez

wodę zamkniętą i zarybioną.

§ 4. Ściganie następuje na żądanie pokrzywdzonego.
§ 5. W razie popełnienia wykroczenia określonego w § 1, 2 lub 3 można orzec nawiązkę do wysokości 1500

złotych.

Art. 152. § 1. Kto niszczy lub użytkuje kosodrzewinę znajdującą się na siedliskach naturalnych w górach lub

na torfowiskach,

podlega karze grzywny do 1000 złotych albo karze nagany.
§ 2. W razie popełnienia wykroczenia można orzec nawiązkę do wysokości 500 złotych.
Art. 153. § 1. Kto w nienależącym do niego lesie:

1) wydobywa żywicę lub sok brzozowy, obrywa szyszki, zdziera korę, nacina drzewo lub w inny sposób je

uszkadza,

2) zbiera mech lub ściółkę,
3) zbiera gałęzie, korę, wióry, trawę, wrzos, szyszki lub zioła albo zdziera darń,
4) zbiera grzyby lub owoce leśne w miejscach, w których jest to zabronione, albo sposobem niedozwolonym,

podlega karze grzywny do 250 złotych albo karze nagany.

§ 2. Jeżeli czyn godzi w mienie osoby najbliższej, ściganie następuje na żądanie pokrzywdzonego. Dziennik

Ustaw – 30 – Poz. 482

Art. 154. § 1. Kto na nienależącym do niego gruncie leśnym lub rolnym:

1) wydobywa piasek, margiel, żwir, glinę lub torf,
2) niszczy lub uszkadza urządzenia służące do utrzymania zwierząt lub ptaków,
3) (uchylony),
4) kopie dół lub rów,

podlega karze grzywny do 1000 złotych albo karze nagany.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto wyrzuca na nienależący do niego grunt polny kamienie, śmieci, padlinę lub

inne nieczystości.

§ 3. Jeżeli czyn godzi w mienie osoby najbliższej, ściganie następuje na żądanie pokrzywdzonego.
Art. 155. § 1. Kto na gruncie leśnym lub rolnym niszczy lub uszkadza urządzenia melioracyjne,
podlega karze grzywny.
§ 2. W razie popełnienia wykroczenia można orzec obowiązek zapłaty równowartości wyrządzonej szkody

lub obowiązek przywrócenia do stanu poprzedniego.

Art. 156. § 1. Kto na nienależącym do niego gruncie leśnym lub rolnym niszczy zasiewy, sadzonki lub

trawę,

podlega karze grzywny do 500 złotych albo karze nagany.
§ 2. Jeżeli czyn godzi w mienie osoby najbliższej, ściganie następuje na żądanie pokrzywdzonego.
§ 3. W razie popełnienia wykroczenia można orzec nawiązkę do wysokości 500 złotych.
Art. 157. § 1. Kto wbrew żądaniu osoby uprawnionej nie opuszcza lasu, pola, ogrodu, pastwiska, łąki lub

grobli,

podlega karze grzywny do 500 złotych lub karze nagany.
§ 2. Ściganie następuje na żądanie pokrzywdzonego.
Art. 158. § 1. Właściciel lub posiadacz lasu, który dokonuje wyrębu drzewa w należącym do niego lesie albo

w inny sposób pozyskuje z tego lasu drewno niezgodnie z planem urządzenia lasu, uproszczonym planem
urządzenia lasu lub decyzją określającą zadania z zakresu gospodarki leśnej albo bez wymaganego pozwolenia,

podlega karze grzywny.
§ 2. W razie popełnienia wykroczenia określonego w § 1 orzeka się przepadek pozyskanego drewna.
Art. 159. Kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi w zakresie ochrony lasów, nie wykonuje zabiegów

zapobiegających, wykrywających i zwalczających nadmiernie pojawiające się i rozprzestrzeniające się
organizmy szkodliwe,

podlega karze grzywny.
Art. 160. § 1. Kto, działając bez wymaganego zezwolenia, zmienia las na uprawę rolną,
podlega karze grzywny.

str. 16

§ 2. W razie popełnienia wykroczenia określonego w § 1 można orzec obowiązek przywrócenia do stanu

poprzedniego.

Art. 161. Kto, nie będąc do tego uprawniony albo bez zgody właściciela lub posiadacza lasu, wjeżdża

pojazdem silnikowym, zaprzęgowym lub motorowerem do nienależącego do niego lasu w miejscu, w którym
jest to niedozwolone, albo pozostawia taki pojazd w lesie w miejscu do tego nieprzeznaczonym,

podlega karze grzywny.
Art. 162. § 1. Kto w lasach zanieczyszcza glebę lub wodę albo wyrzuca do lasu kamienie, śmieci, złom,

padlinę lub inne nieczystości, albo w inny sposób zaśmieca las,

podlega karze grzywny albo karze nagany.
§ 2. Jeżeli czyn sprawcy polega na zakopywaniu, zatapianiu, odprowadzaniu do gruntu w lasach lub w inny

sposób składowaniu w lesie odpadów, sprawca

podlega karze aresztu albo grzywny.
§ 3. W razie popełnienia wykroczenia określonego w § 1 można orzec nawiązkę, a w razie popełnienia

wykroczenia określonego w § 2 orzeka się nawiązkę – do wysokości równej kosztom rekultywacji gleby,
oczyszczenia wody, wydobycia, wykopania, usunięcia z lasu, a także zniszczenia lub neutralizacji odpadów.

Art. 163. Kto w lesie rozgarnia ściółkę i niszczy grzyby lub grzybnię,
podlega karze grzywny albo karze nagany.
Art. 164. Kto wybiera jaja lub pisklęta, niszczy lęgowiska lub gniazda ptasie albo niszczy legowiska, nory

lub mrowiska znajdujące się w lesie albo na nienależącym do niego gruncie rolnym,

podlega karze grzywny albo karze nagany.
Art. 165. Kto w lesie, w sposób złośliwy, płoszy albo ściga, chwyta, rani lub zabija dziko żyjące zwierzę,

poza czynnościami związanymi z polowaniem lub ochroną lasów, jeżeli czyn z mocy innego przepisu nie jest
zagrożony karą surowszą,

podlega karze grzywny albo karze nagany.
Art. 166. Kto w lesie puszcza luzem psa, poza czynnościami związanymi z polowaniem,

podlega karze grzywny albo karze nagany.

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r.
w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów
(Dz. U. Nr 109, poz. 719):
§ 1.2. W przypadkach szczególnie uzasadnionych uwarunkowaniami lokalnymi, wskazanymi
w ekspertyzie technicznej rzeczoznawcy do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych,
dopuszcza się, w uzgodnieniu z właściwym miejscowo komendantem wojewódzkim
Państwowej Straży Pożarnej, stosowanie rozwiązań zamiennych w stosunku do
wymienionych w § 19, § 23, § 24 i § 25 ust. 1, 2, 5 i 6 oraz w § 27 ust. 1 i 2, § 28 ust. 1, § 29
ust. 1 i

§ 38 ust. 1

, zapewniających niepogorszenie warunków ochrony przeciwpożarowej

obiektu.

§ 2. 1. Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o:
2)

pasie przeciwpożarowym

- należy przez to rozumieć system drzewostanów różnej

szerokości poddanych specjalnym zabiegom gospodarczym i porządkowym lub powierzchni
wylesionych i oczyszczonych do warstwy mineralnej;

§ 38. 1. Lasy położone przy obiektach mogących stanowić zagrożenie pożarowe dla lasu
oddziela się od tych obiektów pasami przeciwpożarowymi, utrzymywanymi w stanie
zapewniającym ich użyteczność przez cały rok.
2. Rodzaje oraz sposoby wykonywania pasów przeciwpożarowych przez podmioty określone
jako właściwe do ich wykonania i utrzymywania w: ustawie z dnia 28 września 1991 r. o
lasach (Dz. U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435, z późn. zm.

), ustawie z dnia 28 marca 2003 r. o

transporcie kolejowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 16, poz. 94, z późn. zm.

) oraz ustawie z dnia 24

sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej określają:
1) rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 marca 2006 r. w sprawie szczegółowych
zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego lasów (Dz. U. Nr 58, poz. 405 i Nr 82, poz. 573);
2) rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 7 sierpnia 2008 r. w sprawie wymagań w
zakresie odległości i warunków dopuszczających usytuowanie drzew i krzewów, elementów

str. 17

ochrony akustycznej i wykonywania robót ziemnych w sąsiedztwie linii kolejowej, a także
sposobu urządzania i utrzymywania zasłon odśnieżnych oraz pasów przeciwpożarowych (Dz.
U. Nr 153, poz. 955).
3. Przepis ust. 2 nie dotyczy:
1) lasów zaliczonych do III kategorii zagrożenia pożarowego;
2) drzewostanów starszych niż 30 lat położonych przy drogach publicznych i parkingach
oraz drzewostanów położonych przy drogach o nawierzchni nieutwardzonej, z wyjątkiem
dróg poligonowych i międzypoligonowych;
3) lasów o szerokości mniejszej niż 200 m.
4. Zaliczenia obszarów leśnych do kategorii zagrożenia pożarowego dokonuje się w planach
urządzenia lasu, uproszczonych planach urządzenia lasu i planach ochrony parków
narodowych.

§ 39. 1. W odległości mniejszej niż 30 m od skraju toru kolejowego lub drogi publicznej, z
wyjątkiem drogi o nawierzchni nieutwardzonej, pozostawianie w szczególności gałęzi,
chrustu, nieokrzesanych ściętych drzew i odpadów poeksploatacyjnych jest zabronione.
2. Właściciele, zarządcy lub użytkownicy lasów, których lasy samoistnie lub wspólnie tworzą
kompleks leśny o powierzchni ponad 300 ha:
1) organizują obserwację i patrolowanie lasów w celu wykrywania pożarów oraz
alarmowania o ich powstaniu, zgodnie z przepisami o zabezpieczeniu przeciwpożarowym
lasów;
2) zapewniają i utrzymują źródła wody do celów przeciwpożarowych;
3) utrzymują dojazdy pożarowe wyznaczone w planie urządzenia lasu zgodnie z przepisami
w sprawie zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego lasów;
4) oznaczają stanowiska czerpania wody znakami zgodnymi z Polskimi Normami
dotyczącymi znaków bezpieczeństwa;
5) urządzają i utrzymują w miejscach wyznaczonych, w porozumieniu z właściwymi
miejscowo komendantami powiatowymi (miejskimi) Państwowej Straży Pożarnej, bazy
sprzętu do gaszenia pożarów lasów, zgodnie z przepisami o zabezpieczeniu
przeciwpożarowym lasów;
6) uzgadniają projekt planu urządzenia lasu, projekt uproszczonego planu urządzenia lasu
oraz projekt planu ochrony parku narodowego, w części dotyczącej ochrony
przeciwpożarowej, z właściwym miejscowo komendantem wojewódzkim Państwowej Straży
Pożarnej, dla lasów I i II kategorii zagrożenia pożarowego.
3. Źródło wody do celów przeciwpożarowych w lasach powinno zapewnić możliwość
pobierania wody z głębokości nie większej niż 4 m, licząc między lustrem wody a poziomem
stanowiska czerpania wody, i być wyposażone w stanowisko czerpania wody wraz z
dojazdem.
4. Źródła wody do celów przeciwpożarowych w lasach, które samoistnie lub wspólnie tworzą
kompleks o powierzchni ponad 300 ha, zapewnia się w postaci nie więcej niż 2 zbiorników w
obrębie chronionej powierzchni zawierających łącznie co najmniej 50 m

wody, hydrantów

zewnętrznych lub cieku wodnego o stałym przepływie wody nie mniejszym niż 10 dm

/s przy

najniższym stanie wód, z zapewnieniem najbliższego stanowiska czerpania wody w terenie o
promieniu:
1) nieprzekraczającym 3 km w lasach I kategorii zagrożenia pożarowego;
2) nieprzekraczającym 5 km w lasach II kategorii zagrożenia pożarowego;
3) uzgodnionym z właściwym miejscowo komendantem powiatowym (miejskim)
Państwowej Straży Pożarnej w lasach III kategorii zagrożenia pożarowego.
5. Właściciel lub zarządca lasu umieszcza tablice informacyjne i ostrzegawcze dotyczące
zabezpieczenia przeciwpożarowego lasu przy wjazdach do lasów oraz przy parkingach

str. 18

leśnych, w uzgodnieniu z właściwym miejscowo komendantem powiatowym (miejskim)
Państwowej Straży Pożarnej.
§ 40.
1. W lasach i na terenach śródleśnych, na obszarze łąk, torfowisk i wrzosowisk, jak również

w odległości do 100 m od granicy lasów, nie jest dopuszczalne wykonywanie czynności
mogących wywołać niebezpieczeństwo pożaru, w szczególności:
1) rozniecanie ognia poza miejscami wyznaczonymi do tego celu przez właściciela lub

zarządcę lasu;

2) palenie tytoniu, z wyjątkiem miejsc na drogach utwardzonych i miejsc wyznaczonych

do pobytu ludzi.

2. Przepis ust. 1 pkt 1 nie dotyczy czynności związanych z gospodarką leśną oraz

wykonywaniem robót budowlanych i eksploatacji kopalin w porozumieniu z właścicielem
lub zarządcą lasu.

§ 42.
2. Przy ustawianiu stert, stogów i brogów należy zachować co najmniej następujące
odległości:

pkt. 5. od lasów i terenów zalesionych - 100 m.

§ 43.
Wypalanie słomy i pozostałości roślinnych na polach jest zabronione.

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 marca 2006 r. w sprawie szczegółowych
zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego lasów (Dz. U. Nr 58, poz. 405 z późn. zm.):
§ 12.
Zakaz wstępu do lasu wprowadza się przy 3. stopniu zagrożenia pożarowego lasu, jeżeli przez
kolejnych 5 dni wilgotność ściółki mierzona o godzinie 9

będzie niższa od 10%.

Rozporządzenie ministra infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U Nr 75, poz. 690
z późn. zm).
§ 266.
4. Między wylotem przewodu spalinowego i dymowego a najbliższym skrajem korony drzew
dorosłych należy zapewnić zachowanie odległości co najmniej 6 m, z zastrzeżeniem § 271
ust. 8.

§ 271.
8. Najmniejszą odległość budynków ZL, PM, IN od granicy lasu należy przyjmować, jak
odległość ścian tych budynków od ściany budynku ZL z przekryciem dachu
rozprzestrzeniającym ogień.

(12 m)

Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 24 lipca 2009 r.
w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych (Dz. U. Nr
124, poz. 1030)
§ 4.2. Wymagana ilość wody do celów przeciwpożarowych może być określona odrębnie dla
dzielnicy i osiedla w jednostce osadniczej, pod warunkiem

oddzielenia ich od innych dzielnic

i osiedli pasami niezabudowanego terenu o szerokości co najmniej 100 m, na których
dopuszcza się drzewostan liściasty lub mieszany składający się co najmniej w 50% z drzew
liściastych.

str. 19

Instrukcja ochrony przeciwpożarowej lasu, CILP Warszawa 2012, s. 21-22.

Posługiwanie się otwartym ogniem w lesie lub w odległości mniejszej niż 100 m od jego
granicy może nastąpić w miejscach wyznaczonych do tego celu przez właściciela lub
zarządcę lasu po uprzednim technicznym zagospodarowaniu tych miejsc mającym na celu nie
dopuszczenie do powstania pożaru. Wyznaczanie stałych miejsc do rozniecania ognia
dokonuje się tylko do celów gospodarczych oraz turystyczno-wypoczynkowych i nie powinno
obejmować terenów na glebach torfowych, w młodnikach i drzewostanach, w których
wysokość koron drzew znajduje się poniżej 10 m od ziemi oraz na powierzchniach leśnych
porośniętych trzcinnikiem, wysokimi trawami i wrzosem. Palenie ognisk nie może być
wykonywane bliżej niż 6 m od stojących drzew, a wysokość płomienia nie powinna
przekraczać 2,0 m. Przed przystąpieniem do palenia ognisk, wykonywania robót budowlano-
montażowych przy użyciu płomienia należy dookoła usunąć pokrywę do gleby mineralnej na
szerokości około 1-3 m, zależnie od wysokości i palności runa, z wyłączeniem okresu
zalegania pokrywy śnieżnej,

PRZECIWDZIAŁANIE WYPALANIU GRUNTÓW ROLNYCH

Ustawa 18 grudnia 2003 r. o płatności bezpośrednich do gruntów rolnych
Art. 2
Rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi z 7 kwietnia 2004 r. w sprawie
minimalnych wymagań utrzymywania gruntów rolnych w dobrej kulturze rolnej (Dz. U. Nr
65, 600 z późn. zm.)
§ 1; § 3 – łąki, pastwiska i ścierniska nie powinny być wypalane.

Rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi z 6 sierpnia 2004 r. w sprawie wzoru
wniosku o przyznanie płatności z tytułu realizacji przedsięwzięć rolno-środowiskowych i
poprawy dobrostanu zwierząt oraz zawartości planu tego działania (Dz. U. nr 181, poz. 1878
z póżn. zm.)
§ 2 (załącznik nr 5) – zakaz wypalania roślinności na łąkach, pastwiskach, nieużytkach,
rowach, pasach przydrożnych, szlakach kolejowych lub w strefie oczeretów i trzcin, a także
ściernisk, słomy oraz resztek pożniwnych.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 14 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych
warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na wspieranie działalności rolniczej na
obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania objętej planem rozwoju obszarów
wiejskich (Dz. U. Nr 73, poz. 657)
§ 3 – (załącznik nr 1) – zakaz wypalania roślinności na łąkach, pastwiskach, nieużytkach,
rowach, pasach przydrożnych, szlakach kolejowych lub w strefie oczeretów i trzcin, a także
ściernisk, słomy oraz resztek pożniwnych.

POGODA POŻAROWA – zbiór kilku elementów występujących jednocześnie
zwiększających poziom prawdopodobieństwa zaistnienia pożaru lasu w danym czasie, takich
jak:

1) wilgotność ściółki wynosząca poniżej12%;

2) temperatura powietrza powyżej 24°C;

3) wilgotność względna powietrza poniżej 40%,

4) zachmurzenie poniżej 2

w skali od 0 do 8;

str. 20

5) brak opadu atmosferycznego – 0 mm (susza - co najmniej kilkudniowy okres bez

opadu atmosferycznego);

6) prędkość wiatru powyżej 5 m/s (18 km/h) i jego zmienny kierunek.

Wydłużenie okresu utrzymywania się lub powiększania się powyższych parametrów
powoduje wzrost zagrożenia pożarowego lasu.

SYMBOLEM OCHRONY PRZECIWPOŻAROWEJ LASU jest stylizowane płonące
drzewko świerkowe pokazane na poniższym rysunku. Symbol ten należy stosować na
wszystkich materiałach propagandowych.

Symbol ochrony przeciwpożarowej lasu

Źródło: Instrukcja ochrony przeciwpożarowej lasu, CILP Warszawa 2012, s. 18.

str. 21

TEMAT NR 1:

ZAGROŻENIE POŻAROWE LASÓW

ZAGADNIENIE NR 1 DO TEMATU NR 1:
ŹRÓDŁA ZAGROŻEŃ POŻAROWYCH W LASACH

ZAGROŻENIE POŻAROWE W LASACH kształtuje:
 możliwość pojawienia się bodźca energetycznego wytwarzającego ciepło (punktowego

źródła ciepła), np. płomienia zapałki, żarzącej końcówki papierosa, iskry mechanicznej
lub pochodzącej ze zwarcia elektrycznego albo od wyładowania atmosferycznego –
zdolnego do inicjacji procesu spalania.

 materiał palny - skład gatunkowy i wiek drzewostanu oraz jego zwarcie, ilość i

rozmieszczenie na pokrywie gleby (obciążenie ogniowe biomasy), a także wilgotność w
szczególności martwych składników podyktowana warunkami meteorologicznymi
(zdolność nasiąkania i przesychania), skład chemiczny,

 pogoda, której stan określa m. in. temperatura powietrza, wilgotność powietrza, natężenie

promieniowania słonecznego (insolacja), prędkość i kierunek wiatru, zachmurzenie i
rodzaj chmur, opady i osady atmosferyczne - ich rodzaj i wielkość oraz zjawiska
atmosferyczne np. wyładowania atmosferyczne.

MOŻLIWOŚĆ POJAWIENIA SIĘ W LESIE BODŹCA ENERGETYCZNEGO
WYTWARZAJĄCEGO CIEPŁO (punktowego źródła ciepła) związana jest ze zjawiskiem
naturalnym takim jak wyładowanie atmosferyczne lub samozapłon biologiczny albo z
działalnością człowieka taką jak m. in. przebiegające przez las lub w jego bezpośrednim
sąsiedztwie drogi publiczne, drogi dojazdowe niebędące drogami publicznymi do zakładu
przemysłowego lub magazynowego, drogi poligonowe, linie kolejowe na których
prowadzony jest ruch, napowietrzne linie energetyczne oraz występujące w lesie lub w jego
bezpośrednim sąsiedztwie parkingi, obiekty magazynowe, obiekty użyteczności publicznej,
obiekty na terenie poligonów wojskowych, zakłady przemysłowe, grunty rolne, osady
ludzkie, składowiska materiałów niebezpiecznych, obszary zalegania niewybuchów, rurociągi
i gazociągi oraz miejsca masowego wypoczynku itp. Bodźce energetyczne wytwarzające
ciepło (punktowe źródła ciepła) o temperaturze powyżej 260 °C są zdolne zainicjować proces
spalania materiałów leśnych.

MATERIAŁ PALNY to głównie rodzaj gleby (torfowe, torfowo-murszowe) i jej pokrywa –
sucha trawa, runo leśne, krzewy, trzcinowiska, wrzosowiska, szuwary, podrost szczególnie
iglasty (młode, nie w pełni wyrośnięte jeszcze drzewka o wysokości ponad 0,5 m stanowiące
zarodek gatunku głównego drzewostanu), podszyt szczególnie iglasty (krzewy i niskie drzewa
znoszące ocienienie, które nigdy nie wyrastają ponad wysokość 4 m stanowiąc środkowe
piętro lasu), drzewa żywe (szczególnie iglaste) i martwe, a także leżące na pokrywie gleby
suche gałęzie, chrust, nieokrzesane ścięte lub powalone drzewa i odpady poeksploatacyjne.
Mchy i porosty działają opóźniająco na rozprzestrzenianie się procesu spalania. Ściółka o
wilgotności powyżej 30 % nie gwarantuje powstania pożaru od punktowych źródeł ciepła i
jego rozprzestrzeniania. Im wilgotność ściółki mniejsza tym prawdopodobieństwo powstania
pożaru lasu większe.

str. 22

ZAGADNIENIE NR 2 DO TEMATU NR 1:
SPOSÓB ZALICZANIA LASÓW DO KATEGORII ZAGROŻENIA POŻAROWEGO LASÓW

ZABEZPIECZENIE PRZECIWPOŻAROWE LASÓW dostosowuje się do kategorii i stopni
zagrożenia pożarowego lasów. Kategoria zagrożenia pożarowego lasów (KZPL) obejmuje
lasy o podobnym poziomie podatności na pożar, ustalonym na 10 lat na podstawie
częstotliwości występowania pożarów, warunków klimatycznych i drzewostanowych (wiek,
typ siedliskowy, gatunek) i czynników antropogenicznych. Właściciele, zarządcy lub
użytkownicy lasów uzgadniają projekt planu urządzenia lasu, projekt uproszczonego planu
urządzenia lasu oraz projekt planu ochrony parku narodowego, w części dotyczącej ochrony
przeciwpożarowej, z właściwym miejscowo komendantem wojewódzkim Państwowej Straży
Pożarnej, dla lasów I i II kategorii zagrożenia pożarowego.

KATEGORIE ZAGROŻENIA POŻROWEGO LASÓW

 I KZPL — duże zagrożenie;
 II KZPL — średnie zagrożenie;
 III KZPL — małe zagrożenie.

ZALICZENIA LASÓW DO KZPL dokonuje się dla obszaru każdego nadleśnictwa albo
parku narodowego w planach urządzenia lasu, uproszczonych planach urządzenia lasu albo
planach ochrony parku narodowego, na podstawie sumy punktów odpowiadających



średniej rocznej liczbie pożarów lasu w okresie ostatnich 10 lat przypadających na 10 km

powierzchni leśnej;



udziałowi procentowemu powierzchni drzewostanów rosnących na siedliskach boru
suchego, boru świeżego, boru mieszanego świeżego, boru wilgotnego, boru mieszanego
wilgotnego i lasu łęgowego;



średniej wilgotności względnej powietrza (pomiar z wysokości 0,5 m) i procentowego
udziału dni z wilgotnością ściółki mniejszą od 15 % o godzinie 9

;



średniej liczbie mieszkańców przypadających na 0,01 km

powierzchni leśnej.

ZAGADNIENIE NR 3 DO TEMATU NR 1:
METODA OZNACZANIA STOPNIA ZAGROŻENIA POŻAROWEGO LASÓW

STOPIEŃ ZAGROŻENIA POŻAROWEGO LASÓW (SZPL) jest to poziom
prawdopodobieństwa zaistnienia pożaru w danym dniu, w zależności od dynamicznych zmian
pogodowych i wilgotności ściółki. Ustala się następujące SZPL dla lasów zaliczonych do I i II
KZPL, gdyż dla lasów zaliczonych do III KZPL nie jest wymagane oznaczanie SZPL

 0. SZPL — brak zagrożenia;
 1. SZPL — małe zagrożenie;
 2. SZPL — średnie zagrożenie;
 3. SZPL — duże zagrożenie.
Przy 3. SZPL, jeżeli przez kolejnych 5 dni wilgotność ściółki mierzona o godzinie 9

będzie

niższa od 10%, wprowadza się zakaz wstępu do lasu. Poza tym właściciel lub zarządca lasu
jest obowiązany do umieszczenia przy wjazdach do lasów oraz przy parkingach leśnych, w

Por. rozporządzenie ministra środowiska z dnia 22 marca 2006 r. w sprawie szczegółowych zasad

zabezpieczenia przeciwpożarowego lasów (Dz. U. Nr 58, poz. 405 z późn. zm.).

Tamże.

str. 23

uzgodnieniu z właściwym miejscowo komendantem powiatowym (miejskim) PSP, tablic
informacyjnych i ostrzegawczych dotyczących zabezpieczenia przeciwpożarowego lasu.

UPROSZCZONY SCHEMAT WZORU ZNAKU ZAKAZU WSTĘPU DO LASU

Źródło: Rozporządzenie ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa z dnia 6 stycznia
1998 r. w sprawie określenia wzoru znaku zakazu wstępu do lasu oraz zasad jego umieszczania (Dz. U. Nr 11,
poz. 39).

SZPL oznacza się dla strefy prognostycznej. Strefa prognostyczna jest to obszar nadleśnictwa
albo grupy nadleśnictw wraz z parkami narodowymi, wyznaczany na podstawie
następujących kryteriów

a) KZPL,
b) występowania dużych zwartych obszarów leśnych na terenie strefy,
c) warunków przyrodniczoleśnych,
d) jednorodności pod względem klimatycznym,

Por. Por. rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie

ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 109, poz. 719).

Por. rozporządzenie ministra środowiska z dnia 22 marca 2006 r. w sprawie szczegółowych zasad

zabezpieczenia przeciwpożarowego lasów (Dz. U. Nr 58, poz. 405 z późn. zm.).

str. 24

e) składu gatunkowego drzewostanów oraz rozmieszczenia i udziału poszczególnych
gatunków,
f) układu siedlisk na terenach leśnych,
g) nasilenia i wielkości pożarów lasów,
h) zapewnienia łączności radiotelefonicznej w obrębie strefy,
i) występowania dużych aglomeracji miejskich, rejonów przemysłowych, obszarów o dużym
nasileniu ruchu turystycznego.

Podział kraju na strefy prognostyczne i schemat przekazywania informacji o zagrożeniu
pożarowym obrazuje poniższy rysunek.

Podział obszarów leśnych Polski na strefy prognostyczne oraz schemat przekazywania
informacji o zagrożeniu pożarowym lasów w Polsce

Źródło: Instrukcja ochrony przeciwpożarowej lasu, CILP Warszawa 2012, s. 17.

SZPL dla strefy prognostycznej oznacza się na podstawie następujących

parametrów

a) wilgotności ściółki w drzewostanie sosnowym III klasy wieku, rosnącym na siedlisku boru
świeżego,
b) wilgotności względnej powietrza mierzonej na wysokości 0,5 m od powierzchni
zadarnionej przy ścianie drzewostanu,
c) współczynnika opadowego, ustalanego na podstawie dobowej sumy opadów
atmosferycznych, korygującego SZPL.

SZPL dla strefy prognostycznej jest średnią arytmetyczną SZPL oznaczonego dla

punktu prognostycznego oraz SZPL oznaczonych dla od 2 do 4 pomocniczych punktów
pomiarowych. Punkt prognostyczny jest to miejsce wyznaczone w każdej strefie
prognostycznej, gdzie dokonuje się pomiaru wszystkich parametrów wymienionych

Tamże.

str. 25

wyżej. Pomocnicze punkty pomiarowe są to miejsca wyznaczone w każdej strefie
prognostycznej, gdzie dokonuje się pomiaru parametrów wymienionych wyżej jako lit. b) i c),
a w miarę możliwości również pomiaru parametru wymienionego wyżej jako lit. a). Pomiaru
parametrów wymienionych wyżej dokonuje się codziennie o godz. 9

i o godz. 13

, od dnia

1 marca, jednak nie wcześniej niż po ustąpieniu pokrywy śnieżnej, do dnia 30 września.

Zadania i przedsięwzięcia ochronne realizowane przez jednostki organizacyjne LP

w zależności od stopnia zagrożenia pożarowego lasu

Lp.

Rodzaj czynności

SZPL

Utrzymywanie dyżuru w PAD RDLP

Utrzymywanie dyżuru w PAD nadleśnictwa

–

Wprowadzenie dyżuru (w tym także domowego) dla osoby
wyznaczonej do wzmocnienia obsady PAD na potrzeby
organizowania akcji ratowniczo-gaśniczych

–

Wykonywanie zadań przez pełnomocnika nadleśniczego

–

Dyżurowanie obserwatorów w stałych punktach obserwacji
naziemnej

–

Patrolowanie w rejonach szczególnie zagrożonych pożarem
– wg oddzielnego planu nadleśnictwa

–

Uruchomienie patroli lotniczych – wg oddzielnego planu
RDLP

–

Wprowadzenie stanu pogotowia dla usługodawców, do
bezzwłocznego użycia sprzętu mechanicznego i
gospodarczego wraz z obsługą

–

Wprowadzenie okresowego zakazu wstępu do lasu – wg
kryteriów wynikających z obowiązujących przepisów i
opracowanych zasad

–

10.

Wprowadzenie stanu pogotowia dla całego składu
osobowego nadleśnictwa – wg oddzielnego planu
nadleśnictwa

–

11.

Stopień gotowości startowej** dla gaśniczych statków
powietrznych [min]

–

12.

Koordynacja wszystkich działań przez RDLP

Objaśnienia do tabeli:

x – oznacza wykonywanie czynności od godz. 9

do zachodu słońca,

–

nadleśnictwo może – w porozumieniu z RDLP – ustalić inne godziny dyżurowania lub od niego

odstąpić,

** – stopień gotowości startowej – to czas (w minutach) od zadysponowania statku powietrznego do

wykonania startu.

Źródło: Por. Instrukcja ochrony przeciwpożarowej lasu, CILP Warszawa 2012, s. 62.

Tamże.

str. 26

TEMAT NR 2:

DOKUMENTACJA ZWIĄZANA Z ZABEZPIECZENIEM PRZECIWPOŻAROWYM

LASÓW

ZAGADNIENIE NR 1 DO TEMATU NR 2:
„SPOSOBY POSTĘPOWANIA NA WYPADEK POWSTANIA POŻARU LASU”

Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. Nr 81, poz. 351, z
późn. zm.), zgodnie z przepisami w niej zawartymi (art. 4.1.7), nakłada na właścicieli,
zarządców lub użytkowników terenu leśnego obowiązek ustalenia „sposobów postępowania
na wypadek powstania pożaru lasu”. Wiąże się to z opracowaniem przez tychże właścicieli,
zarządców lub użytkowników dokumentu, którego treść stanowią:

 informacja ogólna o danym terenie leśnym,
 charakterystyka pożarowa terenu leśnego (przynależność danego terenu leśnego do

określonej kategorii zagrożenia pożarowego lasu oraz lokalizacja w lesie miejsc o
szczególnym - największym potencjalnie zagrożeniu pożarowym) ,

 dane organizacyjno-techniczne ochrony przeciwpożarowej (wykazy elementów

organizacyjno-technicznego przygotowania obszarów leśnych przez ich właścicieli,
zarządców lub użytkowników do gaszenia pożarów lasu,

 materiały kartograficzne (mapy).

Opracowane „sposoby postępowania na wypadek powstania pożaru lasu” są

praktycznie opracowywane tylko przez nadleśnictwa, parki narodowe i komendy poligonu, a
ich dwa egzemplarze powinny być dostępne – jeden w punkcie alarmowo-dyspozycyjnym
nadleśnictwa lub parku narodowym, a drugi egzemplarz we właściwej miejscowo komendzie
powiatowej (miejskiej) PSP. „Sposoby postępowania na wypadek powstania pożaru lasu”
powinny uwzględniać możliwości właściciela, zarządcy lub użytkownika danego terenu
leśnego w zakresie wczesnego wykrycia pożaru, zawiadomienia o jego powstaniu, a także
podjęcia działań ratowniczych. „Sposoby postępowania na wypadek powstania pożaru lasu”
podlegają corocznej aktualizacji do dnia 14 lutego i powinny być uzgodnione z właściwym
miejscowo komendantem powiatowym (miejskim) PSP. Części składowe wyżej określonego
dokumentu przedstawia poniższa tabela.

Tabela 1

Części składowe „sposobów postępowania na wypadek powstania pożaru lasu”

Lp.

Główne części

składowe „sposobów

postępowania ...”

Szczegółowe części składowe „sposobów postępowania ...”

Informacje ogólne
o gruntach leśnych
w kompleksach
leśnych:

1) adres właściciela, zarządcy lub użytkownika gruntów leśnych oraz

sprawującego nadzór nad gruntami leśnymi w kompleksach leśnych oraz
numer telefonu kontaktowego i adres e-mail;

2) przynależność administracyjna gruntów leśnych (kompleks leśny, gmina,

powiat, województwo),

3) właściciele, zarządcy lub użytkownicy gruntów leśnych oraz inni

sprawujący nadzór nad gruntami leśnymi - sąsiadujący z gruntami
leśnymi w ramach tego samego kompleksu leśnego.

Charakterystyka
pożarowa gruntów
leśnych w kompleksach
leśnych:

1) kategoria zagrożenia pożarowego gruntów leśnych,
2) powierzchnia gruntów leśnych w kompleksach leśnych,
3) lokalizacja obiektów stwarzających zagrożenie pożarowe, wybuchowe

i obiektów cennych z punktu widzenia, np. przyrodniczego, zabytkowego,
archeologicznego itp.

4) dodatkowe informacje związane z ochroną przeciwpożarową gruntów

leśnych, np. rodzaj pokrywy gleby, typy siedliskowe, rodzaj drzewostanu,
średni wiek drzewostanu, zwarcie drzewostanu itp.

str. 27

Dane organizacyjno-
techniczne ochrony
przeciwpożarowej
gruntów leśnych
w kompleksach
leśnych:

1) lokalizacja stałych punktów obserwacji naziemnej (wieże obserwacyjne

lub stanowiska obserwacyjne), których pole obserwacji obejmuje grunty
leśne w kompleksach leśnych,

2) trasy naziemnych patroli przeciwpożarowych lub patroli lotniczych,
3) lokalizacja i wyposażenie najbliższych baz sprzętu do gaszenia pożarów

lasów,

4) lokalizacja dróg publicznych w sąsiedztwie gruntów leśnych,
5) lokalizacja dojazdów pożarowych i innych dróg leśnych,
6) lokalizacja linii kolejowych w sąsiedztwie gruntów leśnych,
7) lokalizacja linii energetycznych przebiegających na gruntach leśnych,
8) lokalizacja i wymiary przeciwpożarowych stanowisk czerpania wody

przy źródłach wody do celów przeciwpożarowych i innych źródeł wody
na gruntach leśnych oraz źródeł wody oddalonych od gruntów leśnych
na odległość do 1,5 km wraz z określeniem sposobu poboru wody,
pojemności zbiorników wody, przepływu w ciekach wodnych
przy najniższym stanie wód, wydajności hydrantów zewnętrznych,
w tym wykaz miejsc poboru (czerpania) wody przez śmigłowce gaśnicze,

9) przebieg naturalnych i sztucznych linii obrony,
10) przebieg pasów przeciwpożarowych,
11) lokalizacja, wyposażenie i telefon kontaktowy najbliższych „leśnych baz

lotniczych” oraz lokalizacja lotnisk, lądowisk i innych miejsc startów
i lądowań dla samolotów i śmigłowców gaśniczych,

12) lokalizacja najbliższych meteorologicznych punktów pomiarowych

wraz z podaniem sposobu uzyskania danych.

Mapy

celów

operacyjno-
ratowniczych:

1) mapa topograficzna w skali 1:25 000 z podziałem administracyjnym kraju

z naniesionymi elementami organizacyjno-technicznymi ochrony
przeciwpożarowej gruntów leśnych,

2) kilka czystych map w skali 1:10 000 dla kierującego działaniami

ratowniczymi na potrzeby akcji ratowniczej.

Inne

załączniki

wg potrzeb:

Źródło: Por. Instrukcja ochrony przeciwpożarowej lasu, CILP Warszawa 2012, s. 65.

„Sposoby postępowania na wypadek powstania pożaru lasu” powinny być materiałem

wyjściowym do opracowania przez komendy powiatowe (miejskie) Państwowej Straży
Pożarnej „Planu działań ratowniczych w kompleksach leśnych na terenie powiatu, które
powinny stanowić załącznik do „Powiatowych planów ratowniczych”. Części składowe wyżej
wymienionego dokumentu w postaci propozycji (projektu) przedstawia poniższa tabela.

Podstawową mapą do opracowywania „sposobu postępowania na wypadek powstania

pożaru lasu” powinna być mapa ochrony przeciwpożarowej w skali 1:25 000 (na bazie mapy
topograficznej) odzwierciedlająca część opisową planu urządzania lasu (ochrony parku
narodowego), zawierająca m. in. współrzędne geograficzne, podział administracyjny itd.

„PLAN DZIAŁAŃ RATOWNICZYCH W KOMPLEKSACH LEŚNYCH NA TERENIE
POWIATU”

„Sposoby postępowania na wypadek powstania pożaru lasu” są materiałem wyjściowym do
opracowania przez komendy powiatowe (miejskie) Państwowej Straży Pożarnej „Planów
działań ratowniczych w kompleksach leśnych na terenie powiatu, które powinny stanowić
podobnie jak „Sposoby postępowania na wypadek powstania pożaru lasu” załącznik do
„Powiatowych planów ratowniczych”. Części składowe wyżej wymienionego dokumentu
przedstawia poniższa tabela.

Tabela 6

str. 28

Części składowe „Planu działań ratowniczych w kompleksach leśnych na terenie powiatu”

Lp.

Główne części

składowe

„Planu działań

ratowniczych

w kompleksach

leśnych

na terenie

powiatu”

Szczegółowe części składowe „Planu działań ratowniczych w kompleksach leśnych

na terenie powiatu”

Założenia
ogólne:

1) „Plan działań ratowniczych w kompleksach leśnych na terenie powiatu” sporządza

się dla kompleksów leśnych o powierzchni powyżej 300 ha,

2) „Plan działań ratowniczych w kompleksach leśnych na terenie powiatu” opracowuje

się

podstawie

danych

zawartych

„Sposobach

postępowania

na wypadek powstania pożaru lasu”, które sporządzają właściciele, zarządcy
lub użytkownicy gruntów leśnych oraz sprawujący nadzór nad gruntami leśnymi
w kompleksach leśnych,

3) „Plan działań ratowniczych w kompleksach leśnych na terenie powiatu” powinien

być elementem (załącznikiem) do „Powiatowego planu ratowniczego”,

4) „Plan działań ratowniczych w kompleksach leśnych na terenie powiatu”

z uwzględnieniem możliwych do zadysponowania sił ratowniczych dla kompleksu
leśnego, którego powierzchnia wykracza poza teren powiatu opracowują wspólnie
właściwi dla danej powierzchni kompleksu leśnego komendanci powiatowi
(miejscy) PSP.

Treść „Planu
działań
ratowniczych
w kompleksach
leśnych
na

terenie

powiatu”:

1) wykaz numerów telefonów i adresów e-mailowych właścicieli, zarządców

lub użytkowników gruntów leśnych oraz innych sprawujących nadzór nad gruntami
leśnymi w kompleksach leśnych,

2) lokalizacja kompleksów leśnych,
3) lokalizacja stałych punktów obserwacji naziemnej (wieże obserwacyjne

lub stanowiska obserwacyjne), których pole obserwacji obejmuje grunty leśne
w kompleksach leśnych,

trasy naziemnych patroli przeciwpożarowych lub patroli lotniczych,

lokalizacja i wyposażenie najbliższych baz sprzętu do gaszenia pożarów lasów,

lokalizacja dróg publicznych w sąsiedztwie gruntów leśnych,

lokalizacja dojazdów pożarowych i innych dróg leśnych,

lokalizacja linii kolejowych w sąsiedztwie gruntów leśnych,

lokalizacja linii energetycznych przebiegających na gruntach leśnych ,

10)

lokalizacja i wymiary przeciwpożarowych stanowisk czerpania wody

11)

przy źródłach wody do celów przeciwpożarowych i innych źródeł wody

na gruntach leśnych oraz źródeł wody oddalonych od gruntów leśnych na odległość
do 1,5 km wraz z określeniem sposobu poboru wody, pojemności zbiorników
wody, przepływu w ciekach wodnych przy najniższym stanie wód, wydajności
hydrantów zewnętrznych, w tym wykaz miejsc poboru (czerpania) wody
przez śmigłowce gaśnicze,

12)

przebieg naturalnych i sztucznych linii obrony,

13)

przebieg pasów przeciwpożarowych,

14)

lokalizacja, wyposażenie i telefon kontaktowy najbliższych „leśnych baz

lotniczych” oraz lokalizacja lotnisk, lądowisk i innych miejsc startów i lądowań
dla samolotów i śmigłowców gaśniczych,

15)

lokalizacja najbliższych meteorologicznych punktów pomiarowych

wraz z podaniem sposobu uzyskania danych.

16)

lokalizacja obiektów o stwarzających zagrożenie pożarowe, wybuchowe i

obiektów cennych z punktu widzenia, np. przyrodniczego, zabytkowego,
archeologicznego itp,

17)

dodatkowe informacje związane z ochroną przeciwpożarową gruntów leśnych,

np. rodzaj pokrywy gleby, typy siedliskowe, rodzaj drzewostanu, średni wiek
drzewostanu, zwarcie drzewostanu itp.,

18)

wykaz konsultantów i specjalistów z zakresu ochrony przeciwpożarowej lasów

oraz Ich adres i numery telefonów do Nich,

19)

zasady zorganizowania łączności na terenie działań gaśniczych,

20)

zasady organizowania i pracy sztabu działań ratowniczej (SDR);

str. 29

21)

inne dokumenty wg ustalonych lokalnie potrzeb.

Siły
ratownicze
w

„Planie

działań
ratowniczych
w kompleksach
leśnych
na

terenie

powiatu”:

plany alarmowania:
a) sił ratowniczych jednostek ochrony przeciwpożarowej KSRG zgodnie
z zasadami dysponowania do poszczególnych kompleksów leśnych,
b) sił ratowniczych jednostek ochrony przeciwpożarowej nie będących w KSRG,
c) sił służb leśnych, policyjnych, medycznych, wojskowych itp.,

2) rzuty sił ratowniczych:

a) rzut I – siły ratownicze z terenu powiatu,
b) rzut II – siły ratownicze z powiatów sąsiednich przewidziane do gaszenia
pożarów lasu we wspólnych kompleksach leśnych,
c) rzut III – siły ratownicze wojewódzkiego odwodu operacyjnego KSRG,

Załączniki:

1) schemat organizacyjny SDR,
2) schemat łączności na potrzeby działań ratowniczych,
3) mapy:

a) mapa topograficzna w skali 1:50 000 z podziałem administracyjnym kraju

oraz podziałem administracyjnym LP i parków narodowych z naniesionymi
obszarami chronionymi JRG KP(M) PSP; na mapę topograficzną należy
także nanieść kompleksy leśne i elementy zawarte w pkt 2.2-2.16,

b) kilkanaście czystych map w skali 1:25 000 dla kierującego działaniami

ratowniczymi na potrzeby akcji ratowniczej.

ZAGADNIENIE NR 3 DO TEMATU NR 2:
„PLAN

OCHRONY

PRZECIWPOŻAROWEJ

OBSZARÓW

LEŚNYCH”

DLA POLIGONÓW I PLACÓW ĆWICZEŃ

PLAN OCHRONY PRZECIWPOŻAROWEJ OBSZARÓW LEŚNYCH (POPOL) poligonu
stanowi 1 z 14 załączników do Planu ochrony przeciwpożarowej i działań ratowniczych
(POPiDR) jednostki wojskowej (JW).

POPOL opracowuje się wspólnie z jednostkami organizacyjnymi LP, komendantami
wojewódzkimi PSP i właściwymi terytorialnie delegaturami WOP. POPOL powinny
obejmować w szczególności następujące elementy:

1) informacje ogólne o terenie zawierające m. in.:

a) miejsce stacjonowania dowództwa JW,
b) położenie administracyjne JW (województwo, powiat, gmina),
c) podporządkowanie pod RDLP i nadleśnictwo,
d) charakterystykę pożarową lasów;

2) zasady organizacji ochrony przeciwpożarowej na poligonie;
3) plan alarmowania sił i środków:

a) własnych,
b) nadleśnictwa,
c) JW współdziałających,
d) KP(M) PSP,
e) KSRG;

4) zasady dysponowania sprzętem będącym w dyspozycji JW;
5) wykaz baz sprzętu do gaszenia pożarów lasów z wyszczególnieniem wyposażenia;
6) wykaz przeciwpożarowych stanowisk czerpania wody oraz punktów poboru (czerpania)

wody przy źródłach wody do celów przeciwpożarowych w lasach wraz z określeniem
ich pojemności (zbiorniki wody) lub ich przepływu (cieki wodne) przy najniższym stanie
wód;

Instrukcja o ochronie przeciwpożarowej w resorcie obrony narodowej, WOP MON Warszawa 2008.

str. 30

7) wykaz pobliskich lotnisk i lądowisk;
8) wykaz miejsc poboru (czerpania) wody przez śmigłowce gaśnicze;
9) wykaz punktów uzyskiwania informacji meteorologicznych;
10) dane dotyczące dojazdów pożarowych i pasów przeciwpożarowych;
11) zasady organizowania współpracy z organami LP, administracji publicznej

i samorządowymi;

12) kategorie zagrożenia pożarowego lasów;
13) szczegółową instrukcję na wypadek powstania pożaru;
14) zasady organizowania i pracy sztabu działań ratowniczej (SDR);
15) harmonogram (procedury) postępowania podczas akcji ratowniczej;
16) załączniki:

4) schemat organizacyjny SDR,
5) wykaz kryptonimów radiowych i numerów telefonów,
6) uzgodnienia z współdziałającymi JW.,
7) arkusz uzgodnień POPOL,
8) mapę w skali 1 : 50 000 zawierającą m. in. sieć pasów przeciwpożarowych,

dojazdy pożarowe, drogi poligonowe okresowo nieprzejezdne), przeciwpożarowe
stanowiska czerpania wody i punkty poboru (czerpania) wody przez samochody
gaśnicze i pompy pożarnicze oraz śmigłowce gaśnicze, rejony prawdopodobnego
wystąpienia niewybuchów, niewypałów, przedmiotów niebezpiecznych, tras lotów
i wysokości przelotów patrolowych statków powietrznych służących do
wczesnego wykrycia pożarów lasów.

POPOL opracowuje inspektor ochrony przeciwpożarowej lub osoba wskazana przez dowódcę
przy współudziale osób funkcyjnych JW. POPOL zatwierdza dowódca po uprzednim
uzgodnieniu z właściwymi terenowo organami LP, właściwym terytorialnie szefem
delegatury WOP i komendantem wojewódzkim PSP.

POPOL wykonuje się w tylu egzemplarzach by otrzymały go podmioty właściwe dla
obszarów leśnych poligonu: komenda poligonu lub placu ćwiczeń (2 egz.), nadleśnictwo, KW
PSP, RDLP i delegatura WOP.

PLAN ZABEZPIECZENIA PRZECIWPOŻAROWEGO ĆWICZENIA WOJSK (PZPĆW) w
warunkach poligonowych opracowuje się w przypadku, gdy siły i środki określone w POPOL
poligonu
są niewystarczające do zabezpieczenia ćwiczenia wojsk. PZPĆW obejmuje wszystkie
elementy POPOL, a ponadto winien uwzględniać:

1) miejsce prowadzenia ćwiczenia oraz trasy przemarszów wojsk;
2) liczbę ćwiczących wojsk i ich zgrupowanie w obozowiskach;
3) zakres

(charakter) prowadzonych działań oraz scenariusz terenowo-czasowy

(bombardowanie, strzelanie artyleryjskie, rodzaje stosowanych pocisków, środków
minerskich, środków pozoracji itp.);

4) możliwości taktyczne i sprzętowe WSP oraz sił i środków przewidzianych do

zabezpieczenia ćwiczenia;

5) zabezpieczenie przeciwpożarowe obozowisk;
6) możliwości

(zasady) zapewnienia bezpiecznych działań jednostkom KSRG,

nadleśnictwom, gaśniczym statkom powietrznym w polu roboczym i poza nim.

PZPĆW opracowuje zespól autorski, w skład którego wchodzą przedstawiciele WOP.
PZPĆW zatwierdza kierownik ćwiczenia. Mapa ochrony przeciwpożarowej obszarów leśnych
stanowi 1 z 14 załączników do POPiDR JW.

str. 31

Tereny leśne położone w granicach poligonu (placu ćwiczeń) należy dodatkowo zabezpieczyć
przed pożarem. Zabezpieczenie to powinno polegać na:

1) założeniu i utrzymaniu w stanie zmineralizowanym pasów przeciwpożarowych

oddzielających poszczególne części poligonu (pola robocze, rejony upadku pocisków,
strzelnice, czołgowiska oraz pasy ćwiczeń taktycznych) od zwartego drzewostanu oraz
pól uprawnych i nieużytków porośniętych wyschniętą roślinnością. Szerokość i
rozmieszczenie pasów przeciwpożarowych oraz terminy ich wykonania ustalają jednostki
LP w porozumieniu z komendantami ośrodków;

2) systematycznym oczyszczaniu pasów (o szerokości określonej w umowach zawieranych

pomiędzy nadleśnictwem a dowódcą) z suchych gałęzi, pozostałości roślinnych i innych
łatwopalnych materiałów;

3) założeniu i utrzymaniu (w porozumieniu z nadleśnictwem), wzdłuż dróg leśnych

przeznaczonych dla pojazdów gąsienicowych, pasów przeciwpożarowych, w rejonach
szczególnego zagrożenia pożarem;

4) opracowaniu wspólnie z jednostkami organizacyjnymi LP i właściwymi terytorialnie

delegaturami WOP oraz komendantami wojewódzkimi PSP POPOL zawierających
informacje oraz ustalenia organizacyjne określone dla tych planów;

5) utrzymaniu w stałej gotowości operacyjnej WSP na poligonach (placach ćwiczeń), a w

czasie realizowanego szkolenia lub prowadzonych ćwiczeń, wyznaczenie pododdziałów
przeciwpożarowych przez ćwiczące JW, wyposażonych w środki przewozu, łączności i
sprzęt do gaszenia pożaru;

6) utrzymaniu w stałej przejezdności dojazdów pożarowych;
7) przygotowaniu i utrzymaniu w stałej gotowości przeciwpożarowych stanowisk czerpania

wody i punktów poboru (czerpania) wody;

8) zachowaniu szczególnej ostrożności przeciwpożarowej i utrzymanie stałej obserwacji lub

patrolowania lasów w zależności od SZPL w czasie ćwiczeń, przejazdu kolumn
wojskowych i po ich zakończeniu;

9) przeszkoleniu dowódców i stanów osobowych pododdziałów w zakresie ochrony

przeciwpożarowej lasów przed rozpoczęciem ćwiczenia na poligonie i placach ćwiczeń,
w oparciu o POPOL;

10) ustalaniu SZPL przed planowanym szkoleniem JW (działanie taktyczne, strzelanie,

bombardowanie);

11) oznakowaniu w porozumieniu z nadleśnictwem znakami umownymi miejsc objętych

zakazami np. dojazdy pożarowe, uprawy i młodniki;

12) przestrzeganiu następujących zasad postępowania w zależności od SZPL:

a) brak zagrożenia i małe zagrożenie (0. i 1. SZPL) – prowadzenie zajęć, ćwiczeń i

strzelań bez ograniczeń rodzaju stosowanej amunicji, przy zachowaniu ogólnie
obowiązujących warunków bezpieczeństwa pożarowego,

b) zagrożenie średnie (2. SZPL) – prowadzenie zajęć, ćwiczeń i szkoleń bez

wykorzystania amunicji smugowej, zapalającej, dymnej, oświetlającej, sygnałowej
oraz bomb zapalających i oświetleniowych,

c) zagrożenie duże (3. SZPL):

- przy wilgotności ściółki od 10 do 20 % - prowadzenie zajęć, ćwiczeń i
strzelań jak przy 2. SZPL, a ponadto bez użycia rakiet; zintensyfikowanie
obowiązujących przedsięwzięć zapobiegających powstaniu i rozprzestrzenianiu
się pożarów, szczególnie podczas działań taktycznych,
Przy wilgotności ściółki do 10 %, ogłoszone w trybie alarmowym –
zaniechanie wszystkich zajęć, ćwiczeń i strzelań, z wyłączeniem strzelań z lądu
na morze prowadzonych ze specjalnie przygotowanych stanowsik.

str. 32

Do kontroli tras po przejeździe sprzętu gąsienicowego przez tereny leśne kieruje się patrole
przeciwpożarowe. Patrole przeciwpożarowe wyznacza się ze składu ćwiczących JW i
wyposaża w środki transportu i łączności oraz podręczny sprzęt gaśniczy. Patrole
przeciwpożarowe należy wysyłać na trasy przejazdu kolumn nie wcześniej niż 10 min. i nie
później niż 30 min. od chwili przejazdu. Przed rozpoczęciem ćwiczeń, zwłaszcza strzelań lub
bombardowań dowódcy ćwiczących wojsk są zobowiązani do ustalenia SZPL.

W przypadku powstania pożaru na poligonie (placu ćwiczeń) lub na trasie przejazdu
pojazdów wojskowych przez tereny leśne, dowódcy ćwiczących JW są zobowiązani:

1) w trybie natychmiastowym przerwać ćwiczenia;
2) przystąpić do gaszenia pożaru posiadanymi siłami i środkami;
3) zaalarmować WSP;
4) powiadomić o pożarze komendanta ośrodka szkolenia poligonowego (d-cę JW w

przypadku pożaru na placu ćwiczeń);

5) wykonywać zadania wyznaczone przez KDR.

Przed rozpoczęciem strzelań, z jednostki ćwiczącej wyznacza się pododdział
przeciwpożarowy w składzie minimum 10 żołnierzy z dowódcą wraz ze sprzętem łączności i
transportu. Pododdział ten wyposaża się w podręczny sprzęt gaśniczy z ośrodka szkolenia
poligonowego według ustaleń inspektora ochrony przeciwpożarowej komendy poligonu.

str. 33

TEMAT NR 3:

PASY PRZECIWPOŻAROWE W LASACH. OBSERWACJA I PATROLOWANIE

LASÓW. DOJAZDY POŻAROWE W LASACH

ZAGADNIENIE NR 1 DO TEMATU NR 3:
RODZAJE ORAZ SPOSOBY WYKONYWANIA PASÓW PRZECIWPOŻAROWYCH W
LASACH

PAS PRZECIWPOŻAROWY — to system drzewostanów różnej szerokości poddanych
specjalnym zabiegom gospodarczym i porządkowym lub powierzchni wylesionych i
oczyszczonych do warstwy mineralnej. Lasy zaliczone do I i II KZPL położone przy
obiektach mogących stanowić zagrożenie pożarowe dla lasu oddziela się od tych obiektów
pasami przeciwpożarowymi, utrzymywanymi w stanie zapewniającym ich użyteczność przez
cały rok.

PODMIOTY JAKO WŁAŚCIWE DO WYKONANIA I UTRZYMYWANIA PASÓW
PRZECIWPOŻAROWYCH SĄ OKREŚLONE W: ustawie z dnia 28 września 1991 r. o
Lasach (Dz. U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435, z późn. zm.), ustawie z dnia 28 marca 2003 r. o
transporcie kolejowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 16, poz. 94, z późn. zm.) oraz w ustawie z dnia 24
sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej określają

 rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 marca 2006 r. w sprawie szczegółowych

zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego lasów (Dz. U. Nr 58, poz. 405 z późn. zm.),

 rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 7 sierpnia 2008 r. w sprawie wymagań w

zakresie odległości i warunków dopuszczających usytuowanie drzew i krzewów,
elementów ochrony akustycznej i wykonywania robót ziemnych w sąsiedztwie linii
kolejowej, a także sposobu urządzania i utrzymywania zasłon odśnieżnych oraz pasów
przeciwpożarowych (Dz. U. Nr 153, poz. 955).

Tymi podmiotami najczęściej są:
 kierownicy lub właściciele zakładów przemysłowych, obiektów magazynowych i

użyteczności publicznej;

 właściciele linii kolejowych;
 komendanci poligonów;
 właściciele lub zarządcy lasów położonych przy drogach publicznych;
 właściciele dróg zakładowych.

BRAK OBOWIĄZKU UTRZYMYWANIA PASÓW PRZECIWPOŻAROWYCH

 lasy zaliczone do III KZPL;
 drzewostany starsze niż 30 lat położone przy drogach publicznych i parkingach oraz

drzewostany położone przy drogach o nawierzchni nieutwardzonej, z wyjątkiem dróg
poligonowych i międzypoligonowych;

 lasy o szerokości mniejszej niż 200 m.
Mimo zwolnienia z obowiązku utrzymywania pasów przeciwpożarowych w wyżej
wymienionych przypadkach, to w odległości mniejszej niż 30 m od skraju dwóch obiektów o
szczególnym zagrożeniu pożarowym (toru kolejowego lub drogi publicznej, z wyjątkiem

Por. rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony

przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 109, poz. 719).

Tamże.

str. 34

drogi o nawierzchni nieutwardzonej) pozostawianie w szczególności gałęzi, chrustu,
nieokrzesanych ściętych drzew i odpadów poeksploatacyjnych jest nadal zabronione.

PODSTAWOWE RODZAJE PASÓW PRZECIWPOŻAROWYCH I SPOSOBY ICH
WYKONYWANIA

 pas przeciwpożarowy typu A — oddzielający las od dróg publicznych, dróg dojazdowych

niebędących drogami publicznymi do zakładu przemysłowego lub magazynowego,
obiektów magazynowych i użyteczności publicznej pas gruntu o szerokości 30 m,
przyległy do granicy pasa drogowego albo obiektu, pozbawiony martwych drzew,
leżących gałęzi i nieokrzesanych ściętych lub powalonych drzew;

 pas przeciwpożarowy typu B — oddzielający las od parkingów, zakładów przemysłowych

i dróg poligonowych pas gruntu o szerokości 30 m, przyległy do granicy obiektu albo
drogi, pozbawiony martwych drzew, leżących gałęzi i nieokrzesanych ściętych lub
powalonych drzew, z tym że w odległości od 2 do 5 m od granicy obiektu albo drogi
zakłada się bruzdę o szerokości 2 m oczyszczoną do warstwy mineralnej; bruzdę może
stanowić inna powierzchnia pozbawiona materiałów palnych;

 pas przeciwpożarowy typu C — oddzielający las od obiektów na terenach poligonów

wojskowych pas gruntu o szerokości od 30 do 100 m, przyległy do granicy obiektu,
pozbawiony martwych drzew, leżących gałęzi i nieokrzesanych ściętych lub powalonych
drzew, z tym że bezpośrednio przy obiekcie zakłada się bruzdę o szerokości od 5 do 30 m
oczyszczoną do warstwy mineralnej; szczegółowych ustaleń dotyczących wykonania
pasów przeciwpożarowych typu C dokonują zarządcy lasów w uzgodnieniu z właściwymi
terytorialnie kierownikami jednostek podległych i nadzorowanych przez Ministra Obrony
Narodowej;

 pas przeciwpożarowy typu D — rozdzielający duże zwarte obszary leśne (o powierzchni

powyżej 10 000 ha) pas gruntu o szerokości od 30 do 100 m, pozbawiony martwych
drzew, leżących gałęzi i nieokrzesanych ściętych lub powalonych drzew z bruzdą o
szerokości od 3 do 30 m oczyszczoną do warstwy mineralnej; pasy rozdzielające zwarte
obszary leśne zakłada się wzdłuż wytypowanych dróg, umożliwiających tworzenie miejsc
do prowadzenia działań ratowniczych, a drzewostany na tym pasie muszą mieć udział
ponad 50% gatunków liściastych; szczegółowych ustaleń dotyczących wykonania pasów
przeciwpożarowych typu D dokonują zarządcy lasów w uzgodnieniu z właściwym
miejscowo komendantem wojewódzkim PSP.

PAS PRZECIWPOŻAROWY W SĄSIEDZTWIE LINII KOLEJOWEJ, NA KTÓREJ
PROWADZONY JEST RUCH KOLEJOWY

Pasy przeciwpożarowe w sąsiedztwie linii kolejowej, na której prowadzony jest ruch
kolejowy, powinny być urządzane i utrzymywane jako jedna równoległa do linii kolejowej
bruzda o szerokości co najmniej 4 m usytuowana w odległości od 2 m do 5 m od dolnej
krawędzi nasypu lub górnej krawędzi przekopu linii kolejowej, a w razie występowania
rowów bocznych – od zewnętrznej krawędzi tych rowów. Bruzda, o której mowa wyżej,
powinna być oczyszczona z wszelkiej roślinności do warstwy mineralnej, a na gruntach

Tamże.

Por. Rozporządzenie ministra środowiska z dnia 22 marca 2006 r. w sprawie szczegółowych zasad

zabezpieczenia przeciwpożarowego lasów (Dz. U. Nr 58, poz. 405 z późn. zm.).

Por. rozporządzenie ministra infrastruktury z dnia 7 sierpnia 2008 r. w sprawie wymagań w zakresie

odległości i warunków dopuszczających usytuowanie drzew i krzewów, elementów ochrony akustycznej i
wykonywania robót ziemnych w sąsiedztwie linii kolejowej, a także sposobu urządzania i utrzymywania
zasłon odśnieżnych oraz pasów przeciwpożarowych (Dz. U. Nr 153, poz. 955 z późn. zm. -

poz. 435)

rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 15 marca 2013 r.

str. 35

torfiastych – posypana warstwą piasku o grubości od 0,01 m do 0,02 m. Bruzdę może
stanowić inna powierzchnia pozbawiona materiałów palnych,

z tym, że na gruntach

położonych w sąsiedztwie linii kolejowej drzewa i krzewy mogą być usytuowane w
odległości nie mniejszej niż 15 m od osi skrajnego toru kolejowego.

Zarządca infrastruktury kolejowej ma prawo na sąsiadujących z linią kolejową gruntach, za
odszkodowaniem urządzać i utrzymywać pasy przeciwpożarowe. Ustalenie odszkodowania za
urządzanie i utrzymywanie pasów przeciwpożarowych następuje w drodze umowy
stron. Jeżeli posadzenie drzew lub krzewów, powodujące potrzebę urządzenia pasów
przeciwpożarowych, nastąpiło po wybudowaniu linii kolejowej, koszty związane z
urządzeniem i utrzymaniem tych pasów obciążają właścicieli gruntów.

Schematy pasów przeciwpożarowych

Źródło: Instrukcja ochrony przeciwpożarowej lasu, CILP Warszawa 2012, s. 57.

Por. ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 16, poz. 94 z późn. zm.).

str. 36

Źródło: Instrukcja ochrony przeciwpożarowej lasu, CILP Warszawa 2012, s. 59.

str. 37

Rys. 1. Pas przeciwpożarowy typu „K” w sąsiedztwie linii kolejowej, na której prowadzony
jest ruch kolejowy z bruzdą o szerokości co najmniej 4 m usytuowaną w odległości minimum
2 m od dolnej krawędzi nasypu linii kolejowej

Źródło: Zarzycki J.: Odchudzone pasy, „Przegląd Pożarniczy” 2013, nr 5, s. 32.

Rys. 2. Pas przeciwpożarowy typu „K” w sąsiedztwie linii kolejowej, na której prowadzony
jest ruch kolejowy z bruzdą o szerokości co najmniej 4 m usytuowaną w odległości
maksimum 5 m od dolnej krawędzi nasypu linii kolejowej

Źródło: Zarzycki J.: Odchudzone pasy, „Przegląd Pożarniczy” 2013, nr 5, s. 32.

Rys. 3. Pas przeciwpożarowy typu „K” w sąsiedztwie linii kolejowej, na której prowadzony
jest ruch kolejowy z bruzdą o szerokości co najmniej 4 m usytuowaną w odległości minimum
2 m od górnej krawędzi przekopu linii kolejowej

Źródło: Zarzycki J.: Odchudzone pasy, „Przegląd Pożarniczy” 2013, nr 5, s. 32.

minimum 21 m

30 m

bruzda oczyszczona z wszelkiej roślinności do warstwy mineralnej

dolna krawędź nasypu linii kolejowej

minimum

4 m

maksimum

5 m

minimum

4 m

30 m

minimum

2 m

minimum 24 m

bruzda oczyszczona z wszelkiej roślinności do warstwy mineralnej

górna krawędź przekopu linii kolejowej

minimum

4 m

minimum

2 m

minimum 24 m

30 m

bruzda oczyszczona z wszelkiej roślinności do warstwy mineralnej

dolna krawędź nasypu linii kolejowej

str. 38

Rys. 4. Pas przeciwpożarowy typu „K” w sąsiedztwie linii kolejowej, na której prowadzony
jest ruch kolejowy z bruzdą o szerokości co najmniej 4 m usytuowaną w odległości
maksimum 5 m od górnej krawędzi przekopu linii kolejowej

Źródło: Zarzycki J.: Odchudzone pasy, „Przegląd Pożarniczy” 2013, nr 5, s. 33.

Rys. 5. Pas przeciwpożarowy typu „K” w sąsiedztwie linii kolejowej, na której prowadzony
jest ruch kolejowy z bruzdą o szerokości co najmniej 4 m usytuowaną w odległości minimum
2 m od zewnętrznej krawędzi rowu bocznego

Źródło: Zarzycki J.: Odchudzone pasy, „Przegląd Pożarniczy” 2013, nr 5, s. 33.

Rys. 6. Pas przeciwpożarowy typu „K” w sąsiedztwie linii kolejowej, na której prowadzony
jest ruch kolejowy z bruzdą o szerokości co najmniej 4 m usytuowaną w odległości
maksimum 5 m od zewnętrznej krawędzi rowu bocznego

Źródło: Zarzycki J.: Odchudzone pasy, „Przegląd Pożarniczy” 2013, nr 5, s. 33.

minimum

4 m

30 m

minimum

2 m

minimum 24 m

bruzda oczyszczona z wszelkiej roślinności do warstwy mineralnej

zewnętrzna krawędź rowu bocznego

minimum

4 m

30 m

maksimum

5 m

minimum 21 m

bruzda oczyszczona z wszelkiej roślinności do warstwy mineralnej

górna krawędź przekopu linii kolejowej

minimum

4 m

30 m

maksimum

5 m

minimum 21 m

bruzda oczyszczona z wszelkiej roślinności do warstwy mineralnej

zewnętrzna krawędź rowu bocznego

str. 39

Rys. 7. Pas przeciwpożarowy typu „K” w sąsiedztwie linii kolejowej, na której prowadzony
jest ruch kolejowy

Źródło: Zarzycki J.: Odchudzone pasy, „Przegląd Pożarniczy” 2013, nr 5, s. 33.

W wypadkach szczególnego zagrożenia pożarowego dla lasów można urządzać inne rodzaje
pasów przeciwpożarowych, zgodnie z zasadami gospodarki leśnej, gdyż dopuszcza się
stosowanie rozwiązań zamiennych w stosunku do pasów przeciwpożarowych w przypadkach
szczególnie uzasadnionych lokalnymi uwarunkowaniami, w uzgodnieniu z właściwym
miejscowo komendantem wojewódzkim PSP, wskazanych w ekspertyzie technicznej
rzeczoznawcy do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych, jeżeli zapewnią one
niepogorszenie warunków ochrony przeciwpożarowej lasu.

ZAGADNIENIE NR 2 DO TEMATU NR 3:
SPOSOBY OBSERWACJI I PATROLOWANIA LASÓW W CELU WCZESNEGO WYKRYCIA
POŻARU

Właściciele, zarządcy lub użytkownicy lasów, których lasy samoistnie lub wspólnie tworzą
kompleks leśny o powierzchni ponad 300 ha, zaliczonych do I lub II KZPL w okresach
oznaczonego dla tych lasów 1., 2. lub 3. SZPL organizują obserwację i patrolowanie lasów w
celu wykrywania pożarów oraz alarmowania o ich powstaniu, zgodnie z przepisami o

Por. rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony

przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 109, poz. 719).

dolna krawędź nasypu, górna krawędź przekopu lub zewnętrzna krawędź rowu bocznego

linia kolejowa

2-5 m

bruzda oczyszczona z wszelkiej roślinności do warstwy mineralnej,

a na gruntach torfiastych – posypana warstwą piasku o grubości od 0,01 m do 0,02 m;

bruzdę może stanowić inna powierzchnia pozbawiona materiałów palnych

ło

śc

i mn

jsz

iż

gó

ośc

i g

ał

ęz

esa

ści

ęt

dó

ksp

co najmniej 4 m

oł

oż

sąs

i k

usy

ło

śc

iż

str. 40

zabezpieczeniu przeciwpożarowym lasów.

SPOSOBY OBSERWACJI I PATROLOWANIA LASÓW

 ze stałych punktów obserwacji naziemnej (wież obserwacyjnych lub stanowisk
obserwacyjnych);
 przez naziemne patrole przeciwpożarowe;
 przez patrole lotnicze.
Stałe punkty obserwacji naziemnej usytuowane na obiektach lub wzniesieniach, powinny
pozwalać na prowadzenie obserwacji w promieniu co najmniej 10 km.

WYPOSAŻENIE STAŁYCH PUNKTÓW OBSERWACYJI NAZIEMNEJ

 urządzenia umożliwiające wykrycie pożaru oraz ustalenie miejsca i czasu jego powstania;
 środki łączności;
 książkę meldunków o zauważonych pożarach i o powiadamianiu o nich;
 instrukcję postępowania dla osoby prowadzącej obserwację, wskazującą w szczególności

sposób postępowania w razie wykrycia pożaru oraz obowiązki podczas prowadzenia
obserwacji.

Położenie stałych punktów obserwacji naziemnej w lasach zaliczonych do I KZPL powinno
zapewniać możliwość prowadzenia obserwacji lasu co najmniej z dwóch stałych punktów
obserwacji naziemnej w celu ustalenia miejsca powstania pożaru. Jeżeli obserwacja lasu jest
prowadzona przez naziemne patrole przeciwpożarowe lub przez patrole lotnicze, wówczas nie
jest wymagane prowadzenie obserwacji ze stałych punktów obserwacji naziemnej lasów o
powierzchni do

 1 000 ha — zaliczonych do I KZPL;
 2 000 ha — zaliczonych do II KZPL.
Prowadzenie obserwacji lasów przez naziemne patrole przeciwpożarowe jest wymagane w
razie nieprowadzenia obserwacji ze stałych punktów obserwacji naziemnej lub przez patrole
lotnicze. W uzasadnionych wypadkach, w lasach zaliczonych do III KZPL prowadzi się
obserwację przez naziemne patrole przeciwpożarowe lub przez patrole lotnicze,
uzgodnionymi z właściwym miejscowo komendantem wojewódzkim PSP; w odniesieniu do
lasów użytkowanych przez jednostki organizacyjne podległe albo nadzorowane przez
Ministra Obrony Narodowej — powiadamia się wojskową ochronę przeciwpożarową
(WOP).

UWAGA (rok 2013) !!!
W LP jest:

1) 494 metalowych wież obserwacyjnych i stanowisk obserwacyjnych;
2) 147 murowanych wież obserwacyjnych i stanowisk obserwacyjnych;
3) 14 drewnianych wież obserwacyjnych i stanowisk obserwacyjnych.

RAZEM: 655 wież obserwacyjnych i stanowisk obserwacyjnych, w tym 226 z kamerami TV

Por. rozporządzenie ministra środowiska z dnia 22 marca 2006 r. w sprawie szczegółowych zasad

zabezpieczenia przeciwpożarowego lasów (Dz. U. Nr 58, poz. 405 z późn. zm.).

Tamże.

str. 41

ZAGADNIENIE NR 3 DO TEMATU NR 3:
ZASADY TWORZENIA DOJAZDÓW POŻAROWYCH W LASACH ORAZ ICH PARAMETRY
TECHNICZNE

Właściciele, zarządcy lub użytkownicy lasów, których lasy samoistnie lub wspólnie tworzą
kompleks leśny o powierzchni ponad 300 ha, utrzymują dojazdy pożarowe wyznaczone w
planie urządzenia lasu zgodnie z przepisami w sprawie zasad zabezpieczenia
przeciwpożarowego lasów.

Drogi leśne, to drogi położone w lasach nie będące drogami publicznymi w rozumieniu
przepisów o drogach publicznych. Drogi leśne, wykorzystywane jako dojazdy pożarowe,
powinny być oznakowane i utrzymane w sposób zapewniający ich przejezdność.

MAKSYMALNE ODLEGŁOŚCI POMIĘDZY DOWOLNYM PUNKTEM POŁOŻONYM
W LESIE A NAJBLIŻSZYM DOJAZDEM POŻAROWYM

 750 m — dla lasów zaliczonych do I KZPL;
 1 500 m — dla lasów zaliczonych do II lub III KZPL.

PARAMETRY TECHNICZNE BUDOWANYCH LUB PRZEBUDOWYWANYCH
DOJAZDÓW POŻAROWYCH W LASACH

 nawierzchnia gruntowa lub utwardzona o nośności co najmniej 10 ton i nacisku osi 5 ton;
 promienie zewnętrzne łuków o długości co najmniej 11 m;
 odstęp pomiędzy koronami drzew o szerokości co najmniej 6 m, zachowany do wysokości

4 m od nawierzchni jezdni;

 jezdnia o szerokości co najmniej 3 m;
 plac manewrowy o wymiarach co najmniej 20 x 20 m — w przypadku drogi bez

przejazdu;

 mijanki o szerokości co najmniej 3 m i długości 23 m, położone w odległości nie większej

niż 300 m od siebie, z zapewnieniem z nich wzajemnej widoczności — w przypadku dróg
jednopasmowych.

Tamże.

str. 42

TEMAT NR 4:

ŹRÓDŁA WODY DO CELÓW PRZECIWPOŻAROWYCH W LASACH. BAZY

SPRZĘTU DO GASZENIA POŻARÓW LASÓW ORAZ TZW. „LEŚNE BAZY

LOTNICZE”

ZAGADNIENIE NR 1 DO TEMATU NR 4:
WYZNACZANIE

ŹRÓDEŁ

WODY

CELÓW

PRZECIWPOŻAROWYCH

ORAZ PRZECIWPOŻAROWYCH STANOWISK CZERPANIA WODY W LASACH

Właściciele, zarządcy lub użytkownicy lasów, których lasy samoistnie lub wspólnie tworzą
kompleks leśny o powierzchni ponad 300 ha zapewniają i utrzymują źródła wody do celów
przeciwpożarowych oraz oznaczają stanowiska czerpania wody znakami zgodnymi z
Polskimi Normami dotyczącymi znaków bezpieczeństwa.

Źródło wody do celów przeciwpożarowych w lasach powinno zapewnić możliwość
pobierania wody z głębokości nie większej niż 4 m, licząc między lustrem wody a poziomem
stanowiska czerpania wody, i być wyposażone w stanowisko czerpania wody wraz
z dojazdem.

Źródła wody do celów przeciwpożarowych w lasach powinny być zapewnione w postaci nie
więcej niż dwóch zbiorników w obrębie chronionej powierzchni zawierających łącznie co
najmniej 50 m

wody, hydrantów zewnętrznych lub cieku wodnego o stałym przepływie

wody nie mniejszym niż 10 dm

/s przy najniższym stanie wód, z zapewnieniem najbliższego

stanowiska czerpania wody w terenie o promieniu

 nieprzekraczającym 3 km w lasach I KZPL;
 nieprzekraczającym 5 km w lasach II KZPL;
 uzgodnionym z właściwym miejscowo komendantem powiatowym (miejskim) PSP w
lasach III KZPL.

PRZECIWPOŻAROWE STANOWISKO CZERPANIA WODY to miejsce do ustawienia
pomp pożarniczych (motopomp lub autopomp) służących do poboru wody ze źródła wody do
celów przeciwpożarowych (ze zbiornika wody lub cieku wodnego). Zaleca się, aby
przeciwpożarowe stanowisko czerpania wody miało wymiary co najmniej 20 x 20 m o
nawierzchni gruntowej lub utwardzonej oraz nośności i nacisku osi nie mniejszych jak dla
dojazdów pożarowych, a także posiadało spadek umożliwiający odwodnienie.
Przeciwpożarowe stanowisko czerpania wody powinno znajdować się w odległości nie
większej niż 3 m od punktu poboru wody ze źródła wody do celów przeciwpożarowych.
Każde przeciwpożarowe stanowisko czerpania wody powinno być wyposażone w
minimum dwa rurowe przewody ssawne.

Gdy przeciwpożarowe stanowisko czerpania

wody ma być usytuowane w pobliżu istniejącej drogi – w miejscu tym należy przewidzieć
poszerzenie tej drogi w taki sposób, aby uzyskać niezbędną powierzchnię na urządzenie
przeciwpożarowego stanowiska czerpania wody.

Przy przeciwpożarowym stanowisku

czerpania wody powinna być ustawiona tablica informacyjna w postaci znaku zgodnego z
Polskimi Normami dotyczącymi znaków bezpieczeństwa.

Por. rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony

przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 109, poz. 719).

Por. Polska norma PN-82/B-02857 Przeciwpożarowe zbiorniki wodne.

str. 43

PUNKT POBORU WODY to miejsce wyprowadzenia ze źródła wody do celów
przeciwpożarowych (ze zbiornika wody lub z cieku wodnego) przewodów ssawnych
przeznaczonych do poboru wody pompami pożarniczymi (motopompami lub autopompami
albo pompami stacjonarnymi). Przewód ssawny powinien być wykonany z rur o nominalnej
średnicy co najmniej 100 mm. Dolny koniec przewodu powinien znajdować się w odległości
minimum 20 cm nad dnem źródła wody do celów przeciwpożarowych (zbiornika wody lub
cieku wodnego) w miejscu czerpania wody i powinien być zabezpieczony koszem
chroniącym przed zassaniem zanieczyszczeń mechanicznych znajdujących się w wodzie. Na
wlocie do przewodu ssawnego powinien być zainstalowany zawór zwrotny. Górna część
przewodu powinna być wyprowadzona na wysokość co najmniej 35 cm nad poziom
przeciwpożarowego stanowiska czerpania wody i zakończona poziomym odcinkiem rury
zaopatrzonym w nasadę 110 mm i pokrywę nasady 110 mm. Przewód ssawny powinien być
szczelny na podciśnienie równe co najmniej 0,07 MPa, a dopuszczalny spadek wielkości
podciśnienia w ciągu 1 min nie powinien przekroczyć 0,01 MPa. Przewód ssawny powinien
być zabezpieczony przed działaniem korozyjnym wody i czynników atmosferycznych.

Niespełnienie minimalnych parametrów źródeł wody do celów przeciwpożarowych w

kompleksach leśnych dotyczących pojemności zbiorników z wodą, przepływu w ciekach
wodnych, wydajności hydrantów zewnętrznych, odległości między lustrem wody a poziomem
stanowiska czerpania wody, brak przeciwpożarowego stanowiska czerpania wody przy źródle
wody do celów przeciwpożarowych czy brak dojazdu do niego - nie powinno kwalifikować
takiego źródła wody do celów przeciwpożarowych w kompleksach leśnych jako źródło
podstawowe od którego można wyznaczać obręb chronionej powierzchni leśnej o określonym
promieniu, a jedynie takie źródło może być zakwalifikowane jako źródło dodatkowe
(pomocnicze).

Przeciwpożarowe stanowisko czerpania wody to nic innego jak miejsce (plac) do

ustawienia pompy pożarniczej, za pomocą której możliwy jest pobór wody ze zbiornika z
wodą lub z cieku wodnego. Pompą pożarniczą może być motopompa lub autopompa. W
przypadku ustawienia autopompy musimy mieć na myśli ustawienie pojazdu pożarniczego, w
którym znajduje się na stałe zabudowana autopompa. Aby można było manewrować na
stanowisku czerpania wody pojazdem gaśniczym z autopompą, zaleca się, aby stanowisko to
miało wymiary co najmniej 20 x 20 m, czyli takie wymiary, jakie powinien posiadać plac
manewrowy w lesie na końcu dojazdu pożarowego bez przejazdu, który również służy do
manewrowania pojazdem gaśniczym w celu zawrócenia i jazdy powrotnej.

Warto oznaczać zbiorniki z wodą lub cieki wodne będące źródłami wody do celów

przeciwpożarowych w lasach, z których możliwy jest pobór wody przez śmigłowce gaśnicze

Tamże.

str. 44

z podczepianymi do nich zbiornikami na środek gaśniczy. Śmigłowce gaśnicze pobierające
wodę ze zbiorników z wodą lub cieków wodnych naturalnych lub ogólnie dostępnych nie
powinny wykorzystywać własnych podczepianych zbiorników zanieczyszczonych wodnym
roztworem środka pianotwórczego, gdyż mogłoby dojść do skażenia wody w zbiorniku lub
cieku wodnym. W przypadku podawania podczas pożaru przez śmigłowiec gaśniczy środka
gaśniczego w postaci wodnego roztworu pianotwórczego, z którego można uzyskać środek
gaśniczy zwilżający („zwilżacz”) lub nawet pianę, wówczas zanurzanie zbiornika
podczepionego do śmigłowca może odbywać się tylko w rozstawionym zbiorniku do takich
potrzeb przez naziemny zastęp gaśniczy w miejscu dogodnym do obniżania się śmigłowca
gaśniczego nad takim zbiornikiem.

Jeżeli źródłem wody do celów przeciwpożarowych jest w szczególności hydrant

zewnętrzny umieszczony wzdłuż drogi (ulicy) lub przy skrzyżowaniach dróg (ulic), od
którego to hydrantu wyznaczony jest obręb chronionej powierzchni leśnej o określonym
promieniu i którego średnica nominalna wynosi DN 100 lub DN 150 oraz który został
zainstalowany na sieci wodociągowej o średnicy nominalnej nie mniejszej niż DN 250,
wówczas dla zapewnienia możliwości intensywnego czerpania wody do celów
przeciwpożarowych, przy takim hydrancie należy przewidzieć poszerzenie tej drogi w taki
sposób, aby uzyskać niezbędną powierzchnię na urządzenie przeciwpożarowego stanowiska
czerpania wody o wymiarach zapewniających swobodny dostęp do hydrantu oraz po to, żeby
nie blokować ruchu pojazdów poruszających się po drodze (ulicy) w czasie napełniania
zbiornika samochodu gaśniczego lub zbiornika rozstawionego przy hydrancie, z którego woda
będzie przepompowywana lub przetłaczana na znaczne odległości za pomocą rozstawionych
pomp pożarniczych w pewnych odległościach od siebie. Stanowisko czerpania wody przy
takim wytypowanym hydrancie zewnętrznym powinno być oznaczone znakiem zgodnym z
Polskimi Normami dotyczącymi znaków bezpieczeństwa oraz dodatkowo należy umieścić
znak zakazu parkowania. Hydrant taki powinien być również oznaczony znakiem zgodnym z
Polską Normą do oznaczania hydrantu wraz z podaniem na znaku dodatkowym wielkości
charakterystycznych hydrantu.

Zaleca się, aby przy wszystkich hydrantach zewnętrznych wytypowanych jako

podstawowe źródła wody do celów przeciwpożarowych w kompleksach leśnych, od których
wyznaczony jest obręb chronionej powierzchni leśnej o określonym promieniu były
urządzone przeciwpożarowe stanowiska czerpania wody o wymiarach zapewniających
swobodny dostęp do hydrantu, a hydranty i stanowiska oznaczone odpowiednimi znakami
zgodnymi z Polskimi Normami.

W planowaniu działań gaśniczych podczas pożarów lasu w danym kompleksie leśnym

warto uwzględniać źródła wody występujące poza kompleksem leśnym w odległości do 1,5
km. Źródła wody znajdujące się w takiej odległości od lasu są cenne ze względu na
organizowanie zaopatrzenia wodnego w przypadku gaszenia pożarów gruntów nieleśnych
sąsiadujących z lasami, grożącymi przedostaniem się pożaru na teren leśny, jak też w
przypadku gaszenia pożarów lasu powstałych w odległości kilku kilometrów od takiego
źródła wody.

SPOSOBY DOSTARCZANIA WODY DO POŻARU:

SPOSÓB PRZETŁACZANIA – przesyłanie wody przez kilka pomp rozstawionych w
odpowiednich odległościach między sobą, gdzie z nasady tłocznej poprzedniej pompy woda
jest tłoczona wężami tłocznymi do nasady ssawnej następnej pompy.

SPOSÓB PRZEPOMPOWYWANIA – przesyłanie wody przez kilka pomp rozstawionych w
odpowiednich odległościach między sobą, gdzie z nasady tłocznej poprzedniej pompy woda

str. 45

jest tłoczona wężami tłocznymi do zbiornika pośredniego znajdującego się przy następnej
pompie, z którego woda jest zasysana wężami ssawnymi przez następną pompę i tłoczona do
następnego zbiornika ustawionego przy kolejnej pompie.

SPOSÓB DOWOŻENIA – dostarczanie wody ze źródeł wody do pożaru za pomocą
pojazdów pożarniczych wyposażonych w zbiorniki na wodę.

SPOSÓB MIESZANY - dostarczanie wody ze źródeł wody do pożaru za pomocą dwóch lub
więcej systemów.

ZAGADNIENIE NR 2 DO TEMATU NR 4:
DYSPONOWANIE SIŁ GAŚNICZYCH DO POŻARU LASU ORAZ ZASADY TWORZENIA
I WYPOSAŻANIA BAZ SPRZĘTU DO GASZENIA POŻARÓW LASÓW

Właściciele, zarządcy lub użytkownicy lasów, których lasy samoistnie lub wspólnie tworzą
kompleks leśny o powierzchni ponad 300 ha urządzają i utrzymują w miejscach
wyznaczonych, w porozumieniu z właściwymi miejscowo komendantami powiatowymi
(miejskimi) Państwowej Straży Pożarnej, bazy sprzętu do gaszenia pożarów lasów, zgodnie z
przepisami o zabezpieczeniu przeciwpożarowym lasów. Zasada jest taka, że na każde 10 000
ha lasu lub dla nadleśnictwa albo parku narodowego organizuje się co najmniej jedną bazę
sprzętu do gaszenia pożarów lasów.

Dysponowanie sił gaśniczych do pożaru lasu

Działania gaśnicze podczas pożarów lasu może podjąć właściciel, zarządca lub

użytkownik lasu takimi siłami, jakie posiada. Państwowa Straż Pożarna (PSP) jest formacją
przeznaczoną m. in. do gaszenia pożarów, w tym pożarów lasu, a jednym z jej podstawowych
zadań jest organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie pożarów, także pożarów
lasu. Aby działania gaśnicze podczas pożarów lasu zostały szybko, sprawnie, skutecznie i
bezpiecznie przeprowadzone, bardzo ważne jest szybkie zadysponowanie do pożaru lasu w
ramach pierwszego rzutu minimalnej liczby sił gaśniczych nie tylko jednostek
organizacyjnych PSP, czy sił pozostałych podmiotów krajowego systemu ratowniczo-
gaśniczego (KSRG), ale również pozostałych sił jednostek ochrony przeciwpożarowej.
Powstałe w roku 2010 ramowe wytyczne Komendanta Głównego PSP służące do
opracowania „Zasad dysponowania sił jednostek ochrony przeciwpożarowej oraz zasad
doraźnego zabezpieczenia operacyjnego terenu powiatu po zadysponowaniu zasobów
ratowniczych” , po dokonanych w lipcu 2013 r. ostatnich zmianach w ich treści, stanowią
nadal, że do pożaru lasu (nie dotyczy lasów dla których opracowano „Sposoby postępowania
na wypadek powstania pożaru lasu”) należy zadysponować minimalną liczbę sił jednostek
ochrony przeciwpożarowej, których wielkość zależy od powierzchni objętej przez pożar i
wyliczonego stopnia zagrożenia pożarowego lasów w chwili przyjmowania zgłoszenia o
pożarze lasu. Jeżeli ze zgłoszenia nie wynika powierzchnia pożaru, wówczas należy przyjąć,
że jest to powierzchnia pożaru do 1 ha.

Tabela 1

Dysponowanie minimalnych sił jednostek ochrony przeciwpożarowej do pożarów lasów,

dla których nie opracowano „Sposobów postępowania na wypadek powstania pożaru lasu”

Por. rozporządzenie ministra środowiska z dnia 22 marca 2006 r. w sprawie szczegółowych zasad

zabezpieczenia przeciwpożarowego lasów (Dz. U. Nr 58, poz. 405 z późn. zm.).

str. 46

Lp.

Powierzchnia

pożaru lasu

w [ha]

Gaśnicze pojazdy samochodowe i ich obsada osobowa

Standardowo

Dodatkowo

(w przypadku występowania 2. lub

3. stopnia zagrożenia pożarowego

lasów

w strefie prognostycznej, w której

powstał pożar lasu)

liczba i rodzaj

gaśniczego

pojazdu

samochodowego

pod względem

MMR

obsada osobowa

gaśniczego

pojazdu

samochodowego

w [osobach]

liczba i rodzaj

gaśniczego

pojazdu

samochodowego

pod względem

MMR

obsada osobowa

gaśniczego

pojazdu

samochodowego

w [osobach]

≤ 1

średni i ciężki

ciężki

> 1

dwa średnie

i ciężki

średni* i ciężki

* pojazd samochodowy co najmniej kategorii 2 (uterenowiony)
MMR (maksymalna masa rzeczywista pożarniczego pojazdu samochodowego) – masa pojazdu łącznie z
kierowcą (75 kg) oraz wszystkimi materiałami i sprzętem niezbędnym do obsługi samochodu, z pełnymi
zbiornikami cieczy chłodzącej, paliwa i oleju oraz całym wyposażeniem na stałe zamontowanym w pojeździe
powiększona o masę pozostałych członków załogi, dla których samochód został zaprojektowany oraz masę
środków gaśniczych i masę pozostałego przewożonego wyposażenia (masę każdego członka załogi i jego
wyposażenia oszacowano na 90 kg oraz dodatkowo 15 kg na wyposażenie kierowcy) – PN-EN 1846-2:2005
Samochody pożarnicze Część 2: Wymagania ogólne. Bezpieczeństwo i parametry z września 2005 r.
Wg. Normy PN-EN 1846-1:2000 Samochody pożarnicze. Podział i oznaczenie, z czerwca 2000 r. zmienionej w
październiku 2011 r. (PN-EN 1846-1:2011) – klasy pojazdów samochodowych w zależności od MMR są
następujące: lekkie (3 t < MMR ≤ 7,5 t); średnie (7,5 t < MMR ≤ 16 t); ciężkie (MMR > 16 t).

W związku ze zwiększaniem się maksymalnej masy rzeczywistej nowo

produkowanych pożarniczych pojazdów samochodowych, następowało również przesuwanie
granic między pojazdami samochodowymi lekkimi, średnimi i ciężkimi, co przedstawia
poniższa tabela.

Tabela 2

Maksymalne masy rzeczywiste pożarniczych pojazdów samochodowych wg trzech norm

Norma

Klasa

PN- PN-79/M-51300

PN-EN 1846-1:2000

PN-EN 1846-1:2011

Lekkie (L)

MCS≤ 3,5 t)

(2 t < MMR ≤ 7,5 t)

(3 t < MMR ≤ 7,5 t)

Średnie (M)

(3,5 t < MCS ≤ 12 t)

(7,5 t < MMR ≤ 14 t)

(7,5 t < MMR ≤ 16 t)

Ciężkie (S)

(MCS > 12 t)

(MMR > 14 t)

(MMR > 16 t)

MCS - masa całkowita samochodu
MMR - maksymalna masa rzeczywista pożarniczego pojazdu samochodowego

str. 47

Pożarniczy pojazd samochodowy o MMR wynoszącej dla przykładu 13 t - do czerwca

2000 r. był pojazdem ciężkim, a po czerwcu 2000 r. stał się pojazdem średnim, podobnie jak
pożarniczy pojazd samochodowy o MMR wynoszącej dla przykładu 15 t - do października
2011 r. był pojazdem ciężkim, a po październiku 2011 r. stał się pojazdem średnim. W klasie
lekkiej i średniej pod względem MMR zaszły też zmiany kwalifikujące pożarnicze pojazdy
samochodowe od roku 1979 do 2000, w latach 2000-2011 i po roku 2011.

Wg Normy PN-EN 1846-1:2000 Samochody pożarnicze. Podział i oznaczenie, z

czerwca 2000 r. zmienionej w październiku 2011 r. (PN-EN 1846-1:2011) kategorie
pożarniczych pojazdów samochodowych w zależności od zdolności do poruszania się w
różnych warunkach terenowych są następujące:
1) kategoria 1 – miejskie (pojazdy samochodowe przeznaczone do poruszania się po drogach

o twardej nawierzchni);

2) kategoria 2 – uterenowione (pojazdy samochodowe zdolne do poruszania się po

wszystkich drogach o twardej nawierzchni i w ograniczonym zakresie poza tymi drogami);

3) kategoria 3 – terenowe (pojazdy samochodowe zdolne do poruszania się po wszystkich

drogach i bezdrożach).

Parametrami decydującymi o zdolności do pokonywania przeszkód przez pożarnicze

pojazdy samochodowe są m. in.:
1) kąt natarcia (α);
2) kąt zejścia (β);
3) kąt rampowy (γ);
4) prześwit (d);
5) prześwit pod osią (h).

Dla lasów, dla których opracowano „Sposoby postępowania na wypadek powstania

pożaru lasu” dysponowanie powinno odbywać się zgodnie z ich treścią w przedmiotowym
zakresie. Obowiązek sporządzenia i posiadania „Sposobów postępowania na wypadek
powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia” wynika z treści art.
4 ust 1, pkt 7 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. Nr 81, poz.
351 z późn. zm.). „Sposoby postępowania na wypadek powstania pożaru, klęski żywiołowej lub
innego miejscowego zagrożenia” powinny być dokumentem zawierającym procedury i
niezbędne informacje dot. postępowania i sprawnego zorganizowania akcji ratowniczej przez
właścicieli, zarządców lub użytkowników i osób im podległych w stosunku do terenów, na
których może zaistnieć niebezpieczne zdarzenie, takie jak pożar, klęska żywiołowa lub inne
miejscowe zagrożenie.

Warto przy tej okazji przypomnieć, że jeżeli lesistość danego powiatu wynosi powyżej

27 % i lasy zostały zaliczone do I kategorii zagrożenia pożarowego lasu, to dodatkowo na
wyposażeniu komendy powiatowej (miejskiej) [KP(M) PSP] powinna być co najmniej jedna
cysterna wodna o poj. minimum 15 m

na każde 650 km

powierzchni powiatu oraz pompy

dużej wydajności, a napęd terenowy powinny posiadać te samochody gaśnicze,
które stanowią wyposażenie KP(M) PSP posiadających tereny o przewadze dróg
nieutwardzonych lub w obszarze działania których znajduje się co najmniej
30 % obszarów leśnych zaliczonych do I kategorii zagrożenia pożarowego lasu albo obszarem
działania są tereny górskie.

Samochody patrolowo-gaśnicze, którymi dysponują nadleśnictwa i parki narodowe w

ramach wyposażenia własnych baz sprzętu do gaszenia pożarów lasów są bardzo przydatne
podczas organizowania i prowadzenia akcji ratowniczych w czasie pożarów lasu.
Przeznaczone są one zarówno do patrolowania kompleksów leśnych w ramach naziemnych
patroli przeciwpożarowych, ale także do samodzielnego gaszenia małych powierzchniowo

str. 48

pożarów, dogaszania i dozorowania pożarzysk, jak również do pilotowania średnich i ciężkich
pojazdów gaśniczych jednostek ochrony przeciwpożarowej.

Prawo nakazuje, aby na każde 10 000 ha lasu lub dla nadleśnictwa albo parku

narodowego była zorganizowana co najmniej jedna baza sprzętu do gaszenia pożarów lasów.
W związku z alternatywnym charakterem wyrazu (słowa) „lub”, częściej jedna „baza” jest w
nadleśnictwie niż jedna „baza” przypadająca na każde 10 000 ha lasu zarządzanego przez
nadleśnictwo lub park narodowy. Minimalne wyposażenie bazy sprzętu do gaszenia pożarów
lasów stanowią w szczególności:
1) w nadleśnictwach i parkach narodowych zarządzających lasami zaliczonymi do I kategorii
zagrożenia pożarowego — 10 gaśnic lub hydronetek plecakowych, 30 łopat, 20 tłumic, 2
pługi do wyorywania pasów przeciwpożarowych, samochód patrolowo-gaśniczy albo
przyczepa ze zbiornikiem na wodę o pojemności minimum 400 dm

z możliwością

podawania środka gaśniczego;
2) w nadleśnictwach i parkach narodowych zarządzających lasami zaliczonymi do II kategorii
zagrożenia pożarowego — 10 gaśnic lub hydronetek plecakowych, 20 łopat, 10 tłumic, pług
do wyorywania pasów przeciwpożarowych, samochód patrolowo-gaśniczy albo przyczepa ze
zbiornikiem na wodę o pojemności co najmniej 200 dm

;

3) w nadleśnictwach i parkach narodowych zarządzających lasami zaliczonymi do III
kategorii zagrożenia pożarowego — 10 gaśnic lub hydronetek plecakowych, 10 łopat, 10
tłumic, pług do wyorywania pasów przeciwpożarowych.
Samochody i sprzęt stanowiący wyposażenie jednej „bazy” może być rozmieszczony w
więcej niż jednym miejscu na terenie nadleśnictwa lub parku narodowego, najczęściej w
poszczególnych leśnictwach.

UWAGA (2013 r.) !!!
W LP jest:

1) 373 lekkich samochodów patrolowo-gaśniczych;
2) 15 średnich samochodów patrolowo-gaśniczych;
3) 2 ciężkie samochody patrolowo-gaśnicze.

RAZEM: 390 samochodów patrolowo-gaśniczych

ZAGADNIENIE NR 3 DO TEMATU NR 4:
ZASADY STOSOWANIA STATKÓW POWIETRZNYCH DO WYKRYWANIA I GASZENIA
POŻARÓW LASÓW FUNKCJONUJĄCYCH W RAMACH TZW. „LEŚNYCH BAZ
LOTNICZYCH”

W PGL LP dużym wsparciem dla naziemnych sił gaśniczych są gaśnicze statki

powietrzne stacjonujące na lądowiskach bazowych tzw. „leśnych baz lotniczych”. Aby
efektywnie wykorzystać lotniczy potencjał gaśniczy podczas gaszenia pożarów lasu,
konieczne jest tworzenie lądowisk operacyjnych, w szczególności w dużych powierzchniowo
kompleksach leśnych z drzewostanami zaliczonymi do I kategorii zagrożenia pożarowego.

Dyrektorzy regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych corocznie zgodnie z decyzją

dyrektora generalnego Lasów Państwowych, na potrzeby ochrony przeciwpożarowej lasów
zarządzanych przez siebie angażują siły lotnicze zorganizowane w postaci tzw. „leśnych baz
lotniczych”. Do wykrywania i gaszenia pożarów lasu stosuje się samoloty i śmigłowce
właścicieli aeroklubów lub innych firm czy przedsiębiorstw świadczących usługi lotnicze,
którzy posiadają aktualny certyfikat Urzędu Lotnictwa Cywilnego oraz pozytywną opinię o
przydatności ich statków powietrznych w ochronie przeciwpożarowej lasu, wydaną przez
Instytut Badawczy Leśnictwa. W Polsce do patrolowania lotniczego lasów stosuje się

str. 49

najczęściej lekkie samoloty oraz lekkie śmigłowce. Do gaszenia pożarów lasu od wielu lat w
Polsce używane są najczęściej samoloty gaśnicze typu Dromader M-18 (pojemność zbiornika
na środki gaśnicze - 2550 dm

) i rzadziej An-2 (pojemność zbiornika na środki gaśnicze -

1700 dm

). Obecnie tzw. „leśne bazy lotnicze” dysponują łącznie ok. 40 samolotami i

śmigłowcami zarówno patrolowymi, jak i gaśniczymi (8 patrolowych, 27 gaśniczych i 7
śmigłowców; w roku 2012 wykryły 78 pożarów i 157 zagrożeń; uczestniczyły w gaszeniu
512 pożarów i 115 zagrożeń, wykonując 2787 zrzutów wody). Śmigłowce typu Mi-2 i PZL
„Sokół” są najczęściej stosowanymi śmigłowcami zarówno w lotach patrolowych jak i
gaśniczych z doczepianym zbiornikiem na środek gaśniczy typu „bambi bucket” o
pojemnościach uzależnionych od udźwigu danego rodzaju śmigłowca (Mi-2 – 545 dm

, PZL

„Sokół” – 1590 dm

). Podstawowymi (bazowymi) lądowiskami dla samolotów z tzw.

„leśnych baz lotniczych” są najczęściej lotniska właścicieli firm lotniczych. Leśna baza
lotnicza może być również zorganizowana na lądowiskach bazowych należących do Lasów
Państwowych, które od innych lądowisk bazowych charakteryzują się dogodniejszą
lokalizacją terenową z uwagi na centralne usytuowanie w stosunku do chronionych
kompleksów leśnych, czy też bardziej efektywniejszym zaopatrzeniem w wodę do celów
gaśniczych. Drugim rodzajem lądowisk poza bazowymi są lądowiska operacyjne, których
położenie na obszarach leśnych umożliwia przebazowanie załóg i sprzętu lotniczego. Sieć
lądowisk operacyjnych uzależniona jest od kategorii zagrożenia pożarowego lasu danej
regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych. Dolot z lądowisk operacyjnych do każdego
miejsca chronionego terenu leśnego danej regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych zależy
od jej kategorii zagrożenia pożarowego lasu i powinien wynosić:
 dla lasów regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych zaliczonych do I KZPL - do 10 min.,
 dla lasów regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych zaliczonych do II KZPL - do 15 min.,
 dla lasów regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych zaliczonych do III KZP – według
potrzeb.
Jedynym dysponentem statków powietrznych są Lasy Państwowe. Co roku, w prawie 30 tzw.
„leśnych bazach lotniczych” gromadzonych jest ok. 10 samolotów patrolowych, ok. 25
samolotów gaśniczych i ok. 5 śmigłowców pełniących rolę patrolową i gaśniczą. Zasady
współdziałania statków powietrznych podczas akcji ratowniczo – gaśniczych na terenach
leśnych (państwowych i innych), jak również poza terenami leśnymi, powinny być ustalane w
trybie roboczym pomiędzy poszczególnymi rdLP a komendantami wojewódzkimi
Państwowej Straży Pożarnej.

RODZAJE LOTÓW

LOTY PATROLOWE – wykonywane są w celu: wykrycia pożaru lasu, określenia

miejsca i powierzchni objętej pożarem oraz podania charakterystyki wykrytego pożaru
(rodzaju pożaru, kierunku jego rozprzestrzeniania się, najbardziej zagrożonych obszarów
lasu). Loty patrolowe wykonuje się na ustalonych trasach i w godzinach określonych przez
PAD RDLP.

Loty te wykonuje się z użyciem różnych typów samolotów i śmigłowców o dobrej

widoczności z kabiny pilota, z obserwatorem lub bez. W przypadku stosowania samolotów
patrolowo-gaśniczych loty patrolowe wykonywane są z połową ładunku środków
gaśniczych. Odstąpienie od tej zasady wymaga zgody PAD RDLP.

LOTY ROZPOZNAWCZE – wykonywane są samolotami lub śmigłowcami bezpośrednio

w określony rejon kompleksów leśnych celem rozpoznania sytuacji. Loty samolotami
patrolowo-gaśniczymi wykonywane są z pełnym ładunkiem środków gaśniczych.

Por. Instrukcja ochrony przeciwpożarowej lasu, CILP Warszawa 2012, s. 75-76.

str. 50

LOTY GAŚNICZE – wykonywane są w celu przetransportowania środków gaśniczych i

wykonania ich zrzutu w określone miejsce pożaru. Loty gaśnicze są taktycznymi działaniami
prowadzonej akcji ratowniczo-gaśniczej.

ZRZUTY GAŚNICZE

Rozróżnia się trzy rodzaje zrzutów gaśniczych w zależności od miejsca ich wykonania
względem pożaru i zamiaru taktycznego:
ZRZUT IZOLUJĄCY (pośredni) – zrzut środka gaśniczego przed frontem, na boki lub tył
pożaru; ma on na celu stworzenie zapór uniemożliwiających rozprzestrzenianie się pożaru
oraz ograniczenie jego powierzchni; stosować przy wszystkich pożarach, niezależnie od ich
wielkości;
ZRZYT BEZPOŚREDNI – zrzut środka gaśniczego bezpośrednio na pożar lub jego części
objęte spalaniem, jeszcze nie zlokalizowany (opanowany); ma on na celu doprowadzenie do
zlokalizowania (opanowania) pożaru; stosować przy pożarach małych (do 1 ha) lub w sytuacji
możliwości przejścia pożaru pokrywy gleby w pożar całkowitego drzewostanu;
ZRZUT DOGASZAJĄCY – zrzut środka gaśniczego na już zlokalizowany (opanowany)
pożar bezpośrednio na jego powierzchnię lub na jego obrzeża celem całkowitego ugaszenia
pożaru; zrzut taki może być również wykonany bezpośrednio na powierzchnię pożarzyska
celem nie dopuszczenia do jego powtórnego zapalenia w przypadku niewystarczającej liczby
naziemnych sił gaśniczych przeznaczonych na dogaszanie.

W celu zmniejszenia zagrożenia pożarowego lasów poza obowiązkowymi sposobami
zabezpieczenia przeciwpożarowego zalecane jest ponadto:

• przy projektowaniu iglastych oddziałów leśnych przestrzegać zasadę:
- podziału oddziału leśnego wielorzędowymi pasami gatunków liściastych i lub wprowadzać
gatunki liściaste domieszkowo,
- wprowadzania w głąb oddziału leśnego gatunków liściastych w formie co najmniej
dwurzędowej, tworzącej w przyszłości sieć szlaków technologicznych (zrywkowych)
umożliwiających rozwijanie linii gaśniczych do środka oddziału leśnego;
- podziału oddziału leśnego na tzw. powierzchniowe trójkąty liściaste i iglaste.
- tworzyć linie obrony oparte na sztucznych liniowych obszarach niezadrzewionych w
szczególności o kierunku północ-południe w sąsiedztwie których równolegle powinien być
urządzony pas gruntu o szerokości powyżej 50 m z udziałem co najmniej 50 % drzewostanów
liściastych, czyli pasy gruntu wzdłuż np. dróg publicznych, dojazdów pożarowych,
przejezdnych linii podziału powierzchniowego, innych dróg leśnych, linii kolejowych,
napowietrznych linii wysokiego napięcia, ropociągów, gazociągów, a także wokół
przeciwpożarowych stanowisk czerpania wody;

• powierzchnie pod napowietrznymi liniami wysokiego napięcia na terenach leśnych, tam
gdzie to celowe, zagospodarować jako poletka łowieckie lub uprawy rolne, ewentualnie
zadrzewiać i zakrzewiać niskimi gatunkami liściastymi;

• utrzymywać strefy ekotonowe na granicy pole-las w postaci pasów krzewów, niskich drzew
i małego zwarcia drzewostanu;

• utrzymać odpowiednie zagęszczenie i udrożnienie dróg leśnych innych niż dojazdy
pożarowe;

Por. tamże, s. 84.

str. 51

TEMAT NR 5:

RODZAJE POŻARÓW LASÓW

ZAGADNIENIE NR 1 DO TEMATU NR 5:
RODZAJE POŻARÓW LASÓW W ZALEŻNOŚCI OD MIEJSCA I POWIERZCHNI
SPALANIA

POŻAR LASU - niekontrolowany w czasie i przestrzeni samopodtrzymujący się proces
spalania roślinnych i glebowych elementów środowiska leśnego (reakcja egzotermiczna
materiału palnego z utleniaczem) charakteryzujący się emisją cieplną i dymu (produktów
rozkładu termicznego) oraz któremu towarzyszą zazwyczaj płomienie (strefa spalania w fazie
gazowej z emisją światła widzialnego), wywołujący na ogół straty w środowisku
ekologicznym i mieniu, a także zagrażający życiu i zdrowiu ludzi oraz zwierząt.

PODSTAWOWE GRUPY POŻARÓW:
POŻAR RUCHOMOŚCI – pożar pojazdu, urządzenia, sprzętu lub przedmiotu.
POŻAR NIERUCHOMOŚCI:
1) pożar wewnętrzny (budynku lub obiektu budowlanego), czyli pożar w przestrzeni
ograniczonej przegrodami poziomymi (sufitem) i poprzecznymi (ścianami).
2) pożar zewnętrzny (terenu, w tym terenu leśnego), czyli pożar w przestrzeni
nieograniczonej przegrodami poziomymi (sufitem) i poprzecznymi (ścianami).

POŻARY ZEWNĘTRZNE:
POŻAR ZEWNĘTRZNY POJEDYNCZY - pożar obejmujący mały teren (w tym teren
leśny).
POŻAR PRZESTRZENNY TERENU – pożar obejmujący znaczny teren (w tym teren leśny),
w tym pożary tzw. „plamiste” – pojawienie się w tym samym czasie wielu ognisk pożarów w
danym kompleksie leśnym o znacznej powierzchni.
BURZA OGNIOWA (POŻOGA LUB NAWAŁNICA OGNIA) TERENU (w tym terenu
leśnego) – pożar przestrzenny terenu z szybko przesuwającą się linią ognia, charakteryzujący
się dużą intensywnością spalania, któremu mogą towarzyszyć wiry ogniowe.
POŻAR LASU JAKO KLĘSKA ŻYWIOŁOWA to pożar stanowiący katastrofę naturalną
powstały za przyczyną działania sił natury (w szczególności wyładowania atmosferycznego)
lub awarii technicznej przy występowaniu korzystnych warunkach do jego rozwoju i
rozprzestrzeniania podyktowanych długotrwałym występowaniem ekstremalnych temperatur
dodatnich i susz, którego skutki zagrażają środowisku na znacznych obszarach, mieniu w
wielkich rozmiarach albo życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, a pomoc i ochrona mogą być
skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków, we współdziałaniu
różnych organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i formacji działających
pod jednolitym kierownictwem. Do powstania pożaru jako klęski żywiołowej może dojść
również w wyniku działania terrorystycznego.

RODZAJE POŻARÓW LASU ze względu na miejsce spalania

 pożary podpowierzchniowe (torfowe, torfowo-murszowe),
 pożary pokrywy gleby (korzeni, ściółki, leżaniny, runa leśnego, podrostów),
 pożary całkowite drzewostanu (cały przekrój pionowy drzewostanu – pnie i korony

drzew),

 pożary pojedynczych drzew.

Por. tamże, s. 39.

str. 52

RODZAJE POŻARÓW LASU ze względu na ukształtowanie terenu:
 pożary horyzontalne (pożary lasu rozprzestrzeniające się na terenach równinnych),
 pożary wstępujące (pożary lasu rozprzestrzeniające się na terenie górskim po zboczu góry

w kierunku jej szczytu – „z dołu na górę”),

 pożary zstępujące (pożary lasu rozprzestrzeniające się na terenie górskim po zboczu góry

w kierunku jej podnóża – „z góry na dół”).

Wykaz przyczyn powstania pożarów i ich kodów cyfrowych

Lp.

Kod

cyfrowy

przyczyny

powstania

pożaru

Przyczyna powstania pożaru

NOD przy posługiwaniu się ogniem otwartym, w tym papierosy, zapałki

NOD przy wypalaniu pozostałości roślinnych na polach

NOD przy posługiwaniu się substancjami łatwo palnymi i pirotechnicznymi

NOD przy prowadzeniu prac pożarowo - niebezpiecznych

NOD w pozostałych przypadkach

NON przy posługiwaniu się ogniem otwartym, w tym papierosy, zapałki

NON przy wypalaniu pozostałości roślinnych na polach

NON przy posługiwaniu się substancjami łatwo palnymi i pirotechnicznymi

NON przy prowadzeniu prac pożarowo niebezpiecznych

10.

NON w pozostałych przypadkach

11.

wady urządzeń i instalacji elektrycznych, w szczególności przewody, osprzęt
oświetlenia, odbiorniki bez urządzeń grzewczych

12.

nieprawidłowa eksploatacja urządzeń i instalacji elektrycznych

13.

wady elektrycznych urządzeń ogrzewczych, w szczególności piece, grzałki,
kuchnie

14.

nieprawidłowa eksploatacja elektrycznych urządzeń ogrzewczych

15.

wady urządzeń ogrzewczych na paliwo stałe

16.

nieprawidłowa eksploatacja urządzeń ogrzewczych na paliwo stałe

17.

wady urządzeń ogrzewczych na paliwo ciekłe

18.

nieprawidłowa eksploatacja urządzeń ogrzewczych na paliwo ciekłe

19.

wady urządzeń ogrzewczych na paliwo gazowe

20.

nieprawidłowa eksploatacja urządzeń ogrzewczych na paliwo gazowe

21.

wady urządzeń mechanicznych

22.

nieprawidłowa eksploatacja urządzeń mechanicznych

23.

wady procesów technologicznych

24.

nieprzestrzeganie reżimów technologicznych

25.

nieprawidłowe magazynowanie substancji niebezpiecznych

26.

wady środków transportu

27.

nieprawidłowa eksploatacja środków transportu

28.

samozapalenia biologiczne

29.

samozapalenia chemiczne

30.

wyładowania atmosferyczne

31.

wady konstrukcji budowlanych

32.

nieprawidłowa eksploatacja konstrukcji budowlanych

33.

elektryczność statyczna

34.

podpalenia umyślne, w tym akty terroru

35.

pożary jako następstwo innych miejscowych zagrożeń

36.

inne przyczyny

37.

nieustalone

str. 53

NOD – nieostrożność osób dorosłych; NON – nieostrożność osób nieletnich
Źródło: Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie
szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz. U. Nr 46, poz. 239).

Klasyfikacje pożarów w zależności od ich wielkości

Wielkość

pożarów

Pożary, w wyniku których zostały spalone lub zniszczone

obiekty lub ich części,

ruchomości, składowiska

materiałów, maszyny,

urządzenia, surowce, paliwa itp.

lasy, uprawy,

trawy, torfowiska

i nieużytki

odwierty naftowe,

rurociągi gazowe

lub paliwowe, urządzenia

technologiczne

poza budynkami itp.

powierzchnia

]

objętość

]

powierzchnia [ha]

liczba podanych prądów

gaśniczych, bez względu

na ich rodzaj i wielkość

małe

do 70

do 350

do 1 ha

do 4

średnie

71 – 300

351 – 1 500

1,01 – 10,00

5 – 12

duże

301 – 1 000

1 501 – 5 000

10,01 – 100,00

13 – 36

bardzo

duże

ponad 1 000

ponad 5 000

ponad 100

ponad 36

Uwaga: pożar zalicza się do większych zdarzeń po przekroczeniu wielkości granicznej tylko jednego z dwóch
parametrów, tzn. powierzchni lub kubatury; w przypadku spalenia się budynku lub jego części wraz z ruchomościami
znajdującymi się poza budynkiem przyjmuje się łączną ich powierzchnię lub objętość.

Uwaga: w Instrukcji ochrony przeciwpożarowej lasu (wyd. CILP, Warszawa 2012) na s. 41
występuje nieco inna klasyfikacja grup wielkości pożarów lasu w zależności od powierzchni
objętej przez ogień niż ta obowiązująca w jednostkach ochrony przeciwpożarowej:

a) ugaszone w zarodku – do 0,05 ha,
b) małe – od 0,06 ha do 1 ha,
c) średnie – od 1,01 ha do 10 ha,
d) duże – od 10,01 ha do 100 ha,
e) bardzo duże – od 100,01 ha do 500 ha,
f) katastrofalne – ponad 500 ha.

POŻARY PODPOWIERZCHNIOWE
Uciążliwe gaszenie ze względu na trudność dostarczenia środków gaśniczych do strefy
spalania. Określanie granic obwodu pożaru za pomocą metody termowizji lub mniej
bezpieczną metodą dotykową. Gasić poprzez otoczenie strefy spalania głębokimi wykopami
za pomocą koparki melioracyjnej i ich zalaniu wodą lub wodą ze środkiem zwilżającym.
Gaszenie może być również realizowane przy użyciu lanc gaśniczych o długości 1-1,5 m
wbijanych w torfowisko, przez które tłoczy się środek gaśniczy.

POŻARY POKRYWY GLEBY
Gaszenie głównie z frontu ze względu na małą prędkość rozprzestrzeniania się linii obwodu
pożaru na froncie. Stosować głównie pianę, wodę ze środkiem zwilżającym lub ostatecznie
wodę. Używać hydronetek, tłumic, gałęzi lub pługów do wyorywania pasów zaporowych w
postaci mineralizacji gleby albo łopat do zasypywania ziemią lub piaskiem. Przy prędkości
rozprzestrzeniania się linii obwodu pożaru powyżej 3 m/min stosować na froncie pas piany
ciężkiej o szerokości 2-3 m o dawce 3 dm

. Można zastosować również pianę średnią lub

wodę w postaci prądów kroplistych. Dopuszczać linię spalania do linii obrony. Przy znacznej
prędkości wiatru stosować obronę dalszą zwaną osłoną do likwidacji przerzutów tzw. „ogni
lotnych”.

str. 54

POŻARY CAŁKOWITE
Głównie prowadzić działania obronne na froncie pożaru, a gdy jest to niemożliwe na
skrzydłach lub tyle pożaru. Pas zaporowy przed frontem pożaru w odległości kilkuset metrów
o szerokości pozwalającej na zatrzymanie pożaru, najlepiej przy istniejącej już linii obrony po
której mogą poruszać się pojazdy gaśnicze kładące pianę na całej wysokości ściany
drzewostanu przed i za linią obrony. W przypadku braku linii obrony należy stworzyć
przerwę w drzewostanie ciężkim sprzętem mechanicznym oraz piłami. Przy znacznej
prędkości wiatru stosować obronę dalszą zwaną osłoną do likwidacji przerzutów tzw. „ogni
lotnych”. Można stosować metodę wypalania lub użyć środków wybuchowych przez
specjalistów. Używać gaśniczych statków powietrznych w liczbie co najmniej trzech. Gdy
brak jest odpowiedniej liczby sił gaśniczych, opóźnić działania do chwili zgromadzenia
odpowiedniej liczby sił gaśniczych gwarantujących zatrzymanie pożaru, głównie na
skrzydłach pożaru zawężając go w kierunku frontu i tyłu pożaru.

POŻARY POJEDYNCZYCH DRZEW
Gasić pianą, wodą ze środkiem zwilżającym lub ostatecznie wodą mineralizując glebę w
odległości 2-3 m od pnia drzewa, a następnie pokrywając ten pas środkiem gaśniczym.
ORIENTACJI TERENU POŻARU LASU dokonuje się zgodnie z kierunkiem panującego
wiatru, który najczęściej jest zgodny z kierunkiem rozprzestrzeniania się pożaru lasu.
FRONTEM POŻARU LASU (czołem pożaru lasu) jest linia spalania (zazwyczaj ognia),
która przesuwa się najszybciej w stosunku do pozostałych linii obwodu pożaru i zgodnie z
kierunkiem panującego wiatru. Front pożaru lasu (czoło pożaru lasu) i tył pożaru lasu są
liniami spalania (zazwyczaj ognia) prostopadłymi do kierunku rozprzestrzeniania się pożaru.
TYŁEM POŻARU LASU jest linia spalania (zazwyczaj ognia), która przesuwa się najwolniej
spośród pozostałych linii obwodu pożaru i przeciwnie do kierunku panującego wiatru.
SKRZYDŁA POŻARU LASU (boki pożaru lasu – prawe i lewe) to linie spalania (zazwyczaj
ognia) równoległe do kierunku panującego wiatru.
Określenie prawego i lewego skrzydła pożaru lasu, frontu i tyłu pożaru lasu dokonuje się
stając przodem do frontu pożaru lasu, a tyłem do tyłu pożaru lasu. Wówczas prawe skrzydło
pożaru lasu będzie po naszej prawej stronie, a lewe po lewej naszej stronie.

SCHEMAT GRAFICZNY ORIENTACJI POŻARU LASU

Źródło: Zarzycki J. – opracowanie własne.

Krawędź (obwód)

pożaru lasu

Lewe skrzydło (bok)

pożaru lasu

Prawe skrzydło (bok)

pożaru lasu

Front (czoło)

pożaru lasu

Kierunek wiatru

Kierunek

rozprzestrzeniania się

pożaru lasu

Tył

pożaru

lasu

Oś pożaru

lasu

str. 55

TEMAT NR 6:

METODY, WARIANTY I FORMY DZIAŁAŃ GAŚNICZYCH PODCZAS POŻARÓW

LASÓW

ZAGADNIENIE NR 1 DO TEMATU NR 6:
METODY DZIAŁAŃ GAŚNICZYCH STOSOWANE PODCZAS POŻARÓW LASÓW

ROZKAZY przekazywane przez KDR dowódcom pododdziałów ratowniczych (do kompanii
ratowniczej włącznie) lub dowódcy oddziału ratowniczego (batalionu ratowniczego) powinny
zawierać m. in. metody działań gaśniczych.
ORGANIZOWANIE DZIAŁAŃ GAŚNICZYCH w zakresie gaszenia pożarów lasów
obejmuje planowanie, organizowanie i realizację działań gaśniczych niezbędnych do
ugaszenia pożaru lasu, a także do zmniejszenia lub likwidacji zagrożenia pożarowego.

Działania gaśnicze podczas pożarów lasów obejmują w szczególności

1) rozpoznanie i identyfikację zagrożenia;
2) zabezpieczenie strefy działań gaśniczych, w tym wyznaczenie i oznakowanie strefy
zagrożenia;
3) likwidację czynników mogących obniżyć bezpieczeństwo zagrożonego terenu leśnego oraz
bezpieczeństwo strażaków;
4) priorytetowe wykonanie czynności umożliwiających:

a) dotarcie do zagrożonych lub poszkodowanych osób przez pożar lasu, wraz z
udzieleniem im kwalifikowanej pierwszej pomocy i ewakuację poza strefę zagrożenia,
b) przygotowanie dróg ewakuacji zagrożonych lub poszkodowanych osób oraz strażaków
otoczonych przez pożar lasu,
c) zapewnienie bezpieczeństwa zagrożonym lub poszkodowanym osobom oraz strażakom;

5) ewakuację i ratowanie osób, a następnie zwierząt oraz ratowanie środowiska i mienia przed
skutkami pożaru lasu;
6) ocenę rozmiarów zagrożenia pożarowego i prognozowanie jego rozprzestrzeniania;
7) dostosowanie sprzętu i pojazdów pożarniczych oraz technik i środków gaśniczych, a także
innych środków ratowniczych do rodzaju, skali i miejsca pożaru lasu;
8) likwidację, ograniczenie lub zwiększenie strefy zagrożenia;
9) uruchamianie dodatkowych sił ratowniczych podmiotów KSRG;

Działania gaśnicze podczas pożarów lasów w ramach KSRG są prowadzone

1) siłami i środkami podmiotów KSRG właściwymi ze względu na miejsce powstania pożaru
lasu;
2) pododdziałami lub oddziałami odwodów operacyjnych na obszarze województwa lub
centralnego odwodu operacyjnego.

ROZPOZNANIE jest elementem procesu podjęcia decyzji przez KDR i obejmuje ocenę
sytuacji i ocenę możliwości (kalkulację sił i środków niezbędnych do szybkiego, sprawnego,
skutecznego i bezpiecznego ugaszenia pożaru). Rozpoznanie to celowo zorganizowane i
kontynuowane przez cały czas trwania akcji ratowniczej działanie prowadzące do uzyskania

Por. rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie

szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz. U. Nr 46, poz. 239).

Tamże.

str. 56

jak najwięcej informacji dotyczących sytuacji zdarzenia. Dobrze przeprowadzone
rozpoznanie ma decydujący wpływ na powodzenie całej akcji ratowniczej. W zestawie
rozpoznania podczas pożaru lasu można wyodrębnić cztery podstawowe grupy informacji:
1) informacja o zaistniałym pożarze lasu,
2) informacja o prognozowaniu rozprzestrzeniania się pożaru lasu,
3) informacja o siłach ratowniczych i siłach wsparcia działań ratowniczych,
4) informacja o operacyjno-technicznych elementach przygotowania terenu leśnego do
prowadzenia działań gaśniczych podczas pożaru lasu.

Pakiet informacji o zaistniałym pożarze lasu jest bardzo ważny jeszcze przed dojazdem na

miejsce pożaru lasu. W tej grupie informacji powinna znaleźć się odpowiedź na następujące pytania:
1) w lasach którego kompleksu leśnego powstał pożar?
2) w którym oddziale leśnym danego kompleksu leśnego powstał pożar (jeżeli jest to możliwe należy
również podać pododdział leśny w danym oddziale leśnym)?
3) jaki jest rodzaj pożaru lasu ze względu na tzw. „piętro spalania” (podpowierzchniowy, pokrywy
gleby, całkowity drzewostanu czy pojedynczego drzewa)?
4) jaki jest pożar lasu ze względu na ukształtowanie terenu (horyzontalny na nizinach i równinach,
czy wstępujący lub zstępujący na terenach podgórskich i górskich)?
5) ile wynosi powierzchnia leśna (w ha) objęta spalaniem w chwili zgłoszenia pożaru?
6) w którym kierunku rozprzestrzenia się front (czoło) pożaru (na oddziały leśne o jakich numerach)?

Pakiet informacji o prognozowaniu rozprzestrzeniania się pożaru lasu jest bardzo ważny po

dojeździe na miejsce pożaru lasu. W tej grupie informacji powinna znaleźć się odpowiedź na
następujące pytania:
1) czy płomienie lub zadymienie pochodzące od pożaru lasu bezpośrednio zagrażają osobom
przebywającym w obiektach (np. w zakładach pracy, w magazynach, w obiektach użyteczności
publicznej, na parkingach leśnych, w osadach, na wieżach obserwacyjnych - czy występuje
konieczność ewakuacji) położonych w lasach kompleksu leśnego lub w jego sąsiedztwie lub też
osobom podróżującym drogą lub linią kolejową przebiegającą przez dany kompleks leśny (czy
występuje konieczność wstrzymania ruchu w komunikacji lądowej)?
2) jaki jest kierunek i prędkość wiatru?
3) czy powstają tzw. „ognie lotne”, a jeśli tak, to na jaką odległość następuje ich przerzut
wymuszający zastosowanie obrony dalszej, czyli osłony?
4) jaki rodzaj powierzchni sąsiaduje z linią obwodu pożaru (jaki rodzaj drzewostanu, w jakim wieku i
w jakim stopniu zwarcia lub inna powierzchnia) i na jakim kierunku jego rozprzestrzeniania?
5) czy linia obwodu pożaru napotka na danym kierunku rozprzestrzeniania przeszkody naturalne
zatrzymujące lub znacznie ograniczające rozprzestrzenianie pożaru, a jeśli tak to jakie (np. rzekę,
jezioro) lub sztuczne (np. drogę, linię kolejową) i na jakiej długości?
6) czy w danym kompleksie leśnym znajdują się miejsca lub obiekty szczególnie zagrożone i
niebezpieczne (np. stacje paliw, ropociągi, gazociągi, miejsca składowania lub zalegania materiałów
niebezpiecznych), a jeśli tak, to gdzie?
7) jakie ukształtowanie terenu sąsiaduje z powierzchnią objętą spalaniem (teren równinny czy z
wzniesieniami lub przeszkodami utrudniającymi prowadzenie działań gaśniczych)?
8) jaka jest prognoza meteorologiczna na kolejną godzinę, w szczególności kierunek i prędkość
wiatru?

Pakiet informacji o siłach ratowniczych jest również bardzo ważny po dojeździe na miejsce

pożaru lasu. W tej grupie informacji powinna znaleźć się odpowiedź na następujące pytania:
1) ilu ratowników i ile pojazdów gaśniczych z jednostek ochrony przeciwpożarowej jest na miejscu
pożaru?
2) jakie siły z podmiotów innych niż jednostki ochrony przeciwpożarowej są na miejscu pożaru i w
jakiej liczbie?
3) czy intensywność i charakter spalania wymusza zadysponowanie kolejnych sił ratowniczych i
innych sił wsparcia działań gaśniczych na miejsce pożaru?
4) czy wielkość sił ratowniczych, powierzchnia pożaru oraz prędkość jego rozprzestrzeniania się
pozwala na utworzenie odwodu taktycznego?

str. 57

5) ile wody i środka pianotwórczego jest zgromadzonych łącznie w zbiornikach pojazdów gaśniczych
na miejscu pożaru?
6) jaki rodzaj napędu posiadają pojazdy gaśnicze?
7) na ilu i gdzie utworzonych odcinkach gaśniczych będą prowadzone działania gaśnicze?
8) czy w każdym pojeździe gaśniczym i operacyjnym znajduje się mapa z numerami oddziałów
leśnych danego kompleksu leśnego?

Pakiet informacji o operacyjno-technicznych elementach przygotowania terenu leśnego do

prowadzenia działań gaśniczych podczas pożaru lasu jest także bardzo ważny po dojeździe na miejsce
pożaru lasu. W tej grupie informacji powinna znaleźć się odpowiedź na następujące pytania:
1) w których oddziałach leśnych danego kompleksu leśnego znajdują się przeciwpożarowe
stanowiska czerpania wody przy podstawowych źródłach wody do celów przeciwpożarowych (w
jakiej odległości od linii obwodu pożaru)?
2) jakie inne dodatkowe źródła wody znajdują się w lasach danego kompleksu leśnego lub w ich
sąsiedztwie w odległości do 1,5 km od ich granic?
3) jakim sposobem będzie dostarczana woda na odcinki gaśnicze i z których przeciwpożarowych
stanowisk czerpania wody?
4) przez które lub pomiędzy którymi oddziałami leśnymi przebiegają dojazdy pożarowe lub inne
drogi leśne?
5) które dojazdy pożarowe lub inne drogi leśne będą stanowiły drogi dojazdu do poszczególnych
odcinków gaśniczych, a które drogi odwrotu?
6) jakie metody i formy działań gaśniczych zostaną zastosowane na poszczególnych odcinkach
gaśniczych?
7) gdzie znajduje się najbliższa leśna baza lotnicza i jakie jest jej wyposażenie w statki powietrzne?
8) czy istnieje możliwość prowadzenia rozpoznania z wykorzystaniem statku powietrznego?
9) gdzie znajdują się lądowiska operacyjne dla samolotów lub śmigłowców w pobliżu danego
kompleksu leśnego?
10) z których źródeł wody do celów przeciwpożarowych w lasach (otwartych zbiorników wody lub
cieków wodnych) istnieje możliwość poboru wody przez śmigłowce gaśnicze?
11) gdzie będzie utworzony punkt przyjęcia sił ratowniczych odwodu operacyjnego?
12) gdzie będzie utworzony rejon koncentracji sił ratowniczych w przypadku zaangażowania w
działania gaśnicze sił ratowniczych odwodu operacyjnego?
13) gdzie będzie miejsce pracy sztabu ratowniczego?

MATODY DZIAŁAŃ GAŚNICZYCH PODCZAS POŻARÓW LASÓW

1) tłumienie pożaru za pomocą tłumicy lub gałęzi poprzez zbijanie płomieni z

jednoczesnym zagarnianiem palących się materiałów do środka pożaru (stosować
podczas pożarów pokrywy gleby jako metodę uzupełniającą),

2) tłumienie pożaru - zasypywanie ziemią (glebą mineralną, ale nie torfową) strefy spalania

pokrywy dna lasu oraz bezpośrednio przed linią obwodu pożaru (stosować podczas
pożarów pokrywy gleby jako metodę uzupełniającą),

3) wyorywanie pasa zaporowego (tzw. przerwy ogniowej) poprzez mineralizację gleby jak

najbliżej linii obwodu pożaru; wyorany pas powinien stanowić dodatkową drogę
komunikacyjną dla zastępów gaśniczych (stosować podczas pożarów pokrywy gleby,
płytkich pożarów murszowych i do zabezpieczania pożarzysk),

4) wypalanie, czyli kontrolowane spalanie pasa pokrywy gleby, głównie na froncie pożaru

oraz po zlokalizowaniu na całym obwodzie pożaru w celu prostowania linii pożarzyska
(stosować podczas dużych pożarów pokrywy gleby i pożarów całkowitego drzewostanu),

5) gaszenie wodą stosować w natarciu lub obronie głównie w postaci kroplistych

(rozpylonych lub mgłowych) strug gaśniczych; zwarte strugi gaśnicze stosować tylko w
przypadku konieczności podawania wody na dalszą odległość do miejsc intensywnego
spalania (stosować podczas każdego rodzaju pożarów lasów i do zabezpieczania

Por. tamże, s. 43-44.

str. 58

pożarzysk),

6) gaszenie środkami chemicznymi:

a) pianą ciężką podczas każdego rodzaju pożarów lasu i do zabezpieczania pożarzysk,

w szczególności pożarów całkowitych drzewostanu, np. młodników na froncie
pożaru,

b) pianą średnią podczas pożarów bardzo palnej pokrywy gleby, np. traw, wrzosy,

upraw) ze względu na większą wydajność objętościową,

c) hydrożelem (wodą z zagęszczaczem) podczas każdego rodzaju pożarów lasu i do

zabezpieczania pożarzysk ze względu na dobrą przyczepność i długotrwałą
skuteczność, w szczególności do ochrony cennych obiektów znajdujących się w
strefie pożaru,

ZAGADNIENIE NR 2 DO TEMATU NR 6:
WARIANTY DZIAŁAŃ GAŚNICZYCH STOSOWANE PODCZAS POŻARÓW LASÓW

1) gaszenie frontalne pożaru [z frontu (czoła) pożaru],
2) gaszenie oskrzydlające pożaru [z boków (skrzydeł) pożaru],
3) gaszenie z tyłu pożaru,
4) gaszenie okrążające pożar (na całej linii rozprzestrzenia się pożaru).

GASZENIE Z FRONTU rozpoczyna się na głównym kierunku rozprzestrzeniania się pożaru,
a następnie siły i środki gaśnicze przesuwają się po obu bokach pożaru w kierunku jego tyłu.
Gaszenie frontalne jest najefektywniejszym rodzajem działań gaśniczych, gdyż zmierza do
zatrzymania pożaru na kierunku jego najszybszego rozprzestrzeniania się. Wariant gaszenia z
frontu pożaru, może być stosowany przy wszystkich rodzajach pożarów o ile prędkość frontu
pożaru, intensywność spalania, panujące temperatury, zadymienie oraz ewentualne przerzuty
ognia nie powodują sytuacji niebezpiecznych i zagrażających życiu ludzi biorących udział w
akcji gaśniczej;

GASZENIE Z BOKÓW - W sytuacji, gdy atak frontalny nie może być wykonany z przyczyn
podanych wyżej, akcję gaśniczą rozpoczyna się na bokach pożaru, kierując się do czoła i tyłu
pożaru, o ile jest wystarczająca liczba sił i środków gaśniczych. Tłumienie ognia na boku
powoduje stopniowe zmniejszanie się długości strefy objętej spalaniem, przez co następuje
obniżenie się intensywności pożaru i jego prędkości rozprzestrzeniania się na froncie.
Pozwala to na bezpieczne skierowanie sił i środków gaśniczych na front pożaru i jego
skuteczne zatrzymanie. Gaszenie z boku może być stosowane również, gdy front pożaru
dochodzi do naturalnych przeszkód stanowiących skuteczne zabezpieczenie przed dalszym
jego rozprzestrzenianiem;

GASZENIE Z TYŁU - Wariant gaszenia z tyłu pożaru stosuje się, gdy dwa wcześniej
wymienione warianty nie mogą być zastosowane. Dotyczy to przede wszystkim pożarów o
bardzo dużej intensywności spalania, kiedy atak frontalny i z boków jest niebezpieczny i nie

Por. tamże, s. 44.

str. 59

gwarantuje skuteczności działania. W takiej sytuacji siły i środki gaśnicze rozpoczynają
likwidację spalania na tyle posuwając się wzdłuż boków w kierunku frontu pożaru. Ten
sposób prowadzenia akcji gaśniczej daje powolne rezultaty, lecz jest najbezpieczniejszy ze
wszystkich trzech wariantów opisanych powyżej.

GASZENIE OKRĄŻAJĄCE POŻAR (NA CAŁEJ LINII ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ
POŻARU - OTOCZENIE, NA CAŁYM OBWODZIE POŻARU) rozpoczyna się na całej
linii obwodu pożaru pod warunkiem, że liczba sił i środków gaśniczych jest wystarczająca.
Wariant taki może być zastosowany przy pożarach o małych powierzchniach.

ZAGADNIENIE NR 3 DO TEMATU NR 6:
FORMY DZIAŁAŃ GAŚNICZYCH STOSOWANE PODCZAS POŻARÓW LASÓW.

ROZKAZY przekazywane przez KDR dowódcom pododdziałów ratowniczych (do kompanii
ratowniczej włącznie) lub dowódcy oddziału ratowniczego (batalionu ratowniczego) powinny
zawierać m. in. formy działań gaśniczych.

FORMY DZIAŁAŃ GAŚNICZYCH PODCZAS POŻARÓW LASÓW:
 natarcie,
 obrona (bliższa lub dalsza zwana osłoną),
 połączone działanie obrony i natarcia.

NATARCIE - to podstawowa forma działania sił gaśniczych podczas pożarów lasów
polegająca na bezpośrednim oddziaływaniu sił i środków gaśniczych (podaniu środków
gaśniczych) na ogień przy dostatecznym potencjale gaśniczym, zmierzające do całkowitego
przerwania procesu spalania.

OBRONA - to zachowawcza forma działania sił gaśniczych podczas pożarów lasów
polegająca na oddziaływaniu sił i środków gaśniczych na obiekty i tereny zagrożone pożarem
w postaci podawania środków gaśniczych bezpośrednio na te obiekty lub tworzeniu pasa
izolacyjnego (zaporowego) w pewnej odległości przed linią rozprzestrzeniającego się ognia.
Obronę wykonuje się wtedy, gdy potencjał gaśniczy zgromadzony na terenie działań jest
niewystarczający do przeprowadzenia skutecznego natarcia. W stosunku do obiektów lub
terenu zagrożonych bezpośrednio, a więc znajdujących w bliskim sąsiedztwie pożaru stosuje
się tzw. obronę bliższą celem niedopuszczenia do rozprzestrzeniania się pożaru. W przypadku
pożarów lasu obrona bliższa polega na położeniu środka gaśniczego w postaci pasa
izolacyjnego (zaporowego) w odległości od kilkunastu do kilkudziesięciu metrów przed linią
rozprzestrzeniającej się linii ognia. W stosunku do obiektów lub terenu zagrożonych
pośrednio np. na skutek przerzutów ogni lotnych na znaczne odległości zagrażających tym
obiektom lub terenowi położonych w dalszym sąsiedztwie (w znacznych odległościach) od
pożaru, wówczas stosuje się tzw. obronę dalszą celem niedopuszczenia do powstania nowych
ognisk pożaru w znacznych odległościach od pożaru głównego. Obronę dalszą bardzo często
nazywa się osłoną. W przypadku pożarów lasu osłona polega na położeniu środka gaśniczego
w postaci pasa izolacyjnego (zaporowego) lub wyorania przerwy ogniowej albo wycięcia pasa
drzewostanu o szerokości od kilkunastu do nawet 200 m w znacznej odległości (kilkaset
metrów lub kilka kilometrów) przed frontem lub bokiem pożaru całkowitego drzewostanu.

DZIAŁANIA POŁĄCZONE polegają na stosowaniu natarcia i obrony lub łączeniu obrony
bliższej i dalszej albo wszystkich działań jednocześnie na wyznaczonych odcinkach bojowych

str. 60

na froncie pożaru lub jego bokach przy niewystarczającym do natarcia potencjale gaśniczym.
Celem stosowania działań połączonych jest zmniejszenie szybkości rozprzestrzeniania się
pożaru i obrona obiektów oraz terenów położonych bezpośrednio przy linii ognia.

ZALECANA LITERATURA DO PRZEDMIOTU

Książkowe pozycje zwarte i artykuły w czasopismach

1. Bielicki P.: Taktyka działań gaśniczych, KG PSP oraz FEiTR Warszawa 2004.
2. Bielicki P.: Podstawy taktyki gaszenia pożarów, SA PSP Kraków 1996.
3. Gołos P. i inni: Poradnik dla właścicieli lasów prywatnych, IBL Sękocin Stary 2009.
4. Kamiński A.: Sytuacje pożarowe, siły i środki niezbędne w działaniach taktycznych, SGSP

Warszawa 1998.

5. Kamiński A. i inni: Taktyka działań ratowniczych. Zasady postępowania. Działania

gaśnicze, CS PSP Częstochowa 1998.

6. Kamiński A. i inni: Technologia działań ratowniczo-gaśniczych, SGSP, Warszawa 1995.
7. Mizerski A., Sobolewski M., Król B.: Zastosowanie pian do gaszenia pożarów, SGSP

Warszawa 2002.

8. Willer K, Wcisło P.: Ochrona lasów przed pożarami, CILP, Warszawa 2013.
9. Wiśniewski W.: Organizacja i technologia gaszenia pożarów lasu, SA PSP Poznań 2001.
10. Zarzycki J.: Odchudzone pasy, Przegląd Pożarniczy Nr 5/2013, s. 32-33.
11. Zarzycki J.: Źródła wody do celów przeciwpożarowych w lasach, [w:] Lipiński S.:
Skuteczne ratownictwo. Fachowy poradnik dla służb ratowniczych – Wyd. Verlag
Dashofer Warszawa 2013, (2 strony).
12. Zarzycki J.: Obserwacja i patrolowanie lasów, [w:] Lipiński S.: Skuteczne ratownictwo.
Fachowy poradnik dla służb ratowniczych – Wyd. Verlag Dashofer Warszawa 2013,
(8 stron).
13. Zarzycki J.: Pasy przeciwpożarowe, [w:] Lipiński S.: Skuteczne ratownictwo. Fachowy
poradnik dla służb ratowniczych – Wyd. Verlag Dashofer Warszawa 2013, (10 stron).
14. Zarzycki J.: Zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożarów lasu,
[w:] Lipiński S.: Skuteczne ratownictwo. Fachowy poradnik dla służb ratowniczych –
Wyd. Verlag Dashofer Warszawa 2013, (10 stron).
15. Zarzycki J.: Dokumentowanie zabezpieczeń przeciwpożarowych lasów, Przegląd
Pożarniczy Nr 10/2012, s. 42-44.
16. Zarzycki J.: Rozpoznanie podczas pożaru lasu, Przegląd Pożarniczy Nr 6/2012, s. 17-19.
17. Zarzycki J.: Bezpieczeństwo pożarowe lasów w powiecie – cz. 2, Przegląd Pożarniczy
Nr 3/2012, s. 39-41.
18. Zarzycki J.: Bezpieczeństwo pożarowe lasów w powiecie – cz. 1, Przegląd Pożarniczy
Nr 2/2012, s. 26-29.
19. Zarzycki J.: Lasy z góry chronione, Przegląd Pożarniczy Nr 7/2011, s. 32-33.

Ustawy

20. Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz. U. Nr 12, poz. 114 z późn. zm.),
21. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. Nr 81, poz. 351 z późn.

zm.),

22. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. Nr 88, poz. 400 z

późn. zm.),

23. Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. Nr 101, poz. 444 z późn. zm.),
24. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.),

str. 61

25. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627,

z późn. zm.),

26. Ustawa z kwietnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880 z

późn. zm.),

27. Ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. Nr 86, poz. 789 z późn.

zm.).

Rozporządzenia

28. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2012 r. w sprawie

szczegółowych warunków i trybu sporządzania planu urządzenia lasu, uproszczonego
planu urządzenia lasu oraz inwentaryzacji stanu lasu (Dz. U. Nr 0, poz. 1302),

29. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w

sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz.
U. Nr 46, poz. 239),

30. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 7 sierpnia 2008 r. w sprawie wymagań w

pasów

przeciwpożarowych

(Dz. U. Nr 153, poz. 955 z późn. zm.

- poz. 435) rozporządzenie

Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 15 marca 2013 r.

31. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r.

w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów
(Dz. U. Nr 109, poz. 719),

32. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 marca 2006 r. w sprawie szczegółowych

zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego lasów (Dz. U. Nr 58, poz. 405 z późn. zm.),

33. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 maja 2005 r. w sprawie sporządzania

projektu planu ochrony dla parku narodowego, rezerwatu przyrody i parku
krajobrazowego, dokonywania zmian w tym planie oraz ochrony zasobów, tworów i
składników przyrody (Dz. U. nr 94 poz. 794 z dnia 30 maja 2005 r.)

34. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków

technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz.
690 z późn. zm.).

35. Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa

z dnia 6 stycznia 1998 r. w sprawie określenia wzoru znaku zakazu wstępu do lasu
oraz zasad jego umieszczania (Dz. U. Nr 11, poz. 39).

Polskie Normy

36. Norma PN-EN 1846-1 Samochody pożarnicze. Podział i oznaczenie, październik 2011 r.
37.

Polska

norma

PN-N-01256/04:1997;

PN-N-01256-04:1997/Az1:2003

Znaki

bezpieczeństwa. Techniczne środki przeciwpożarowe.

38. Polska norma PN-82/B-02857 Przeciwpożarowe zbiorniki wodne.

Instrukcje, zarządzenia i decyzje

39. Instrukcja ochrony przeciwpożarowej lasu, CILP, Warszawa 2012.
40. Instrukcja o ochronie przeciwpożarowej w resorcie obrony narodowej, WOP MON Warszawa
2008.
41. Instrukcja urządzania lasu (część dot. ochrony przeciwpożarowej)
42. Zarządzenia Ministra Środowiska w sprawie zadań ochronnych dla (danego) parku narodowego.

str. 62

43. Decyzja Nr 13 ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 28 stycznia 2008 r. w sprawie

wprowadzenia do użytku „Zestawu zasadniczych umówionych znaków operacyjnych właściwych
dla komórek organizacyjnych MSWiA oraz jednostek organizacyjnych podległych lub
nadzorowanych przez ministra SWiA” (Dz. Urz. MSWiA Nr 5, poz. 16).

44. Ramowe wytyczne Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej do opracowania zasad

dysponowania sił jednostek ochrony przeciwpożarowej oraz zasad doraźnego zabezpieczenia
operacyjnego terenu powiatu po zadysponowaniu zasobów ratowniczych, 2013.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
17.10.2013 wyklad ochrona własnosci, Notatki
lasy OCHRONA PPOŻ
Szkol Ochrona ppoż
technologie bioenergetyczne wykłady, Ochrona Środowiska, Technologie bioenergetyczne
Budownictwo Ogolne II wyklad 17 ppoz b (2)
Wyklad 6, ochrona środowiska
propozycje ocen I ochrona ppoż, bhp3
Kopia Rybactwo - wyklady, Ochrona środowiska, semestr 2
chemia zywnosci wyklady mini sciaga, Dietetyka 2012,2013, Chemia żywności
Chemizacja srodkow zywienia - wyklady, Ochrona środowiska, semestr 2
Metody badań społecznych - wykłady- Banaszak, Studia magisterskie dzip 2013 UAM
Rozporządzenie w sprawie ochrony ppoż budynków, CIEKAWOSTKI, Akty Prawne wspolnoty
Wykłady Ochrona lasu rozsz. - 17str, Studia, Ochrony, Ochrona Lasu
Kotły z zamkniętą komorą spalania, Wentylacja i klimatyzacja, OCHRONA PPOŻ
Wyklad 4, ochrona środowiska
4-Wyklad Załączniki do Wniosku25.11.2013
ochrona imprez masowych, ochrona ppoż imprez masowych, ZASADY BEZPIECZNEGO ZACHOWANIA

więcej podobnych podstron