1.Pojęcie metodologii
Starożytność, nurty w myśli ludzkiej, 2 rodzaje refleksji:
Zewnętrzna rzeczywistość i psychiczne wnętrze człowieka
Sposób poznawania rzeczywistości zew. i wnętrza
Stawiano także pytania o to jaki jest świat oraz o sposoby poznania tego świata. 2 główne działy filozofii: ontologie i epistemologie.
2. Definicja ( gr. methodos - droga, sposób, logos - naukę )
metodologia- nauka o metodzie, nauka o nauce, metanauka
każda z nauk poza nielicznymi posiada swój realny przedmiot i obiekt, np. geologii-ziemia, pedagogika- społeczeństwo, ekonomia-gospodarka. Są to tzw. nauki pierwszego rzędu, nauki realne czyli takie które maja realne przedmiotowe odniesienie. Sposoby poznania w NR- metodologia nauk realnych
przedmiot - zjawiska i procesy. obiekt - „nośnik, nosiciel” tych zjawisk, procesów
3. W naukach realnych, w wyniku poznania, badania empirycznego, powstają wytwory zwane teoriami.
Nie ma wyłącznie jednej teorii, t. dotyczą zawsze ZJAWISK lub PROCESÓW
Przedmiot badań - zjawiska bądź procesy
Przedmiot metodologii - czynności poznawcze uczonych oraz ich rezultaty
Rezultaty są realne, bo uczeni żyją i tworzą w danym czasie i miejscu.
4. Metodologia a prawda, Koncepcje prawdy:
Sofiści (beczka Diogenesa)-nie wierz samym zmysłom - kontrola przez umysł
Platon- maksymalistyczna teoria poznania: wiedza - pewna, prawdziwa, bezwzględna, ogólna i generalna, nie musi być użyteczna
Arystoteles - Klasyczna koncepcja prawdy - zgodność myśli z rzeczywistością
Rene Descartes - Racjonalna teoria prawdy- rozum- ostateczne narzędzie rozstrzygające o prawdziwości wiedzy. W umyśle dokonuje się dialektyka, czyli usuwanie sprzeczności.
Roger Bacon- Koncepcja jaskini- koncepcja prawdy doświadczalnej, eksperymentalnej. Doświadczenie jedynym sposobem potwierdzenia lub obalenia fragmentów wiedzy.
John Lock i David Hume - Empiryzm angielski - indukcjonizm- dane empiryczne do uogólnia; dedukcjonizm wychodzenie z całokształtu
5.Metodologia a prawda, 2 zasadniczy nurty:
Przyrodoznawczy- metodologia nauk przyrodniczych (typowa dla wszystkich nauk) wraz z obserwacją, eksperymentem, matematyzacja oraz wykorzystaniem statystki jako technikami
Humanistyczny - historiozofia i metoda rozumienia. Podwaliny- Wilhelm Dilthey (autor koncepcji rozumienia VERSTEHEN) później Weber (świat kultury rożni się od świata przyrody i musi wykształcić własne metody badawcze). Jest także prekursorem ekspansji nauk historycznych w obrębie nauk społecznych verstehen - metoda ze badacz ma narzędzia by lepiej rozumieć podmiot lepiej niż on sam się rozumie.
Styk 2 nurtów- pojawienie się innych koncepcji:
prawda w sensie pozytywistycznym - prawdziwe jest to co użyteczne,
prawda w sensie psychologicznym - prawdziwe jest to co jest zgodne z zadami i przekonaniami ludzi
koncepcja PRAXIS - prawdziwe jest to co zostało potwierdzone przez praktykę społeczną (Karol Marks).
koncepcja prawy logicznej (współcześnie): prawdziwym jest takie zdanie danego systemu, które jest niesprzeczne z dowolnym innym zdaniem tego systemu.
Odnosząc się do koncepcji abstrahujących od doświadczenia i społecznej praktyki można także wskazać na koncepcje prawdy, który stronią od prawdy:
konwencjonalizm- ustalenia naukowe jako wynik umowy. Inaczej - arytmetyczna koncepcja prawdy-prawda jest rezultatem glosowania większości
instrumentalizm- naukowość jako ułatwienie w oglądzie świata, niezależnie od jego prawdziwego poznania. Ważne by pojęcia, twierdzenia pozwalały na opis rzeczywistości. Prawdziwość opisu jest nieistotna, ważniejsze jest segregowanie, szufladkowanie rzeczywistości.
kalendarzowa koncepcja prawdy- wszystko co nowe, nowsze cechuje się większa prawdziwością. Ta koncepcja pcha nas w stronę neo -kolumbizmu czyli ignorancji, bo np. jak nie znamy koncepcji X to uznajemy ze koncepcja Y jest super.
6. Podział metodologii
opisowa - charakteryzowanie czynności badawczy w związku z tym , jak na podłożu wiedzy powiększonej o hipotezę formułuje się i kontroluje zdania proponowane na twierdzenia nauki, jak wiąże się je w teorie i systemy teoretyczne. Innymi słowy jest ona opisem czynności badaczy oraz rezultatów w danym czasie i miejscu.
normatywna - w oparciu o przyjęte racjonalizacje czyli modele adekwatnego postepowania naukowego, charakteryzuje realne czynności uczonych, wskazując w których miejscach ich praktyka odbiega od wzorców mogąc prowadzić do wiedzy błędnej. Formułuje pewne zalecenia, dyrektywy - jak należy postępować by osiągnąć założony cel poznawczy.
genetyczna - opis czynności i wytworów badawcza wraz z jego strukturą, składnikami oraz uporządkowaniem w czasie. Zawiera się tu zespól twierdzeń orzekających, dlaczego w danym czasie i miejscu upowszechnił się dany wzorzec uprawiania nauki.
funkcjonalna- opis czynności badaczy wzbogacony o powiazanie tych czynności oraz wytworów z następstwami ich działalności, z umysłowością epoki w której realizuje się poznanie.
7.Podział metodologii wg Kazimierza Ajdukiewicza:
nauk formalnych -narzędzia poznania: reguły rachunku zdań, predykatów, systemy relacyjne, kategorie zbiorów. Pojawiają się wszędzie kwantyfikatory oraz rachunek kwantyfikatoró.. Jest to świat liczb, relacji na tych liczbach, relacji miedzy nimi oraz operacji. Przykład dyscypliny formalnej- matematyka, wraz z jej językiem logiką. NF dostarczają narzędzi będących podstawa języka opisu o naukach realnych. O wartości systemu decyduje nie prawdziwości epistemologiczna lecz logiczna.
nauk realnych- stosują indukcję (badając fragment orzeka się o całości), wiedza obciążona błędem, nieścisłościami, bo jest wiedzą historyczną (elementy tej wiedzy się przedawniają), dezaktualizacja, osłabienie tej wiedzy wynika z tego ze sam obiekt jest zmienny i dodatkowo wiedza w naukach realnych, naukach społecznych czyli w pedagogice pochodzi z obciążeń uczonych w procesie poznawczym np. obciążenia świadomościowe ideologiczne. W naukach realnych każda wiedza nie mająca empirycznych odniesień jest wiedza bezwartościowa.
8. Podział nauk realnych
nauki przyrodnicze: fizyka, biologia, chemia, geologia…
nauki społeczne: socjologia, pedagogika, ekonomia, etnologia, psychologia, historia, prawo???(bo nie jest nauka)
nauki humanistyczne: filologie, nauki o sztuce i muzyce
9.Paradygmanty ujmowania rozwoju nauki
kumulatywistyczny - każdy badacz i każde pokolenie badaczy dokłada swoja cegiełkę do naukowego gmachu, ze osiągniecia naukowe się kumulują.
antykumulatywistyczny(rewolucyjny)- nauka podlega rewolucjom, które kwestionują jej dotychczasowy stan wiedzy i reorientują myślenie o poszczególnych zjawiskach i procesach.
PROCES POZNAWCZY W NAUKACH SPOLECZNYCH. TEORIA I JEJ FUNKCJE.
Proces poznawczy w naukach społecznych: cechy procesu poznawczego żeby był uznany za naukowy
powtarzalny - drogę docierania do danych empirycznych można przebyć wielokrotnie
porównywalny - musi dotyczyć tego samego problemu
standaryzacja- następuje ona dzięki posługiwaniu się tym samym narzędziem, do tego zakłada standaryzacje roli badacza(obiektywizm)
naturalizacja- pozyskiwaniu danych w tych samych warunkach, najlepiej w warunkach najbliższych przedmiotowi badania
kategoryzacja- zamykanie możliwych reakcji przedmiotu w procesach obserwacyjnych oraz respondenta w procesach komunikacyjnych, inaczej: ujmowanie tych reakcji w gotowych członach, które ułatwiają porównywanie tzn. w narzędziu badawczym np. w ankiecie stosowanie pytań zamkniętych
intersubiektywna komunikowalność- ten sam język teoretyczny
intersubiektywna kontrolowalność - możliwość sprawdzania wyników badań przez innych badaczy
Proces poznawczy który spełnia powyższe wymogi, a także jest celowy i systematyczny nazwiemy naukowym. Musi jednak dotyczyć problemów poznawczo ważnych lub/i praktycznie znaczących.
Kontrola twierdzeń jako zadanie metodologii - kontrola twierdzeń jako element postepowania badawczego
Epistemologia- filozoficzna nauka o wszelkim poznaniu,
Metodologia - część epistemologii, zajmuje się poznaniem uczonych. Do jej zadań należą:
formułowanie zadań proponowanych na twierdzenia nauki (danej dyscypliny empirycznej)
kontrola zdań proponowanych na twierdzenia nauki
łączenie skontrolowanych zdań w szersze zespoły a tych w systemy
Kontrola twierdzeń w nauce może mieć następujące wyniki:
falsyfikacja- rozstrzygniecie o nieprawdziwości zdania; odrzucenie, obalenie zdania, falsyfikacja prowadzi do twierdzeń orzekających o braku. Można uznać zdanie za nieprawdziwe w sensie logicznym, epistemologicznym lub psychologicznym(w pedagogice nie!, w naukach przyrodniczych jest)
dyskonfirmacja- podważanie twierdzenia; osłabienie jego uzasadnienia, twierdzeniu ubywa wiarygodności (w naukach społecznych i pedagogice jest)
konfirmacja- uznanie zdania za wysoce prawdopodobne ze względu na jego dotychczasowe uzasadnienie, inaczej jest to przechodzenie od hipotezy do zdania uzasadnionego empirycznie, przez pewna liczbę prób badawczych, jednak nie można osiągnąć weryfikacji poprzez powiększenie liczby prób empirycznych (w pedagogice jest)
weryfikacja- całkowite potwierdzenie zdania, czyli uznanie zdania za prawdziwe prawdziwość oznacza tu obowiązywanie zawsze wszędzie bez wyjątku (pedagogika nie )
Teoria- rezultat działania uczonych. Dotyczy to wszystkich nauk realnych. Samo rozumienie teorii różnic się jednakże na gruncie różnych nauk. Najogólniej rozumienie to może być:
restryktywne - nauki przyrodnicze
łagodne- nauki społeczne.
Strukturalne ujęcie teorii SUT - zespól twierdzeń teoretycznych uporządkowanych semantycznie lub syntaktycznie.
Ujęcie semantyczne- teoria- zespól twierdzeń teoretycznych połączonych relacjami znaczeniowymi, a wiec mających wspólne odniesienie do tego samego przedmiotu.
Ujęcie syntaktyczne- teorie- zespól twierdzeń teoretycznych powiązanych ze sobą relacjami wynikania logicznego czyli jest to schemat logiczny w którym z racji wyprowadzamy następstwa a z następstw inferencyjne konsekwencje, x jest otyły -> x nie zdobędzie medalu na 100m -> x nie wystąpi w zawodach
Eksplanacyjne ujęcie teorii - za teorii uznaje się tu zespól zdań sprawdzalnych czyli dających się sprawdzić empirycznie, potwierdzonych w sposób umożliwiający powtórzenie kontroli przez innych badaczy, które to zdania wyjaśniają jakaś klas efektów czyli zjawisk lub procesów i pozwalają w oparciu o te wyjaśnienia bądź to adekwatniej rozumieć świat bądź efektywniej praktycznie działać.
Proponowane ujęcie teorii w naukach społecznych oraz wężej w pedagogice: to zespól zdań empirycznie uzasadnionych powiązanych semantycznie, orzekających o związkach, w miarę generalnych i ogólnych.
Twierdzenia teoretyczne:
to takie zdania, które orzekają o związkach, a nie o uwarunkowaniach , gdzie związek to wzajemny wpływ czynników; warunkowanie to powiazanie stanów rzeczy
Powinny mieć postać okresu warunku, implikacji.
Muszą być maksymalnie generalne - czyli maksymalna generalność oznacza ze twierdzenie ma szerokie odniesienie przedmiotowe; generalizować to inaczej-rozszerzać
Powinny być wysoce ogólne - ogólność to zdolność do wyprowadzania z danego zdania inferencyjnych konsekwencji
Maksymalna ogólność oraz generalność nazywa się uniwersalnością.
To takie zdanie które zawiera terminy teoretyczne, terminy teoretyczne nie maja bezpośrednich predykatów empirycznych
Podsumowanie - w wersji restrykcyjnej wymaga się od twierdzeń teoretycznych utrzymania okresu warunku a w wersji łagodnej wymaga się jedynie zawarcia terminów teoretycznych.
GŁÓWNE STANOWISKA I ANTYNOMIE W UJMOWANIU RZECZYWISTOŚCI
Antonomia to zestawienie (w warstwie epistemologicznej(E) i ontologicznej(O) dot. budowy świata):
Naturalizm vs. Antynaturalizm
Naturalizm:
O- jedna rzeczywistość przyrodniczo społeczna, istnieją w tej rzeczywistości prawidłowości tego samego rodzaju
E- istnieją wspólne wszystkim dyscyplinom naukowym sposoby poznania, dla których najbardziej typowe są obserwacja, oraz eksperyment. Przedmiot poznania można ująć w sposób mierzalny i opisać matematycznie.
Różnice pomiędzy dyscyplinami- charakter wtórny, nieco innego ujęcia określonych aspektów tego samego przedmiotu. Naturalizm zrodził się pod wpływem nauk przyrodniczych, fizyki, biologii, postępu w zakresie badawczym tych nauk, ale pewne naturalistyczne sposoby myślenia, które w naukach społecznych przyjmują postać scjentyzmu można tez nazwać pewnym duchem epoki. Teza naturalizmu - żadne wielki teorie nie maja sensu, więc opowiada się za tzw. teoria średniego zasięgu. (nie globalnych spraw, ani mikro).
Antynaturalizm
O- dwie różne rzeczywistości: natura oraz kultura, (działają w nich inne prawidłowości).
Przyroda- tzw. żelazne konieczności np. grawitacja,
Kultura- działa przypadek, możliwość określone przede wszystkim wolą działających podmiotów.
W przeciwieństwie do naturalizmu rzeczywistość ujmuje się zawsze jako konkretną, istniejącą w danym czasie i miejscu.
E- dwa niezależne sposoby poznania tych dwóch światów.
Przyroda- eksperyment, zewnętrzną obserwacje oraz metody statystyczne. Obiekty społeczno- humanistyczne - nie wolno stosować eksperymentu laboratoryjnego którego schemat nie może być nawet modelem postępowania.
Rzeczywistość kulturowa ma charakter jakościowy i przypisywanie cyfr różnym stanom rzeczy nie jest równoznaczne z ich matematycznym ujęciem.
Rzeczywistość kulturowa wymaga opisu typologicznego (Typologia- granice nie są wyraźne i można być tu i tu. To samo zachowanie np. witanie się może być pożądane, jako uprzejme ale w innym kontekście kulturowym może być zachowaniem niepożądanym.) a nie klasyfikacyjnego (Klasyfikacja -nie dotyczy rzeczywistości kulturowej- będąc zaliczonym do jednej klasy nie można być w innej klasie będąc kobietą nie można być mężczyzna)
Wiedza dot. kultury w bardziej daje się wyrazić poprzez modele opisowe będących przybliżeniami wiedzy, niż za pomocą funkcji i modeli ekonometrycznych.
Poznawanie kultury- metody monograficznej, typologicznej, oraz historyczno- porównawczej.
Każda rzeczywistość, ostatecznie załamuje się w świecie podmiotów i musi być ujmowana przez pryzmat ich doświadczeń oraz wraz z ich interpretacja. Sposób poznania musi być procesualny, całościowy oraz dynamiczny(Np. metoda biograficzna). Antynaturalizm preferuje, dopuszcza stosowanie następujących technik komunikacyjnych, socjometrycznych, projekcyjnych, częściowo testowych oraz obserwacyjnych.
Indywidualizm vs. Antyindywidualizm
Indywidualizm
O- tylko indywidua, wytwory ich działań oraz sensy czyli znaczenia. Wszystko co ponad indywidualne ma charakter fikcji lub skrótowej etykiety.
E- badanie indywiduów oraz ich wytworów, ale zawsze w powiązaniach z uwzględnieniem wzajemnych relacji między nimi. Szeroko wykorzystuje się techniki nastawione na obserwacje i komunikacje, a także próbuje się dotrzeć do podstaw myślenia potocznego.
Antyindywidualizm
O - Grupy ponad indywidualne (rodziny, grupy rówieśnicze , społeczności lokalne, społeczności międzynarodowe). Elementy te stanowią ciąg składający się na mikro, mezo i makro struktury. Istotą tych całości są nie tylko więzi, lecz także pewne cechy globalne np. historia, tradycja, kultura. Na poziomie różnych całości istnieją prawidłowości specyficzne,( na poziomie rodziny wychowanie jako proces. Na poziomie społeczności lokalnej np. rodzaj działań o charakterze stowarzyszeniowym , na poziomie społeczeństw globalnych np. procesy kształtowania cywilizacyjnych tożsamości.)
E- Chcąc zbadać określone zjawiska lub procesy jednego rzędu np. społeczności lokalnej zawsze musimy je uchwycić w kontekście całości nadrzędnej i przez pryzmat części istotnych. Badanie jest zawsze badaniem kontekstowym albo nawet wieokontekstowym. Podejście antyindywidualistyczne zakłada również istnienia pewnych cech globalnych jak np. struktura społeczna czy system edukacyjny, organizacja czy instytucjonalizacja. Dwie struktury metodologiczne:
antyredukcjonizm (holizm) - nie wolno poprzez zbadanych mniejszych części orzekać o tym co zachodzi w szerszych całościach i odwrotnie. Z antredukcjonizmem wiąże się postulat holistyczny- rzeczywistość da się opisać w całej złożoności w sposób wielostronny i z charakterystyką wielu poziomów.
Redukcjonizm- całość wyższego rzędu charakteryzuje się poprzez przebadanie losowej próby indywiduów.
Historyzm vs. Ahistoryzm
Historyzm
O- czasowo-przestrzenna lokalizacja twierdzeń, wydaje się ze podeście historyczne jest naturalne dla każdej nauki ale tak nie jest bo nie które nauki rezygnują z tej lokalizacji czasowo-przestrzennej twierdzeń i tu np. gdy np. w chemii czy matematyce czas i przestrzeń nie jest możliwa do podania to podaje się warunki towarzyszące. Każde zjawisko i każdy proces są zawieszone w jakimś czasie i dzieją się w jakimś miejscu. Czas i miejsce pełnia tu funkcję skrótowego zapisu ogólnych ram życia społecznego. Zjawiska o tej samej strukturze przebiegają inaczej w innym otoczeniu społeczno-kulturowym.
E- istotą poznania jest zmiana realizująca się w strukturach. Historyzm metodologiczny należy odróżnić od historyzmu potocznego który wyraża się w rozmaitych poglądach na historie zwłaszcza najnowszą i ma zabarwienie ideologiczne. W podejściu historycznym stosuje się specyficzne metody w tym analizę źródeł i świadectw z minionych lat, epok. Opracowania „historyczne” mają charakter monograficzny, a metoda monograficzna idzie zwykle w parze z metoda historyczno-porównawczą. Metoda historyczno-porównawcza (analiza tych samych zjawisk i procesów w różnym czasie i miejscach geograficznych) pozwala uchwycić zmiany( i tym samym rozwój, postęp ale i regres).
Ahistoryzm
jako stanowisko metodologiczne - ahistoryzm odrzuca historię oraz lokalizację czasowo-przestrzenna twierdzeń np. na rzecz kwantyfikatorów(dyscypliny ahistoryczne to fizyka, chemia, matematyka).
Strukturalizm vs. Amorfizm
Strukturalizm
O- wszystkie obiekty (całości) posiadają strukturę, a więc takie ułożenie części (elementów bądź stanów rzeczy), który może przyczyniać się do trwania rozwoju bądź rozpadu obiektów czy przedmiotów. Różne struktury systemu pozostają we wzajemnych relacjach. Nie tylko bezpośrednie oddziaływania ale też pośrednie powodują że wpływa się na dane struktury (akupunktura, edukacja-rynek pracy). W naukach społecznych nie ma odwrotu od strukturalizmu. Strukturalizm zakłada podwójna zależność: całość użycza swej mocy częściom, a części odbudowują całość. Struktura-to takie wzajemne ułożenie części, w którym każda ze składowych jest powiązana z dowolną inną, gdzie zmiana jednej wywołuje zmiany innych części, a zanik pewnych wyróżnionych części bądź stanów rzeczy powoduje przekształcenie jednej struktury w inną, albo rozpad struktury.
E- poznawanie tego co trwa i jest strukturą. Zakłada także badanie zmian zachodzących w obrębie struktury (podejście strukturalne nakazuje, postuluje badanie wzajemnych powiązań i mechanizmów zmiany tych powiązań).
Aformizm
O- rzeczywistość jest chaotyczna i nie da się w niej wydzielić, jakiś wiodących elementów
E- badanie dowolnych (przypadkowych) relacji. Nie ma struktury więc badamy cokolwiek.
Obiektywizm vs. Subiektywizm
Obiektywizm
O- istnieją pewne prawidłowości niezależne od obiektów, których dotyczy. Prawidłowości te mogą się pojawić w świecie przyrody, w świecie społecznym, a także w psychice człowieka. Obiektywizm preferuje prawidłowości niezależne od woli i świadomości indywiduów. W życiu społecznym obiektywnymi czynnikami są czynniki biologiczne, geograficzne, częściowo demograficzne i częściowo ekonomiczne.
Subiektywizm
najważniejszymi czynnikami są w życiu społecznym emocje , wiedza, wola podmiotu, zachowania. Przez nie filtruje się wpływ tego co obiektywne (czynniki obiektywne działają na ludzi, społeczeństwo zawsze przez ich subiektywne okulary). Do czynników subiektywnych zaliczamy emocje, świadomość, zachowania ludzi (Florian Znaniecki status obiektywności przypisywał także wartościom).
determinizm vs. Indeterminizm
Determinizm
O- w życiu społecznym istnieją żelazna prawidłowości oraz bezwyjątkowość. Determinizm wiąże się z dwoma skrajnymi przypadkami: konieczności (coś zajść musi ) oraz niemożliwości (coś zajść nie może).
E- możliwość zbudowania uniwersalnych teorii- specyfikacji praw. Skrajny determinizm zarówno w warstwie ontologicznej jaki epistemologicznej jest właściwie nie możliwy w naukach społecznych ale łagodna wersja tak jest wskazany, pożądany (osłabiony determinizm jest wskazany).
Interdeterminizm
O- wszystko jest chaosem, wszystko jest możliwe, nie ma prawidłowości (wszystko zależy od ludzi).
E- żadnej teorii nie da się zbudować a nauka może jedynie tworzyć opis, w tym opis typologiczny.
Aksjologizm vs. Neutralizm (odnoszą się do ról wartości w poznaniu humanistycznym)
Neutralizm
E- wiedza, poznania, badanie empiryczne powinno być wolne od wartości , od wartościowania. Musi zatem zawierać zdania oznajmujące, pozbawione celów i norm, bo tylko taka wiedza może być kontrolowana. W naukach społecznych przedstawicielem tego był Stanisław Ossowski.
Alexis de Tocqueville - baron francuski który wyjechał do ameryki napisał książkę o rewolucji francuskiej i książkę o demokracji w Ameryce. Ta analiza barona francuskie zagorzałego przeciwnika demokracji jest uznawana za najlepszych i najbardziej obiektywna analiza demokracji w stanach zjednoczonych.
Aksjologizm
dopuszcza role wartości, normy i cele w poznaniu, w badaniu empirycznym, w twierdzeniach.
Teleologizm vs. Opcja bezkierunkowa
Teleologizm zakłada że rzeczywistość rozwija się w dającym się wskazać kierunku. Zadaniem nauki jest rozpoznanie tego kierunku i wskazanie uwarunkowań rozwoju.
Opcja bezkierunkowa zakłada że rzeczywistość jest chaotyczna jest nieustannym stawaniem się, i to badacze nakładają na nią pewne kategorie porządkujące.
Esencjalizm vs. Koncepcje wieloczynnikowe
Esencjalizm
O- istnieje w rzeczywistości (społecznej lub przyrodniczej) sieć związków, która jest niezależna od badacza. Przyjmuje się także, że ta sieć jest strukturą głębinową - to co jest wysoką regularnością jest na poziomie manifestacji ukryte i niedostępne poznaniu.
E- budowanie takiej teorii, w której opisane zostaną struktury oraz sieć wpływów. Utożsamia je z tzw. mechanizmami.
Koncepcje wieloczynnikowe
wszystko jest ze sobą powiązane oraz, że każdy czynnik jest równie ważny. Oznacza to, że:
Istnieje zbiór warunków, który z podobną siłą działa na badany przedmiot i obiekt.
Nie ma powiązań interakcyjnych między czynnikami, tj. każdy z nich działa w izolacji.
E- konieczne jest badanie struktur, ujmowanie wpływów w postaci złożonych zależności, w których ranga poszczególnych zmiennych jest zróżnicowana oraz współzależna.
Aktywizm vs. Pasywizm
Aktywizm
O- zakłada, że całość wprawdzie określa element składowy, lecz ten element, przez swoje istnienie podtrzymuje całość. W naukach społecznych można by powiedzieć, że podejście tu dopuszcza podmiotowość jednostki w stosunku do struktury (społecznej, instytucji, edukacyjnej itp.)
E- podmiot, za sprawą pojęciowego ujęcia przedmiotu, decyduje o wynikach poznania (zdania postrzeżeniowe, zdania obserwacyjne).
Pasywizm
O- rola wszelkich elementów rzeczywistości jest zdeterminowana ich miejscem w szerszych całościach oraz strukturach. W naukach społecznych oznacza to na przykład całkowite zdeterminowanie jednostki przez strukturę (społeczną, instytucji, edukacyjną itp.)
E- przedmiot wyznacza wyniki poznania.
STRUKTURA PROCESU BADAWCZEGO
(1) Wstępne sformułowanie problemu badawczego.
Zawsze problem badawczy formujemy jako pytanie(czy jak dlaczego?) ale tez nie każde pytanie jest problemem badawczym, naukowym.
Wyróżniamy następujące kryteria kwalifikujące pytanie jako problem naukowy:
Musi ono dotyczy obiektywnego stanu niewiedzy (Pitrim Sorokin - neokolumbizm odkrywanie ameryki na nowo)
To pytanie powinno być wyrażone w języku naukowym, musi zawierać terminy naukowe
Musi być wiadomo jakie należy podjąć czynności żeby odpowiedzieć na to pytanie
Największe trudności są z 2 i 3 kryterium.
Dodatkowo tym pytaniom, problemom badawczym stawia się kolejne pytania:
jaka jest najbardziej adekwatna forma tego pytania
w jakim celu badania się podejmuje, czy celem jest wypełnienie luki w wiedzy czy rozstrzygnięcie spornych problemów i dostarczenie podstaw do działań praktycznych (dwa cele: poznawczy, praktyczny)
czy przy rozwiązaniu danego problemu wystarczy odwołać się do literatury, danych statystycznych, do zastanych badań innych badaczy
czy przy rozwiązywaniu danego problemu wystarczy posłużyć się aparatem pojęciowym tej konkretnej dyscypliny np. pedagogiki czy trzeba odwołać się do innych nauk czy należy wyprowadzić, tworzyć własne pojęcia tzw. operacyjne definicji, robocze
(2) Eksplikacja problematyki badawczej, uszczegółowienie tematu
Wyjaśnienie problematyki badawczej - polega na:
wyrażenie problematyki badawczej za pomocą prostych, zrozumiałych, jednoznacznych, terminów w zdaniu
ukazanie powiązań tematu badań, głównego problemu z problemami pokrewnymi oraz nadrzędnymi (pojęcia użyte w problemie jak rozumiemy) . paradoks moora - eksplitacji (użycie pojęć które są odpowiednikami swoimi ale są tak samo ogólne, nie konkretyzują np. presja jest to forma nacisku czyli brak wyjaśnienia masło maślane, a druga wersja paradoksu gdy używamy w wyjaśnieniu, pojęć węższych zakresowo zatem niepokrywającym znaczenia danego terminu)
przy wyjaśnieniu tematu mamy następujące sposoby selekcji pytań i uszczegółowienia:
Kryterium metodologiczne - taki rodzaj selekcji który przebiega w oparciu o możliwość odpowiedzi na to pytanie, selekcja możliwości udzielenia odpowiedzi w oparciu o badanie
Kryterium teoretyczne - polega na tym że zachowujemy najważniejsze, główne, centralne pytanie
Kryterium techniczno-organizacyjne - np. środki finansowe są zbyt skromne, albo nie damy rade zrobić ogólnopolskich badan lecz lokalne
Wybór i uzasadnienie hipotez badawczych
Hipoteza - przypuszczenie badacza odnośnie problemu badawczego albo pod problemów - problemów szczegółowych hipoteza jest odpowiedzią na problem. Hipoteza jest to propozycja TWIERDZENIA naukowego.
Każda hipoteza jako propozycja twierdzenia naukowego musi posiadać uzasadnienie, czyli odwołanie, bądź do literatury bądź do danych statystycznych bądź do danych empirycznych, zastanych.
Źródła hipotez - na jakiej podstawie formujemy hipotezy: rozważania teoretyczne, dane statystyczne oraz dotychczasowe badania z tego zakresu, intuicja i pomysłowość badacza
wymogi jakie stawia się hipotezą: hipoteza musi jednoznacznie odnosić się do problematyki badawczej, musi mieć uzasadnienie, musi podawać warunki sprawdzalność
(3) Operacjonalizacja problematyki badawczej - jest to też dobór wskaźników
wskaźnik- to cecha, zjawisko lub proces na podstawie której wnioskujemy o występowaniu innej cechy, zjawiska lub procesu (a które są niemierzalne)
wybór zbiorowości w której będą realizowane badania
wybór metod i technik badawczych, ten wybór musi uwzględnić następujące problemy:
Czy problematyka badawcza może być rozpoznana przy pomocy materiałów źródłowych uzyskanych przez zastosowanie danej techniki badawczej (technika: badanie krwi, czy to starczy by daną chorobę zdiagnozować)
Czy istnieją przeszkody uniemożliwiające zastosowanie jakiejś techniki badawczej
Czy jest możliwe stosowanie bardziej złożonych, skomplikowanych technik dających w rezultacie bogatszy materiał (ankieta vs. wywiad pogłębiony) wywiad idzie zawsze w parze z obserwacją
należy zdecydować na tym etapie badań:
czy wystarczy 1 czy kilka etapów badań
czy wystarczy 1 metoda badawcza czy kilka
czy obserwacja powinna być dokonana w warunkach naturalnych czy konieczne jest wprowadzanie jakiś bodźców (dot. badan pedagogicznych)
dobór źródeł - podstawowy podział: źródła zastane(to co już są) i wywołane(te co badacz wywołuje), należy się zastanowić:
czy i które problemy badawcze mogą być rozwiązane poprzez odwołanie się do źródeł zastanych
jakie proporcje w analizie ma mieć odwoływanie się do wypowiedzi respondentów oraz do ich zachowań
jaki poziom abstrakcji, ogólności informacji jest wymagany
-wybór zasad, kryteriów i technik analizy danych -
np. jakościowo czy ilościowo?, badania Nie mogą być jakościowe albo ilościowe tylko analiza badan może być jakościowa lub ilościowa
jak krzyżowane maja być odpowiedzi np. w kwestionariuszy czy ankiecie np. wiek respondenta z pytaniem 26, taki schemat analizy musi mieć badacz przed pomiarem
(4) Konstrukcja, przygotowanie narzędzi badawczych
Ostateczny kształt narzędzia badawczego wyznaczają następujące czynniki:
zakres problematyki badawczej
wymogi i ograniczenia techniki badawczej
specyficzne cechy zbiorowości w której realizowany jest pomiar
uwarunkowania techniczno-organizacyjne np. miejsce badań, czas prowadzenia pomiaru, skład zespołu badawczego
każde pytanie czy w kwestionariuszu czy odnoszące się do sytuacji badacz-respondent, należy poddać „testowi istotności”- dlaczego się stawia takie pytanie? (zawsze przy udzieleniu odpowiedzi trzeba się samemu kontrolować, czy pytania nie wykraczają poza problematykę badawczą), dlaczego w taki sposób jest sformułowane to pytanie? (zamknięte, otwarte, ale sens gramatyczny też), czego dotyczy to pytanie, jakiego zakresu?(jakiej zmiennej tylko 1 zmiennej w 1 pytaniu 2 nie może naraz dotyczyć-czy lubisz chodzić do teatru i kina? nie , tak, trudno powiedzieć - bezsens chyba ze pytanie jest w formie tabelarycznej), dlaczego dane pytanie umieszczono w tym bloku a nie innym w tym miejscu w kwestionariuszu?(każde z pytań musi być przemyślane kiedy i po jakim pytaniu ma być jakie pytanie), w jaki sposób będą analizowane odpowiedzi na te pytania?
(5) Pilotaż narzędzi badawczych - to etap postepowania badawczego który ma na celu sprawdzenie trafności narzędzi badawczych
Pilotaż odpowiada na następujące pytania (plan maximum):
Czy problem badawczy może być rozwiązany przy użyciu przyjętych metod i technik?
Czy został prawidłowo zoperacjonalizowany?
Jaka jest wartość przyjętych wskaźników?
Czy wszystkie pojęcia maja jednoznaczny sens empiryczny?
Plan minimum - by sprawdzić czy narzędzie np. kwestionariusz ankiety jest trafny, czy jest dobrze rozumiane, czy odp. udzielane są trafne, czy respondent wie o co chodzi.
Do pilotażu trafia między 5-10% próby uczestniczącej w pilotażu jak 400 osób to 40 pilotażem, nie wolno osób które trafiły do pilotażu badać w docelowym badaniu, i po trzecie nie ma takiej opcji by badacz który przeprowadził rzetelnie pilotaż nie zmienił czegoś w narzędziu, zawsze nanosi się poprawki. Pilotuje się wszelkie narzędzia, nie tylko ankiety, wszystko np. listę dyspozycji do wywiadu.
(6) Dobór jednostek do badań - dobór próby
-o wielkości próby decydują następujące elementy:
Wielkość badanej zbiorowości
Stopień jednorodności zbiorowości
Oczekiwana dokładność wyników
Stopień błędu przy uogólnianiu wyników 1 - alfa, d-błąd szacunku
Rodzaj, typ doboru jednostek
Liczba i charakter zmiennych
Metoda i techniki badań
(7) Realizacja badań empirycznych - pomiar
Fazę pomiaru trzeba organizacyjnie przygotować - faza przygotowawcza, potem faza właściwego pomiaru - wyjście do ludzi,
(8) Ocena materiału empirycznego
Wstępna ocena
stopień realizacji próby badawczej (założyliśmy ze przebadamy 354 a przebadaliśmy 326, czemu tak trzeba spr.)
poznanie, oszacowanie kierunku zniekształceń próby (np. więcej przebadaliśmy mężczyzn niż kobiet, albo ze wsi niż miasta)
eliminacja materiałów niepełnych oraz nieprawidłowo pozyskanych, wypełnionych
ustalenie szczegółowych problemów, pytań, zagadnień odnośnie których powstawały największe nieprawidłowości i luki(wnioskowanie z niewystępowania -jak brak odpowiedzi to nie znaczy ze niewiedza ale może niechęć, dlatego nie wyrzucamy z badania pytań z brakami tez je analizujemy) w materiale empirycznym
ocena stopnia istotności materiału empirycznego
Pogłębiona ocena
zawiera ona ocenę stopnia wiarygodności zebranych danych
(9) Kodowanie danych
wpisywanie do komputera
(10) Analiza materiału empirycznego - różne techniki
(11) Testowanie hipotez i uogólnianie wyników badań.
(12) Raport z badań
bilans dotyczący tego na które pytania uzyskano odpowiedzi na które nie, zarówno przy celu praktycznym i teoretycznym, które pytania można by przeformułować lub uszczegółowić, które hipotezy udało się sprawdzić, jaka jest siła argumentów potwierdzających hipotezę, jakie nowe pytania, wątpliwości i hipotezy pojawiły się po przeprowadzeniu badań
zawsze raport z badań kończy się propozycją nowych badań
Metody badawcze
Antynomie i Ideologie badacza -> Metoda -> procedury ->techniki badawcze
Co to jest metoda?
-metoda to stały stosowany systematycznie celowy i utrwalony na gruncie danej dyscypliny sposób postępowania obejmujący również naukowe uzasadnienie dla tego sposobu postepowania (orientacja teoretyczno-metodologiczna czyli antynomie)
II. Rodzaje metod
1.Monograficzna
2.Statystyczna
3.Eksperymentalna
4.Typologiczna
5.Historyczno-porównawcza
6.Sytuacyjna
7.Ekologiczna
Metoda monograficzna
a)podstawowe założenia
- w rzeczywistości społecznej da się wydzielić pewne względnie izolowane układy
- rzeczywistość społeczna - edukacyjna jest złożona i daje się ująć z przybliżeniem historycznym
- dane które uzyskiwane są za pomocą różnych technik mogą następnie być transformowane w jedną całościową macierz danych
b)cele tej metody
- dążenie do tworzenia opisu naukowego który całościowo charakteryzuje funkcjonowanie układu, struktury
- tworzymy nie tylko opis ale również intencję generalizującą (cechy wspólne)
c)uwagi
-specyficznym rodzajem monografii jest studium przypadku
- jest to bardzo rozpowszechniona metoda w antroplogii
d) słabe strony monograficznej metody
- brak esencjalizacji czyli brak istotnościowania, brak gradacji pewnych problemów, wszystkie traktuje równo, w założeniach metody jest badanie wielowymiarowe a przeważnie polega to na tym że nie stosuje się wag, nie oznacza się istotności pewnych wymiarów badanego obiektu np. badamy nauczycieli - ich rozwój , poziom kompetencji, tożsamość, stopień wypalenia i wszystko z równa mocą a nie wybiera np. ze najistotniejsze są kompetencje i rozwój
- subiektywizm jako niekompetencja badawcza - przez technikę badawczą - obserwację - fakty okraszone interpretacją
- hermetyczność metody monograficznej - badanie określonej struktury a co z czynnikami zewnętrznymi - szerszym kontekstem
- niemożność holistycznego, całościowego poznania (antynomia antyindywidualizm -holizm)
e)postepowanie badawcze w metodzie monograficznej
-precyzowanie przedmiotu badań - zjawisko, proces lub obiekt
-nie formułujemy bezpośrednio problemu i nie stawiamy wstępnie hipotez lecz próbujemy usytuować przedmiot na tle innych zjawisk i procesów
-dobieramy procedurę badawczą (im mniejsza jest zbiorowość tym bardziej idziemy w stronę analiz jakościowych)
-decydujemy co konkretnie chcemy w danej zbiorowości ustalić(badania monograficzne idą w parze z badaniami eksplanacyjnymi wyjaśniającymi mechanizmy pewnych zachowań)
Metoda statystyczna
a) założenia:
- liczy się masa i liczebność poszczególnych kategorii (im więcej przebadanych jednostek tym istotniejsze jest to co będziemy formułować jako twierdzenia
- mniejszą wagę przykłada się w metodzie statystycznej do rzadkich zjawisk i procesów (to nie jest fundamentalne założenie ale przeciętnie rzecz biorąc tak jest)
- oparta jest na wymogu reprezentatywności - liczebność to co innego niż reprezentatywność, liczebność prób w przypadku metody statystycznej nie jest warunkiem wystarczającym reprezentatywności jest warunkiem koniecznym ,384 osoby to już jest reprezentatywna próba, reprezentatywność zakłada proporcję różnych cech (musi zakładać proporcję kryteriów) i liczebność
- w indukcji statystycznej istotny jest poziom istotności ALFA(L) oraz błąd szacunku (d)
b) ponieważ metoda statystyczna bazuje na liczebnościach, niespełnianie kryteriów związanych z liczebnością zdecydowanie obniża wartość wniosków (sa one wtedy właściwie bezwartościowe)
c) przyjmuje się że zliczanie jest zawsze możliwe (nawet wykonywanie operacji na liczbach) i nie zniekształca rzeczywistości
d)etapy w podejściu statystycznym (zawsze pojawiają się zmienne):
wyrażenie problemu, podproblemów badawczych oraz hipotez w języku zmiennych
Zmienna to jest obraz cech w populacji, i zmienna jest niepodzielna porcją informacji sytuacja nie może być zmienną bo w jej skład wchodzi wiele informacji
główne, każde zmienne musza znaleźć odzwierciedlenie w narzędziach- jeśli mamy listę zmiennych: wiek, płeć…to musi to być w narzędziu np. w ankiecie
dobór próby jako jeden z najważniejszych kroków w metodzie statystycznej
pomiar - zebranie danych musi być realizowany w krótkim czasie
Metoda eksperymentalna
a. Założenia:
z rzeczywistości społecznej, edu. da się wydzielić względnie izolowane układy przeważnie małe - do 30 osób.
w odniesieniu do tego układu, każdego , który sobie wyizolujemy, jesteśmy w stanie wszystkie istotne wymiary objąć kontrolą.
w każdym układzie potrafimy, do każdego ukł. Potrafimy wprowadzić stan rzeczy bądź czynnik, który jest wyraźny, jednoznaczny i kontrolowany - BODZIEC
bodziec wprowadzony przez badacza i działający w tym względnie izolowanym układzie wpływa w sposób rzeczywisty tzn taki jak w warunkach naturalnych
badacz potrafi wykreować układ tzn. dobrać elementy z których on powstaje i losowo dobrać przynajmniej 2 grupy
Metoda eksperymentalna zakłada, że wszystko co najistotniejsze dzieje się na poziomie małych grup i daje się interpretować statystycznie.
b. Procedura postępowania
Należy dobrać w sposób losowy ewentualnie przypadkowy ( a nie celowy ) 2 układy, które będziemy z sobą porównywać.
Losowo należy rozstrzygać, który z układów będzie pełnił rolę układu eksperymentalnego a który kontrolnego. !
Należy przeprowadzić pomiar pierwotny/początkowy obu grup/układu.
(dopuszcza się różne techniki)
Wprowadzamy bodziec, którym działamy na grupę eksperymentalną, a w grupie kontrolnej „nic się nie dzieje” - nie wprowadzamy bodźca.
Po pewnym czasie od wprowadzenia bodźca… pomiary, pomiar końcowy ?
Schemat eksperymentu jest możliwy do wykorzystania, również przy stosowaniu innych metod badawczych.
Eksperyment potwierdza rolę bodźca (cel).
Pomiar końcowy w grupie kontrolnej musi być równoważny z pomiarem początkowym.
Pomiar końcowy w grupie eksperymentalnej musi się statystycznie istotnie różnić od pomiaru początkowego.
Pomiar końcowy, w grupie kontrolnej musi się statystycznie różnić od pomiaru końcowego w grupie eksperymentalnej.
W naukach społecznych mamy do czynienia z tzw. „eksperymentem terenowym”, w którym bodziec ma charakter naturalny.
Eksperyment EX POST FACTUM - nie ma w nim pomiaru początkowego, bodziec jakiś zadziałał , w jakimś czasie, ale nie ma pomiaru początkowego i eksperyment taki polega na rekonstruowaniu tego stanu początkowego.
Ograniczenia i możliwości metody eksperymentalnej:
- ponieważ met. Eksperyment. Dot. Małych grup (30 osób) to odnosi się tym samym do fragmentu społecznej rzeczywistości czyli do mikrostruktur
- bodziec ma zawsze w mniejszym lub większym stopniu sztuczny charakter - w przypadku eksperymentu naturalnego przecież jest naturalny, nie wolno przecież eksperymentować na ludziach!
- warunkiem eksperymentu jest jego pełna kontrolowalność, której jednak nie jesteśmy w pełni spełnić
- nie wiadomo jakie są przyczyny zmiany/zmian, czy jest to efekt działania bodźca ( tego wprowadzonego przez badacza) czy innych czynników - zawsze w rzeczywistości społ, edu działają pewne zespoły czynników dlatego 100 % pewności nie będziemy mieć że dana zmiana została całkowicie wywołana przez dany bodziec, w badaniach społ. Trudno jest wydzielić bodziec od innych współwystępujących z nim czynników. Najczęściej mamy do czynienia z syndromem bodźców.
Metoda typologiczna
2 typy w naukach realnych:
Oparty jest na indukcji analitycznej Floriana Znanieckiego ,
Oparty na indukcji eliminacyjnej Johna S. Milla
ad 1 Oparty jest na indukcji analitycznej Floriana Znanieckiego ,
Procedura postępowania :
1. Teoretycznie wydzielamy z rzeczywistości typy tzn. wskazujemy cechy konstytutywne przedmioty zaliczonego do typu
2. Przyjmuje się założenie, że stwierdzenie istnienia cech konstytutywnych (czyli tworzących typ) jest równoznaczne ze stwierdzeniem manifestacji tego typu w rzeczywistości 9reprezentacji)
3. Przyjmuje się syndrom oznak objawów i wskaźników które pozwolą rozpoznać istnienie typu:
a) Rozpoznać istnienie typu
b) Oddzielić ten typ od innych
c) Pozwolą wskazać obiekty których nie da się zal. Do typu.
4. Diagnoza bądź wyjaśnienie przedmiotów, typów.
Nie ma określonej liczby jednostek, które jako reprezentacje danego typu należało by zbadać.
Ograniczenia podejścia typologicznego:
- stosując met typologiczną musimy widzieć jednocześnie przedmioty i obiekty, których te przedmioty dotyczą ( styl wychowania i tez rodzina)
- mamy pewien zbiór obiektów, który następnie dzielimy na podzbiory wśród, których zawsze będzie „reszta” czyli obiekt/y nie podpadające poż żaden ze stylów, nie dający się zal. Do żadnego typu.
- okreslamy wymiary przedmiotu, ale przedmiot ten może mieć takie właściwości, które są charakterystyczne tylko dla danego zbioru i które nie występują nigdzie indziej
Celem podejścia typologicznego jest z jednej strony diagnoza ( opis typu i jego pogłębiona egzemplifikacja) (uzasadnienie istnienia typologi, podziału rzeczywistości na typu, których wcześniej nie było, które wcześniej nie wyst. w żadnej koncepcji) .
Metoda biograficzna
klasycznym i najsłynniejszym ujęciem badawczym jest nota metodologiczna Znanieckiego do książki pt. Chłop polski ; Jan Włodarek i Marek Ziółkowski „metoda biograficzna w socjologii”
7.Metoda ekologiczna
a. Założenia:
1.Osią jest pojęcie przestrzeni, a nie czasu. Jest ono teoretycznie definiowane i wszystko, co podlega badaniu jest rozważane w kontekście przestrzeni: od elementów najpłytszych, jak np. wartościowanie przestrzeni w zbiorowości terytorialnej aż po bardziej złożone analizy wpływu przestrzeni na procesy wychowania, socjalizacji.
2.Poszukujemy „gęstość” (nasycenia) zjawisk i procesów społecznych w określonej przestrzeni.
b. Trzy warstwy metody:
1.teoretyczna, np. wykorzystanie teorii sukcesji, dziedziczenia przestrzennego, ruchliwości przestrzennej, migracji, związków między gęstością ludzi, a przestrzenią.
2.Wypracowanie pojęć analizy przestrzeni - metoda ta, jako jedna z pierwszych, wprowadza zmienne stopniowalne (próbuje ujmować natężenia cech). Wprowadza się tzw. mierniki ekologiczne (a nie wskaźniki), czyli charakteryzujące terytorium pod względem gęstości zjawisk i procesów, zaludnienia itp. Np. liczba samochodów na 1000 mieszkańców, liczba samobójstw na 1000 mieszkańców, liczba zabójstw, liczba uczniów, studiujących itp. W tym sensie (ważne) metoda ekologiczna obiektywizuje wiedzę o rzeczywistości, subiektywizm dopuszczając jedynie na poziomie stwierdzenia faktów. Metoda ekologiczna nie sięga zwykle do opinii ludzi, do wypowiedzi, lecz do zarejestrowanych faktów.
3.Analizy - przykładowo, reformatorzy angielscy z początku XXw. Wykorzystali metodę kartograficzną do prezentacji danych obrazujących życie robotniczego Londynu. Metoda ekologiczna wprowadziła cenne pojęcia np. izomorfizmu (równoważności), homomorfizmu (odwzorowania, naśladowania), relewacji (łączenia obszarów, ze stanami rzeczy)
c. Etapy postępowania:
-określenie obszarów, wyraźnie wydzielonych z rzeczywistości, które podlegają krytyce (wymagają interwencji), ale również naturalnie wymagające analizy.
-diagnoza obszarów - wielostronna i wielopoziomowa
-sporządzenie „protokołu rozbieżności”
-formułowanie dyrektyw socjotechnicznych (programu naprawczego)
Metody-procedury-techniki
Procedura badawcza - to pewien sposób postepowania który nie zawiera wizji świata ani nawet propozycji jego poznawania, sposób ten celowo ucieka od tych założeń, ma charakter synchretyczny i dąży do pewnej niezależności od metod (te sama procedurę można stosować na gruncie różnych metod badawczych). Procedura to sposób poznania niezależny od założeń teoretyczno- metodologicznych.
Metoda - sposób postepowania całościowy i zawierający założenia teoretyczno- metodologiczne np. antynomie
Procedura - Pewien sposób który nie zawiera żadnej wizji świata skupia się na tym co i jak należy wykonać
Technika- sposób postepowania na konkretnym etapie postepowania badawczego
Wyróżniamy następujące procedury badawcze:
Sondaż zwykły ( zdjęcie rozmyte)
Wykorzystujemy głównie w badaniach diagnostycznych w zakresie rozpoznania przedmiotów świadomościowych np. opinii oraz pewnych elementów wewnętrznych np. postawa, motywacja. Zadaniem sondażu jest dostarczenie danych w sposób szybki, tani i łatwy do opracowania. Przeważnie cel który stawia się przed sondażem jest praktyczny. Sondaż pomaga w podjęciu decyzji np. władzom oświatowym. Sondaż w którym występuje tzw. zasada jedynkowości czyli jeden obiekt jedna technika i jeden moment-czas, nazywamy survey (głosowałeś na x czy y? jedno pyt.)-najgorszy rodzaj sondażu najsłabszy metodologicznie - survey
Sondaż pogłębiony (zdjęcie wyraźne)
Służy celom diagnostycznym oraz weryfikacyjnym (seria sondaży pogłębionych może stanowić podstawę prognozowania. Cel poznawczy lub praktyczny lub ten i ten naraz. Zawsze opiera się minimum na 2 technikach równolegle (wywiad i obserwacja,wywiad i analiza dok.) . Po to by dane otrzymywane w ramach tej procedury kontrolować-uwiarygodnienie. Zawsze daje w rezultacie dwie macierze danych które następnie można przekształcić w jedne zbiór.
Cechy sondaży pogłębionego:
-procedura szybka ale mniej niż s. zwykły.
-za sprawa tych 2 technik jest to procedura względnie wiarygodna (potrafimy stopień ten wiarygodności oszacować)
-dostarcza danych względnie łatwo analizowalnych, dają się te dane ująć tabelarycznie, w postaci rozkładów i prostych korelacji.
Badania terenowe (zdjęcie panoramiczne hd)
Procedura popularna i bardzo warta polecenia. Te badania łącza cele poznawcze i praktyczne i zorientowane są na poznanie mechanizmów, uwarunkowań. Oba cele związane są z badaniami eksplanacyjnymi - wyjaśniającymi (jak? dlaczego?). Jest to procedura najbardziej złożona, oparta na kilku technikach badawczych i warunkach pozyskiwania danych zbliżonych do naturalnych.
Badania porównawcze (panelowe i pollingowe) (seria zdjęć)
Po badaniach terenowych jest to procedura która pozwala dotrzeć do najbardziej adekwatnych i wiarygodnych informacji, badania te w pełni nie ukazuja procesu jednak po badaniach terenowych i metodzie experymentalnej dają najbardziej prawdziwy obraz rzeczywistości. Istota badań porównawczych - jest to przynajmniej dwukrotny pomiar tego samego rodzaju przedmiotu, zjawiska, procesu, obiektu. Technika badawcza również musi być ta sama z ewentualna modyfikacja metodyczna. W szczególnym przypadku badań panelowych pomiar musi być także dokonany na tej samej zbiorowości. Wariant badań porównawczych - badania panelowe polegają na tym ze mamy jedna zbiorowość i w czasie t1 przeprowadzamy pomiar i potem w czasie t2 panelowe bo ta zbiorowość niezmienna, stała nazywa się panelem. Zarzuty: odstępy czasowe t1 i t2 w życiu społecznym musza być zdecydowanie dłuższe okolo50 lat teraz ok15 lat by uchwycić zmianę. Trudności: niechęć członków zbiorowości (przynajmniej 2 pomiary), im dłuższe odstępy czasu i im więcej pomiarów tym w sposób naturalny zbiorowość będzie się kurczyć np. ludzie będę umierać.
Badania pollingowe - jest jakgdyby uproszczeniem badan panelowych i przeważnie nastawiona jedynie na wskazanie kierunku zmian. Nie muszą być na tej samej zbiorowości, mogą być oparte na badaniu np. studentów UAM i UW.
Badania próbkowe (niezupełne statystyczne)
Procedura badań próbkowych oparta jest na niepełnej indukcji statystycznej najczęściej ma cel poznawczy choć może współwystępować z celem praktycznym, powinna łączyć techniki zawsze więcej niż 1,procedura badan probkowych jest najczęściej sprzężona z metoda statystyczna.
8.Metoda sytuacyjna
Skalowanie narzędzi badawczych.
Skalowanie - służy do porządkowania rzeczywistości, wiąże się ono zwykle z przypisywaniem wartości liczbowych określonym stanom rzeczy. Jest to jednak pozór ujęcia matematycznego czy liczbowego, ponieważ w warunkach społecznych nie jest to równoznaczne z możliwością wykonywania działań.
Etapy postępowania przy tworzenia skal:
1.Budowanie obrazu teoretycznego przedmiotu (zjawiska bądź przedmiotu badanego) badania - dobrze zdefiniować pojęcia np. drugoroczność budujemy obraz teoretyczności - 15 czynników drugoroczności, wybieramy sobie tylko jeden czynnik i jego badamy.
Nominalnie czego dotyczyły skale (wspólne dla wszystkich).
1)Skala Bogardusa - dotyczyła dystansu społecznego (7 klas abstrakcji)
2)Skala Thurstone - skala do pomiaru religijności, postawy wobec kościoła (11 klas abstrakcji)
3)Skala Likerta - skala do pomiaru autorytaryzmu np. szef zawsze powinien minimum raz w miesiącu krzyknąć na pracownika (5 klas abstrakcji)
4)Skala Gutmana - skala do pomiaru standardów życia (8 klas abstrakcji)
5)Dyferencjał semantyczny (doczytać w książkach)
2.Wydzielenie klas abstrakcji (np. zdecydowanie tak)
3.Twodzenie obrazu empirycznego - to jest dobór określonych przypadków (które występują w rzeczywistości) do poszczególnych klas abstrakcji (tworzymy ilustrację empiryczną klas abstrakcji)
4.Tworzymy tę ilustrację dobierając sondy (twierdzenia) w których są wyrażone odniesienia do mierzonego obiektu (wyłanianie i selekcji twierdzeń, które następnie będą podlegały przyporządkowaniu).
1) Bogardus - nie zaproponował sposobu selekcji twierdzeń.
2) Thurstone - Technikę sędziów kompetentnych, sędziów.
3)Likert - opinie sędziów
4)Gutman - kryterium logicznej spójności (teoretycznej).
SKALOWANIE BOGARDUSA
Wyszedł z założenia, że występują pewne różnice w ocenie zjawisk w zależności od sfery, w której się znajdują (sfera publiczna, prywatna i intymna) - mierzy dystans (np. między nami a sąsiadami). Im bliżej nas jest obiekt tym szybciej przechodzi ze sfery publicznej do prywatnej, a nawet intymnej.
Najpierw pytania dotyczące sfery publicznej (czy rektor jest dobry), później prywatnej (czy rektor danego wydziału jest dobry) i na końcu intymnej (czy promotor jest dobry)
np. Czy chciałbyś pracować z (np. narodowość), czy chciałbyś sąsiadować z (narodowość), czy wydałbyś córkę za (zawód).
SKALOWANIE THURSTONE
Generujemy (w oparciu o literaturę, obserwację i rozmowy ludzi) ok. 500 twierdzeń, które następnie poddaje preselekcji, w oparciu o kryteria:
logiczne - czy to kryterium jest spójne czy nie
teoretyczne - czy właściwie odnoszą się do badanego zagadnienia)
nie wolno formułować zdań czy twierdzeń tzw. wielkim kwantyfikatorem (czyli zawsze, wszędzie)
nie wolno formułować zdań zawierających normy i oceny (np. należy kochać Pana Boga)
zdania powinny być komunikatywne (ojczysty język)
nie wolno formułować twierdzeń czy zdań zawierających podwójne zaprzeczenie (nie przychodź nie przygotowany na zajęcia)
KONWENCJA (tak nie musi być) zdania powinny być krótkie i zawierać od 7 - 9 wyrazów.
2.Ocena twierdzeń przez sędziów kompetentnych (minimum 30 - ci którzy znają się na rzeczy) zostawiają 110 twierdzeń, później sędziowie dalej je analizują za pomocą tych samych kryteriów, każde twierdzenie musi być na osobnej kartce. W efekcie zostaje 11 twierdzeń.
SKALOWANIE LIKERTA
Należy wygenerować 200 twierdzeń odnoszących się do obiektów. Poddajemy je analizie logicznej i zostawiamy minimum 50 twierdzeń, albo każdą liczbę powyżej 50 podzielną przez 5.
Wyłaniamy sędziów (tych co będą oceniać) osoby pochodzące ze środowiska badanego, inni niż Ci których będę badać. Sędziowie nie kompetentni filtrują, oceniają, selekcjonują i w efekcie otrzymujemy 5 , 10 bądź 15 twierdzeń, są rozrzucone po kwestionariuszu.
Różnica między skalowaniem Thurstone'a Likert'a: Likert mówi, 5 sędziów, nie są kompetentni, 150 twierdzeń przez 5 każdy dostanie po 30 twierdzeń.
SKALOWANIE GUTMANA (można ją wykorzystać też do mierzenia standardów wykształcenia)
Na etapie tworzenia klas nie ma sędziów (?)
Ostatnia odpowiedź nie dotyczy żadnej z powyższych (?)
To co mierzymy musi odpowiadać rzeczywistości (?)
Trzy typy ambiwalencji:
a)ambiwalencja równowagowa - oscylator (przekonanie badacza) ambiwalencji tkwi przy jednym z biegunów. Prowadzi do różnego typu fundamentalizmów (przyjmuje jedną opcję, a na resztę mówi, nie prawda. Tylko ja mam racje, a Ty nie. Inne stanowiska się nie liczą)
b)ambiwalencja nierównowagowa - oscylator ambiwalencji nieustannie drga między biegunami (od skrajności do skrajności. Tak, tak to jest czarne, a to jest białe, np. mamo o której mam wrócić, wróć o której chcesz, ale bądź o 20, to o której mam być ? no mówię, o której chcesz).
c)ambiwalencja zrównoważona - oscylator ambiwalencji w sposób adekwatny przemieszcza się między biegunami i jest to metoda złotego środka (No wróć na 20, patrzy na zegarek jest 20, więc w takim razie na którą godzinę się umówimy?, popatrz co ma inny na myśli, zastanów się czy jest tylko jedno jedyne rozwiązanie).