CZĘŚĆ II Dr B. Cyrański.
Wykład 1
Prawda - polega na zgodności myśli z rzeczywistością (wg Arystotelesa). Arystoteles nie tyle wymyślił swoją koncepcję, ile ją opisał.
Zdania orzekające (twierdzące) - typ zdań, które są prawdziwe lub fałszywe.
Zdania normatywne - wypowiedzi, które formułują jakąś normę, z reguły moralną, też np. estetyczną. Są one słuszne lub niesłuszne (np. dekalog).
Co oznacza zgodność myśli z rzeczywistością? Myśl nie jest tożsama z rzeczywistością, są natomiast podobne do siebie w pewnym stopniu. Ale: od którego momentu pojęcia te są do siebie podobne w 100%? Wg jakiego kryterium można to stwierdzić? Powstawały też odpowiedzi na te pytania.
Powstały też 4 nieklasyczne teorie prawdy (sposoby określenia zgodności myśli z rzeczywistością):
Nieklasyczne teorie prawdy:
Koncepcja rzeczywistości - opiera się na centralnej kategorii przeżycia poczucia:
Opiera się ona na poczuciu rzeczywistości.
Mamy poczucie jasności i wyraźności, prawda jest dla nas jasna, nawet gdy wcześniej była niekompletna, ale po odkryciu wszystkiego staje się oczywiste.
Z podpunktów a i b wynika powinność: poczucie przymusu przyjęcia twierdzenia jako prawdziwe.
Celem przy formułowaniu definicji prawdy było zobiektywizowanie tego pojęcia, jednak skutkiem jest subiektywizacja, ponieważ posłużono się subiektywnymi uczuciami w wyjaśnianiu prawdy.
Koncepcja zgody powszechnej - sprawdza się do twierdzenia: prawdziwy jest sąd, na który zgadzają się wszyscy, większość lub ogół pytanych (wiedza się rozwijała i okazało się, że koncepcja ta nie jest słuszna. Ogół ludzi zawężał się coraz bardziej, tak powstali eksperci, posiadający wiedzę szczegółową.
Koncepcja koherencyjna (wewnętrznie spójna) - prawdziwa jest wypowiedź, która jest wewnętrznie spójna. Każde zdanie tej wypowiedzi jest poprawnie zbudowane i zgadza się z innymi, nie jest z nimi w sprzeczności. Warunek wewnętrznej spójności jest potrzebny do uznania jakiś twierdzeń za spójne, ale to nie wystarcza.
Koncepcja utylitarystyczna - mówi o użyciu, wykorzystaniu czegoś; prawdziwy jest sąd, który w działaniu przyniesie pozytywne skutki. Wszystkie te koncepcje podjęte zostały po to, aby doprowadzić do zobiektywizowania klasycznej, arystotelesowskiej koncepcji prawdy. Żadna z nich nie doszła do celu i była mniej doskonała od początkowej klasycznej koncepcji Arystotelesa.
Wykład II
Badanie w działaniu - action research - traktowane jest jako metoda badawcza.
Uwarunkowania:
Sytuacja zmiany społecznej (transformacja) - jest okolicznością, w której budujemy lub rekonstruujemy zjawiska, z którymi mieliśmy do czynienia. Zmiana społeczna ma wymiar:
Treściowy - polega na odkrywaniu nowych sposobów zagospodarowania aktywności.
Metodologiczny - polega na rekonstruowaniu zastanych metodologii lub kreowaniu (tworzeniu) nowych metodologii.
Osobowy - wszystko co jest nowe trzeba w nowy sposób dostrzec, opisać i zrozumieć. Mamy do czynienia ze zrekonstruowaniem roli badacza, wychowawcy, nauczyciela.
W konsekwencji tych zmian zmienia się refleksja, sposób zapisu między teorią, a praktyką pedagogiczną. Ta zależność została poddana krytyce. Postawiono tezę, że praktyk wychowawca jest podmiotem, który powinien mieć prawo do podejmowania refleksji teoretycznych nad swoją praktyką i pracy nad tymi refleksjami.
2 konsekwencje tej tezy:
Powstawanie osobistej wiedzy praktycznej, teorie indywidualne nauczycieli.
Powstawanie osobistych teorii działania, np. programy autorskie.
Wymiary uzasadniania roli nauczyciela:
Funkcjonalnym - odnosi się do funkcji nauczyciela; należy sformułować warunki, w jakich nauczyciel ma podejmować aktywność badawczą.
Metodologicznym - należy znaleźć takie metodologiczne uzasadnienie podejmowania takich starań i badań.
J. Rutkowiak.
Centralnym pojęciem osiowym w badaniach w działaniu jest nauczyciel intelektualista. Autor postuluje:
internalizację pracy nauczyciela
zdolność do projektowania i realizowania zmiany społecznej, która ma skutkować polepszeniem jakości życia - powinien być zdolny do realizowania takich zadań
dla realizowania tych postulatów potrzebne było nauczycielom wsparcie myślowe w formie badań w działaniu (active research), gdyż „nauczyciel sam nie wymyśli”
włączenie praktyków szkolnych do aktywności badawczej, którą kierują inni, co miało polepszyć ich pracę
Interactive research (lata 70.) - zmodyfikowana forma:
konieczność działania naukowców i nauczycieli w stosowaniu polepszeń
miał umożliwić zbliżenie teorii i praktyki w szkole poprzez powoływanie różnych zespołów mieszanych
myślowe doskonalenie nauczycieli
Zarzuty do tej zmienionej formy:
ograniczenie samodzielności nauczyciela
nauczyciel jako doradca
Stanisław Dylak:
Badania w działaniu służą przełamywaniu barier.
Badania w działaniu charakteryzują się odejściem od ścisłych rygorów badań metodologicznych nad wychowaniem.
Badania w działaniu charakteryzują się rozwijaniem samoświadomości.
Podważenie pewności co do bezwyjątkowej pewności. Nauczyciela i redagowaniem programów autorskich.
Badania w działaniu doprowadziły do tego, iż elementy życia szkoły stały się przedmiotem refleksji.
Podważanie pewności do bezwarunkowej słuszności twierdzeń naukowych.
Nauczyciel traktowany jest jako samodzielny badacz teorii i praktyki, wspomagany przez teoretyka odpowiedzialnego za opracowywanie materiału badawczego.
S. Palka.
Wprowadził pojęcie badania rozwojowe, których celem jest opracowanie i testowanie programu interwencji społecznej.
Nauczyciel jest aktywnym badaczem i kreatorem nowej rzeczywistości.
Istnieją etapy badań rozwojowych:
sformułowanie tematu badawczego
opracowanie programu zmian
wdrażanie programu w praktykę
ewaluacja
określenie użyteczności praktycznej i zakresu stosowalności programu
upowszechnienie programu
Wykład III
Metoda biograficzna (w kontekście wychowania) - F. Znaniecki - element jakościowy w badaniach.
Metoda biograficzna służy rozpoznaniu uwarunkowań biografii zarówno podmiotowych, jak i kontekstu środowiska.
Wychowanie jako proces społeczny - 2 elementy:
ponadjednostkowy - transcendencja, nawiązywanie kontaktów
jednostkowy, indywidualny
Warstwa kartograficzna - zobiektywizowana, poznawczo dostępną wielu podmiotom, odnosząca się do czynnika społecznego wychowania; odpowiada elementowi ponadindywidualnemu.
Warstwa symboliczna - indywidualna, jednostkowa, w kontekście tworzenia, rozumienia znaczeń symboli. Odpowiada elementowi jednostkowemu.
Mamy do czynienia z powinnością odnoszenia się do obu tych wymiarów, gdy przeprowadzamy analizę fenomeno-wychowania. Odnosi się ona do człowieka, do próby jego zrozumienia w kontekście sytuacji, w której ona się znajduje.
Początek metody - F. Znaniecki, wraz z Thomasem napisali dzieło „Chłop polski w Europie i Ameryce” (polscy emigranci w XIX wieku w Ameryce i Europie). Badali biografię tych osób, aby opisać funkcjonowanie tych ludzi w nowych warunkach społecznych, ekonomicznych, itp. Wykorzystywali w tych badaniach:
listy
pamiętniki
biografie polskich emigrantów
Metoda biograficzna jest sposobem analizowania przebiegu życia ludzkiego, traktowanego w kategoriach jakiegoś określonego wycinka społecznej rzeczywistości.
Założenia metody biograficznej:
Badanie z założeniem metody biograficznej powinno być jak najbardziej wnikliwe. Tzn. powinno uwzględniać cechy podmiotowe, które z założenia warunkują ludzką aktywność.
Należy uwzględniać kontekst społeczny uwarunkowań, gdyż współokreśla on interpretacje i znaczenia, które nadaje faktom osoba badana. Badacz odnosi się do efektów interpretacji. Interesuje nas, dlaczego nasz rozmówca nadaje takie, a nie inne znaczenie faktom, które mówi.
Badanie biograficzne powinno charakter monografii historycznej, co oznacza, że interpretacje przeżyć należy rozumieć w ich kontekście historycznym. Pytamy o znaczenie tego, co usłyszeliśmy. Interpretacja nie może być w opozycji, można dyskutować, nie zgadzać się.
Powinność wykorzystywania różnych źródeł informacji.
Związane jest z pojęciem współczynnika humanistycznego, mówi nam o tym , ze analizie w badaniu biografii podlegają doświadczenia w badaniu aktywność osoby badanej ale także osób ,których te działania dotyczą. Należy zrozumieć jakie otoczenie nadaje zjawiskom , działaniom wypowiedziom osoby badanej ponieważ inaczej nie można zrozumieć postępowania człowieka , które te działania realizują.
Zasada współczynnika humanistycznego - oznacza, że podczas interpretacji, należy skoncentrować się zarówno na osobie, będącej przedmiotem naszego zainteresowania, jak i na tych, których działania naszego bohatera dotyczyły.
Metoda biograficzna realizowana jest w oparciu w odniesieniu dokumentu biograficznego. Sa to wszelkie dokumenty życia osób , które samodzielnie stworzyła i te na temat tej osoby.
Dokument biograficzny.
Wszelkie dokumenty dotyczące życia człowieka - osobiste, biograficzne, ludzkie. Są różne interpretacje tego terminu:
Wg Retfielda - dokumenty wyrażające osobiste cechy autora w taki sposób, iż czytelnik poznaje jego poglądy na zdarzenia, do których dokument się odnosi.
Wg Allporta'a - dowolny zapis własny osobnika, który celowo lub nie intencjonalnie dostarcza informacji o strukturze i dynamice działania swojego umysłu (dotyczące własnego myślenia i odczuwania).
Wg Blumer'a - sprawozdanie z doświadczenia jednostki, przedstawiające jego działalność w wymiarze osobistym i jako uczestnika życia społecznego.
Wg Angell'a - zapis odsłaniający pogląd uczestnika na wypadki, w których brał udział.
Można badać deklaracje autorów, co do postaw. Niektórzy badacze uważają, że dokumenty biograficzne dają możliwość wglądu w życie psychiczne autora, co pozwala zrozumieć jego życie.
Podejścia jakościowe należą do grupy strategii badania pośredniego, np. treści. Przedmiot badań jest zapośredniczony w tej treści.
Cechy dokumentów biograficznych - odnoszą się one do całej biografii albo do logicznie określonego fragmentu tej biografii.
Rodzaje dokumentów biograficznych:
życiorysy
recenzje
zapiski na murach
dzienniki
listy
laurki
indeksy
nagrania magnetofonowe
pamiętniki
Podział dokumentów:
spontaniczne
intencjonalne
autobiografie - jest pisana zawsze w I osobie liczby pojedynczej
biografie - pisana w II osobie liczby pojedynczej, zawiera definicje osoby czy grupy osób, wynikającą z rozumienia wcześniejszej interpretacji dokonanej przez inną osobę lub grupę osób
Elementy struktury biografii lub autobiografii:
obecność drugiej osoby w tekstach biograficznych (autor i osoba, której jest poświęcona biografia - relacja między nimi)
opis pięknego znaczącego wydarzenia, a także opisy wydarzeń przełomowych
znaki obiektywizujące - np. istniejąca do dziś szkoła, do której uczęszczał bohater, dom w którym się wychował, itp.
odnoszą się do prawdziwych osób i ich realnego, prawdziwego życia
wypowiedzi odautorskie
Istotnym uwarunkowaniem dla istnienia formy i treści tekstów autobiograficznych jest branie pod uwagę:
poziomu wykształcenia
poziomu społecznego
płci
Gromadzenie materiałów biograficznych (jednoznaczne rozwiązania metodologiczne) wynika z celu prowadzenia badań, czyli:
dokumenty spontaniczne, tworzone - bez towarzyszącej im intencji badania
dokumenty intencjonalne (zamierzone)
Wywiad biograficzny - forma łącząca elementy wypowiedzi spontanicznej i intencjonalnej (niestandaryzowany wywiad łączący dialog z monologiem swobodnym) Może wynikać z dokumentu, a nie źródła osobistego.
Metoda biograficzna - jest podejściem jakościowym (statystyczne wyciągnięcie wniosków), może być realizowana w podejściu ilościowym, ale nie ma to sensu, gdyż mało wnosi do badań. Mamy się odnosić do znaczeń, a nie do ich ilości.
Analiza materiału badawczego:
Analiza biograficzna może być analizowana przez badanie narracji odnoszącej się do jednej historii życia. Można badać wiele historii, biografii, zgromadzonych wokół jednego tematu, np. analiza porównawcza biografii.
Jan Szczepański - mówi o:
Metodzie konstruktywnej - badacz dokonuje syntezy, konstruuje ogólny obraz badanych zjawisk. Musimy się odnieść do dwóch znaczeń:
wielości - interpretujemy wiele ujęć biograficznych
odniesienie do jakiejś kategorii, np. do teorii
Metodzie egzemplifikacji - sytuacja, gdzie przykłady wybranych autobiografii służą zilustrowaniu ogólnych twierdzeń wynikających z badań.
Metodzie analizy treści - najczęściej wykorzystywana, polega na odtwarzaniu struktury i sensu całości wypowiedzi, tekstu w oparciu o ustalenie pojęć centralnych, ich pól znaczeniowych lub o wskazanie innych kryteriów badawczych (np. wypowiedzi autotematyczne). Struktura tekstu wynika z dwóch elementów:
pojęć czyli znaczeń
zależności czyli kontekstu
Metodzie opracowania statystycznego - zależności.
Metodzie analizy typologicznej - tworzy się typologie osobowości, postaw, zachowań, w oparciu o określone cechy.
Rodzaje autobiografii i biografii:
Historia życia - interpretacja konkretnych zbiorów doświadczeń życia.
Relacja z życia - to, co dzieje się aktualnie.
Historia przypadku - odnosi się do jakiegoś procesu, elementu, zdarzenia w danej biografii.
Autonarracja - historia własnego „ja” w odniesieniu do jakiegoś przeżycia, zdarzenia.
Wady metody biograficznej (bardziej cechy opisu niż zarzuty):
Osobisty charakter dokumentów - wynika z tego brak ich weryfikacji lub falsyfikacji, co skutkuje nienaukowym charakterem tej metody.
Brak reprezentatywności próby badawczej (gdyż podejścia jakościowe nie usiłują uogólniać).
Luki pamięciowe autorów, zamierzone wprowadzanie w błąd.
Obecność sensu odautorskiego - autor dokonał selekcji faktów (o tym o czym chce, a o czym nie chce powiedzieć).
Zalety metody biograficznej (też bardziej charakterystyka niż zalety):
Poznanie cech podmiotowych badanego.
Poznanie osobistego stosunku do spraw, problemów, procesów i poznanie znaczenia, nadanego faktom przez badanych.
Możliwość odnoszenia się do uwarunkowań historycznych, uwarunkowań biografii autora.
Możliwość odpowiedzi na pytanie: „W jaki sposób zdarzenia oddziaływały na mentalność psychologiczną autora?”
Wykład IV
HERMENEUTYKA.
Hermeneutyka - sposób interpretowania - historycznie ujmując - tekstów, który rozwinął się dzięki próbom interpretowania tekstów biblijnych (sposób odnoszenia się do świata). Rozwijał się w ciągu 2000 lat i od tamtego czasu wiele się zmieniło:
To już nie tylko tekst - także rzeczy namalowane, wyrzeźbione, sfilmowane, wyprodukowane, poszerza się zakres sposobów obiektywizacji.
Zmienił się cel (do XIX wieku) obiektywizacji - z pytania „Co autor chciał przez to powiedzieć?” powstało pytanie hermeneutyczne: „Jaki jest sens zobiektywizowanej formy wypowiedzi autora?”.
Uzasadnienie pojęcia hermeneutycznego - wskazuje nam sposoby i drogę myślenia w kategoriach szczegółowych implikacji.
Przedmiotem hermeneutyki jest zawsze określanie warunków rozumienia, sposoby budowania sensów. W tym ujęciu przedmiotem pedagogiki są warunki wychowania. Przedmiotem hermeneutyki jest zawsze CZŁOWIEK i to w jaki sposób tworzy on własną świadomość.
Hermeneutyka - jest to badanie warunków rozumienia (desygnatów):
Bycie w świecie.
Doświadczenie.
Przedsąd i przedrozumienie.
Poznanie.
Wyjaśnienie.
Analiza.
Interpretacja.
Rozumienie.
Źródła poznania hermeneutycznego:
Bycie w świecie - jest rozumne, świadome, niedyskusyjne, rozumna egzystencja, jako źródło poznania hermeneutycznego. Z bycia w świecie wynika doświadczenie.
Doświadczenie - jest zawsze czyjeś, przypisane do świadomości człowieka, poznanie hermeneutyczne powinno wynikać z mojego doświadczenia i do tego i do tego dążymy. Budowanie świadomości jest procesem pierwotnym, nieuniknionym.
Istotnym wyznacznikiem jest dualizm (dusza i ciało) człowieka. Pedagogika bada wyrazy i świadectwa ludzkiej dualności, warunki wychowania i rozumienia człowieka. Sposobem interpretowania człowieka jest interpretacja <lol> ;-)
Przedrozumienie - niezreflektowany, kulturowy horyzont rozumienia rzeczywistości, prosta konsekwencja bycia w świecie.
4