JAK

PROWADZIC

ZASTEP

?

„W metodzie harcerskiej kryje sie istotna

tajemnica jego powodzenia: starsi dzialajac
przez przyklad, wychowuja mlodszych od siebie,
a równoczesnie wychowuja samych siebie,
funkcjonujac pod czujnym okiem mlodych.”

St. Broniewski „Orsza”

Kasia 'Catherine' Krzak -

[e-mail]

JAK PROWADZIC ZASTEP?

2

Spis tresci

1.

System zastepowy

3

2.

Zastepowa

5

3.

Zastep

9

4.

Obrzedowosc

11

5.

Zbiórka

14

6.

Gra

26

7.

Plan pracy zastepu

28

8.

Ksiazka pracy zastepu

30

9.

Konflikty, problemy

32

10. Nagrody i kary

33

11.

Harc

36

JAK PROWADZIC ZASTEP?

3

System zastepowy

„Zawsze bylem zdania, ze dzialalnosc

instruktora zastepowego sklada sie z dwóch

czesci: pierwsza to praca z chlopcami i dla nich,

druga to nieprzerwana ani na chwile praca nad

soba, by byc naprawde wzorem dla swoich

skautów”

Tak pisal w liscie do Baden – Powell’a Roland

Philipps – twórca systemu zastepowego. To on
odkryl funkcje zastepowego i wprowadzil ja w zycie
w druzynach ze wschodniego Londynu.

A jak dziala dany systemik? Prosto i logicznie.

Otóz nie ma takiej mozliwosci by druzynowy zajal
sie wszystkimi sprawami swoich harcerzy. Wie o
nich bardzo duzo ale zastepowy wie wiecej. A
przynajmniej powinien wiedziec.

Na czele harcerzy stoje zastepowi. Na czele

zastepowych stoi druzynowy. Zastepowi + druzyna
stanowia jego wieeeeelki zastep. Zastepowi to
prawe rece druzynowego (a czasem tych rak moze

JAK PROWADZIC ZASTEP?

4

byc nawet siedem). Druzynowy powinien rozwijac i
dbac i swych zastepowych – o kazdego z osobna, bo
kazdy ma inne problemy. Tak samo zastepowi
powinni zajmowac sie swoimi harcerzami.

Nie ma takiej druzyny, która nie nadawalaby

sie do prowadzenia wg wskazan systemu
zastepowego. I pamietajcie, ze tylko ok. 15%
harcerzy zostaje zastepowymi!

JAK PROWADZIC ZASTEP?

5

Zastepowa

„Gdybym dzis mógl wybierac miejsce, które

chcialbym zajmowac w ruchu, to chcialbym byc

zastepowym.”

Baden – Powell

Zastepowa to:

Ø

Wódz – na zbiórkach, na obozie, w grach, w
harcach i w zyciu

Ø

Wzór – dajesz przyklad osobisty, jaka bedzie
zastepowa takie beda harcerki!

Ø

Starsza siostra – dobry przyjaciel, pomocnik,
opiekun, kumpel

Zastepowa to znawca w sprawach technik

harcerskich (dla malych harcerek mozesz stac sie
chodzaca encyklopedia). Zastepowa swieci
przykladem – harcerskoscia, pogoda ducha, nauka,
dobrymi slowami o swojej rodzinie, kultura, pomoca
bliznim. Zastepowa to twórca – ma glowe pelna
pomyslów, marzen, inicjatywy, udoskonala sie, ma
umiejetnosci organizatorskie, posiada zdolnosc
dzialania efektywnego.

JAK PROWADZIC ZASTEP?

6

Zastepowa tworzy zastep (jest swego rodzaju

mistrzem arcydziela, artysta jedynym w swoim
gatunku, przywódca). Zastepowa tworzy ducha
zastepu, wiez, zzycie i braterstwo. Zastepowa dba
o wszystko co sie dzieje w zastepie: zaczynajac na
tym by harcerki mialy wszystkie guziki przy
mundurze, poprzez ukladanie owych gier,
prowadzenie zbiórek, a konczac na rajdach i
obozie. Zastepowa dba takze o wszelkie drobiazgi
(by nigdy nie zabraklo kartek na zbiórce itd. ) – to
drobiazgi tworza calosc. Zastepowa strzeze honoru
zastepu.

Zastepowa prowadzi zastep wedlug planu,

który sama wymyslila specjalnie dla swoich
harcerek – zgodnie z ich potrzebami i dostosowany
do ich wieku oraz mozliwosci. Zastepowa kleci wiec
ten plan dzialania oraz konsekwentnie go realizuje
aby osiagnac zamierzony cel. Prowadzi takze
systematycznie ksiazke pracy zastepu (nie po to by
oprawic w ramki i wystawic na pokaz ale dla siebie),
gdzie ma liste harcerzy, ich adresy, notatki o nich,

JAK PROWADZIC ZASTEP?

7

siec alarmowa , plan pracy, plan zbiórek, wszystko
co jeszcze jest potrzebne w pracy zastepu.

Zastepowa nie jest dowódca wojskowym,

nauczycielem ani zlem koniecznym. Nie jest dla
harcerek poganiaczem tylko powinna pociagnac je
za soba.

Ty jestes dla harcerek, a nie oni dla ciebie.

Zastepowa zna i wciaz poznaje problemy, ambicje,
zdolnosci, zainteresowania i niepowodzenia swoich
harcerek. Widzi, ze kazda harcerka jest inna! -
zastep to nie szara masa! Pracuje nad kazda
harcerka z osobna, z kazda indywidualnie, w cztery
oczy – kilka razy szybciej zobaczysz wtedy efekty.
Musisz dla kazdej znalezc czas!

Rozwijaj harcerki poprzez przyklad wlasny,

przez stopnie, sprawnosci, harce, nauke. Wymagaj
od harcerek ale sama badz w porzadku i
nieustannie pracuj nad soba! Harcerki dwa razy
szybciej zauwaza braki, wady, potkniecia, niz
zalety i sukcesy. Nieustannie pracuj nad soba.

JAK PROWADZIC ZASTEP?

8

Pamietaj, ze harcerki darza cie ogromnym

zaufaniem. Nie zawiedz ich.

„Kto stoi w miejscu ten sie cofa”. Harcerki

beda lepsze, beda cie gonic. Jesli cie kiedys
dogonia przestaniesz byc dla nich wzorem, wodzem
i starsza siostra. Pnij sie w góre aby one mialy za
czym podazac naprzód.

Pamietaj! Zastepowa ma w sobie prawie

nieograniczona moc.

JAK PROWADZIC ZASTEP?

9

ZASTEP

Nie ma na swiecie dwóch takich samych

zastepów!

Zastep to nie szara masa – kazda harcerka

jest inna!

Zastep to naturalna grupa harcerek, zzyta,

zlaczona braterska przyjaznia, zyjaca swym zyciem
równiez miedzy zbiórkami. Zar pracy musi tkwic w
zastepie, w harcerzach.

Na czele zastepu stoi zastepowa = wódz + wzór

+ starsza siostra. Duch zastepu (to nie potwór)
tkwi w Tobie dh. Zastepowa! Jest takze ukryty w
harcerzach. Jaka bedziesz Ty taki bedzie Twój
zastep. Rozpal ducha w sobie, a od tego roznieci sie
ogien w harcerkach.

Ile osób powinien liczyc zastep? Tyle, ile

zdolna jest ogarnac swoimi myslami zastepowa – na
ile moze uwazac, ile moze poznac, ile indywidualnie
rozwijac. Dla dobrej zastepowej 4 osoby to takie
minimum na poczatek. Dobrze jest jesli wiek

JAK PROWADZIC ZASTEP?

10

harcerek bardzo sie nie rózni (dwa lata to juz
duzo).

Zastep powinien otrzymac nazwe, kolor, znak,

proporzec (wszystko wypracowane samodzielnie
przez zastep).

Ty, dh. Zastepowa, tworzysz zastep, w Tobie

jest jego duch. Do pomocy masz obrzedowosc,
harce, gry, przygody, stopnie i sprawnosci. Ale
zródlem jestes Ty.

Dobry zastep powinien osiagnac sile i moc.

Buduje najlepsza pionierke, wygrywa gry, najlepiej
spiewa, najlepiej zdobywa sprawnosci... Stac Was
na wszystko!

Swoja nieobecnosc na zbiórce harcerka moze

usprawiedliwic tylko u zastepowej przed zbiórka.
Po zbiórce usprawiedliwienie nie jest nic warte.

JAK PROWADZIC ZASTEP?

11

OBRZEDOWOSC

Obrzedowosc pomaga tworzyc ducha i

atmosfere zastepu. Ale jej zródlem jest sama
zastepowa!

Tylko taka obrzedowosc, która zyje a zastepie

moze byc dobra. Cos sztucznie wyprodukowane do
niczego sie nie nadaje. Obrzedowosc to zycie
zastepu, posuwa sie naprzód wraz z jego duchem.
Nie moze stac w miejscu, musi sie rozwijac. Aby
sie sprawdzila i funkcjonowala bez zarzutów musi
byc naturalna - wymyslona przez zastepowa i jej
harcerki oraz przez samo zycie. Musi sie podobac,
byc fajna ale takze madra i przemyslana. Podstawa
obrzedowosci jest jej atrakcyjnosc.

Obrzedowoscia moze byc wszystko, co zyje w

zastepie – absolutnie wszystko- wszystko, co jest
charakterystyczne dla danego zastepu (bo
przeciez nie ma dwóch takich samych zastepów).
Obrzedowosc to atmosfera w zastepie, jego
zwyczaje – to jest przebogate zródlo obrzedów.

JAK PROWADZIC ZASTEP?

12

Oto tylko niektóre elementy obrzedowosci.

Nie ukladaj wedlug nich obrzedowosci bo wyjdzie
ona bardzo sztucznie (taki odpowiednik sklepowego
manekina, który jest tylko na pokaz). To ma Cie
tylko natchnac, dh. Zastepowa!

Ø

Nazwa zastepu

Ø

Imieniny zastepu

Ø

Obrzed powitania

Ø

Obrzed pozegnania

Ø

Godlo

Ø

Piesn

Ø

Stroje

Ø

Miana

Ø

Pseudonimy

Ø

Taniec

Ø

Powiedzonka

Ø

Barwa

Ø

Kary

Ø

Nagrody

Ø

Totem

Ø

Mowa tajemna

Ø

Amulety

Ø

Prezenty

Ø

Proporzec

Ø

Szyfr

Ø

Pamiatki

Ø

Plakietka

Ø

Kronika

Ø

Siec alarmowa

Ø

Znak

Ø

Okrzyk

Ø

Skarbiec

Ø

Przerywniki

Ø

Skrytka

Ø

Hymn

JAK PROWADZIC ZASTEP?

13

Oprócz tego istnieje cala obrzedowosc

harcerska - puszczanstwo, symbolika, podawanie
lewej dloni, ogniska, harcerskie nazwy i zycie,
pozdrowieni Czuwaj, mundur, historia, styl
harcerski itd. Dla nas to taki naturalne, ze tego nie
zauwazamy, a przeciez obrzedowosc trzeba
pielegnowac.

JAK PROWADZIC ZASTEP?

14

ZBIÓRKA

Zbiórki powinny odbywac sie regularnie – to

uczy nas systematycznosci. I jeszcze jedno, co
jest bardzo wazne - gdzie, Dh. Zastepowa,
wolalabys sie bawic: w szkole czy w lesie? Tylko
slaba zastepowa w piekna pogode torturuje swych
harcerki na zbiórkach w szkole.

Jak ukladac zbiórke? Trzeba znac sens

zbiórki, cel, miec pomysl, ulozyc plan, dokladnie
przygotowac i przeprowadzic w fajnej atmosferze.

1. SENS I CEL.

Zbiórka musi cos dac i harcerkom i

Tobie np. uczymy sie poslugiwac planem

miasta, zdobedziemy sprawnosc, pokaze

im zycie lasu, przygotujemy sprzet na

obóz itp. Zbiórka i wszystko co robisz z

harcerzami musi miec sens i cel!

Harcerki od razu wyczuje lipe, bezsens.

Dobrze jesli harcerki wiedza cos o

JAK PROWADZIC ZASTEP?

15

przyszlej zbiórce, moga sie do niej

przygotowac. Wykorzystuj do tego

zadania miedzyzbiórkowe – ale nie za

trudne! Musza móc to zrobic („Mierz

sily na zamiary, a nie zamiary na sily”).

Wiesz co juz chcesz zrobic, co

osiagnac. Co dalej? Na zbiórke trzeba

miec pomysl.

2.POMYSL

Pomysl to mysl, szalone marzenie,

fabula. Czasami cos wpadnie do glowy i

nagle wszystko samo sie wymysla –

jedno zaczyna wyplywac z drugiego. Z

jednego dobrego pomyslu moze sie

rozwinac plan calej zbiórki, a nawet

kilku nastepnych. A jesli brak ci

pomyslu skonsultuj sie z druzynowa,

innymi zastepowymi lub chociazby z

rodzicami, a pomoga ci. Jest pomysl. Co

dalej? Teraz mozesz juz ulozyc plan

zbiórki.

JAK PROWADZIC ZASTEP?

16

3.PLAN

Tu musisz wiedziec co, gdzie,

kiedy, ile czasu ci to zajmie, co bedzie
po czym, jak sie podzielicie praca?
Zapisz sobie wszystko aby o niczym nie
zapomniec. Plan to inaczej, co bedzie po
kolei za zbiórce. A to maly wzór palny
zbiórki, który sie uzupelnia i wpisuje do
Ksiazki Pracy Zastepu.

Informacje o zbiórce:
Ø

Data

Ø

miejsce:

Ø

Czas:

Ø

Inne:

Ø

Temat:

Ø

Cel

Ramka:

Czas Temat

zajec

Miejsce

Co

przygotowac

?

Podsumowanie:

Czas wziac sie za przygotowanie

zbiórki.

JAK PROWADZIC ZASTEP?

17

4. PRZYGOTOWANIE

Musisz pomyslec o wszystkich sprawch

technicznych. Gra nie wyszla, szkoda, no

ale przeciez nikt nie mial planu Warszawy

i notatnika. O wszystkich sprawach

technicznych notuj sobie na boku piszac

plan zbiórki – nie zapomnisz o nich (patrz

“Ramka”, rubryka “co przygotowac?”). To

prawie 100% skutecznosci.

Zostaje juz tylko isc na zbiórke. Czy
bedzie teraz udana? Ponad 50%
gwarancji, ze tak. A gdzie drugie 50%?
To atmosfera zbiórki.

5. ATMOSFERA

Co tworzy atmosfere? Przede wszystkim

Ty, Dh. Zastepowa – Twoja postawa! A co

jeszcze? Ciekawy, nieznany teren, pora

dnia, przygoda, tajemniczosc, cos nowego

(niespodzianka) itp.

Fajne moze byc spotkanie w pokoju

zastepowego, fajne moga byc gry w
podziemiach Dworca Centralnego itd.

JAK PROWADZIC ZASTEP?

18

Wiele marnych zastepowych uklada zbiórke w

ten sposób: zbliza sie dzien zbiórki, trzeba cos
przygotowac (o zgrozo!), nie za bardzo wie co chce
zrobic, co osiagnac (bezsens), do tego jeszcze nie
ma pomysly, wylicz wiec co powinno wedlug niego na
zbiórce byc (schemacik – beznadzieja) no wiec:
powitanie, pozegnanie, a pomiedzy „nie – wiadomo –
co” –moze gaweda i kominek albo gra? Oczywiscie
zbiórka nie wychodzi – ale trudno. Nastepna tez
jest kiepska i zastep topnieje w oczach. Szkoda. A
zbiórki dalej kiepsciutkie. Tak nie mozna!!!

Zbiórka musi miec sens i cel, na zbiórke musi

byc pomysl (czytasz ksiazki przygodowe i nie masz
pomyslów?, przeciez ogladasz filmy w kinie i co?
Nie przychodzi ci nic do glowy?). Potem trzeba
ulozyc plan, wszystko przygotowac itd. Ukladanie
zbiórki wedlug wczesniej wymienionych,
ponumerowanych elementów (obrzedy, gaweda, gra
itd.) to nieporozumienie! Te elementy to tak
madrze brzmiace formy pracy.

JAK PROWADZIC ZASTEP?

19

FORMY PRACY

Sa to elementy planu zbiórki. No i cóz? Nie

mozna chyba od nich zaczynac ukladani zbiórki! A
oto niektóre z nich:

Ø

Ognisko

Ø

Kominek

Ø

Zwiad

Ø

Dyskusja

Ø

Apel

Ø

Festiwal

Ø

Cwiczenie

Ø

Konkurs

Ø

Zbiórka

Ø

Zimowisko

Ø

Gaweda

Ø

Spiewy

Ø

Quiz

Ø

Rozmowa

Ø

Musztra

Ø

Próba

Ø

Turniej

Ø

Dzialania

Ø

Obóz

Ø

Rajd

Ø

Harc

Ø

Plas harcerski

Ø

Zadanie

Ø

Szkolenie

Ø

Obrzedy

Ø

Podchody

Ø

Zawody

Ø

Dzialania spoleczne

Ø

Wycieczka

Ø

Zlot

Ø

Praca rak

Ø

Alarm

Ø

Alert

Ø

Okrzyk

Ø

Popis

Ø

Bieg

Ø

Pokaz

Ø

Gra

JAK PROWADZIC ZASTEP?

20

Ø

Zadania miedzy-
zbiórkowe

Ø

Biwak

Ø

Zlaz

Ile sposród tych form pracy wykorzystasz?

Zalezy od ciebie. Szeroko wykorzystaj wszystkie,
urozmaicaj.

Formy pracy nalezy umiejetnie dobierac – jak

najodpowiedniej do tematu zbiórki, odpowiednio
takze do upodoban harcerzy.

Przy stosowaniu róznych form pracy mysl, aby

byly one jak najatrakcyjniejsze (by podobaly sie
harcerkom i rozwijaly ciebie) i jak najmadrzejsze
(by rozwijaly harcerki, a tobie nie pozwolily obnizyc
lotów) oraz aby mialy sens.

Dobór form pracy powinien spelniac zasady

dobrej zbiórki.

Wielki blad mlodych wodzów polega na:

Ø

Spóznianiu sie harcerek do domu ze zbiórek
(zbiórka do 21:00)

JAK PROWADZIC ZASTEP?

21

Ø

Szalenie niebezpieczne pomysly – zdrowie
harcerek i odpowiedzialnosc spoczywa na twych
barkach.

Brak rezerwowego planu zbiórki na niepogode
(najczesciej deszcz

ZASADY DOBREJ ZBIÓRKI

1. Zasada logicznego ciagu.
Zbiórke , na która nie bylo pomysly od razu sie
wyczuwa. Skad pomysly? Z glowy! Glowa to: szalone
marzenia, fajne filmy, dobre ksiazki, ciekawe
historie, samo zycie, wlasne przygody, fantazja.
Pomysly czesto wpadaja do glowy. Wtedy wszystko
samo sie wymysla i gotowe. Jedno samo wyplywa z
drugiego. Tak wymyslona zbiórka sama bedzie szla
naprzód. Jest ona ulozona, a nie poskladana z
kawalków.
Jesli ktos prowadzi zbiórke i uzywa slowa „teraz”
(teraz to, no a teraz gra) to jest cos nie tak.
Wszystko mozna logicznie polaczyc np. gaweda, a
potem gra niby dwie rózne rzeczy ale przeciez

JAK PROWADZIC ZASTEP?

22

koniec gawedy moze byc poczatkiem fabuly i zasad
gry (jedno samo wyplywa z drugiego).

2. Zasada przemiennosci elementów zbiórki.
Na zbiórce powinny przeplatac sie: cisza z halasem,

swoboda z dyscyplina, ruch ze spokojem!

Wszystkiego niech bedzie po trochu. Cisza to np.:

kominek, gaweda. Halas to: spiew, okrzyki, popisy.

Swoboda: zwiad, gra, zadania, praca rak. Dyscyplina

to np.: musztra, apel. A ruch to: gra, harc, bieg,

konkurs, turniej. Spokój: obrzedy, gaweda itp. Ta

przemiennosc harcerki zmeczy ale pozwoli tez im

odpoczac.

3. Zasada tempa

Tempo zbiórki powinno byc takie, aby nikt nie

zdazyl sie znudzic! Prowadzac zbiórke obserwuj

harcerki – moze juz sie ta gra nudza? Lec wiec ze

zbiórka dalej. Najfajniejsze rzeczy na zbiórce

zostaw na koniec – zrobia wrazenie! (jak w dobrym

filmie). Nie przedluzaj konca zbiórki – maly

niedosyt u harcerek przyciagnie ich na kolejna

zbiórke!

JAK PROWADZIC ZASTEP?

23

4. Zastepowa tez jest z nami.

Zastepowa to wódz. Kapitan nie opuszcza statku.

Zastepowa nie moze nie byc z zastepem na grach,

w sukcesach i klopotach. Bedzie wtedy dyrektorem,

dyrygentem i z pewnoscia cos nie bedzie grac.

Zastepowa bawi sie razem z zastepem.

5. Zasada czterech stalych elementów zbiórki.

Te stale rzeczy to:

Ø

Obrzed powitania zastepu

Ø

Gaweda – ciekawa historia (max. 10 minut),

spotkanie z kims, rozmowa w zastepie, fragment

ksiazki, podsumowanie czegos, wprowadzenie do

gry...

Ø

Rada zastepu – dyskusja, sprawy organizacyjne,

przekaz tu postanowienia Rady Druzyny, zalatw
sprawy zastepu, wymyslcie sprawnosc itp. (max.

15 minut bo beda sie nudzic oraz bedzie panowal

balagan)

Ø

Obrzed pozegnania zastepu (pamietaj, ze

obrzed to nie „czesc!- czesc!”)

6. Zasada „cos nowego” i „cos starego” na

kazdej zbiórce.

JAK PROWADZIC ZASTEP?

24

„Cos starego” aby utrwalic, przypomniec
wykorzystac wiedze. „Cos nowego” aby sie czego
nauczyc, cos poznac, cos zdobyc.
Zbiórka nie powinna dotyczyc tylko jednego tematu

np.: tylko samarytanka, tylko lacznosc. Im bardziej

róznorodna tym ciekawsza.

7. Zasada samodzielnosci i inicjatywy.
Nie mozesz ciagle prowadzic harcerke za reke.
Niania to ty nie jestes! Masz wskazywac mu droge i
isc razem z nim. Tak samo na zbiórce.
Gra to popis samodzielnosci i inicjatywy harcerzy.
Tak samo cwiczenie, harc, zwiad, zadanie
miedzyzbiórkowe, turniej, zawody. Harcerka moze
sie wykazac. Zastepowa „przedszkolanka” to
nieszczescie!

Moze sie zdarzyc, ze nagle sytuacja na zbiórce
bedzie ciekawsza niz sam plan zbiórki np. wypadek,
pozar lub harcerki nagle wymysla cos fajnego.
Moze warto czasem zmienic troche plan zbiórki?
Pamietaj jednak o ich bezpieczenstwie i zdrowiu.

8. Zasada podzialu pracy w zastepie.

JAK PROWADZIC ZASTEP?

25

Czy ty musisz przygotowywac wszystko na

zbiórke? Mozesz nie zdazyc. Przeciez drobiazgi

moga zrobic harcerki – kupic swiece, wziac saperke

itp. To jest dla nich mala szkola odpowiedzialnosci.

Jesli czegos zapomna to ich wina, one straca

ciekawe zajecia. Za calosc jednak jestes

odpowiedzialna Ty!

Wymagania w stosunku do harcerek mozna
podnosic. Dziel prace, harcerki niech melduja ci o
wykonaniu swoich zadan (nagradzaj inicjatywe,
rzetelnosc i punktualnosc). Dla pewnosci sama
wszystko sprawdz.

9. Zasada niespodzianki = pozytywnego

zaskoczenia.

Najlepiej na koncu zbiórki, to musi harcerki mile
zaskoczyc, musza to wspominac.

Jesli harcerki nie pamietaja co robily na
poprzedniej zbiórce to nie byla to „najfajniejsza”
zbiórka!

JAK PROWADZIC ZASTEP?

26

GRA

Gry harcerki lubia baaaardzo. Harcerki po

prostu lubia grac! Jesli wiec jestes geniuszem
wszystko, co z nimi robisz niech bedzie gra.
Zastepowa – nauczyciel to pomylka, my nie uczymy
harcerek jak w szkole. My gramy, harujemy, po co
nudzic? One wola grac w „samarytanke”, w
„pionierke”....

Jak przygotowac gre?

1. Najpierw sens gry i jej cel
2. Pózniej pomysl
3. Pierwsza uwaga – bezpieczenstwo bez zarzutów
4. Czas na zasady – sa wymyslone, jednoczesnie

proste, dokladne, jasne, a w zasadach powinno
sie znalezc: obszar gry, poszczególne tereny,
czas trwania, co jest w grze najwazniejsze
innymi slowy jej cel, co wolno, czego nie wolno,
sposób eliminacji z gry, sedziowie, sygnaly,
podzial na patrole, wykorzystanie technik.

5. Podsumowanie – harcerki same z siebie

opowiadaja, komentuja, mówia co bylo OK., a co

JAK PROWADZIC ZASTEP?

27

nie, co mozna bylo zrobic lepiej. Ty tez
podsumowujesz.

Uwagi:

Ø

Na poczatku zacznij robic gry male, pózniej
stopien trudnosci nalezy systematycznie
podnosic.

Ø

Gre trzeba przemyslec i przygotowac w
szczególach! Jesli gra nie wychodzi, to nie jest
wina harcerek, to nie one potrafia grac. To gra
byla nienajlepiej przygotowana!

Ø

Nie rób na zbiórkach gier podwórkowych –
harcerki maja je na co dzien. Twoje gry musza
byc lepsze niz te podwórkowe.

Ø

Czesto robione na zbiórkach biegi to nie gry!

Ø

Nie wolno powtarzac ciagle tych samych gier –
kazdego to znudzi!

PLAN PRACY

JAK PROWADZIC ZASTEP?

28

Nalezy go napisac na poczatku roku

harcerskiego planujac wszystko, co ma sie
wydarzyc. Pomoze ci to w prowadzeniu zastepu i w
calorocznej pracy. Jesli wszystko z góry
zaplanujesz ulatwi ci to przygotowanie zbiórek i nie
bedzie to dla ciebie zmudna praca. Wiem, ze to
pracochlonne ale naprawde warto. Najlepiej zrób to
w segregatorze lub w zeszycie z ciekawa okladka
po to bys z checia do niego zagladala. Zreszta jesli
w ciagu roku przyjdzie ci do glowy ciekawszy
pomysl to zawsze mozesz zmienic ten plan. A oto
jak powinien wygladac:

1. Cele i zamierzenia – tu musisz zmiescic w

punktach co chcesz osiagnac z zastepem przez
ten rok. Oprzyj sie na charakterystyce
poszczególnych osób (patrz Ksiazka Pracy) i
napisz jakie rzeczy w zastepie musisz zwalczyc,
co zdobyc, czego sie pozbyc, jakie cele osiagnac.

2. Realizacja – odnies sie do punktów z „Celów i

zamierzen” i napisz w jaki sposób postawione
przed soba wyzwania (cele) chcesz osiagnac, w
jaki sposób do tego dojdziesz.

JAK PROWADZIC ZASTEP?

29

3. Ramka – tu rozplanowujesz na podstawie

poprzednich dwóch punktów wszystko, co bedzie
sie dzialo w tym roku harcerskim. Uwzglednij
potrzeby harcerek, dostosuj do ich wieku oraz
nie zapomnij o tym, co lubia. Wez to wszystko
pod uwage i zamiesc w takiej oto ramce:

Lp. data temat cel Forma, uwagi

Teraz zabieraj sie do pracy i zycze Ci

sukcesów!

Ksiazka pracy zastepu

JAK PROWADZIC ZASTEP?

30

To druga rzecz bez której zastepowa nie

powinna zaczynac pracy (a raczej sluzby). To jest
bardzo pomocna rzecz, a przy okazji dokument
potwierdzajacy egzystencje zastepu. To jak
bedziesz pisac owa ksiazke zalezy od ciebie ale
jest kilka rzeczy, które musza sie w niej znalezc.

1. Strona tytulowa + opisik. Powinna sie tu

znalezc nazwa i numer zastepu, godlo, znak itd.
Oraz nazwa i numer druzyny, w której zastep
dziala. I zaraz potem nalezy umiescic dane
osobiste (imie, nazwisko, adres, telefon, data
ur.) zastepowej oraz druzynowej. Na nastepnej
stronie umiesc krótka charakterystyke zastepu,
opisz tu krótko wasza dzialalnosc, historie,
obrzedy i zwyczaje, kiedy sie spotykacie, ile
osób liczy zastep itd.

2. Ewidencja. To wstepne informacje o zastepie.

Najlepiej w formie tabelki.

Imie i
nazwisko

adres kod Tel.

Data ur. stopien

3. Lista obecnosci.

JAK PROWADZIC ZASTEP?

31

4. Charakterystyka poszczególnych osób. Co

jakis czas opisuj tu kazda swoja harcerke, jaka
jest, co lubi, czego nie, jej wady i zalety, czym
sie zajmuje (hobby), jaka ma sytuacje w
rodzinie, jak sie uczy, jakie ma problemy i spisuj
jak jej mozesz pomóc. Zapisuj tu jej sukcesy,
osiagniecia i porazki. Uzupelniaj to
systematycznie, a zobaczysz jak harcerki sie
zmieniaja, poza tym bedzie ci to pomoce w
ukladaniu planu pracy.

5. Zbiórki. Tu powinien znalezc sie plan zbiórki,

opis (podsumowania), mozesz tez zamiescic
gawede.

6. Inne. Mozesz tu zamiescic godziny, w których

harcerki sa wolne itp. Wszystko, co ci sie
przyda.

Konflikty, problemy

JAK PROWADZIC ZASTEP?

32

W zastepie zle sie dzieje. Problemów moga byc

tysiace np. harcerki sie klóca o kazda rzecz,
harcerka pali papierosy itp.

Problemy istnieja zawsze i wszedzie. Jak sobie

poradzic? Mozna przed nimi uciec, mozna sie
poddac oraz mozna je rozwiazywac i pokonywac –
to jest twoja rola.

Jak to robic?

1. Problem trzeba zauwazyc (pomoze ci w tym

ksiazka pracy, a dokladniej charakterystyka).

2. Nalezy postawic pytanie: dlaczego? Dlaczego

tak sie dzieje? Poszukaj powodów.

3. Szukaj na to prawdziwej odpowiedzi!
4. Poznaj harcerke. Jej marzenia, wady, zalety,

charakter, zainteresowania (i znów pomocna jest
charakterystyka). Spróbuj opisac ja trzema
cechami. Poznaj ja nie dla zasady ale abys
wiedziala co chcesz w niej zmienic, a co
rozwinac. Poznaj ja dla siebie mimo, iz to bardzo
trudne. Zaprzyjaznij sie z nia, niech poczuje, ze
ma w tobie oparcie, przyjaciela, starsza siostre.

JAK PROWADZIC ZASTEP?

33

5. Pracuj nad nia indywidualnie – w cztery oczy.

Pracujac z nia indywidualnie dwa razy szybciej
zauwazysz efekty.

Wyrzucenie kogos z zastepu to nasza porazka.

Jego odejscie przed osiagnieciem poziomu HR to
równiez porazka.

Najwiecej zajmuj sie slabszymi – on

najszybciej moze zostac na uboczu. Nie zaniedbuj
jednoczesnie pozostalych. Rady i pomocy zawsze
mozesz szukac u druzynowej.

JAK PROWADZIC ZASTEP?

34

Nagrody i kary

Nagroda jest zdobyta sprawnosc, stopien,

radosc z fajnej przygody, satysfakcja z dobrze
wypelnionej sluzby itp. Precz z dyplomami!

Czasem jednak ktos robi cos bardzo prostego,

a jakze ogromnie harcerskiego, robi to z czystego
serca. Swiadczy to o rodzacym sie prawdziwym,
dobrym stylu harcerskim. Takie rzeczy nalezy
chwalic przy harcerzach tlumaczac, dlaczego byly
tak harcerskie.

Uwazaj! Nie mozesz zrobic z zadnej harcerki

pupilka, idealu. Faworyta – to moze wywolac
konflikty.

Jak ganic? Ganic tzn. krytykowac, miec za zle,

potepiac. Jesli chcesz kogos zganic za
przewinienie, zrób to w szczerej rozmowie, w
cztery oczy! – przyniesie wiekszy efekt niz nagana,
krzyk, raport karny itp. Wytlumacz blad i pomóz
isc dalej dobra droga.

Jak karac? Kara w harcerstwie to

ostatecznosc. Jesli musimy ukarac wynika to z

JAK PROWADZIC ZASTEP?

35

naszych wczesniejszych niedopatrzen. Kara musi
miec sens! Kara powinna dac mozliwosc naprawy
przewinienia! Kara ma uczyc szacunku do pracy,
przyrody i innych. Taka kara ma dac sens i
mozliwosc poprawy. Sluzba nie powinna byc kara!

JAK PROWADZIC ZASTEP?

36

Harc

Harc to jedna z najatrakcyjniejszych form

pracy. Jednoczesnie najtrudniejsza do wymyslenia
i przeprowadzenia. Robienie harców to istne
mistrzostwo harcerskie.

Zycie stawia przeszkody – pokonywanie ich,

przezwyciezanie niemoznosci – to nasza droga.
Chcemy harcowac i zwyciezac! Kazde takie
zwyciestwo to nasze doswiadczenie. Myslisz:
przezylam to, przeszlam przez to. Tak tworzy sie
nasza dzielnosc na dalsza droge. Zycie jest wiec
jak harc. Dlatego my, idac przez zycie, mozemy byc
zawsze harcerkami.

Harcem dawniej nazywano pojedynki

pojedynczych harcerzy przed bitwa.

Zasady harcu:

Ø

Brak wymyslonych zasad (w przeciwienstwie do
gry)

Ø

Tu obowiazuja tylko zasady zyciowe i harcerskie
(Prawo Harcerskie)

JAK PROWADZIC ZASTEP?

37

Ø

Harc to pokonywanie zyciowych przeszkód: sil
przyrody, tworów ludzkich i samego siebie

Ø

Bezpieczenstwo – musi byc zawsze na uwadze

Ø

Harc wykorzystuje wyrobienie harcerskie
(techniki, zaradnosc, dzielnosc)

Ø

Harc musi byc wyczynem i przygoda

Harcowac moze zastep, moze tylko jedna

osoba. Harc moze byc krótki, jednorazowy lub
dlugi. Harc moze niesc samo zycie (zbladzilysmy,
trzeba sforsowac rzeczke). Harc musi cos dac
harcerce – tchórzliwa niech idzie sama do lasu itp.
Tak dobieraj harce.

JAK PROWADZIC ZASTEP?

38

NOTATKI

NOTATKI

JAK PROWADZIC ZASTEP?

39