F NIETZSCHE TAKO RZECZE ZARATUSTRA

DZIEJE RELIGII, FILOZOFII I NAUKI

do ko

ca staro

ytno

│

redniowiecze i odrodzenie

│

barok i o

wiecenie

│

1815-1914

│

1914-1989

jak i z czego studiowa

filozofi

│

moje wykłady

│

Wittgenstein

│

filozofowie i socjologowie nauki

Fryderyk Nietzsche

TAKO RZECZE ZARATUSTRA

KSI

Ąś

KA DLA WSZYSTKICH I DLA NIKOGO

Przeło

ył Wacław Berent. Nakład Jakóba Mortkowicza, Warszawa 1905

Wybór mów Zaratustry według

The Nietzsche Reader, by Keith Ansell-Pearson and Duncan Large, Basil Blackwell 2006.

cznie ok. 20% tekstu.

Uwspółcze

niłem pisowni

i wymieniłem niektóre zbyt ju

archaiczne słowa (np. w miejsce "znij

cie" daj

"zej

cie", ale zostawiaj

c "zaranek" czy wyrazy w rodzaju "có

cie"). W kilku miejscach te decyzje

podejmowałem kieruj

c si

nowym przekładem: To rzekł Zaratustra, przeło

yli Sława Lisiecka i Zdzisław

Jaskuła, PIW 1999. W.S.

PRZEDMOWA ZARATUSTRY

MOWY ZARATUSTRY
CZ

ĘŚĆ

PIERWSZA

O trzech przemianach

O wzgardzicielach ciała

O tysi

cu i jednym celu

O cnocie darz

cej

ĘŚĆ

DRUGA

O przezwyci

ęż

eniu samego siebie

O niepokalanym poznaniu

O wyzwoleniu

ĘŚĆ

TRZECIA

O widmie i zagadce

O duchu ci

ęż

Powracaj

cy do zdrowia

ĘŚĆ

CZWARTA I OSTATNIA

Pie

śń

pijana

Znak

Przedmowa Zaratustry

Gdy Zaratustra trzydziestu lat do

ył, opu

cił kraj swój i jezioro ojczyste i poszedł w góry.

Tu radował si

duchowi swemu i samotno

ci swej, a dziesi

ęć

lat tak

c, nie um

czył

nimi. Wreszcie przemieniło si

serce jego, - i pewnego zaranku wstawszy wraz z

jutrzni

, wyst

pił przed sło

ce i tak rzekł do niego:

wiatło

ci ty olbrzymia! czym

e by było twe szcz

ęś

cie, gdyby

nie miała tych, komu

niejesz?

Dziesi

ęć

lat wchodziła

tu do mej jaskini; znu

yłby

i ja

nieniem swym i drog

beze mnie, bez mego orła i bez w

ęż

a mego.

Lecz my oto oczekiwali

my ciebie ka

dego zaranku, i bior

c nadmiar

wiatła twego,

błogosławili

my ci

za to.

Strona 1 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

Spojrzyj! Jam jest um

czony m

dro

, jako pszczoła, co za wiele miodu zebrała;

żą

dam r

k, które by si

po ni

wyci

ły.

Pragn

łbym rozdarowywa

i obdziela

, a

póki m

drych po

ród ludzi nie uraduje

ponownie własne szale

stwo, a ubogich własne bogactwo.

Lecz na to w gł

zej

ść

musz

, jako ty co wieczór czynisz, gdy poza morze zst

pujesz,

aby i podziemnym

wiatom swej udzieli

jasno

ci, -

wiatło ty przehojne!

Oto musz

, jako ty, zaj

ść

, wedle ludzkiego nazwania, zej

ść

ku tym, których wola ma

żą

da.

Pobłogosław

e ty mnie, wejrzenie spokojne, co nawet na nadmiar szcz

ęś

cia bez zawi

patrze

esz!

Błogosław kielich przepełniony, aby złotymi rozpłyn

ł si

strugi i twej

wietno

ci odblask

wsz

dzie poroznosił.

Spojrzyj! kielich ten chce znowu by

opró

nion, i Zaratustra chce znów by

człowiekiem.

- Tak si

pocz

ło zej

cie Zaratustry.

Zaratustra zst

pował samotny z gór, nie spotykaj

c po drodze nikogo. Gdy jednak w las

zanurzył, stan

ł nagle przed nim starzec, co opu

cił chat

, aby korzonków

szuka

po lesie. I rzekł starzec do Zaratustry tymi słowy:

- Nie jest mi obcy ten w

drowiec; przed laty przechodził on t

dy. Zaratustr

zwie si

;

jednak

e przeobraził si

on.

Wonczas niosłe

swój popiół w góry; chcesz

e dzisiaj swój ogie

nie

ść

w doliny? Nie

obawiasz si

kary podpalacza?

O tak, poznaj

Zaratustr

! Czyste jest jego oko, a wokół ust jego nie czai si

wstr

t. Czy

nie st

pa on jak tancerz?

Przeobra

ony jest Zaratustra, dzieci

ciem stał si

Zaratustra, ockni

ty jest Zaratustra. I

czegó

ty chcesz po

ród

cych?

yłe

w samotno

ci, jako w morzu, i morze niosło ciebie. Biada, chcesz

e teraz na l

? Biada, chcesz

e znowu o własnych siłach wlec swe ciało?

Zaratustra oparł: - Kocham ludzi.

- Czemu

, rzekł starzec, usun

łem si

i ja niegdy

w lasy i głusz samotn

? Czy

nie

dlatego,

em ludzi nazbyt ukochał?

Teraz miłuj

Boga, nie kocham ludzi. Człowiek jest rzecz

zbyt niedoskonał

. Miło

ść

ludziom zabiłaby mnie.

Zaratustra odparł: - Có

em ja o miło

ci mówił! Nios

ludziom dar.

- Nie dawaj im nic, rzekł

ty. Raczej ujmij im nieco i d

wigaj z nimi społem. Tym

najbardziej im wygodzisz: oby

sobie jeno tym dogodził!

Strona 2 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

A je

li chcesz ich koniecznie obdarza

, nie dawaj wi

cej nad jałmu

i ka

im jeszcze

ebra

o ni

- Nie, odparł Zaratustra, nie daj

jałmu

ny. Nie jestem na to dosy

ubogi.

ty za

miał si

z Zaratustry i rzekł w te słowa: - Bacz wi

c, aby przyj

to twe skarby!

Nieufni s

oni wzgl

dem samotników i nie wierz

, by

my przychodzili, by obdarza

Kroki nasze d

im nazbyt samotnie po pustych ulicach. A gdy po nocy w swoich

ło

ach, na długo przed wschodem sło

ca czyje

kroki zasłysz

, pytaj

wówczas: dok

zmierza ten złodziej?

Nie chod

do ludzi, pozosta

w lesie! Udaj si

raczej do zwierz

t! Czemu nie chcesz by

jako ja. - nied

wiedziem poród nied

wiedzi, ptakiem po

ród ptaków?

- I có

robi

ty w lesie? - zapytał Zaratustra.

ty odparł: - Pie

ni składam i

piewam je, a gdy pie

ni składam

miej

i płacz

, i

pomrukuj

z cicha: tak Boga chwal

piewem, płaczem,

miechem i pomrukiem chwal

Boga, który jest moim Bogiem. Lecz

có

to niesiesz ty nam w darze?

Gdy Zaratustra te słowa usłyszał, pokłonił si

temu i rzekł: "Czym

e was mógłbym ja

obdarzy

? Pozwólcie mi jednak odej

ść

czym pr

dzej, abym wam czego nie odebrał!" - I

tak oto rozstali si

ze sob

starzec i m

ąż

miej

c si

jako dwa

aki.

Gdy Zaratustra sam pozostał, rzekł do swego serca: - Czy

by to było mo

liwe! Wszak ten

ty starzec nic jeszcze w swym lesie nie słyszał o tym,

e Bóg ju

umarł! -

Gdy Zaratustra zaszedł do najbli

szego miasta, co u skraju lasów le

ało, znalazł tam

wiele ludu, zgromadzonego na rynku, gdy

było obwieszczone, i

linoskoczek da

widowisko. I Zaratustra tak rzekł do ludu:

- Ja was ucz

nadczłowieka. Człowiek jest czym

, co pokonanym by

powinno. Có

cie

uczynili, aby go pokona

Wszystkie istoty stworzyły co

ponad siebie; chcecie

odpływem tej wielkiej fali i

raczej do zwierz

cia powróci

, ni

li człowieka pokona

Czym

e jest małpa dla człowieka? Po

miewiskiem i sromem bolesnym. I tym

e powinien

człowiek dla nadczłowieka: po

miewiskiem i wstydem bolesnym.

Przebyli

cie drog

od robaka do człowieka, i wiele jest w was jeszcze robaka. Byli

cie

niegdy

małpami i dzi

jest jeszcze człowiek bardziej małp

, ni

li jakakolwiek małpa.

Kto za

jest po

ród was najm

drszym, ten jest dwurodkiem i miesza

cem ro

liny i

upiora. Mówi

ęż

ja wam, by

cie si

upiorami lub ro

linami stali?

Patrzcie, ja wam wskazuj

nadczłowieka!

Nadczłowiek jest tre

ziemi. Wasza wola niech rzeknie: nadczłowiek niech b

dzie

ziemi tre

Strona 3 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

Zaklinam was, bracia, pozosta

cie wierni ziemi i nie wierzcie tym, co wam o

nadziemskich mówi

nadziejach! Truciciele to s

, wiedz

cy czy nie

wiadomi!

Wzgardziciele to ciała, wymieraj

cy i sami zatruci, którymi ziemia si

czyła; oby

dzej precz wynie

li!

Niegdy

było blu

nierstwo Bogu najwi

kszym zuchwalstwem, lecz Bóg umarł, a z nim

zmarli i ci blu

niercy. Ziemi blu

jest rzecz

najstraszniejsz

, jako te

ceni

bardziej

trzno

ci niezbadanego, ni

li tre

ść

tej ziemi!

Niegdy

spogl

dała dusza wzgardliwie na ciało; naonczas była ta wzgarda czym

najwy

szym; chciała mie

dusza ciało chudym, wstr

tnym, zagłodzonym. Mniemała, i

ciału i ziemi tak oto umknie.

O, ta dusza była sama jeszcze chuda, wstr

tna i zagłodzona, i okrucie

stwo było

rozkosz

tej duszy!

Lecz wy nawet jeszcze, bracia moi, powiedzcie

wy mnie: co wam ciało wasze o duszy

waszej zwiastuje? Nie jest

e wasza dusza ubóstwem i brudem i

ałosn

błogo

Zaprawd

, brudnym stworzeniem jest człowiek. Trzeba by

morzem, aby brudne

strumienie w siebie przyjmowa

i samemu si

nie skala

Patrzcie, ja was ucz

nadczłowieka: ten jest morzem, w nim wasza wielka wzgarda

zaton

ąć

zdoła.

Co jest najwi

kszym z ducha, czego wy do

wiadczy

ecie? Jest to godzina wielkiej

wzgardy. Godzina, w której wasze szcz

ęś

cie wstr

tem was przejmie, zarówno jak rozum

wasz, oraz cnota wasza.

Godzina, kiedy powiecie: "I có

z mego szcz

ęś

cia! Jest ono ubóstwem i brudem i

ałosn

błogo

. Lecz me szcz

ęś

cie powinno samo istnienie usprawiedliwia

Godzina, kiedy powiecie: "I có

z mego rozumu! Po

żą

da on wiedzy, jako lew karmy?

Ubóstwem jest on i brudem i

ałosn

błogo

Godzina, kiedy powiecie: "I có

z mej cnoty! Jeszcze mnie ona o szale

stwo nie

przyprawiła. Jak

em um

czony swym złem i dobrem! Wszystko to - ubóstwo i brud i

błogo

ść

ałosna!"

Godzina, kiedy powiecie: "I có

z mej sprawiedliwo

ci! Nie bacz

, abym si

arem i

glem stał. Lecz sprawiedliwy jest

arem i w

glem!"

Godzina, kiedy powiecie: "I có

z mego współczucia! Nie jest

e współczucie krzy

em, do

którego przygwo

ony zostaje ten, co ludzi ukochał? Lecz ma współczucie nie jest

ukrzy

owaniem".

Mówili

cie ju

tak? Krzyczeli

cie ju

tak? Och, gdybym ja od was ju

takie zasłyszał

wołania!

Nie grzechy wasze - wasze przestanie na małym woła do nieba, wasze sk

pstwo nawet i

w grzechu, oto co woła do nieba!

Gdzie

jest ten piorun, któryby was lizn

ł swym j

zykiem? Gdzie

jest ten obł

d, któryby

wam zaszczepi

nale

ało?

Strona 4 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

Patrzcie, ja was ucz

nadczłowieka. On jest tym piorunem, on jest tym obł

dem! -

Gdy Zaratustra tak zako

czył, krzykn

ł jeden z ludu: "Słyszeli

my ju

dosy

linoskoczku, poka

cie

nam go wreszcie": I lud cały

miał si

z Zaratustry. Jako

linoskoczek, s

e na niego przyszła kolej, imał si

swego dzieła.

Zaratustra jednak spogl

dał na lud i dziwił si

. Po czym rzekł tymi słowy:

Człowiek jest lin

rozpi

dzy zwierz

ciem i nadczłowiekiem, - lin

ponad

przepa

Niebezpieczne to przej

cie, niebezpieczne podró

e, niebezpieczne wstecz spogl

danie,

niebezpieczne trwo

ne zachwianie i zatrzymywanie si

Oto co wielkim jest w człowieku, i

jest on mostem, a nie celem; oto co w człowieku jest

umiłowania godnym,

e jest on przej

ciem i zanikiem.

Kocham tych, którzy

nie umiej

inaczej jeno zachodz

c, albowiem oni s

tymi, którzy

przechodz

Kocham wielkich wzgardzicieli, gdy

to wielcy wielbiciele i strzały t

sknoty na brzeg

przeciwny.

Kocham tych, którzy nie szukaj

poza gwiazdami powodów, aby zanikn

ąć

i ofiar

sta

, lecz ziemi si

ofiaruj

, aby ziemia własno

nadczłowieka kiedy

stała.

Kocham tego, który

yje, aby poznawał, i który poznawa

chce, aby kiedy

nadczłowiek

ył. Tako pragnie on swego zaniku.

Kocham tego, który pracuje i odkrycia czyni, aby nadczłowiekowi dom wystawił, oraz
mierzw

, zwierz

i ro

lin

jemu zgotował: gdy

tako chce on swego zaniku.

Kocham tego, który cnot

kocha: gdy

cnota jest wol

zaniku i strzał

sknoty.

Kocham tego, który ani kropli ducha sobie nie pozostawia, lecz chce by

całkowicie

duchem swej cnoty: tako przekracza on most jako duch.

Kocham tego, co ze swej cnoty czyni skłonno

ść

ducha i przeznaczenie własne: i tako

gwoli swej cnoty chce

jeszcze i przesta

Kocham tego, co nie chce zbyt wiele cnót posiada

. Jedna cnota jest wi

ksz

cnot

dwie, albowiem bardziej staje si

owym w

złem, na którym zawiesza si

przeznaczenie.

Kocham tego, czyja dusza udziela si

rozrzutnie, który podzi

ki nie chce i nie zwraca:

gdy

on obdarza ustawicznie, a siebie zachowa

nie pragnie.

Kocham tego, który wstydzi si

, gdy ko

ci jemu na szcz

ęś

cie padn

i pyta: - zalim jest

fałszywym graczem? - gdy

on zagin

ąć

chce.

Kocham tego, który złotymi słowy swe czyny uprzedza i zawsze wi

cej dotrzymuje, ni

był obiecał: gdy

on swego zaniku pragnie.

Kocham tego, co przyszłych usprawiedliwia i przeszłych wyzwala: gdy

on chce od

współczesnych zagin

ąć

Strona 5 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

Kocham tego, co Boga swego gromi, poniewa

Boga swego kocha: gdy

on od gniewu

swego Boga zgin

ąć

musi.

Kocham tego, czyja dusza jest gł

bok

, nawet poranion

c, i którego drobne nawet

przej

cie zgubi

e: gdy

tnie przez most on przechodzi.

Kocham tego, czyja dusza jest przepełna, tak i

samego siebie człowiek zapomina i tylko

rzeczy wszystkie

ycie w nim maj

: gdy

rzeczy wszystkie zanikiem jego b

Kocham tego, co wolnego jest ducha i wolnego serca; głowa takiego jest tylko trzewiem
serca, serce wszak

e prze go ku zagładzie.

Kocham tych wszystkich, co s

jako ci

ęż

kie krople, spadaj

ce pojedynczo z ciemnej

chmury, zawisłej nad człowiekiem: zwiastuj

one błyskawic

i jako zwiastuny gin

Patrzcie, jam jest zwiastunem błyskawicy, jam jest ci

ęż

kropl

z chmury: ta błyskawica

zwie si

nadczłowiekiem. -

Gdy Zaratustra wyrzekł te słowa, spojrzał na lud wokół i zamilkł. «Oto stoj

głusi, - rzekł

do swego serca, - i oto

miej

: nie rozumiej

mnie. Jam nie jest j

zykiem dla tych

uszu.

Czy

by nale

ało wprzódy uszy im poniszczy

, aby si

nauczyli słucha

oczami? Czy

oczekiwali, bym brutalne łoskoty czynił, jako odpustowe kotły lub kaznodzieje pokutni?
Lub mo

e ufaj

tylko j

kałom?

Wszak

e maj

, z czego si

pyszni

. Jak

e zwie si

to, co ich tak dumnymi czyni?

Wykształceniem zw

ten skarb duszy swojej; to

ono wyró

nia ich od pasterzy kóz.

A wi

c dlatego tak niech

tnie słuchaj

słowa "wzgarda". Niechaj

e i tak b

dzie: -

przemówi

i ja do ich dumy.

im mówił o ostatnim człowieku».

I Zaratustra w te słowa zwrócił si

do ludu:

Czas, by człowiek cel sobie wytkn

ł. Czas, by zasiał ziarno swej najwy

szej nadziei.

Jeszcze ziemia do

ść

bogata, lecz przyjdzie czas, gdy si

stanie tak biedna i oswojona,

e z tego ziarna nadziei

adne wy

sze drzewo ju

nie wyro

nie.

Biada! Zbli

a si

czas, gdy człowiek niezdolny b

dzie wyrzuci

strzały t

sknoty ponad

człowieka, gdy zwiotczeje ci

ciwa łuku jego!

Powiadam wam, trzeba mie

chaos w sobie, by porodzi

gwiazd

. Powiadam

wam: wiele chaosu jest jeszcze w was.

Biada! Zbli

a si

czas, gdy człowiek

adnej gwiazdy porodzi

nie b

dzie zdolny. Biada!

Zbli

a si

czas po tysi

ckro

wzgardy godnego człowieka, - człowieka, co nawet samym

sob

gardzi

nie zdoła.

Patrzcie! wskazuj

wam ostatniego człowieka.

Strona 6 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

"Czym jest miło

ść

? czym jest twórczo

ść

? czym t

sknota? czym gwiazda?" - tak pyta

ostatni człowiek i mru

y wzgardliwie oczy.

Ziemia si

skurczyła, a po niej skacze ostatni człowiek, który wszystko zdrabnia. Rodzaj

jego jest nie do wyt

pienia, jako pchła ziemna; ostatni człowiek

yje najdłu

ej.

"My

my szcz

ęś

cie wynale

li" - mówi

ostatni ludzie i mru

żą

niedbale oczy.

Opu

cili okolice, gdzie

ycie twarde było: gdy

ciepła potrzeba. Kocha si

jeszcze

siada i trze si

o niego; - gdy

ciepła potrzeba!

Cierpienie i nieufno

ść

uchodz

za rzeczy grzeszne: ostatni człowiek baczy troskliwie na

siebie. Głupiec chyba tylko potyka si

jeszcze o kamienie i o ludzi!

Nieco trucizny kiedy niekiedy: to darzy słodkimi snami. A w ko

cu - du

o trucizny, aby

mile zemrze

Pracuje si

jeszcze, gdy

praca jest rozrywk

. Dba si

jednak o to, by ta rozrywka nie

stała si

zbyt uci

ąż

liw

Nikt ju

nie jest bogatym ani biednym: jedno i drugie jest zbyt uci

ąż

liwe. Któ

by jeszcze

chciał panowa

? Któ

podlega

? To zbyt uci

ąż

liwe.

adnego pasterza, sama trzoda! Ka

dy jest równy, ka

dy chce działu równego. Kto

inaczej czuje, idzie dobrowolnie do domu obł

kanych.

"Dawniej cały

wiat był obł

dny" - mówi

najsubtelniejsi i mru

żą

drze oczy.

Jest si

drym i wie si

wszystko, co si

zdarzyło, wi

c w wydrwiwaniu wszystkiego nie

zna si

miary. Sprzeczaj

jeszcze, lecz godz

niebawem, gdy

niezgoda psuje

oł

dek.

Ma si

przyjemnostk

na dzie

i sw

przyjemnostk

na czas nocy; lecz zdrowie ceni

nade wszystko.

"My

my szcz

ęś

cie wynale

li" - mówi

ostatni ludzie i mru

żą

oczy. -

Tu zako

czył Zaratustra sw

pierwsz

mow

(zw

równie

i "przedmow

"), gdy

tym miejscu przerwał mu krzyk i rado

ść

tłumu: "Daj nam, Zaratustro, tego ostatniego

człowieka, - wołali społem - uczy

z nas ostatnich ludzi, a darujemy ci twego

nadczłowieka". Lud cały radował si

i mlaskał j

zykiem. Zaratustr

wszak

e smutek

ogarn

ł; rzekł do serca swego:

"Nie rozumiej

mnie: nie jestem j

zykiem dla tych uszu.

Za długo w istocie

yłem w górach, zanadto wsłuchiwałem si

w szelesty drzew i w

poszumy strumieni: i oto mowa ma jest dla nich mow

pasterzy kóz.

Dusza ma nieporuszona jest i jasna jako wzgórza o poranku. Oni jednak s

em jest

zimny i

em szyderca w

artach okrutnych.

I teraz oto spozieraj

wci

ąż

na mnie i

miej

. A

miej

c si

, nienawidz

mnie jeszcze.

Lód jest w ich

miechu".

Strona 7 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

Lecz oto wydarzyło si

, wobec czego wszystkie usta oniemiały i wszystkie oczy

słupem stan

ły. Linoskoczek rozpocz

ł wła

nie swe dzieło; wyszedł on z poza małych

drzwiczek i posuwał si

po linie, rozci

gni

tej mi

dzy dwoma wie

ami, i tak oto wisiał

ponad rynkiem i ludem. Kiedy si

w połowie drogi znajdował, roztworzyły si

nagle małe

drzwi i jaki

pstry urwis, niby

mieszek jarmarczny, wskoczył na lin

i szybkimi kroki

zbli

ał si

do poprzednika. "Naprzód, włóczynogo, - wołał straszny jego głos - naprzód,

ciemi

go, czołgaczu, tchórzu! Abym ci

nie połechtał! Có

ty tu marudzisz

pomi

dzy wie

ami? Do wie

y by ci

zamkn

ąć

nale

ało, lepszemu od siebie drog

tylko

zawalasz!" - I z ka

dym słowem posuwał si

bli

ej, coraz bli

ej; a gdy ju

tylko krok jeden

oddzielał obu, wówczas stała si

rzecz potworna, wobec której wszystkie usta oniemiały i

wszystkie oczy słupem stan

ły: - błazen wydał wrzask szata

ski i przeskoczył przez tego,

co mu stał na drodze. Ów za

, widz

c zwyci

stwo zapa

nika, stracił głow

, a zarazem i

lin

pod sob

, odrzucił dr

g, który trzymał w r

kach, a sam, w spadku pr

dszy od dr

ga,

run

ł w gł

jako kł

bowy wir ramion i nóg. Rynek i lud stał si

jako morze, gdy we

nawałnica uderzy; rozpierzchły si

tłumy i zafalowały w burzliwym u

cisku, najbardziej

wokół tego miejsca, gdzie ciało prysło o ziemi

Zaratustra wszak

e stał na miejscu, i tu

koło niego spadło ciało, okaleczone

miertelnie,

połamane, ale jeszcze nie martwe. Po jakim

czasie powrócił zdruzgotany do

przytomno

ci i ujrzał kl

cego nad sob

Zaratustr

. "Czegó

ty tu chcesz? - rzekł

wreszcie, - wiedziałem ja dawno,

e mi diabeł nog

kiedy

podstawi. Teraz oto zawlecze

mnie do piekła: chcesz

e mu wzbrania

- Na m

cze

ść

, przyjacielu, nie masz tego wszystkiego, o czym mówisz: nie ma diabła,

nie ma piekła. Dusza twa umrze pr

dzej jeszcze, ni

li twe ciało: zb

c l

ku! -

Człowiek spogl

dał nieufnie. "Je

li prawd

mówisz, - rzekł w ko

cu - w takim razie nie

trac

nic, trac

ycie. Jestem nieomal jako zwierz

, które nauczono ta

czy

kijem i

pym k

sem".

- Zaniechaj tych my

li, - odparł Zaratustra, ty

z niebezpiecze

stwa uczynił powołanie,

tym si

nie gardzi. I oto przez swe powołanie giniesz; za to pochowam ci

własnymi

koma. -

Gdy Zaratustra te słowa wyrzekł, konaj

cy ju

nie odpowiadał; lecz poruszyła si

jeszcze

ka jego i, jakby dzi

kuj

c, szukała dłoni Zaratustry.

Tymczasem wieczór nadszedł i ciemno

ść

zaległa rynek; wówczas rozbiegł si

lud, gdy

nawet i ciekawo

ść

wraz z przera

eniem nu

żą

wreszcie. Zaratustra jednak, zatopiony

w my

lach, siedział przy trupie na ziemi, zapomniał o czasie. Wreszcie nastała noc i

mro

ny wiatr owiał samotnika. Wonczas podj

ł si

Zaratustra z ziemi i rzekł do swego

serca:

"Zaprawd

, pi

kny połów miał dzi

Zaratustra! Człowieka nie złowił ani jednego,

natomiast trupa złapał.

Ponure jest istnienie ludzkie i wci

ąż

jeszcze bez ducha:

mieszek jarmarczny sta

dla

e przeznaczeniem.

Chc

ludzi nauczy

ducha ich istnienia, którym jest nadczłowiek, błyskawica z ciemnej

chmury: człowiek.

Strona 8 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

Lecz jeszczem ja od nich daleki, i mój duch do ich ducha nie przemawia. Dla ludzi jestem
jeszcze czym

rednim mi

dzy błaznem i trupem.

Ciemna jest ta noc, ciemnymi drogami chadza Zaratustra. Chod

źż

e, ty mój zimny i

sztywny towarzyszu! Zawiod

tam, gdzie ci

własnymi r

kami pochowam".

Co rzekłszy do swego serca, wzi

ł Zaratustra trupa na plecy i ruszył w drog

. Stu kroków

jeszcze nie uszedł gdy podkradł si

do niego człowiek jaki

i pocz

ł co

szepta

na ucho,

- był to ów

mieszek z wie

y. "Uciekaj, o Zaratustro, z tego miasta, - szeptał do

; - zbyt

wielu nienawidzi ci

tutaj. Nienawidz

dobrzy i sprawiedliwi, i zw

swoim wrogiem

a wzgardzicielem; nienawidz

wierz

cy wiary prawej, i zw

niebezpiecze

stwem

dla tłumu. Całe twe szcz

ęś

cie,

do tego zdechłego psa przył

czył; a

tak

poni

ył, uratowałe

jeszcze na dzisiaj. Uchod

jednak precz z tego miasta, gdy

jutro

przeskocz

przez ciebie ja,

ywy, - przez umarłego". - Powiedziawszy to, przepadł

człowiek; Zaratustra szedł dalej w ciemne zaułki.

U wrót miejskich zaczepili go grabarze: za

wieciwszy pochodni

w twarz, poznali

Zaratustr

i szydzili z niego. "Zaratustra wynosi zdechłego psa: pi

knie,

e Zaratustra

stał si

grabarzem! Gdy

nasze r

ce s

, jak na t

piecze

, za czyste. Pragnie

Zaratustra diabłu k

sek jego ukra

ść

? Powodzenia! I szcz

ęś

liwej wieczerzy! Bodaj jednak,

e diabeł lepszym jest złodziejem od Zaratustry! - porwie ich obu, po

re ich obu!" I

miali

tak społem i szeptali ze sob

Zaratustra nie odparł ani słowa i swoj

szedł drog

. Gdy tak dwie godziny skrajem lasów

i bagien w

drował, za wiele nasłuchał si

wycia zgłodniałych wilków, wi

c i jego głód

nawiedził. Zatrzymał si

przeto u samotnej chaty, w której płon

ło

wiatło.

"Głód mi

opada, rzekł Zaratustra, jak zbój. W lasach i na bagniskach opada mi

głód i

po nocy gł

bokiej.

Przedziwne kaprysy miewa głód mój. Cz

sto po posiłku nawiedza mi

dopiero, dzi

gu dnia nie przychodził: gdzie

bawił on?"

To mówi

c uderzył Zaratustra we wrota. Wyszedł starzec;

wiatło niósł w r

ku i pytał:

"Któ

to nawiedza mnie i zły mój sen?"

ywy i umarły - odparł Zaratustra. - Dajcie

mi je

ść

i pi

, zapomniałem o tym za dnia.

Kto głodnego karmi, dusz

własn

orze

wia: tak mówi m

dro

ść

. -

Stary odszedł, powrócił jednak niebawem i cz

stował Zaratustr

chlebem i winem. "Złe to

strony dla zgłodniałych - mówił; dlatego te

ja tu mieszkam. Zwierz

i człowiek

przychodzi tu do mnie samotnika. Lecz ka

żż

e je

ść

i pi

towarzyszowi swemu, bardziej on

od ciebie znu

ony". Zaratustra odparł: "Martwym jest mój towarzysz, trudno go b

dzie do

tego namówi

". "To mnie nic nie obchodzi - odparł stary mrukliwie; kto do mego domu

zapuka, winien przyjmowa

, czym go ugaszczam. Jedzcie

i bywajcie zdrowi!" -

Po czym w

drował Zaratustra jeszcze dwie godziny, zawierzaj

c si

drodze i

wiatłu

gwiazd: gdy

z nawyknienia był nocnym łaz

i upodobał był sobie spogl

danie

cym w oblicza. Gdy ranek szarze

pocz

ł, znalazł si

Zaratustra w gł

bokim borze,

gdzie gubiły si

drogi. Wówczas zło

ył trupa w dziuplaste drzewo u swego wezgłowia,

gdy

pragn

ł go od wilków uchroni

; sam za

spocz

ł na ziemi we mchu. Niebawem

zasn

ł, zm

czony ciałem, lecz z nieporuszon

dusz

Strona 9 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

Długo spał Zaratustra; nie tylko jutrznia, lecz i przedpołudnie zajrzało w jego oblicze.
Wreszcie rozchylił powieki i ze zdziwieniem spojrzał wokół siebie: zadziwił go las i cisza
samotna, ze zdziwieniem spojrzał na samego siebie. Po czym zerwał si

szybko, jako

eglarz, gdy nagle l

d spostrze

e. Rozradowało si

serce jego, gdy

now

prawd

ujrzał.

I rzekł naonczas do serca swego:

Nowe wzeszło mi

wiatło: towarzyszy potrzebuj

, ludzi

ywych, - nie martwych

towarzyszy lub trupów, których tam nios

, dok

d zechc

ywych ludzi potrzebuj

, którzy dlatego ze mn

pójd

, i

taka jest ich wola, by pój

ść

tam,

dok

d i ja pod

ąż

am.

Nowe wzeszło mi

wiatło. Nie do ludu, lecz do towarzyszy niechaj przemawia Zaratustra!

Psem trzody, lub jej pasterzem niechaj by

nie pragnie!

Wielu z trzody wyn

- oto do czegom doszedł. Niechaj mnie lud i trzoda nienawidz

Niech si

zbójem u pasterzy.

Pasterzy, powiadam, lecz oni zw

dobrymi i sprawiedliwymi. Pasterzy, powiadam:

lecz oni zw

wierz

cymi wiary prawdziwej.

Patrzcie na tych dobrych i sprawiedliwych! Kogó

oni najbardziej nienawidz

? Tego, kto

kruszy tablice ich warto

ci, tego burzyciela, tego niszczyciela: - ten jednak jest twórc

Patrzcie na tych wierz

cych wszystkich wiar! Kogó

oni najbardziej nienawidz

? Tego,

kto kruszy tablice ich warto

ci, tego burzyciela, tego niszczyciela: - ten jednak jest

twórc

Towarzyszy szuka twórca, nie trupów, ani trzody, ani wierz

cych. Towarzyszy w dziele

swym twórczym, tych, co nowe warto

ci na nowych wypisz

tablicach.

Towarzyszy szuka twórca, współ

niwiarzy, gdy

wszystko u niego ju

niwa gotowe.

Brak mu jednak stu sierpów; z gniewem wyrywa tedy kłosy.

Towarzyszy szuka twórca, takich towarzyszy, co sierpy swe ostrzy

potrafi

. Nazw

ich

niszczycielami, wzgardzicielami dobra i zła, lecz ci s

, którzy plony

, ci s

, którzy

ynki

Współtworz

cych szuka Zaratustra, współ

niwiarzy i wespół

tuj

cych. Có

on ma

wspólnego z trzod

, z pasterzami i trupami!

A ty, pierwszy mój towarzyszu, bywaj zdrów! Dobrze pochowałem ci

w pustym drzewie,

dobrzem od wilków ci

ukrył.

Lecz rozsta

nam pora; czas mnie woła. Mi

dzy dwiema jutrzniami wzeszło mi

wiatło

nowej prawdy.

Nie pasterzem mi by

, ani grabarzem. Nie b

odt

d nawet do ludu przemawiał: po raz

ostatni mówiłem do trupa.

Do tworz

cych, do

niwiarzy, do tych, którzy plony

i do

ynki

, do nich si

przył

: wska

żę

im t

i wszystkie szczeble nadczłowieka.

Strona 10 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

Samotnikom pie

śń

piewam i samowtórom; a kto uszy ma dla niesłychanego,

temu serce swoim szcz

ęś

ciem obci

ążę

Do celu swego pod

ąż

am, drog

. A przez zwlekaj

cych, przez

niezdecydowanych - przeskocz

. I niechaj ten pochód zanikiem ich b

dzie!

Mówił to Zaratustra do serca swego, gdy sło

ce na południu stało. Nagle spojrzał

pytaj

co w gór

, gdy

usłyszał ostry krzyk ptaka. Patrzy! - oto orzeł ci

gnie gór

szerokie zataczaj

c koliska; zawisa na nim w

ąż

, wszak

e nie jako łup, lecz jako druh:

gdy

owija mu si

wokół szyi pier

ciennymi kr

gi.

- Moje to zwierz

ta! - wołał Zaratustra, raduj

c si

serdecznie.

"Najm

drzejsze zwierz

pod sło

cem i najroztropniejsze zwierz

pod sło

cem - na

wywiady wyruszyły one.

Wywiedzie

pragn

, zali Zaratustra

yje jeszcze. Zaprawd

ęż

ja jeszcze?

Niebezpieczniej było mi w

ród ludzi, ni

li poród zwierz

t, niebezpiecznymi drogami idzie

Zaratustra. Niech

e mi

zwierz

ta moje wiod

Gdy Zaratustra te słowa wyrzekł, wspomniał nagle na słowa

tego z lasu, westchn

ł i

rzekł do swego serca:

Obym był rozwa

niejszy! Obym był a

do gł

bi rozwa

ny, jako w

ąż

mój!

Lecz o niemo

ebn

upraszam ja rzecz: błagam wi

c m

dum

, aby zawsze szła w parze

z m

roztropno

A gdy mi

ma roztropno

ść

opu

ci, - och, lubi ona odlatywa

! - wówczas niech si

duma z szale

stwem mym poniesie! -

Tak si

pocz

ło zej

cie Zaratustry.

Mowy Zaratustry

ĘŚĆ

PIERWSZA

O trzech przemianach

Nazw

wam trzy przemiany ducha: jako duch wielbł

dem si

staje, wielbł

d lwem;

wreszcie lew dzieci

ciem.

Wiele jest ci

ęż

aru dla ducha, dla silnego jucznego ducha, w którym pokora zamieszka:

wszystkiego, co ci

ęż

kie i najci

ęż

sze po

żą

da jego siła.

Có

jest ci

ęż

kie? pyta juczny duch i kl

ka, jako wielbł

d, aby go dobrze obładowano.

Có

jest najci

ęż

sze dla was, bohaterzy? pyta juczny duch, abym to na siebie wzi

ł i

radował si

sile swej.

Nie jest

e to: siebie poni

, aby swej wyniosło

ci ból sprawi

? Pozwoli

swemu

szale

stwu, aby móc drwi

ze swej m

dro

ci?

Strona 11 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

Nie jest

e to: Z własn

wówczas rozstawa

spraw

, gdy ona zwyci

stwo

poczyna. Na wysokie wspina

góry, aby kusiciela kusi

Lub mo

e to:

ywi

oł

dziami i traw

poznania i w imi

prawdy na głód duszy

cierpie

Lub mo

e to: chorym by

, a pocieszycieli odprawia

, z głuchymi przyja

źń

zawiera

którzy nigdy nie usłysz

, czego pragniesz?

Lub mo

e to: w brudn

źć

wod

, je

eli tak

jest woda prawdy, i zimnych

ab, oraz

ropuch gor

cych nie odpycha

od siebie?

Lub mo

e to: kocha

tych, co nami gardz

, do upiora r

wyci

, gdy ten straszy

nas zechce?

Wszystko co najci

ęż

sze bierze na siebie juczny duch i jako wielbł

d, co na pustyni

pod

ąż

a, tako

pieszy i on na sw

pustyni

Lecz na samotnej pustyni dzieje si

druga przemiana: lwem staje si

tu duch, wolno

ść

pragnie sobie złupi

i panem by

na własnej pustyni.

Ostatniego swego władcy szuka on tutaj: wrogiem chce mu by

, jako i Bogu swemu

ostatniemu; z wielkim smokiem chce si

o zwyci

stwo potyka

Czym

e jest ów wielki smok, któremu duch jako panu i Bogu ulega

nie chce? "Musisz"

zwie si

ów smok. Lecz duch lwa mówi "chc

Złotol

ce "musisz" legło mu oto w poprzek drogi, - łuskowiec, a na ka

dej łusce l

złote: "musisz!"

Tysi

cletnie warto

ci l

na tych łuskach. I tak oto przemawia najpot

ęż

niejszy ze

wszystkich smoków: "Wszelka warto

ść

rzeczy - ta na mnie błyszczy".

"Wszelka warto

ść

stworzon

jest, a wszelk

stworzon

warto

- jam jest.

Zaprawd

, nie powinno by

cej "ja chc

!" - Tak mówi smok.

Bracia moi, na có

potrzeba lwa w duchu? Czemu nie podoła jeszcze zwierz

, co samo

w zaparciu i pokorze

yje?

Nowe tworzy

warto

ci - tego i lew nie dokona; lecz stworzy

sobie wolno

ść

nowego

tworzenia - temu lwia pot

ga podoła.

Stworzy

sobie wolno

ść

te "nie" nawet o obowi

zku: na to, bracia moi, lwa

potrzeba.

Wzi

ąć

sobie prawo do nowych warto

ci - to najstraszniejszy łup dla jucznego i pokornego

ducha. Zaprawd

, łupie

na to sprawa i drapie

nego zwierz

cia rzecz.

Jako sw

najwi

ksz

ść

ukochał on niegdy

swe "powiniene

": teraz oto musi

dojrze

szale

stwo i dowolno

ść

nawet i w naj

tszym, aby sw

wolno

ść

miło

ci swej

wydrze

: lwa do tego rabunku potrzeba.

Lecz powiedzcie

mi, bracia, có

zdoła dzieci

, gdzie lew nawet nie podołał? Czemu lew

drapie

ny dzieci

ciem sta

jeszcze winien?

Strona 12 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

Niewinno

jest dzieci

i zapomnieniem, jest nowopocz

ciem, jest gr

, jest tocz

cym

pier

cieniem, pierwszym ruchem,

tego "tak" mówieniem.

O tak, do gry tworzenia, bracia moi, nale

y i

te "tak" nauczy

wymawia

: swojej

woli po

żą

da duch, swój

wiat odnajduje, kto si

wiecie zatracił.

Nazwałem wam trzy przemiany ducha: jako duch wielbł

dem si

staje, wielbł

d lwem,

wreszcie lew dzieci

ciem.

Tako rzecze Zaratustra. - A bawił on wówczas w mie

cie zwanym "pstr

krow

O wzgardzicielach ciała

Wzgardzicielom ciała chc

słowo swe rzec. Nie na to wszak

e, aby siebie lub innych

oduczali, lecz aby ciału swemu "bywaj zdrowe!" rzekli - i tak umilkli.

"Ciałem jestem i dusz

" - mówi dziecko. I dlaczegó

by nie nale

ało mawia

jako dzieci?

Lecz człek przebudzony i u

wiadomiony rzecze: ciałem jestem na wskro

i niczym

ponadto; za

dusza jest tylko słowem na co

do ciała nale

żą

cego.

Ciało jest wielkim rozumem, mnogo

o jednej tre

ci, jest wojn

i pokojem, jest trzod

pasterzem.

Narz

dziem twego ciała jest twój mały rozum, bracie mój, który zwiesz "duchem",

narz

dziem jest on i igraszk

twego wielkiego rozumu.

"Ja" - powiadasz i chełpisz si

z tego słowa. Lecz rzecz

ksz

, w co wierzy

nie

chcesz, jest twe ciało i jego wielki rozum: ono nie mówi »,ja«, ono »,ja« czyni.

Co zmysł wyczuwa, co duch poznaje, nigdy temu ko

ca nie ma. Lecz zmysł i duch

przekona

by ci

rade, i

one to s

cem rzeczy wszelkich: tak bardzo pró

ne s

Narz

dziem i igraszk

jest zmysł i duch, poza nimi jest jeszcze samotno

ść

. Samotno

ść

szuka oczami zmysłów, słucha uszami ducha.

Zawsze samo

ść

słucha i szuka: porównuje, zniewala, zdobywa i burzy. Panuje i jest te

władc

ni.

Poza twymi my

lami i uczuciami, bracie mój, stoi władca pot

ęż

ny, - m

drzec nieznany -

zwie si

on "ty sam". W twoim ciele on mieszka, twoim jest ciałem.

cej rozumu jest w twym ciele ni

li w twej najwi

kszej m

dro

ci. I któ

wiedzie

ku czemu twe ciało swej najwi

kszej wła

nie potrzebuje m

dro

ci?

Twa samo

ść

mieje si

z twego ,ja" i jego dumnych skoków. "Czym

e mi s

te skoki i

poloty my

li? - powiada sobie. - Zboczeniem podró

nym ku memu celowi. Jam jest, co

twe »ja« na pasku wiedzie i jego poj

cia we

wdycha".

Samo

ść

mówi do ja

ni: "Tu ból czuj

!" I wówczas cierpi ona i my

li, jak by usun

ąć

cierpienie - i po to wła

nie my

powinna.

Samo

ść

mówi do ja

ni: "Tu rado

ść

czuj

!" I wówczas weseli si

ona i my

li, jak by si

ęś

ciej weseli

- i po to wła

nie my

powinna.

Strona 13 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

Wzgardzicielom ciała chc

słowo rzec. I

gardz

, dzieje si

to dlatego, i

powa

. Bo

czym

e to jest, co stworzyło powa

anie, wzgard

, warto

ść

i wol

Twórcza samo

ść

stworzyła sobie powa

anie i wzgard

, ona stworzyła sobie rozkosz i

bole

ść

. Twórcze ciało stworzyło sobie ducha, jako rami

woli swej.

Nawet w swym nierozs

dku i wzgardzie, wy, ciała wzgardziciele, słu

ycie swej samo

ci.

Powiadam ja wam: samo

ść

wasza umrze

chce i odwraca si

precz od

ycia.

Nie podoła ona ju

temu, czego najserdeczniej pragnie: tworzy

ponad siebie ju

nie

zdoła. Tego ona pragnie najbardziej, to jest całym jej

arem.

Lecz za pó

no ju

na to dla niej: przeto chce wasza samo

ść

zanikn

ąć

, wy, ciała

wzgardziciele.

Zanikn

ąć

chce wasza samo

ść

i dlatego stali

cie si

ciała wzgardzicielami! Gdy

nie

zdołacie wy ju

ponad samych siebie tworzy

I przeto złorzeczycie

yciu i ziemi. Nie

wiadoma zawi

ść

jest w krzywym wejrzeniu waszej

wzgardy.

Drog

wasz

ja nie pójd

, wy, ciała wzgardziciele! Nie jeste

cie wy dla mnie mostem ku

nadczłowiekowi!

Tako rzecze Zaratustra.

O tysi

cu i jednym celu

Wiele krain widział Zaratustra i ludów wiele: tak odkrył zło i dobro wielu ludów. I nie
znalazł Zaratustra wi

kszej pot

gi na

wiecie ponad zło i dobro.

by nie zdołał

aden naród, który by wprzódy nie był oceniał; który wszak

e zachowa

pragnie, winien ocenia

inaczej, ni

li s

siad to czyni.

Wiele, co si

zwie dobrem u jednego narodu, jest po

miewiskiem i sromot

u drugiego.

Wiele, co si

tu złem zwie, ówdzie w purpur

czci zdobnym bywa.

Nigdy s

siad s

siada nie pojmował, zawsze dziwiła si

jego dusza szale

stwu i zło

siada.

Tablica dóbr wisi ponad ka

dym narodem. Patrz, oto jest tablica jego przezwyci

ęż

;

patrz, oto głos jego woli mocy.

Chwalebne jest dla

wszystko, co jest trudne do osi

gni

cia; co jest niezb

dne a ci

ęż

kie

zwie si

dobrem; co za

z ostatecznej niewoli wyzwala, co najrzadsze, najtrudniejsze,

czci, jako

ść

Co sprawia, i

panuje, zwyci

ęż

a i ol

niewa, s

siadom na trwog

i zawi

ść

: wszystko to

jest dla

szczytne, pierwszorz

dne, miarodajne, tre

ść

rzeczy wszelkich.

Zaprawd

, bracie mój, gdy

poznał pewnego narodu niedol

, krain

, niebo i s

siada:

odgadniesz łacno prawo jego przezwyci

ęż

oraz przyczyn

, dlaczego po tej drabinie

wspina on si

ku swej nadziei.

Strona 14 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

dziesz zawsze pierwszy, innych b

dziesz przewy

szał: niech twa zawistna dusza

nikogo nie kocha oprócz przyjaciela chyba", - dr

eniem nawiedzało to dusz

Greka i

wiodło go na drog

wielko

ci.

"Prawd

mów, a dobrze łuk i strzały dzier

" - to zadanie stało si

drogim i ci

ęż

kim

zarazem owemu ludowi, z którego imi

moje si

wywodzi - to imi

, które jest mi zarazem

i drogim i ci

ęż

kim.

"Ojca i matk

czci

i a

po korzenie duszy by

skłonnym ich woli": - t

tablic

przemo

zwiesił oto inny lud ponad sob

i stał si

przez to pot

ęż

nym i wiecznym.

"Wiernym by

i w imi

tej wierno

ci cze

ść

i krew sw

oddawa

nawet w sprawach złych i

niebezpiecznych": - tako pouczaj

c, przemagał si

inny naród i tako przemagaj

c si

stał si

brzemiennym i ci

ęż

kim od wielkich nadziei.

Zaprawd

, ludzie sami nadali sobie wszelkie swe zło i dobro. Zaprawd

, nie przej

li go,

ani go nie znale

li, nie spadło im te

ono, jako głos z nieba.

Warto

ci nadał rzeczom człowiek w potrzebie samozachowawczej, - on dopiero stworzył

rzeczom tre

ść

, tre

ść

człowiecz

! Przeto zwie si

"człowiek", czyli: oceniaj

cy.

Ocenia

znaczy tworzy

: słuchajcie

mi, twórcy! Ocena jest wszelkich ocenianych rzeczy

skarbem i klejnotem.

Przez ocen

powstaje dopiero warto

ść

: bez oceny pustym byłby orzech bytu. Baczcie

mi, twórcy!

Zmienno

ść

warto

ci - to zmienno

ść

tworz

cego. Niszczy zawsze, kto twórc

musi.

Twórcze były przede wszystkim ludy, znacznie pó

niej dopiero jednostki; zaprawd

jednostka jest sama tworem najmłodszym.

Narody zawiesiły niegdy

tablice dobra ponad sob

: miło

ść

, co chce panowa

, oraz

miło

ść

, co pragnie ulega

, stworzyły społem te tablice.

Starsze jest radosne poczuwanie si

do trzody, ni

li ochotne poczucie swej ja

ni: i póki

dobre sumienie zwie si

trzod

, złe tylko sumienie mówi: ja.

Zaprawd

, przebiegłe ja, ja bezmiłosne, co swej korzy

ci w po

ytku wielu szuka: ono nie

jest pocz

tkiem trzody, lecz jej zanikiem.

Miłuj

cy to byli zawsze i twórcy, co stwarzali dobro i zło. Płomie

miło

ci goreje w

imionach cnót wszystkich i ogie

gniewu.

Wiele krain widział Zaratustra i ludów wiele: wi

kszej na

wiecie pot

gi nie znalazł

Zaratustra ponad dzieła miłuj

cych: "zło" i "dobro" to ich imiona.

Zaprawd

, potworna jest pot

ga takiego chwalenia i przyganiania. Powiedzcie

mi,

bracia, kto ujarzmi t

pot

, kto temu zwierz

ciu zarzuci jarzmo na tysi

c jego

grzbietów?

Tysi

c celów było dotychczas, gdy

i narodów było tysi

ce. Brak jeszcze tylko jarzma dla

tego grzbietów tysi

ca, brak jednego celu.

Powiedzcie

mi jednak, bracia: je

li ludzko

ci celu jeszcze brak, zali nie brak jeszcze - jej

samej? -

Strona 15 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

Tako rzecze Zaratustra.

O cnocie darz

cej

1. Gdy Zaratustra po

egnał miasto, ku któremu skłonne było serce jego, miasto, zwane

"pstr

krow

" - pod

ąż

yli za nim ci, co si

uczniami jego zwali, liczn

towarzysz

c mu

dru

. Doszli tako do rozstaju dróg: wówczas rzekł Zaratustra, i

dalej samotny pój

ść

pragnie, jako

e umiłował był chadzanie samotne. Uczniowie wr

czyli mu na po

egnanie

posoch, w którego złotej r

koje

ci wił si

ąż

wokół sło

ca. Zaratustra uradował si

posochowi i wsparł si

na nim; po czym zwrócił si

tymi słowy do dru

yny uczniów

swoich:

Powiedzcie

mi: czemu złoto zdobyło sobie warto

ść

najwy

? Poniewa

jest

niepospolite, niepo

yteczne, ja

niej

ce i w blasku swym łagodne; ono si

zawsze

darowuje.

Tylko jako odzwierciedlenie najwy

szej cnoty, zdobyło złoto warto

ść

najwy

. Jako

złoto

wieci spojrzenie darz

cego. Złota blask czyni przymierze mi

dzy ksi

ęż

ycem i

sło

cem.

Niepospolita jest najwy

sza cnota i niepo

yteczna, ja

niej

ca jest ona, a w blasku

łagodna: cnota darz

ca jest najwy

cnot

Zaprawd

, zgaduj

ja was, uczniowie moi: d

ąż

ycie, jako ja, ku cnocie obdarzaj

cej. Có

wy mie

ecie wspólnego z kotami i wilkami?

I takie jest pragnienie wasze, aby sta

ofiar

i darem: i dlatego te

łakniecie

zgromadzenia dóbr i bogactw wszelkich we własnej duszy.

Nienasycenie po

żą

da dusza wasza skarbów i klejnotów, gdy

nienasycona jest cnota

wasza w pragnieniu obdarzania.

Poci

gacie wszystkie rzeczy ku sobie i wmuszacie je w siebie, aby z waszych studzien

biły

ródłem waszych darów miłosnych.

Zaprawd

, rabusiem wobec wszystkich warto

ci czyni cnota darz

ca; jednak błogosławi

ja i u

cam samolubstwo takie. -

Bywa wszak

e inne samolubstwo, nad miar

ubogie, głodne, zawsze kra

ść

gotowe, -

chciwo

ść

chorych, samolubstwo chore.

Oczami złodzieja spogl

da ono na wszystko

wiec

ce;

arłoczno

głodu mierzy tych

wszystkich, którzy maj

obfite pokarmy; zawsze pełza ono wokół hojnych stołów.

Choroba przemawia z takiej po

żą

dliwo

ci i ukryte zwyrodnienie; o mdłym ciele mówi

arłoczno

ść

tego samolubstwa.

Powiedzcie

mi bracia: có

jest dla nas złe i najgorsze? Nie jest

e nim zwyrodnienie? -

zwyrodnienie odgadujemy wsz

dzie tam, gdzie brak duszy obdarzaj

cej.

Wzwy

wiedzie nasza droga przez gatunek do nadgatunku. Ohyd

wszak

e budz

w nas

te zwyrodniaj

ce si

skłonno

ci, co wołaj

: "Wszystko dla mnie".

Wzwy

wzlatuj

ducha naszego zamysły: i s

one przeno

naszego ciała; s

przeno

jego wywy

szenia. Takich wywy

sze

przeno

nie s

imionami cnót. Tako

Strona 16 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

przechodzi ciało szlakiem dziejów, jako staj

ce si

i walcz

ce. Za

duch - czym

e jest

dla

duch? Jego walk i zwyci

stw heroldem, towarzyszem i odd

kiem.

Przeno

niami s

wszystkie imiona zła i dobra: one nie dowodz

, lecz napomykaj

jedynie. Głupiec, kto w nich wiedzy szuka!

Baczcie

mi, bracia, na t

godzin

, gdy duch wasz w przeno

niach mówi

zechce: gdy

oto jest zacz

tek cnoty waszej.

wigni

tym staje si

naonczas wasze ciało i wywy

szonym; a błogo

swoj

tako

ducha zachwyca,

e czyni ze

twórc

, nadawc

warto

ci, miłuj

cego i wszechrzeczy

dobroczy

Gdy przepełne serce wasze wzburzy si

rozlewnie, jako strumie

, co jest

błogosławie

stwem i trwog

dla nadbrze

nych: oto jest zacz

tek cnoty waszej.

Gdy

cie ponad pochwał

wznie

li i przygany, i gdy wola wasza rzeczom wszystkim

rozkazywa

zapragn

ła, jako wola miłuj

cego: oto jest zacz

tek cnoty waszej.

Gdy

cie wzgardzili wszystkim, co przyjemne, gdy wam obmierzło mi

kkie ło

e, gdy od

wszelkiego mi

kczenia nigdy wam dosy

daleko ło

a waszego nie

ciel

: oto jest

zacz

tek cnoty waszej.

Gdy

cie jednej woli powolni i gdy ta wszelkiej odwrótnica niedoli jest wam doli musem

niechybnym: oto jest zacz

tek cnoty waszej.

Zaprawd

, nowym złem i nowym dobrem jest takowa cnota! Zaprawd

, jest ona jako

nowe gł

bokie poszumy, nowego

ródliska podziemny głos!

Pot

ga to jest; my

l to władna, a wokół niej dusza m

dra: złote to sło

ce, a na nim wkr

poznania w

ąż

Tu zamilkł Zaratustra i spojrzał z miło

na uczniów swoich. Niebawem podj

ł w te

słowa: - a przemienił si

głos jego.

Pozosta

cie wierni ziemi, bracia moi, wierni pot

swej cnoty! Wasza miło

ść

darz

ca i

wasze poznanie niechaj słu

żą

ziemskiej tre

ci! Tako prosz

i zaklinam was.

Nie dozwalajcie

jej odlatywa

od ziemi i i skrzydłami o

ciany wieczno

ci łopota

! Och,

bywało zawsze tyle cnót w locie zbł

kanych!

Wied

cie

zbł

kan

cnot

na ziemi

, jako ja to czyni

, wied

cie

na powrót ku ciału i

ziemi: aby ziemi wła

ciw

tre

ść

nadała, tre

ść

ludzk

Stokrotnie bł

dziły w lotach i chybiały zarówno duch, jak i cnota. Och, w ciele naszym

tkwi

wci

ąż

jeszcze wszystkie te urojenia i złudy: ciałem i wol

stały si

tu one.

Stokrotnie do

wiadczały si

i bł

dziły zarówno duch, jak i cnota. O tak, prób

człowiek

był. Och, ile

niewiedzy i bł

du naszym stało si

ciałem!

Nie tylko rozum tysi

cleci, lecz i ich szale

stwo wybucha oto w nas. Niebezpiecznie jest

spadkobierc

Strona 17 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

Jeszcze walczymy krok za krokiem z olbrzymem przypadku, a ponad cał

ludzko

sprawowały dotychczas rz

dy nierozum i niedorzeczno

ść

Duch wasz, bracia moi, oraz cnota wasza ziemskiej niech słu

żą

tre

ci: za

rzeczy

wszelkich warto

ść

niech przez was na nowo nadan

zostanie. Przeto winni

cie by

walcz

cymi! Przeto twórczymi by

powinni

cie!

Wiedz

oczyszcza si

ciało; w

ród wiedzy do

wiadcze

wywy

sza si

ono. Wszystkie

pop

dy poznaj

cego u

caj

; dusza wywy

szonego radosn

staje.

Siebie ulecz, lekarzu: tako i chorym najlepiej pomo

esz. Niech to b

dzie tw

najlepsz

pomoc

e oczy jego ujrz

, jake

sam uleczył.

Jest dróg tysi

ce, którymi jeszcze nie chadzano, tysi

czne zdrowia przejawy i tysi

ukrytych ogrójców

ycia. Niewyczerpany i nieodkryty jest jeszcze człowiek, a wraz i

ziemia ludzka.

Baczcie i czuwajcie, samotnicy! Z tajemnym skrzydeł łopotem ci

powiewy

przyszło

ci; czujnym uszom dobra zwiastuje si

nowina.

Samotnicy dnia dzisiejszego, wy, odosobniaj

cy si

, ludem wy kiedy

dziecie: z was,

którzy

cie si

sami wybrali, powstanie lud wybrany: - a z niego nadczłowiek.

Zaprawd

, siedliskiem uzdrowienia sta

jeszcze winna ziemia! Oto unosi si

nad

nowa wo

zwiastuj

cej si

szcz

ęś

liwo

ci, - i nowa wró

y si

nadzieja!

Gdy Zaratustra te słowa wyrzekł, zamilkł wówczas, jako milknie, kto ostatniego słowa
jeszcze nie wygłosił; pełen niezdecydowania wa

ył długo posoch w dłoni. Wreszcie si

odezwał: - a przemienił si

głos jego.

Sam oto id

dalej, uczniowie moi! I wy tako

cie st

d, a samopas! Tak chc

Zaprawd

, radz

ja wam: id

cie precz ode mnie i bro

cie si

przeciw Zaratustrze! Lub

lepiej jeszcze: wstyd

cie si

jego! Mo

e on was oszukał.

Człowiek oddany poznaniu winien nie tylko kocha

swych wrogów, lecz i umie

nienawidzi

swych przyjaciół.

le si

wywdzi

cza mistrzowi, kto zawsze tylko uczniem zostaje. I czemu

nie chcecie z

wie

ca mego uszczkn

ąć

Uwielbiacie mnie; lecz có

stanie, gdy to wasze uwielbienie którego

dnia runie?

Baczcie

, aby was pos

g nie przygniótł!

Mówicie, i

wierzycie w Zaratustr

? Lecz có

mi zale

y na Zaratustrze! Jeste

cie

wyznawcami: lecz có

zale

y na wszelkich wyznawcach!

Jeszcze

cie samych siebie nie szukali: a oto ju

cie mnie znale

li. Tak czyni

wszyscy

wyznawcy; przeto tak niewiele wa

y wszelka wiara.

Tak wi

c wzywam was, aby

cie mnie zgubili, a w zamian samych siebie znale

li; i kiedy

wszyscy mnie si

zaprzecie, wówczas dopiero do was powróc

Strona 18 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

Zaprawd

, innymi oczami, bracia moi, szuka

wówczas b

swych straconych, inn

pokocham was wtedy miło

I raz jeszcze przyjaciółmi mymi si

staniecie oraz dzie

mi jednej nadziei: wówczas po raz

trzeci nawiedz

was, aby

my społem wielkie

cili południe.

I tym jest to wielkie południe, i

człowiek staje wówczas w połowie drogi mi

dzy

zwierz

ciem i nadczłowiekiem i sw

drog

ku zachodowi

ci, jako sw

najwy

nadziej

: jako

e ta jest droga, wiod

ca do nowego zaranku.

Naonczas zachodz

cy sam siebie błogosławi

dzie, i

jest poza rubie

przechodz

cym; a sło

ce jego poznania sta

dzie na południu.

"Pomarli bogowie wszyscy: niech

e wi

c za wol

nasz

nadczłowiek

yje" - tak

niechaj

dzie czasu wielkiego południa nasza wola ostatnia.

ĘŚĆ

DRUGA

O przezwyci

ęż

eniu samego siebie

"Wol

prawdy" zwiecie wszak, wy najm

drsi, to, co was zapałem i gorliwo

darzy?

Wola pomy

lenia wszelkiego bytu: tak oto mianuj

wol

wasz

Wszelki byt chcecie uczyni

daj

cym si

pomy

: gdy

tpicie dobrem

niedowierzaniem, zali on da si

pomy

Lecz musi si

on nakłoni

i nagi

ąć

! Tak chce wola wasza. Wygładzi

on musi i sta

duchowi uległy, jako jego zwierciadło i obraz lustrzany.

Tym jest wola wasza cała, jako wola mocy; i nawet wówczas, gdy o złym i dobrym
mówicie, oraz o nadawaniu warto

ci.

Stworzy

chcecie dopiero

wiat, przed którym by

cie ukl

ąć

mogli: tym jest wasza

ostatnia nadzieja i upojenie ostatnie.

Nieuczeni, lud - ci oczywi

cie s

jako rzeka, po której łód

niesie: w łodzi za

siedz

uroczyste i zakapturzone wyobra

enia warto

ci.

Wasz

wol

i wasze warto

ci rzucacie na rzek

stawania si

; star

wol

mocy

znamionuje mi to, w co lud, jako zło i dobro, wierzy.

cie to byli, wy najm

drzejsi, którzy tych go

ci w łodzi umie

cili, nadawszy im

wietno

ść

oraz dumne imiona, - wy oraz wola wasza władna!

Rzeka dalej łód

wasz

unosi: unosi

musi. Nic to,

e si

rozbita fala pieni i gniewnie

statkowi sprzeciwia!

Nie rzeka jest waszym niebezpiecze

stwem i ko

cem waszego zła i dobra, wy najm

drsi:

lecz własna wola wasza, wola mocy - niewyczerpana, twórcza wola

ycia.

Lecz aby

cie poj

li me słowo o dobru i złu: chc

wam ku temu me słowo o

yciu rzec,

oraz o przyrodzeniu wszystkiego, co

yje.

lady

cego szedłem, chadzałem wielkimi i małymi drogami, abym jego

przyrodzenie poznał.

Strona 19 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

Stokrotnymi zwierciadłami łowiłem jego spojrzenia, wówczas gdy usta miał zamkni

te:

aby mi oko jego mówiło. I mawiało do mnie oko jego.

Lecz gdzie

ywe znalazłem istoty, tam te

słyszałem i mow

o posłusze

stwie.

Wszystko, co

yje, jest posłuszne.

A to jest rzecz

wtóra: Rozkazuj

temu, kto samemu sobie ulega

nie zdoła. Takie jest

przyrodzenie wszystkiego, co

ywe.

to jest rzecz trzecia, któr

zasłyszałem: i

rozkazywanie ci

ęż

sze jest, ni

li uleganie. I

nie przeto tylko, i

rozkazuj

cy bierze na si

brzemi

wszystkich posłusznych, i

e go to

brzemi

łatwo zmia

e: -

Prób

i wa

eniem si

zuchwałym wydawało mi si

zawsze rozkazywanie; ilekro

kto

ywy rozkazywał, zawsze swe istnienie wa

ył on zuchwale.

I wówczas nawet, gdy samemu sobie rozkazywał: i wtedy jeszcze odpokutowa

musiał

swe rozkazywanie. Własnego prawa sta

musi s

dzi

, m

cicielem i ofiar

Jak

e si

to dzieje! - pytałem si

nieraz. Któ

to zdoła nakłoni

wszystko, co

yje, aby

ulegało, rozkazywało i, rozkazuj

c nawet, posłusze

stwo

wiadczyło?

Baczcie

mi na to słowo moje, wy najm

drsi! Zgł

bcie

powa

nie, zalim ja

yciu w serce

nie wpełzn

ł, w najskrytsze tego serca kryjówki!

Gdziem

ywe istoty znalazł, tam te

znajdowałem wol

mocy; i nawet w woli słu

ebnych

znajdowałem wol

panowania.

Aby silniejszemu słabsze słu

yło, ku temu namawia własna wola słabszego, która

jeszcze w

tlejszego panem w zamian by

pragnie; bez tej jedynie rozkoszy obej

ść

nie mo

I jako si

małe wi

kszemu oddaje, w zamian za rozkosz przewagi nad najmniejszym: tak

oddaje si

i najwi

ksze, po

caj

c gwoli mocy -

ycie własne.

I tym jest po

canie si

najwi

kszego, i

ono jest zuchwałym pokuszeniem i

niebezpiecze

stwem, gr

w ko

ci o cen

mierci.

I gdzie jest ofiarno

ść

, usłu

ść

i wejrzenia miłosne: tam te

wola panowania. Na kr

tych

cie

kach wkrada si

tu słabszy w warowni

i serce pot

ęż

niejszego i wykrada - przemoc.

I z tej tajemnicy zwierzyło mi si

ycie samo; "Patrz, jam jest tym, co si

zawsze samo

pokonywa

musi.

"Ali

ci zwiecie wy to wol

tworzenia, pop

dem ku celowi, ku czemu

szemu,

odległemu, wielorakiemu: wszak

e wszystko to jednym jest tylko i jedn

tajemnic

"Raczej zanikn

, ni

li si

tego jednego wyrzekn

; i zaprawd

, gdzie bywa zanik i li

opadanie, spojrzyj! tam oto

ycie w ofierze si

daje - w zamian za moc!

walk

musz

i stawaniem si

i celem, i wielu celów sprzeczno

: - och, kto wol

moj

odgadnie, odgadnie zarazem, jak kr

tymi drogami chadza

ja musz

"Cokolwiek stwarzam i jakkolwiek to umiłuj

, - wnet przeciwnikiem stawa

musz

tworowi swemu i miło

ci swej: tak chce ma wola.

Strona 20 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

"I nawet, ty poznaj

cy, jeste

tylko

cie

i miedz

mej woli: zaprawd

, ma wola pot

chadza na nogach twej woli prawdy!

"Ali

ci prawdy nie utrafił, kto za ni

strzelił słowami "wola istnienia": takiej woli - nie ma!

"Jakowo

: czego nie ma, to chcie

nie mo

e; za

co w istnieniu ju

jest, jak

eby to mogło

do tego istnienia ch

jeszcze wyrywa

"Tam tylko, gdzie

ycie, tam jest i wola: wszak

e nie wola

ycia, lecz - tak oto ucz

ciebie

- wola mocy!

"Niejedno ceni sobie

cy wy

ej ponad własne

ycie; lecz nawet i z tej

e oceny

przemawia - wola mocy!" -

Tak oto pouczało mnie niegdy

ycie: a z tego pouczania wyłuszcz

ja wam, najm

drsi,

jeszcze i zagadk

serc waszych.

Zaprawd

, powiadam ja wam, najm

drsi, jeszcze i zagadk

serc waszych.

Zaprawd

, powiadam ja wam: zło i dobro, które by nieprzemijaj

ce by

miały - tego nie

ma! Ze zła i dobra wyrasta

musz

ich przezwyci

ęż

enia.

Waszymi warto

ciami i słowami o złym i dobrym czynicie przemoc, wy twórcy warto

ci: i

tym jest wasza ukryta miło

ść

i dusz waszych blaski, dr

enia i rozlewno

ść

Lecz silniejsza jeszcze przemoc wyrasta z warto

ci waszych i nowe przezwyci

ęż

enie: na

niej kruszy si

jajo i skorupa.

A kto twórc

musi w złym i dobrym: zaprawd

, burzycielem by

on wprzódy musi i

winien kruszy

warto

ci.

I tak oto nieodł

czne jest najwy

sze zło od najwy

szej dobroci: ta jednak jest twórcza. -

Mówmy wszak

e o tym, wy najm

drsi, aczkolwiek i to jest zgubne. Milczenie jest gorsze;

wszystkie przemilczane prawdy staj

jadowite.

I niech

e si

wszystko pokruszy, co w prawdach naszych pokruszy

e! Niejeden

dom zbudowa

nam jeszcze nale

y! -

Tako rzecze Zaratustra.

O niepokalanym poznaniu

Wczoraj gdy ksi

ęż

yc wschodził, mniemałem,

e chyba sło

ce zrodził: tak szeroko i

brzemiennie zaległ on na widnokr

gu.

Lecz kłamc

był on wraz ze swoj

brzemienno

; za

ja raczej w owego chłopa na

ksi

ęż

ycu gotów jestem uwierzy

, ni

li w kobiet

Oczywi

cie, niewiele z m

ęż

a jest w tym płochliwym łaz

dze nocnym. Zaprawd

, z

nieczystym sumieniem snuje on si

po dachach.

Jako

e lubie

ny i zazdrosny jest ów mnich w ksi

ęż

ycu, lubie

nie po

żą

da ziemi i

wszystkich uciech kochanków.

Strona 21 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

Nie! znie

ść

ja nie mog

tego kocura na dachach! Wstr

t budz

we mnie ci wszyscy, co

wokół odchylonych okiennic szwendaj

po nocach!

Pobo

nie i milcz

co sunie oto ksi

ęż

yc po gwiezdnym dywanie: - nie cierpi

jednak cicho

paj

cych m

skich nóg, przy których ostroga nie szcz

ka.

Krok rzetelnego głosi si

; kot wszak

e pomyka ponad ziemi

. Patrz, kocim pomykaniem

zbli

a si

oto ksi

ęż

yc, zbli

a si

nierzetelnie. -

przypowie

ść

daj

wam, tkliwi obłudnicy "czystego poznania"! Was to zw

lubie

nikami!

I wy kochacie ziemi

, oraz wszystko, co ziemskie: przejrzałem ja was przecie

! - lecz

wstyd jest w tej waszej miło

ci i nieczyste jest jej sumienie, - jeste

cie mi jako ksi

ęż

yc!

Do wzgardy rzeczy ziemskich namówiono ducha waszego, lecz nie trzewia wasze: one
jednak pot

ęż

niejsze w was s

I oto wstydzi si

duch wasz, i

trzewiom powolnym by

musi, i ze wstydu bocznymi

skrada si

cie

kami i kłamliwymi drogami.

"To by było dla mnie najszczytniejsze - mawia do siebie zakłamany duch - móc
spogl

ycie bez po

żą

dania, a nie jako pies z wywieszonym j

zykiem.

"Szcz

ęś

liwym si

czu

w przypatrywaniu, z obumarł

spoziera

wol

, bez zachwytu i

żą

dzy samolubstwa - zimny, spopielony na całym ciele, lecz z pijanymi ksi

ęż

ycowymi

oczami!"

"To by było dla mnie najmilsze, - zwodzi siebie zwiedziony, - ukocha

ziemi

, jako

ksi

ęż

yc j

kocha, i tylko oczyma dotyka

jej pi

kna.

"I to niech mi b

dzie rzeczy wszelkich niepokalanym poznaniem, i

niczego od nich nie

żą

dam, oprócz mo

ci spoczywania przed nimi, jako zwierciadło o stu

renicach". -

O, wy tkliwi obłudnicy, wy lubie

ni! Brak wam niewinno

ci po

żą

dania: oto dlaczego

spotwarzacie po

żą

danie!

Zaprawd

, nie jako tworz

cy, płodz

cy, stawaj

cy si

ochotnie, ukochali

cie mi ziemi

Gdzie

jest niewinno

ść

? Tam, gdzie jest wola płodzenia. Kto ponad siebie tworzy

pragnie, ten ma dla mnie wol

najczystsz

Gdzie

jest pi

kno? Tam, gdzie cał

wol

chcie

musz

, gdzie kocha

i zgin

ąć

pragn

aby obraz nie tylko obrazem pozostał.

Kocha

i zgin

ąć

: od wieków idzie to w parze. Wola miło

ci: znaczy to by

powolnym i

mierci wezwaniu. Wam to mówi

, tchórze!

Lecz to wasze niem

skie zezowanie ma si

zwa

"rozpami

tywaniem"! A co si

tchórzliwymi oczyma omaca

pozwala, ochrzczone ma by

jako "pi

kno"! O, wy,

brudziciele imion szlachetnych!

Lecz to niechaj kl

wasz

dzie, wy niepokalani, czystego poznania hołdownicy, i

nigdy rodzi

nie b

dziecie: chocia

cie nie wiem jak szeroko i brzemiennie zalegli na

widnokr

gu!

Strona 22 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

Zaprawd

, pełne s

usta wasze słów szlachetnych, a my wierzy

mamy, i

wam, łgarze,

serce tak wezbrało?

Lecz słowa moje, to słowa liche, wzgardzone, ułomne: ch

tnie podnosz

, co z ust

waszych pod stoły upadło.

Ali

ci zdołam ja nimi jeszcze - wam, obłudnicy, prawd

w oczy rzec! O tak, te o

ci moje,

mał

owiny i li

cie kolczaste - jeszcze one wam, obłudnicy, - nosy połechcz

Złe powietrze jest zawsze wokół was i wokół uczt waszych: wasze my

li lubie

ne, wasze

kłamstwa i skryto

ci obci

ąż

powietrze!

Odwa

cie

wreszcie samym sobie zaufa

, - sobie i trzewiom własnym! Kto sobie nie

ufa, kłamie zawsze.

Boga mask

zawieszacie przed własnym obliczem, wy "czy

ci": w larw

boga wpełzła

wasza ohydna pier

cienica.

Zaprawd

, łudzicie wy si

, wy "rozpami

tuj

cy"! I Zaratustra był niegdy

błaznem boskich

skór waszych; nie odgadł przecie w

ęż

owych pier

cieni, którymi one wypchane były.

Zdawało mi si

e tu Boga jakiego

dusza gra, w tej grze waszej, wy mistrzowie

"czystego poznania!" I mniemałem,

e nie ma sztuki lepszej ponad te wasze sztuki!

Plugastwo w

ęż

owe i wo

niezno

na utaiły przede mn

dale: oraz i to,

e tu gdzie

jaszczurza chytro

ść

przemykała si

lubie

nie.

Lecz zbli

yłem ja si

ku wam: i oto dzie

mi nastał, - nastaje on wreszcie i dla was, -

przyszło wreszcie no koniec ksi

ęż

ycowym miło

nikom!

Spojrzyjcie

bo tylko! Przydybany i blady stoi oto ksi

ęż

yc - wobec jutrzni!

Gdy

oto nadchodzi ju

płomienna - nadchodzi jej miło

ść

ku ziemi! Niewinno

twórczym po

żą

daniem jest wszelka miło

ść

słoneczna!

Patrzcie

, jak niecierpliwa wschodzi ona ponad morzem! Nie czujecie

jej pragnienia i

gor

cego oddechu jej miło

ci?

Morze chce ona wyssa

i gł

jego ku swojej wy

ynie wypi

: i oto morza po

żą

danie

podnosi si

ku niej tysi

cem piersi.

Całowane chce by

ono i pite przez słoneczne pragnienie; powietrzem sta

chce i

cie

wiatła by

pragnie i samo

wiatłem si

sta

Zaprawd

, jako sło

ce kocham ja

ycie i wszystkie morza gł

bokie.

dla mnie poznaniem jest to: wszelka gł

bia d

wigni

ta ma by

- ku mojej wy

ynie! -

Tako rzecze Zaratustra.

O wyzwoleniu

Gdy Zaratustra przechodził pewnego dnia przez most, otoczyli go kalecy i

ebracy, a

pewien garbaty zagadn

ł go tymi słowy:

Strona 23 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

"Spojrzyj, Zaratustro! Oto i lud uczy si

od ciebie i zaczyna ufa

twej nauce: lecz aby

całkowicie w ciebie uwierzył, potrzeba na to jednego - winiene

przekona

i nas, kaleki

wszelkie. Tu oto masz pi

kny dobór i sposobno

ść

do roboty z niejednym czubem!

lepców mo

esz uleczy

, kulawych do biegu przysposabia

; za

temu, co zbyt wiele na

sobie d

wiga, mógłby

ąć

nieco

z grzbietu: - Oto, według mnie, najwła

ciwsza

droga, aby i kalecy uwierzyli w Zaratustr

Zaratustra za

odparł mu w te słowa: "Gdy si

garbatemu odbiera jego garb, odbiera mu

jego ducha, - tak uczy lud. Gdy si

lepemu wzrok przywraca, widzi zbyt wiele złego

wiecie: tak, i

przeklina tych, co go uleczyli. Ten za

, kto kulawemu zdolno

ść

biegu

przywróci, czyni mu najwi

ksz

krzywd

: gdy

ledwo biega

nauczy, a rozbiegn

wraz z nim i jego niecnoty - tak oto poucza lud o kalekach. I czemu

by nie miał

Zaratustra uczy

od ludu, skoro lud uczy si

od Zaratustry?

Jest mi to jednak rzecz

najbłahsz

jeszcze, i

od czasu, gdy po

ród ludzi przebywam,

widz

raz po raz,

e temu brakuje oka, tamtemu ucha, trzeciemu nogi; lub te

e inni

stracili j

zyk, nos lub głow

Widuj

i widywałem rzeczy gorsze, nieraz tak ohydne,

e nie o ka

dej mówi

mog

, a

niejednej bym nawet widzie

nie pragn

ł: widuj

mianowicie ludzi, którym brak

wszystkiego oprócz jednego członka, którzy niczym wi

cej ju

nie s

, tylko wielkim

okiem, wielkim pyskiem, wielkim brzuchem, zgoła czym b

wielkim, - kalekami na

wywrót zw

ja takich.

Gdy, powracaj

c z mej samotni, po raz pierwszy przechodziłem przez ten most, nie

dowierzałem oczom własnym: spogl

dam, patrz

, i mówi

wreszcie: "to

to jest ucho!

ucho wielko

ci człowieka!" Przygl

dam si

jeszcze lepiej: pod uchem porusza si

ało

nie małego, ubo

uchnego i mizernego. I rzeczywi

cie, potworne uszysko było

osadzone na malutkiej, cienkiej łody

ce; łody

ka ta była - człowiekiem! Gdym szkła do

oczu podniósł, mogłem dojrze

nawet male

, zazdrosn

twarzyczk

i to nawet,

e na

łody

ce kiwała si

nad

ta duszyczka. Lud za

pouczył mnie,

e to wielkie ucho to nie

tylko człowiek, lecz człowiek wielki, geniusz. Lecz ja nie dowierzam nigdy ludowi, gdy o
wielkich ludziach mówi - i pozostałem przy swoim przekonaniu,

e to jest kaleka na

wywrót, który ma wszystkiego za mało, a jednego za wiele."

Gdy Zaratustra tak oto odparł garbusowi oraz tym wszystkim, których on był głosem i
or

downikiem, zwrócił si

pełen gł

bokiej goryczy do uczniów swoich i rzekł:

"Zaprawd

, przyjaciele moi, obracam ja si

dzy lud

mi, jak po

ród ułomków i

członków ludzkich!

To jest dla mego oka rzecz

najstraszniejsz

, i

widz

człowieka podruzgotanego o

porozpraszanych członkach niby na pobojowisku lub na podwórzu rze

ni.

A gdy me oko umknie od "teraz" ku "niegdy

", znajduje zawsze to samo: ułomki, członki i

okrutne przypadki - ludzi nie widzi!

Owo "teraz" i "niegdy

" na ziemi, - och! przyjaciele moi - to jest moje brzemi

najdokuczliwsze, i

bym przecie nie zdołał, gdybym nie był jasnowidzem tego, co

przyj

ść

musi.

Wieszcz

cy, chc

cy, tworz

cy, sam przyszło

i sam sobie mostem ku przyszło

ci - i

niestety! równie

i kalek

przy tym

e mo

cie: oto czym jest Zaratustra.

Strona 24 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

I wy zagadywali

cie nieraz samych siebie: "Kim

e jest Zaratustra? Czym

e ma by

dla nas?" I dawali

cie sobie, jako ja to czyni

, w odpowiedzi - pytania.

Jest

e on zwiastunem? Czy dokonawc

? Zdobywc

? Czy te

dziedzicem? Jest

jesieni

? Lemieszem? Lekarzem? Czy te

ozdrowiałym?

Jest

e on poet

? Czy te

prawdomówc

? Wyzwolicielem? Czy te

pogromc

? Jest

dobrym? - Złym?

Bł

kam si

dzy lud

mi, jak po

ród ułomków przyszło

ci: przyszło

ci, któr

ogl

dam.

I tym jest ma twórczo

ść

i d

ąż

enie, i

w jedno przetwarzam i w cało

ść

skupiam, co jest

ułomkiem i zagadk

, i okrutnym przypadkiem.

Jak

ebym ja zniósł,

em jest człowiekiem, gdyby człowiek nie był wieszczem i zagadek

odgadywaczem, i wyzwolicielem przypadku!

Przeszłych wyzwoli

, wszelkie "Było" przetworzy

w "Takom ja wła

nie pragn

ł!" - oto co

bym dopiero wyzwoleniem zwał!

Wola - tako zwie si

oswobodziciel i zwiastun radosny: tako i ja was pouczam, przyjaciele

moi! Douczcie

wszak

e i tego jeszcze: wola sama jest jeszcze wi

ęź

niem.

ęć

oswobadza: lecz jak

e si

to zwie, co nawet i oswobodziciela w kajdany zakuwa?

"To było": oto z

bów zgrzytanie i najsamotniejsza zgryzota woli. Bezsilna wobec

wszystkiego, co ju

dokonane, jest wszelkiej przeszło

ci wrogim widzem.

e wstecz wola chcie

nie mo

e czasu przełama

nie zdoła, ani czasu

żą

dliwo

ci, - tym jest woli zgryzota najsamotniejsza.

Wola oswobadza: có

c obmy

li sobie ona, aby si

pozbyła własnego zas

pienia i

szydziła z własnego wi

zienia?

Och, błaznem staje si

dy wi

zie

! Szale

czo wyzwala si

i wi

ziona wola.

e czas wstecz si

nie cofnie, to rodzi jej gniew zawzi

ty. "To, co było" - tak zwie si

kamie

, którego nie zdoła potoczy

Toczy wi

c kamienie zawzi

ci i niech

ci i wywiera zemst

na wszystkim, co wraz z ni

nie odczuwa zawzi

ci i niech

ci.

I tak oto staje si

wola, oswobodzicielka, sprawczyni

bólu: na wszystkim, co cierpie

zdolne, wywiera zemst

za to, i

cofn

ąć

nie mo

I tym oto, wył

cznie tym tylko, jest i zemsta sama: woli niech

do czasu i jego "to

było".

Zaprawd

, wielkie szale

stwo tkwi w naszej woli; za

dla wszystkiego, co ludzkie, kl

stało, i

to szale

stwo ducha sobie zdobyło!

Duch zemsty: przyjaciele moi, to było dotychczas najlepszym zastanowieniem si

człowieka; a gdzie cierpienie było, tam kara zawsze by

musiała.

Strona 25 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

"Kara", tym słowem przezwała zemsta sam

siebie: słowem kłamliwym udaje ona

obłudnie czyste sumienie.

e w chc

cym jest wiele cierpienia, i

wstecz chcie

nie mo

e, - przeto i ch

ęć

sama i

ycie wszelkie - winny by

kar

I oto chmura za chmur

zachodziły na ducha: a

wreszcie obł

d kaza

pocz

ł:

"Wszystko zanika, przeto wszystko zaniku jest warte!"

"I tym jest sprawiedliwo

ść

sama: owo prawo czasu, co dzieci swoje po

era

musi": tak

kazał obł

"Moralnym stoj

rzeczy ładem wedle prawa i kary. Och, gdzie

jest wyzwolenie z toku

rzeczy i z kary "istnienia?" Tako kazał obł

"Czy

liwe jest wyzwolenie, skoro istnieje wieczne prawo? Och, nie do ud

wigni

cia

jest ów kamie

"to było": wieczne musz

i wszelkie kary!" Tako kazał obł

aden czyn zgładzonym by

nie mo

e: jak

eby on mógł dzi

ki karze sta

niedokonanym! To, wła

nie to, jest wieczne w karze "istnienia", i

istnienie wiecznie i

czynem i kar

musi!

Chyba

e wola wreszcie sam

siebie wyzwoli,

e chcenie niechceniem si

stanie ": lecz

wszak wy znacie, bracia moi, t

star

piosnk

obł

du!

Odwodziłem was od tych starych ba

ni, gdym uczył: "wola jest twórc

Wszelkie "to było" jest ułomkiem, zagadk

, okrutnym przypadkiem, póki wola twórcza na

to nie odpowie: "lecz tak ja wła

nie chciałam!" - A

póki wola twórcza na to nie rzeknie:

"Lecz tak chc

wła

nie! Tako chcie

Lecz czy

mówiła ona ju

tak? I kiedy

to stanie? Czy wola jest ju

odprz

gni

ta od

własnego szale

stwa?

Stała

wola zbawc

i zwiastunem radosnym dla samej siebie? Oduczyła

ona

ducha zemsty i z

bów zgrzytania?

I któ

nauczył j

pojednania z czasem i czego

szego ponad wszelkie pojednanie?

Czego

szego ponad wszelkie pojednanie chcie

musi wola, która jest wol

mocy -

lecz jak

e jej na to przyjdzie? Któ

pouczył j

nawet i o chceniu wstecz?"

Lecz w tym miejscu przerwał Zaratustra nagle sw

mow

i czynił wra

enie człowieka,

którego ostateczne przera

enie ogarnia. Przestraszonymi oczyma wodził po uczniach

swoich, a oczy te przebijały jak strzały ich my

li jawne i ukryte. Po chwili za

miał si

jednak i rzekł w dobroci:

"Trudno

z lud

mi, poniewa

milcze

jest tak trudno. Osobliwie dla gaduły". -

Tako rzekł Zaratustra. Garbus jednak przysłuchiwał si

rozmowie, przysłoniwszy przy

tym twarz; gdy usłyszał

miech Zaratustry, wejrzał ciekawie i rzekł powoli:

"Lecz dlaczegó

to Zaratustra mówi inaczej do nas, ni

li do uczniów swoich?"

Zaratustra odparł: "Có

w tym dziwnego! Z ko

lawym wolno i ko

lawo pogada

Strona 26 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

"Pi

knie, - odparł garbus; - za

wobec uczniów wolno baja

jak w uczelni.

Lecz czemu

to Zaratustra mówi inaczej do swych uczniów ni

li do samego siebie?" -

ĘŚĆ

TRZECIA

O widmie i zagadce

Gdy po

ród

eglarzy gruchn

ła wie

ść

e Zaratustra bawi na okr

cie, - wraz z nim wsiadł

był na okr

t jeden człowiek z wysp szcz

ęś

liwo

ci, - powstała wówczas ciekawo

ść

wielka i

oczekiwanie. Lecz Zaratustra milczał dwa dni, był tak zimny i głuchy w zasmuceniu
swym,

e na spojrzenia i pytania nie odpowiadał zgoła. Pod wieczór wszak

e dnia

drugiego, aczkolwiek milczał wci

ąż

jeszcze, rozwarł przecie uszy swoje: gdy

wiele

rzeczy dziwnych a niebezpiecznych usłysze

na było na tym okr

cie, co, z dalekich

stron wracaj

c, w dalekie udawał si

kraje. Zaratustra za

miłował tych wszystkich, co

dalekie podró

e czyni

i bez niebezpiecze

stwa

nie potrafi

. I tak oto w słuchaniu

rozwi

zał si

wreszcie i jego j

zyk, a lody wokół serca stopniały: - wówczas w te

przemówił słowa:

Wam, odwa

ni poszukiwacze, usiłowacze, wam wszystkim, którzy, podst

pnym

powierzaj

c si

aglom, na gro

ne wypływacie morza, -

- wam upojeni zagadk

, rado

ni zmrokiem, wam, których dusze w ka

bł

czelu

ść

fletnie wabi

- bo tchórzliw

dłoni

dzier

nici przewodnich wy wszak nie pragniecie; a gdzie

odgadn

ąć

zdołacie, tam nienawidzicie dochodzenia -

- wam to wył

cznie opowiem zagadk

, któr

ujrzałem, - widmo najsamotniejszego. -

Ponury szedłem oto przez trupio siny zmierzch, ponury i twardy na duchu, z zaci

tymi

wargami. Niejedno sło

ce zaszło było ju

dla mnie.

cie

ka, co hardo po

wirze si

wspina,

cie

ka zło

liwa, samotna, której ju

ani kwiat,

ani krzew nie dogadza: per

górska zgrzytała pod hardym st

paniem nogi mojej.

Kroczyłem niemy po

ród szyderczego zgrzytu krzemieni, depcz

c nog

kamienie, które

w ruch wprawiałem: tak oto zmagały si

me nogi ku górze.

Wzwy

: - temu duchowi na przekór, co je wstecz, w przepa

ść

ł, duchowi ci

ęż

ci,

szatanowi memu i wrogowi najzaci

tszemu.

Wzwy

: - aczkolwiek na mnie on siedział, na poły karzeł, na poły kret, bezwładny,

obezwładniaj

cy; ołów w uszy mi s

cy, kroplistoołowiane my

li w mózg mój.

"O, Zaratustro, syczał szyderczo zgłoska w zgłosk

, ty kamieniu m

dro

ci! Wysoko

wyrzucił, lecz ka

dy wyrzucony kamie

musi - opa

ść

O, Zaratustro, kamieniu m

dro

ci, ty kamieniu z kuszy, gwiazdy druzgocz

cy kamieniu!

Samego

siebie wyrzucił tak wysoko, - lecz ka

dy wyrzucony kamie

- opa

ść

musi!

Skazany na samego siebie i na samoukamienowanie: o, Zaratustro, wysoko

ty kamie

wyrzucił, - lecz na ciebie kamie

ten opadnie!"

Po czym zamilkł karzeł i przycichł na długo. Milczenie jego dławiło mnie wszak

e; b

tak oto we dwóch, jest si

zaprawd

samotniejszym, ni

li sam ze sob

Strona 27 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

Wspinałem si

, wspinałem wci

ąż

, marzyłem, rozmy

lałem, - lecz wszystko przygniatało

mnie. Byłem jak człowiek chory, którego bolesne katusze m

, a zły sen raz po raz z

zasypiania budzi. -

Jest we mnie jednak co

, co si

odwag

zowie: zabijała ona zawsze wszelkie

przygn

bienie. Odwaga ta nakazywała mi wreszcie stan

ąć

i zapyta

: "Karle! Ty! Albo ja!"

Odwaga jest najlepszym zabójc

, - odwaga, która naciera: gdy

w ka

dym natarciu

czy surma.

Człowiek jest najdzielniejszym zwierz

ciem: tym przemaga ka

de zwierz

. D

kiem

surmy przemagał nawet ból ka

dy; a ból człowieczy jest bólem najgł

bszym.

Odwaga zabija równie

i zawrót głowy nad przepa

; a gdzie

nie staje człowiek nad

brzegami przepa

ci! Nie jest

e widzenie - widzeniem przepa

ci?

Odwaga jest najlepszym zabójc

: odwaga zabija nawet lito

ść

. Zasi

lito

ść

jest najgł

bsz

przepa

: im gł

biej człowiek wejrzy w

ycie, tym gł

biej wgl

da w cierpienie.

Odwaga jest najlepszym zabójc

: odwaga, co naciera: ona zabija nawet

mier

, gdy

mawia: "Było

ycie? Dalej

e! Jeszcze raz!"

A w takim rzekni

ciu jest wiele z d

cznej surmy. Niech słucha, kto ma uszy!

"Stój! karle! rzekłem. Ja! Albo ty! Jam silniejszy z nas dwóch -: ty nie znasz mej my

przepa

cistej! Jej by

wign

ąć

nie zdołał!" -

Wówczas stało si

, co mnie l

ejszym uczyniło: zeskoczył mi z ramion karzeł ciekawy!

I przykucn

ł na kamieniu tu

przede mn

. Go

ciniec wiódł wła

nie pod bram

w tym

miejscu, gdzie

my si

zatrzymali.

"Spojrzyj, karle, na ten go

ciniec pod bram

; - mówi

do niego: dwa oblicza ma on w tym

miejscu. Dwie drogi zbiegaj

tutaj: nikt jeszcze dróg tych do ko

ca nie przeszedł.

Ta długa droga wstecz: po wieczno

ść

gnie si

ona. Owa za

droga przed si

- to

druga jest wieczno

ść

Przecz

sobie te drogi; zderzaj

one ze sob

głowami: - i tu oto przy tej bramie

zbiegaj

ze sob

. Imi

podbramia stoi oto wypisane: "Chwila".

Lecz gdyby kto

jedn

z tych dróg poszedł dalej, jeszcze dalej i wci

ąż

jeszcze dalej:

dzisz, karle,

e te drogi wiecznie sobie przecz

?" -

"Wszystko proste kłamie - odparł karzeł wzgardliwie. Wszelka prawda jest krzywa, czas
nawet jest kołem".

"Ty duchu ci

ęż

ci! odparłem gniewnie, nie ułatwiaj

e sobie zbytnio! Albo ci

pozostawi

, gdzie utkwiłe

, kuternogo! - a zaniosłem ci

wszak wysoko!

Spojrzyj - mówi

dalej - na t

chwil

! Od tego podbramia chwili biegnie długa wieczna

droga wstecz: poza nami le

y wieczno

ść

Strona 28 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

Nie przebiegało

wszystko, co z rzeczy wszelkich biec tylko zdoła, ju

raz tej drogi? Nie

musiało

wszystko, co po

ród rzeczy wszelkich sta

e, ju

raz si

stawa

dokonywa

, przebiega

A skoro wszystko ju

było: co s

dzisz, karle, o tej oto chwili? Czy

to podbramie - nie

było ju

raz niegdy

I czy rzeczy wszelkie nie s

tym ładem ze sob

powi

zane,

e ta oto chwila wszystkie

przyszłe rzeczy za sob

wlecze? A wi

c - i sam

siebie na domiar?

Gdy

co z rzeczy wszelkich biec mo

e, i t

dług

drog

, przed si

wiod

, raz jeszcze

przebiec musi! -

I ten paj

k powolny, co w

wietle ksi

ęż

ycowym pełza, i ta po

wiata ksi

ęż

ycowa, i ja, i ty

na go

cu przed bram

szepc

cy obaj, o rzeczach wiecznych szepc

cy, - czy

wszyscy nie musieli

my ju

niegdy

tu oto by

- i czy

nie musieli

my powróci

, - t

oto drog

wci

ąż

na nowo biec, aby tamt

dług

okrutn

drog

- wiecznie na nowo powraca

Takom mówił, a coraz to ciszej: gdy

trwo

yły mnie my

li me jawne i ukryte. I oto, nagle,

usłyszałem psa wyj

cego.

Czy

bym ja ju

słyszał psa tak wyj

cego? My

l ma wstecz pobiegła. Tak jest! Ongi, gdy

dzieci

ciem byłem, w najodleglejszym dzieci

stwie:

- wówczas słyszałem psa tak oto wyj

cego. I widziałem go wówczas o zje

onej sier

ci, z

głow

do góry zadart

, dr

żą

cego na całym ciele, w t

najcichsz

widziałem go noc, kiedy

i psy, zda si

, w upiory wierz

mnie lito

ść

zdj

ła. Wła

nie ksi

ęż

yc o t

por

w pełni wschodził, w milczeniu grobowym

stan

ł ponad domem kr

gł

agwi

, stan

ł cicho na płaskim dachu, jako na cudzej

własno

ci: -

przeto przeraził si

wówczas pies: gdy

psy wierz

w złodziei i upiory. A gdym go po raz

drugi tak wyj

cego słyszał, zdj

ła mnie lito

ść

ponownie.

Lecz gdzie si

karzeł podział teraz? Gdzie podbramie? I paj

k? I szeptanie nasze?

niłbym

e ja? Czy

bym si

przebudził? Oto po

ród dzikich zwałów skalnych staj

nagle

samotny w głuszy dookolnej, w najgłuchszej po

wiacie ksi

ęż

yca.

Lecz tam oto le

y człowiek! Za

tu! Pies naje

ony skacze do pana, - a skoro mnie tylko

ujrzał - zawył ponownie, zakrzyczał: - czy

bym ju

słyszał niegdy

psa tak o pomoc

wołaj

cego?

I, zaprawd

, com ujrzał, tegom nigdy jeszcze nie widział. Ujrzałem młodego pastucha,

miotaj

cego si

po ziemi, dławi

cego si

w kurczowych podnietach, o twarzy potwornie

wykrzywionej: długi czarny w

ąż

zwisał mu z g

by.

Czy

em widział kiedykolwiek tyle wstr

tu i bladego przera

enia w cudzej twarzy? On spał

zapewne? I w

ąż

wpełzł mu w gardziel - i wgryzł si

w ni

mocno.

Dło

moja targała w

ęż

a, targała co sił: - daremnie! Wydrze

ęż

a z gardzieli nie zdołała.

Wówczas krzykn

ło co

ze mnie: "Uk

ąś

! Gry

Strona 29 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

"Głowa precz! Gry

!" - tak oto krzyczały ze mnie przera

enie, nienawi

ść

, wstr

t i lito

ść

społem: wszystko me zło i dobro krzykn

ło ze mnie tym jednym okrzykiem. -

Do mnie, odwa

ni! Wy poszukiwacze, usiłowacze, wy wszyscy, co, podst

pnym

powierzaj

c si

aglom, na niezbadane wypływacie morza! Wy zagadk

weselni!

Zgadnijcie

mi oto zagadk

, na któr

wówczas patrzyłem, wytłumaczcie

mi to widmo

najwi

kszego samotnika!

Gdy

widmem to było i przyszło

ci widzeniem, - com wówczas w przeno

ni widział? I kim

jest ten człowiek, któremu tak oto wszystko, co najci

ęż

sze, najczarniejsze, w gardziel

wpełznie?

Kim jest ów pastuch, któremu w

ąż

w gardziel wpełzł? Kim jest ten człowiek, któremu tak

oto wszystko, co najci

ęż

sze, najczarniejsze w gardziel wpełznie?

- Pastuch wszak

e ugryzł, jak mu to krzyk mój radził; przygryzł dobrym k

sem! Daleko od

siebie wypluł głow

ęż

a - i skoczył na nogi. -

Nie pasterz to, nie człowiek ju

, - przeistoczony, ol

niony, co

miał si

wraz! Przenigdy

nie

miał si

wiecie człowiek, jako ten si

miał!

O, bracia moi,

miech jam słyszał, co człowieczym nie był

miechem, - i oto pragnienie

mnie pali, t

sknota, co si

nigdy nie ukoi.

sknota z owym

miechem trawi mnie: och, jak

e ja zdołam

jeszcze! I jak

ebym

zdołał teraz umrze

! -

Tako rzecze Zaratustra.

O duchu ci

ęż

Me usta - ludu to usta: nadto prostacko, nadto serdecznie gadam ja dla jedwabistych
zaj

cy. A bardziej jeszcze obco brzmi ma mowa kałamarnicom oraz lisom biurkowym.

Ma dło

- sowizdrzała to dło

: biada wszystkim stołom i

cianom, oraz wszystkiemu, co

miejsca u

yczy

gotowe sowizdrzalskim ozdóbkom i pisankom!

Ma noga - konia to noga: ni

to st

pam i cwałuj

poprzez wykrot i głaz: przed siebie, w

pola, wschwał; a diabła uciechy pod skór

mam w szalonym p

dzie tym.

oł

dek mój - snad

orła to jest

oł

dek? Gdy

najch

tniej

ywi si

on jagni

cin

. Wi

po prawdzie, ptaka to tylko

oł

dek.

Niewinnym pokarmem syty, pokarmem nieobfitym, zawsze gotów i niecierpliwy do lotu,
do odlotu - mego to obyczaju rzecz: jak

eby wi

c we mnie co

z ptaka by

nie miało!

Osobliwie,

em jest duchowi ci

ęż

ci tak wrogi: ptasiego rodu to znami

: - i zaprawd

temu duchowi jam wrogiem

miertelnym, pierworodnym wrogiem od pocz

tku! Och,

dok

e nie latała i nie polatywała ma wrogo

ść

O tym niejedn

mógłbym za

piewa

pie

śń

- i za

piewam j

wraz: aczkolwiek sam jeden

w pustym siedz

domu i własnym tylko uszom

piewa

musz

Strona 30 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

Bywaj

wprawdzie inni

piewacy, którym dopiero pełne sale rozmi

kczaj

gardło, czyni

im dło

wymown

, oko wyrazistym, serce czujnym: - jam nie jest, jak ci

piewacy. -

Kto człowieka kiedy

lata

nauczy, ten wszystkich rubie

y kamienie przesunie; wszystkie

kamienie graniczne w powietrze si

unios

, a ziemi

na nowo ochrzci

on b

dzie musiał

- jako "lekk

Stru

biega pr

dzej, ni

li najbystrzejszy ko

, wszak

e i on w ci

ęż

ziemi

oci

ęż

ale

głow

chowa: tako i człowiek, co lata

nie potrafi.

ęż

jest mu ziemia, ci

ęż

kim

ycie; tak duch ci

ęż

ci chce! Kto za

lekkim chce si

sta

i ptakiem by

, samego siebie kocha

powinien: - tako ja pouczam.

Ali

ci nie miło

schorzałych i chorzej

cych: gdy

u nich cuchnie nawet i miło

ść

własna!

Nale

y nauczy

samego siebie miłowa

- tako ja pouczam - czerstw

i zdrow

miło

: aby człek z samym sob

rad przestawał i nie wał

sał si

wsz

dy.

Takie wał

sanie chrzci siebie "miło

bli

niego": słowem tym dotychczas i kłamano, i

obłudy wszelki czyniono najudatniej, osobliwie po

ród tych, którzy całemu

wiatu ci

ąż

yli.

I zaprawd

, przykazanie to nie na dzi

i nie na jutro, samego siebie kocha

nauczy

Sztuka to raczej najwykwintniejsza, w podst

py najbardziej zasobna, sztuka ostatnia i

najcierpliwsza.

Przed swym wła

cicielem jest wszelka własno

ść

dobrze ukryta, a ze wszystkich skarbów

bywa ten własny najpó

niej odkopanym, - duch ci

ęż

ci to sprawia.

Nieomal

e w kołysce daj

nam ju

ęż

kie słowa i warto

ci, jak oto: "dobro" i "zło" - tak

pos

g nasz zwie. W imi

jego wybaczaj

nam to,

yjemy.

I po to pozwala si

dziatkom do siebie przychodzi

, aby ich zawczasu ostrzec, by siebie

nie kochały: tako sprawia duch ci

ęż

ci.

my - wleczemy sumiennie to, co nam przydano, na twardych wleczemy barkach i

poprzez ci

ęż

kie drogi! A gdy pocimy si

w trudzie, powiadaj

nam: "O tak,

ycie jest

ęż

kim brzemieniem!"

Lecz człowiekowi samego siebie tylko d

wiga

jest ci

ęż

ko! Jako

e zbyt wiele obcego

władował na swe barki. Jako wielbł

d przykl

ka on i pozwala si

obładowywa

Osobliwie silny, juczny człowiek, w którym pokora zamieszka: za wiele cudzych ci

ęż

kich

słów i warto

ci władowuje on na siebie, - i oto

ycie pustyni

mu si

zdaje!

I zaprawd

! Nawet niejedna rzecz własna jest ci

ęż

ka do d

wigania! A wiele we wn

trzu

człowieku jest jako ostryga: wstr

tne,

liskie i trudne do uchwycenia -,

- tak,

e szlachetna skorupa ze szlachetnymi ozdobami or

dowa

tu musi. I tej jeszcze

sztuki nale

y si

nauczy

: mał

owin

mie

i pi

kny pozór i

lepot

przezorn

Tysi

ckrotnie zwodzi co do człowieka i to,

e niejedna skorupa bywa pospolita i smutna, i

przy tym zanadto skorup

. Za wiele dobroci i siły nigdy odgadni

te nie bywa;

najsmakowitsze k

ski nie znajduj

smakoszy!

Strona 31 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

Wiedz

o tym kobiety najsmakowitsze: nieco tłustsza, nieco chudsza - och, ile

doli jest

w takiej błahostce!

ęż

ko odkry

człowieka, najci

ęż

ej za

samego siebie; nieraz duch o duszy kłamie. Duch

ęż

ci to sprawia.

Ten za

samego siebie odkrył, kto powiada: oto jest moje dobro i zło: tym zmusił do

milczenia kreta i karła, mówi

cego: "dla wszystkich dobry, dla wszystkich zły".

Zaprawd

, nie znosz

ja i tych, dla których rzecz ka

da jest dobra, a

wiat zgoła

najlepszy. Takich zw

ja nadto skromnymi.

Niewybredno

ść

, co wszystko smakowa

potrafi: to nie jest smak najwykwintniejszy!

Szanuj

oporne i wybredne j

zyki i

oł

dki, które nauczyły si

mówi

"ja", "tak" i "nie".

Wszystko w gł

kła

ść

i wszystko trawi

- prawdziwie

ski to obyczaj! Zawsze "ta-

ak" mówi

, tego si

osioł tylko nauczył, oraz kto z jego jest ducha! -

Gł

boka

ół

i czerwie

gor

ca: tak mi smak mój nakazuje, - krew on miesza do

wszystkich barw. Za

kto dom swój pobiela, o pobielanej mówi mi to duszy.

Ci w mumiach zakochani, tamci w upiorach; i jedni i drudzy wrodzy ciału i krwi: - och,
jak

e si

to z moim kłóci poczuciem! Gdy

ja lubi

krew.

I tam te

mieszka

, ani przebywa

nie chc

, gdzie wszystko spluwa i plwa, - raczej bym

ył po

ród złodziei i krzywoprzysi

zców. Nikt złota w ustach nie nosi.

Wstr

tniejszymi s

mi jednak

liny zlizywaczy; za

najohydniejsze zwierz

ludzkie,

którem kiedykolwiek spotkał, nazwałem paso

ytem: zwierz

, co kocha

nie chciało, a z

miło

pragn

ło.

Nieszcz

snymi zw

tych, którym jedno tylko do wyboru pozostaje: albo złymi zwierz

tami

sta

, albo złymi poskramiaczami: po

ród nich nie zbudowałbym ja chaty.

Nieszcz

snymi zw

i tych, którzy ci

gle czeka

musz

, - i ci sprzeciwiaj

smakowi

memu: wszyscy ci celnicy, kramarze i królowie oraz inni krain i sklepów dozorcy.

Zaprawd

, poznałem ja do gł

bi czekanie, - lecz tylko czekanie na siebie. A przede

wszystkim uczyłem si

sta

i chodzi

, i biega

, i skaka

, wspina

, a ta

czy

Lecz oto ma nauka: kto si

kiedy

chce lotu nauczy

, winien si

wprzódy nauczy

sta

chodzi

, biega

, wdrapywa

i ta

czy

: - gdy

nie wzlatuje si

od razu do lotu!

Po w

złowych drabinach do niejednego wdrapywałem si

okna. r

czymi nogami

wspinałem si

na niejeden wysoki maszt: na wysokich masztach poznania siadywa

wydało mi si

niemał

rozkosz

, -

- jako małe płomyki na wysokich masztach migota

: drobne wprawdzie to

wiatła, lecz

wielkie pocieszenie dla zbł

kanych i rozbitków! -

Na wielu drogach i wieloma sposobami doszedłem do swojej prawdy: nie na jednej tylko
drabinie wspi

łem si

na sw

, sk

d me oko w moje dale wybiega.

I niech

tnie o drogi pytałem, - sprzeciwiało si

to zawsze smakowi memu! Ch

tniej

zapytywałem drogi same i do

wiadczałem ich.

Strona 32 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

wiadczaniem i pytaniem było wszelkie me chadzanie: - i zaprawd

, nauczy

trzeba odpowiada

na pytania takie! Lecz takim jest - mój smak:

- ni zły, ni dobry to smak, lecz mój własny, czego si

nie wstydz

i z czym si

nawet nie

kryj

"Oto - moja droga, - a gdzie

jest wasza?" tak odpowiadam tym wszystkim, którzy mnie

"o drog

" pytaj

. Droga? - nie ma jej zgoła!

Tako rzecze Zaratustra.

Powracaj

cy do zdrowia

Pewnego poranku, w jaki

czas po powrocie do jaskini, zerwał si

Zaratustra ze swego

posłania, jak op

tany, krzyczał strasznym głosem i zachowywał si

tak, jak gdyby na

posłaniu pozostał jeszcze kto

, co

adn

miar

powsta

nie chce. Głos Zaratustry

rozbrzmiewał tak dono

nie,

e zwierz

ta jego zbiegły si

przestraszone; za

wszystkich pieczar i kryjówek wokół jaskini Zaratustry powypłaszał si

zwierz wszelaki i

latał, trzepotał si

, pełzał lub skakał, jak mu przyrodzenie nóg lub skrzydeł pozwalało. A

Zaratustra mówił tymi słowy:

Bywaj, my

li przepa

cista, z mojej wynurzaj si

gł

bi! Jam twym kogutem i

witem,

zaspany nicponiu! Bywaj! bywaj! Mój głos dopieje si

przecie ocknienia twego!

Zerwij wi

zy z uszu swoich! Słuchaj! Gdy

ja słucha

pragn

! Bywaj! bywaj! Gromu tu

dosy

, aby i groby do słuchania zmusi

sen oraz gnu

ść

lepot

z oczu swoich! Słuchaj mnie i oczyma swymi: mój

głos jest lekiem dla

lepo urodzonych.

A gdy raz si

ockniesz, masz mi czuwa

wiecznie. Nie mój to obyczaj prababki ze snu

budzi

, aby je znów - do snu układa

Poruszyła

, przeci

gasz si

, rz

zisz? Bywaj! bywaj! Nie rz

- lecz mówi

mi masz!

Woła ci

Zaratustra, bezbo

nik!

Ja, Zaratustra, or

downik

ycia, or

downik cierpienia, or

downik koliska - wołam ci

li ma przepa

cista!

Chwała mi! Zbli

asz si

- słysz

ęć

! Bezde

ma przemawia, ma ostatnia gł

bia dobyła

wiatło dzienne!

Chwała mi! Bli

ej tu! Dło

mi podaj - - ha! puszczaj! - Ha, ha! - - Wstr

t, wstr

t - - -

biada mi!

Zaledwie jednak Zaratustra te słowa wygłosił, zwalił si

z nóg jak martwy, i jak martwy

długi czas na ziemi le

ał. Gdy przyszedł wreszcie do siebie, blady był na twarzy, dr

żą

na ciele, z ło

a podnosi

nie chciał i wzbraniał si

długo je

ść

i pi

. Trwało to dni

siedem; zwierz

ta nie opuszczały go dniem i noc

, orzeł tylko wylatywał raz po raz, aby

pokarm mu znie

ść

. Co za

znalazł i zrabował, układał na posłaniu Zaratustry: tak

Zaratustra le

ał wreszcie pod stosem

ółtych i czerwonych jagód, gron, jabłek ró

anych,

Strona 33 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

wonnych ziół i szyszek piniowych. U nóg za

jego le

ało jagni

t dwoje, które orzeł z

trudem porwał pastuchowi.

Wreszcie po siedmiu dniach powstał Zaratustra z ło

a, wzi

ł jabłko ró

ane do r

ki i

lubował si

jego woni

. Wówczas, mniemały zwierz

ta, nastał czas, kiedy do niego

przemówi

nale

ało.

"O Zaratustro, rzekły, oto ju

siedem dni z ci

ęż

ysz powiek

: nie zechciałby

wreszcie powsta

na nogi?

Wyjd

z jaskini swej:

wiat na ci

, jako ogród, czeka. Wiatr igra ci

ęż

kimi wonno

ciami, co

do ci

garn

ąć

pragn

; wszystkie strumienie goni

chc

Rzeczy wszelkie t

skniły za tob

, gdy

ty siedem dni sam pozostawał, - wyjd

z jaskini

swej! Rzeczy wszelkie lekarzami chc

ci by

Zali nowe nawiedziło ci

poznanie, gorzkie i ci

ęż

kie? Jako kwa

ny zaczyn le

ałe

tu oto,

dusza wezbrała w tobie i p

czniała poza brzegi wszelkie."

- O, zwierz

ta me, odparł Zaratustra, gaw

cie

dalej, a mnie słucha

pozwólcie! Krzepi

mnie to, gdy waszej słucham gaw

dy; gdzie si

gaw

dzi, tam

wiat staje si

wnet dla

mnie ogrodem.

Jak

e rozkosznym jest to,

e słowa i d

ki na

wiecie s

: czy

słowa i d

ki nie s

cze i mosty złudne nad wieczn

rozł

rzeczy?

Do ka

dej duszy odr

bny

wiat przynale

y; dla ka

dej duszy jest inna dusza za

wiatem.

dzy najwi

kszymi zwłaszcza podobie

stwami kłamie pozór najpi

kniej; za

przez

najmniejsz

szczelin

najtrudniej mosty przerzuca

Dla mnie - jak

eby "poza mn

" by

mogło? Nie masz "na zewn

trz"! Lecz zapominamy o

tym przy d

kach; i jak

e rozkosznym jest to,

e zapominamy!

Czy

rzeczy wszelkich nie obdarzono nazwami i d

kami, aby si

człowiek przy

rzeczach orze

wił? Pi

ąż

pustot

jest mowa: pl

sa ni

człowiek nad rzeczami

wszelkimi.

Jak

e rozkoszna jest wszelka mowa i wszystkie kłamstwa d

ków! D

kami pl

miło

ść

nasza po barwistych t

czach. -

- "O, Zaratustro, rzekły na to zwierz

ta, przed takimi, co jak my my

, rzeczy wszelkie

same pl

saj

: wszystko to jawi si

, dłonie sobie podaje,

mieje si

, pierzcha - i powraca.

Wszystko idzie, wszystko powraca; wiecznie toczy si

koło bytu. Wszystko zamiera,

wszystko zakwita; wiecznie rok bytu bie

Wszystko si

łamie, wszystko znów si

spaja; jednakie buduje si

wiecznie domostwo

bytu. Wszystko si

rozł

cza, wszystko wita si

ponownie; wiernym pozostaje sobie

wiecznie bytu kolisko.

W ka

dym mgnieniu poczyna si

byt; wokół ka

dego "tutaj" toczy si

kula "tam".

rodek

jest wsz

dzie. Krzywy jest szlak wieczno

ci". -

- O, wy sowizdrzały i katarynki! - odparł Zaratustra i

miał si

znowu

, jak

e wy dobrze

wiecie, co si

w ci

gu dni siedmiu dokona

musiało: -

Strona 34 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

- i jak mi ów potwór w gardziel wpełzn

ł i dusił! Lecz odgryzłem mu głow

i wyplułem j

precz.

A wy, - wy

cie ju

piosnk

z tego uczyniły? Lecz oto le

żę

tu, wyczerpany uk

szeniem i

wypluciem tym, chory jeszcze z własnego wyzwolenia.

A wy

cie przygl

dały si

temu? O, zwierz

ta me, jeste

cie

i wy okrutne? Wi

c widokiem

wielkiego bólu pragn

ły

cie si

napawa

, jak to ludzie czyni

? Albowiem człowiek jest

najokrutniejszym zwierz

ciem.

Wobec tragedii, walk byków i ukrzy

owa

czuł si

dotychczas najrozkoszniej; a gdy

piekło sobie wynalazł, patrz! stało si

ono jego niebem na ziemi.

Gdy wielki człowiek krzyknie - : mały wnet si

tu znajdzie; i j

zyk z g

by lubie

nie

wywiesi. Zwie on to wszak

e "współczuciem" swoim.

Człowiek mały, osobliwie poeta - jak

e on zapami

tale oskar

a! Słuchajcie

, aby

cie si

nie przesłyszeli i wyczuli rozkosz, która w tych wszystkich oskar

eniach tkwi!

Ci oskar

yciele

ycia! ich

ycie zwyci

ęż

a jednym mrugni

ciem oka: "Kochasz mnie? Pyta

bezczelnie; poczekaj nieco, jeszcze ja czasu dla ciebie nie mam".

Człowiek jest dla samego siebie najokrutniejszym zwierz

ciem; i po

ród tych wszystkich,

co si

"grzesznikami", "krzy

a swego d

wigaczami" i "pokutnikami" zw

, baczcie mi na t

rozkosz, która w ich skargach i oskar

eniach tkwi!

ja sam - chc

ęż

ja tymi słowy oskar

ycielem by

człowieka? Och, zwierz

ta me, to

jedno prze

wiadczenie zdobyłem dotychczas,

e człowiekowi to jego "najgorsze"

niezb

dne jest do najlepszego; -

e wszystko najgorsze jest najwy

sił

i najtwardszym kamieniem dla najwy

szego

twórcy; oraz

e człowiek lepszym i zarazem gorszym sta

musi! -

Nie do tego ło

a tortur przykuty byłem, i

wiedziałem: "człowiek jest zły". - lecz

przeciwnie: jam wołał, jako nikt dotychczas nie wołał: "Och,

e te

to jego 'najgorsze' jest

tak bardzo małe! Och,

e te

to jego 'najlepsze' jest tak bardzo małe!"

Wielki przesyt człowiekiem - on to mnie dławił i w przełyk wpełzał: oraz i to, o czym
wró

biarz wró

y: "wszystko jest oboj

tne, nie opłaca si

nic, wiedza dławi".

Wielki zmrok wlókł si

przede mn

, długi,

miertelnie znu

ony i

mierci

pijany smutek,

co ziewaj

cymi ustami przemawiał.

"Wiecznie powraca on, ów człowiek, którym

ty si

znu

ył, człowiek mały", - tak ziewał

mój smutek i powłóczył nog

, a zasn

ąć

nie mógł.

W piekło przeistoczyła mi si

ziemia ludzka, zapadła si

pier

jej, wszystko, co

yło, stało

mi si

próchnic

ludzk

, i ko

trupi

, i zmurszał

przeszło

Siadywało me wzdychanie na wszystkich grobowcach człowieczych, a wstawa

nie

mogło; pytania i westchnienia me rechotały, dusiły i trawiły mnie, skar

żą

c si

dniem i

noc

: - "Och, człowiek wiecznie powraca! Człowiek mały powraca wiecznie!" -

Nago ujrzałem raz obu, najwi

kszego i najmniejszego człowieka: nazbyt podobni byli do

siebie, - nazbyt ludzki nawet i ten najwi

kszy!

Strona 35 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

Nazbyt mały najwi

kszy! - to mi obmierzłym uczyniło człowieka! A wieczny powrót nawet

i tego, co najmniejsze! - obmierzło mi to istnienie wszelkie!

Och, wstr

t! wstr

t! - - Tako rzekł Zaratustra, westchn

ł i przeraził si

, gdy

przypomniał sobie chorob

. Lecz zwierz

ta jego przerwały mu tu dalsz

mow

"Nie mów ju

, ty do zdrowia powracaj

cy! - odparły mu zwierz

ta, raczej wyjd

z jaskini,

gdzie

wiat na ci

, jako ogród, czeka.

dzy ró

e i pszczoły wyjd

i mi

dzy roje id

goł

bie! Osobliwie do paków id

piewaj

cych: aby

piewu od nich nauczył!

piewa

bowiem pragnie zdrowiej

cy; zdrowy niech przemawia. A gdy i zdrowy pie

zapragnie, innych zechce on pie

ni, ni

li do zdrowia powracaj

cy"

- "O, wy sowizdrzały i dudy niemilkn

ce, zamilczcie

wreszcie! - odparł Zaratustra i

miał

ze swych zwierz

t. Jak

e wy dobrze wiecie, jak

to pociech

wymy

liłem sobie w

gu tych dni siedmiu!

znowu

piewa

oto musz

, - t

pociech

wynalazłem sobie i to uzdrowienie: chcecie

na to wnet piosnk

uło

lutniow

- "Nie mów ju

, odparły zwierz

ta ponownie; zdziałaj raczej, ozdrowiały, now

wprzódy

lutni

dla swych pie

ni nowych!

Gdy

zwa

to, Zaratustro! Nowym pie

niom nowej potrzeba lutni.

piewaj i pło

, o Zaratustro, ulecz nowymi pie

ni dusz

: aby

swe wielkie ud

wign

przeznaczenie, które jeszcze

adnego człowieka przeznaczeniem nie było!

Gdy

zwierz

ta twe wiedz

wszak, o Zaratustro, kim jeste

i sta

musiałe

: patrz, ty

jest nauczycielem wiecznego powrotu -, oto twe przeznaczenie!

pierwszym, co t

nauk

wie

musi, - jak

eby przeznaczenie to nie miało by

snadnie twym najwi

kszym niebezpiecze

stwem i schorzeniem twym!

Patrz, my wiemy, czego ty uczysz:

e rzeczy wszelkie powracaj

, a my wraz z nimi, i

wieczne razy ju

my tu były, a rzeczy wszelkie wraz z nami.

Uczysz,

e jest wielki rok stawania si

, olbrzymi, potworny rok, co jako zegar piaskowy,

wci

ąż

na nowo powrotnie nastawia

musi, aby na nowo si

osypywał i do ko

dobiegał: -

- tako, i

wszystkie te roki s

sobie równe w wielkim i małym zarazem, - tako, i

my sami

w ka

dym wielkim roku jeste

my jednacy w wielkim i małym zarazem.

A gdyby

ty teraz zemrze

chciał, o Zaratustro, wiemy i to, jakby

w tej chwili do si

przemawiał: - wszak

e zwierz

ta twe błagaj

- aby

jeszcze nie umierał!

Przemawiałby

bez dr

enia, raczej z przydechem błogo

ci: gdy

wielkie brzemi

zdławienie zdj

te byłyby wreszcie z ciebie, ty najcierpliwszy! -

"Oto umieram i zanikam, mówiłby

wówczas, jedno mgnienie, a stan

nico

Dusze s

równie

miertelne, jak i ciała.

Strona 36 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

Lecz powróci ten w

zeł przyczyn, w który i ja wpl

tany jestem, - stworzy on mnie

ponownie! Ja sam nale

żę

do przyczyn wiecznego powrotu.

Powtórz

na powrót wraz z tym sło

cem, t

ziemi

, tym orłem i w

ęż

em tym - nie do

nowego, ani lepszego

ycia, ani te

do podobnego:

- powraca

wiecznie do zawsze jednakowego i zawsze tego samego

ycia,

zarówno w rzeczach wielkich jak i małych, tak, abym znowu

o rzeczy wszelkich

wiecznym powrocie nauczał, -

- abym znowu

me słowo głosił o wielkim dla

wiata i ludzi południu, abym znowu

ludziom nadczłowieka zwiastował.

Rzekłem me słowo i łami

na słowie mym: tako chce dola wieczna -, jako zwiastun

gin

Nastała godzina, w której schodz

cy samego siebie błogosławi. Tak - ko

czy si

zej

cie

Zaratustry". - -

Skoro zwierz

ta te słowa rzekły, zamilkły i oczekiwały, aby Zaratustra do nich przemówił:

Zaratustra wszak

e nie słyszał,

e one milcz

. Le

ał oto z zamkni

tymi oczyma, na

pozór

cy, aczkolwiek od za

cia daleki: gdy

z dusz

własn

rozmow

wówczas

wiódł. W

ąż

i orzeł, widz

c go tako milcz

cym, uszanowały wielk

wokół niego cisz

oddaliły si

ogl

dnie.

ĘŚĆ

CZWARTA I OSTATNIA

Pie

śń

pijana

Tymczasem jeden go

ść

po drugim wymykali si

z jaskini w chłodn

i zadumy pełn

noc;

Zaratustra za

wiódł pod rami

najszpetniejszego człowieka, aby mu pokaza

swe

królestwo nocy, wielki kr

gły ksi

ęż

yc i srebrne wodospady wokół jaskini. I oto, skupieni

wokoło siebie, zamilkli nagle wszyscy ci ludzie, wiekiem ju

starzy, wszak

e o ukojonych,

krzepkich sercach i z tym zdumieniem w duchu,

e tak oto dobrze czuj

wiecie;

przejmuj

cy czar nocy wnikał w ich serca coraz to gł

biej i gł

biej. Zaratustra za

rzekł

do siebie w duchu: "o jak

e mi si

oni podobaj

teraz, ci ludzie wy

si!" - nie wypowiedział

wszak

e tego w poszanowaniu ich szcz

ęś

cia oraz ich milczenia. -

Wówczas stało si

to, co w tym zdumiewaj

cym dniu było najbardziej zdumienia godne:

szpetny człowiek pocz

ł raz jeszcze, po raz ostatni rz

i parska

, i gdy dosapał si

wreszcie do słów, nagle kr

głe i czyste pytanie wyskoczyło z jego ust, dobre, gł

bokie i

jasne pytanie, które wszystkim, co je słyszeli, poruszyło nagle serca.

"Przyjaciele moi, wy wszyscy społem, rzekł najszpetniejszy człowiek, co s

dzicie o tym?

Gwoli temu dniu - po raz pierwszy w

yciu jestem zadowolony,

em całe

ycie prze

ył.

I cho

tyle ju

wyznałem, nie do

ść

mi jeszcze tego. Warto

wiecie: jeden dzie

jedna uczta z Zaratustr

nauczyły mnie kocha

ziemi

"Było

c to -

yciem?" powiem kiedy

mierci. - "Hej

e wi

c! Jeszcze raz!"

Przyjaciele moi, có

wy o tym mniemacie? Nie chcecie

wraz ze mn

mówi

mierci:

Było

c to -

yciem? Gwoli Zaratustrze, - hej

e! Jeszcze raz!" - -

Strona 37 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

Tak mówił najszpetniejszy człowiek; a było to na chwil

przed północ

. I jak s

dzicie, co

wówczas przytrafiło? Skoro tylko ludzie wy

si usłyszeli to pytanie, u

wiadomili sobie

nagle sw

przemian

i uzdrowienie, oraz kto był sprawc

tych przeistocze

: garn

li si

do Zaratustry z podzi

, uwielbieniem i pieszczot

, całowali go po dłoniach; ka

zachował si

wedle swego przyrodzenia: jedni

mieli si

, inni płakali. Stary wró

biarz

czył z rado

ci; i aczkolwiek był on wówczas pełen słodkiego wina, jak mniemaj

niektórzy opowiadacze, wypełniała go bez w

tpienia jeszcze bardziej słodycz

ycia, oraz

wyrzeczenie si

wszelkiego znu

enia. S

i tacy, co opowiadaj

, jakoby i osioł wówczas

czył: nie darmo najszpetniejszy człowiek napoił go był winem. B

co b

, je

owego wieczoru osioł nawet nie ta

czył, działy si

wówczas wi

ksze i dziwniejsze cuda

nad taniec o

li. Krótko i w

złowato, jak to głosi przysłowie Zaratustry: "i có

po tym!"

Zaratustra jednak, podczas tych wydarze

z najszpetniejszym człowiekiem, stał jak

pijany: wejrzenie jego przygasło, j

zyk bełkotał i słaniały si

nogi. I któ

by wówczas

odgadn

ł, jakie my

li przenikały przez jego dusz

? Najwidoczniej jednak duch jego

cofn

ł si

, potem przed si

wybiegł i w dalekich przebywał dalach, jakoby "na wysokiej

przeł

czy, jak stoi napisane, mi

dzy dwoma morzami,

- mi

dzy przeszło

i przyszło

, jako ci

ęż

ka snuj

c si

chmura". Powoli jednak,

podtrzymywany ramionami ludzi wy

szych, powracał do siebie i bronił si

koma od

natarczywo

ci uwielbiaj

cych, a zaniepokojonych; nie mówił wszak

e nic. Nagle zwrócił

szybko głow

, jak gdyby co

usłyszał, po czym palec na ustach poło

ył i rzekł:

"Chod

cie!"

I uczyniło si

wokół cicho i tajemniczo; z gł

bi dochodził powolny głos dzwonu.

Zaratustra przysłuchiwał si

temu wraz z lud

mi wy

szymi; wreszcie po raz drugi poło

ył

palec na ustach i rzekł powtórnie: "Chod

cie! Chod

cie! Północ zbli

a si

!" - a głos jego

zmienił si

przy tym. Lecz wci

ąż

jeszcze z miejsca si

nie poruszał: wówczas jeszcze

ciszej i tajemniej uczyniło si

wokół; nadsłuchiwali wszyscy, nawet osioł, i honorowe

zwierz

ta Zaratustry, orzeł i w

ąż

, nadsłuchiwała zarówno i jaskinia Zaratustry, i wielki

chłodny ksi

ęż

yc, sama noc, zda si

, słuchała, Zaratustra poło

ył po raz trzeci palec na

usta i rzekł:

Chod

cie! Chod

cie!

ród nocy tej pobł

my! Nastała ju

godzina: chod

tedy w noc!

O, ludzie wy

si, północ si

zbli

a; chc

wam co

na ucho rzec, jak ten stary dzwon, co mi

nieraz w ucho szepcze, -

- tak tajemnie, tak okrutnie, tak serdecznie, jak przemawia ten północny dzwon, co
prze

ył wi

cej, ni

prze

ywa człek:

- który mierzył ju

waszych ojców bolesne serc uderzenia - och, och! jak

e wzdycha ona,

jak we

nie

mieje si

! ta stara, gł

boka, gł

boka północ!

Cicho! Cicho! Tu niejedno słyszy si

, co za dnia głosi

nie mo

e; teraz oto w

powietrznym chłodzie, gdzie wszystek gwar stał si

cisz

waszych serc, -

- teraz ono głosi si

, teraz słysze

da si

ono; w nocne nadczujne dusze oto wnika ju

och! och! jak

e wzdycha ona! jak we

nie

mieje si

Strona 38 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

- czy słyszysz ty, jak tajemnie, jak okrutnie do ciebie mówi ta stara, gł

boka, gł

boka

północ?

Człowiecze, słysz!

Biada mi! Gdzie prysn

ł czas? Nie zapadłem

w studzien gł

bie? Ju

wiat

pi -

Och! och! Skowyczy pies, ksi

ęż

wieci. Skona

, skona

raczej zechc

, ni

li mówi

wam, co północne moje serce my

li oto wraz.

Oto zmarłem! Min

ło ju

! Paj

ku, czemu snujesz si

wokół mnie? Chcesz

e krwi? Och!

och! Pada rosa, zbli

a si

godzina -

- godzina, w której dreszcz i mróz przejmuje mnie, pyta ona, rozpytuje: "komu serca na to
sta

- komu ziemi panem by

? Kto zechce rzec: "tak wam biec, wielkie, oraz małe, wy

strumienie!

- godzina zbli

a si

: o człeku ty, człowieku wy

szy, bacz! mowa to dla czujnych uszu, dla

twoich ona uszu - co brzmi z północnej głuszy wzwy

"Co

ponosi mnie, pl

sa dusza moja. Dzieło dnia! Dzieło dnia! Komu panem ziemi by

Ksi

ęż

yc mrozi, milczy wiatr. Och, och! Wzlecieli

cie do

ść

wysoko? Wy pl

sacie: jednak

noga skrzydłem jeszcze nie jest.

Dobrzy wy tancerze, mija ju

ochota, wino poszło w m

ty, ka

da czara ju

skruszała, ju

bełkocze grób.

Wzlecieli

cie nie do

ść

górnie: ju

bełkocz

groby: "zmarłych te

wyzwólcie! Czemu taka

długa noc? Nie upaja

ksi

ęż

yc nas?"

O ludzie wy

si, groby te

wyzwólcie, zbud

cie te

i trupy! Och, czemu robak toczy

jeszcze? Zbli

a si

godzina, -

- mruczy ci

gle dzwon, skrzypi jeszcze serce, jeszcze toczy drzewny czerw, czerw

serdeczny. Och! Och!

wiat gł

jest!

Słodka lutni! Lutni słodka! Kocham ja twój ton, twój upojny ton kumaka! - z jak dalekich
dziejów, z jak dalekich stron dzi

nawiedza mnie twój ton, hen, z oddali, gdzie kochania

cichy staw!

Stary dzwonie, słodka lutni! Ka

dy ból w serce bił, ojca ból, ojców i praojców bóle; tak

dojrzała mowa twa, -

- dojrzał

stała si

jak jesie

, jako popołudnie, jak me serce pustelnicze - oto głosisz si

dojrzałym stał si

wiat i brunatnym grono,

Strona 39 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

- oto umrze

chce, z szcz

ęś

cia umrze

pragnie. O, ludzie wy

si wy, nie czujecie

nic?

Potajemnie wo

tu bije,

- wo

i zapach to wieczno

ci ró

a upojna, złota i brunatna winna wo

, co z starego

szcz

ęś

cia bije,

- z upojnej, północnej szcz

ęś

liwo

ci zgonu, która

piewa:

wiat gł

bin zwał, gł

bszych,

, jawo, my

lisz,

nisz!

ść

mnie! Pu

ść

! Jam dla ciebie za czysty. Nie tykaj mnie! Czy

nie doskonały stał si

owo

wiat?

Za czysta skóra ma dla dłoni twych dotkni

cia. Pu

ść

mnie, głupi i prostacki, pu

ść

mnie,

gnu

ny dniu! Zali północ nie ja

niejsza?

Najczystszymi panami ziemi by

, najbardziej niepoznanym, najsilniejszym duszom

północnym: gł

bsze one i ja

niejsze ni

li ka

dy dzie

O dniu, po omacku szukasz mnie? Wi

c szcz

ęś

cia mego szukasz? Wi

c jestem dla ci

bogaty, samotny, skarbów kopalni

, komor

złot

wiecie, chcesz

e mnie? Jestem

dla ciebie

wiecki? Jestem

dla ciebie duchowny?

Jestem

dla ci

boski? Wszak

e, dniu i

wiecie, zbyt oci

ęż

ałe wy jeste

cie,

- miejcie dłonie tu m

drzejsze, chwy

cie gł

bsze szcz

ęś

cie i gł

bsz

niedol

, chwy

cie

boga tu jakiego, po mnie nie si

gajcie:

- moje szcz

ęś

cie i nieszcz

ęś

cie gł

bokie s

, o, dniu dziwny, wszak

e bogiem ja nie

jestem, ni jaskini

żą

: gł

bin si

wiata ból.

Gł

bszy Boga ból, ty przedziwny

wiecie! Po bo

y si

gnij ból, po mnie ty nie si

gaj!

Czym

e ja! Upojna, słodka lutnia,

- północnej lutni brz

k, kumakowy dzwon; nikt jej nie rozumie, wszak

e mówi

musi, -

przed głuchymi, o ludzie wy

si! Gdy

wy nie rozumiecie mnie!

Pierzchło! Min

ło! O młodo

ci! O południe! O południe me! Oto nastał wieczór i noc, i

północ - wyje pies, wicher:

- nie jest

e wicher psem? Oto skomli, i skowyczy, oto wyje wci

ąż

. Och! och! jak

e ona

wzdycha, jak si

mieje, jako rz

zi i jak dyszy, ta północna pora!

Jak trze

wo przemawia ta pijana wieszczka! przepiła

upojenie swe? wi

c nadczujn

stała? i prze

uwa znów?

- swój ból prze

uwa we

nie, gł

boka stara północ, a bardziej jeszcze rozkosz sw

Albowiem rozkosz ju

, gdzie gł

boki ból: nad ból rozkosz gł

biej drga.

Winny krzewie! Czemu sławisz mnie? Wszak nadci

łem ci

! Okrutnik ja, oto krwawisz mi

- có

znaczy to sławienie pijanego okrucie

stwa?

Strona 40 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

"Co si

stało doskonałe, wszystko dojrzałe - skona

chce!" tak oto przemawiasz.

Błogosławiony, błogosławiony niechaj b

dzie winobra

czy nó

! Lecz wszystko

niedojrzałe

ycia chce: o biada!

"Zgi

! - mówi ból - bólu, precz!" Lecz wszystko, co cierpi,

chce, aby si

stało dojrzałe,

radosne i t

skne,

- t

skni

ce za wszystkie, co dalsze, wy

sze i ja

niejsze. "Dziedziców chc

- woła

wszystko, co cierpi, - dzieci pragn

, nie chc

siebie", -

rozkosz wszak

e chce nie dziedziców, nie dzieci, - rozkosz chce siebie samej, chce

wieczno

ci, chce powrotu, chce "wszystkiego, co zawsze jednakie".

Mówi ból: "Łam si

, serce, krwaw! W

druj nogo, skrzydło pły

! Bólu, w gór

! bólu,

wzwy

!" Hej

e! Hej! O, stare serce me: "Zgi

!" - mówi ból.

Jak mniemacie, ludzie wy

si? Jestem

wieszczem? Marzycielem? Upoje

cem? Snów

tłumaczem? Czy te

dzwonem o północy?

Kropl

rosy? Czy wieczno

ci tchnieniem, woni

? Nie czujecie

, nie?

wiat mój

doskonały oto staje si

, i północ jest południem, -

i ból jest rozkosz

, i kl

twa błogosławie

stwem, i noc jest sło

cem, - odejd

cie mi, albo

naucz

jeszcze was: i m

drzec jest trefnisiem.

Rzekli

cie kiedykolwiek "tak" rozkoszy swej? O, przyjaciele moi, rzekli

cie zarazem "tak"

wszelkiemu bólowi. Wszelkie rzeczy sp

tane s

ze sob

, spl

tane i zakochane w sobie, -

- skoro

cie chcieli kiedykolwiek "raz" po raz wtóry, skoro

cie mawiali: "podobasz mi si

szcz

ęś

cie, mgnienie, chwilo!" tym zapragn

cie te

wszystkiego z powrotem!

- wszystkiego od nowa, wszystkiego wiecznie, wszystkiego w sp

taniu, splocie i

umiłowaniu wzajemnym, o, tym umiłowali

cie te

wiat, -

- wieczni wy, miłujecie go wiecznie i po wszystkie czasy: i do bólu nawet mówicie: zgi

lecz powró

! Gdy

rozkosz za wiecznym

yciem łka!

Gdy

rozkosz wszelka chce wieczno

ci rzeczy wszelkich, chce miodu, chce dro

chce upojnej północy, chce grobów, chce ukojenia łez nagrobnych, zorzy chce
pozłocistej -

- bo czegó

rozkosz nie pragnie! bardziej ona spragniona, bardziej serdeczna i głodna, a

okrutniejsza, bardziej od wszelkiego bólu tajemna, pragnie siebie, wgryza si

w siebie,

wola koliska boryka si

w niej,

- chce miło

ci, chce nienawi

ci, jest przebogata, obdarowuje, odrzuca precz,

ebrze, by

kto

brał, dzi

kuje bior

cym, pragnie, aby j

nienawidzono, -

- tak bogata jest rozkosz,

e bólu łaknie, łaknie piekła, nienawi

ci, ha

by, sromoty,

kalectwa, łaknie

wiata, - gdy

wiat ten, och, wszak znacie

wiat!

Strona 41 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

O ludzie wy

si, za wami t

skni ona, rozkosz ta niepohamowana i błoga, - za waszym

bólem, wy nieudani! Za nieudanym t

skni wszelka rozkosz wieczna.

Gdy

wieczna rozkosz siebie pragnie, przeto chce te

i bólu serdecznego! O szcz

ęś

cie, o

bólu! O serce, łam si

! Ludzie wy

si, nauczcie

mi si

tego: rozkosz wieczno

ci chce,

- rozkosz chce wszelkich rzeczy wieczno

ci, - wieczno

ci chce bez dna, bez dna!

Nauczyli

cie si

pie

ni mojej? Odgadli

cie ju

, dok

d zmierza? Hej

e! Hej! Ludzie wy

si,

piewajcie

mi pie

śń

okr

ęż

piewajcie

mi t

pie

śń

, której imi

"Jeszcze raz", a tre

ść

"po wieki wieczne!" -

piewajcie, o ludzie wy

si, pie

śń

okr

ęż

Zaratustry!

Człowiecze! Słysz!
Co brzmi z północnej głuszy wzwy

"Jam spał, jam spał -,
"Z gł

bokich snu si

budz

cisz: -

wiat - gł

bin zwał,

"Gł

bszych ni

, jawo, my

lisz,

nisz.

"Ból - gł

bi król -,

"Lecz - nad ból - rozkosz gł

biej łka:

"Zgi

! - mówi ból -

"Rozkosz za wiecznym

yciem łka -,

"- wieczno

ci chce bez dna, bez dna!"

Znak

Rankiem po owej nocy skoczył Zaratustra z ło

a, opasał l

wie i wyst

pił ze swej

jaskini, płomienny i pot

ęż

ny, jako sło

ce poranne, gdy zza ciemnych wschodzi gór.

"Jasno

ci ty olbrzymia, rzekł, jako niegdy

przemawiał, ty szcz

ęś

cia oko gł

bokie,

czym

e by było twe szcz

ęś

cie, gdyby

nie miała tych, którym

wiecisz!

A je

li w swych komorach pozostaj

oni jeszcze, podczas gdy ty ju

czuwasz, ju

wschodzisz, ju

darowujesz i rozdajesz: jak

eby dumny twój wstyd złorzeczy

temu miał!

Oto

jeszcze ci ludzie wy

si, podczas gdy ja ju

czuwam; nie s

to moi prawi

towarzysze! Nie na nich czekam ja na górach swych.

Do dzieła swego garn

, i do dnia swego: lecz nie rozumiej

oni, które s

znaki mego

poranku, krok mój nie jest dla nich pobudk

jeszcze w jaskini mej, ich sny spijaj

jeszcze pijan

pie

śń

moj

. Ucha, które by ku

mnie nasłuchiwało, - ucha posłusznego brak w

ród ich członków".

- Mówił to Zaratustra do swego serca, gdy sło

ce wschodziło: wówczas spojrzał ku

górze, gdy

usłyszał ostry krzyk swego orła. "Hej

e! zawołał, po mojej to ch

ci i tak mi

przynale

y. Me zwierz

ta czuwaj

, poniewa

ja ju

czuwam.

Orzeł mój czuwa ju

i wraz ze mn

sło

cu cze

ść

oddaje. Szponami orła si

ga on po

nowe

wiatło. Jeste

cie moje prawdziwe zwierz

ta; kocham was.

Lecz brak mi jeszcze mych prawdziwych ludzi!" -

Strona 42 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

Tako rzecze Zaratustra; wówczas przytrafiło si

nagle,

e chmara ptactwa zaroiła si

wokół niego i zaszumiała mu w uszach, - a łopot skrzydeł i natłok wokół jego głowy był
tak wielki,

e Zaratustra przymkn

ł oczy. I zaprawd

, jako chmura spadło to na

niespodziewanie, jako chmura strzał, co nowego obsypuje wroga. Wszelako była to
chmura miło

ci, rozpostarta nad nowym druhem.

"Có

to dzieje si

ze mn

?" rzekł Zaratustra do zdumionego serca i osun

ł si

powoli na

wielki kamie

u wyj

cia z jaskini. Wszak

e gdy r

koma ponad sob

, wokół siebie i pod

sob

chwytał, od tkliwych broni

c si

ptaków, wówczas przytrafiło si

niespodzianie co

jeszcze dziwniejszego: zanurzył dło

niepostrze

enie w ciepł

szcz włochatych

kudłów; równocze

nie rozległ si

ryk wokół niego, - łagodny, przeci

gły ryk lwa

"Znak si

jawi", rzekł Zaratustra, i przeistoczyło si

serce jego. I w rzeczy samej, skoro

tylko roz

wietliło si

nieco wokół, ujrzał u swych nóg

ółte pot

ęż

ne stworzenie,

przywieraj

ce mu łbem do kolan z miłosnym uporem psa, który starego odnajduje pana.

Goł

bie

wiadczyły mu z równ

arliwo

miło

ść

; i za ka

dym razem gdy goł

chrapy lwa musn

ł, lew grzyw

potrz

sał, dziwił si

i u

miechał.

Na to wszystko rzekł Zaratustra jedno tylko słowo: "dzieci moje w pobli

u s

, dzieci moje"

-, i zamilkł zupełnie. Topniało wszak

e serce jego, a z oczu pocz

ły si

czy

łzy

kropliste i pada

na dłonie. I nie baczył ju

na nic wi

cej. Siedział oto znieruchomiały, nie

ogarniaj

c si

od zwierz

t. Wówczas goł

bie spłyn

ły do

, obsiadły mu ramiona, pie

ciły

włos jego siwy, nie nu

żą

c si

tkliwo

i radowaniem. Lew pot

ęż

ny zlizywał wci

ąż

łzy, padaj

ce na dło

Zaratustry, porykiwał i mruczał przy tym nie

miało. Tak oto

zachowywały si

te zwierz

ta. -

Działo si

to czas długi, lub czas krótki: gdy

mówi

c po prawdzie, dla takowych rzeczy

nie ma czasu na ziemi -. Tymczasem jednak ludzie wy

si w jaskini Zaratustry obudzili si

wreszcie i ustawiwszy si

do pochodu, szli naprzeciw Zaratustry, aby mu pokłon odda

poranny: jako

e ockn

wszy si

nie znale

li go ju

byli w jaskini. Gdy jednak do wrót

jaskini doszli i gdy szelest kroków ich uprzedził, naje

ył si

lew gwałtownie, odwrócił si

nagle do Zaratustry i z dzikim rykiem skoczył ku jaskini. Wy

si za

ludzie usłyszawszy

ten ryk, krzykn

li chórem jakby jednymi ustami, pierzchli z powrotem i w mgnieniu oka

znikli wszyscy.

Zaratustra wszak

e oszołomiony i obcy temu wszystkiemu, powstał z kamienia, obejrzał

wokół, zdumiewał si

, pytał si

serca swego, rozwa

ał i czuł si

samotny. "Có

em ja

to słyszał w tej chwili? - pytał wreszcie powoli, có

to przytrafiło mi si

w tej oto chwili?"

nawróciło ku niemu wspomnienie, jednym spojrzeniem poj

ł wszystko, co si

dzy

wczoraj i dzi

przytrafiło. "Oto kamie

, mówił gładz

c sw

brod

, na którym wczoraj z

rana spoczywałem, tu oto przyst

pił do mnie wró

biarz, tu te

usłyszałem po raz

pierwszy ów krzyk, który teraz wła

nie obił mi si

znów o uszy, wielkie wołanie na

ratunek.

O, ludzie wy

si, o waszej to niedoli wie

cił mi wczoraj rankiem ów stary wró

biarz, -

- ku waszej niedoli zwie

ść

mnie on chciał i ni

kusi

: o, Zaratustro, rzekł do mnie,

przychodz

, abym ci

do twego ostatniego grzechu skusił.

Do mego ostatniego grzechu? - wykrzykn

ł Zaratustra i

miał si

gniewnie z własnych

słów: có

to zachowane mi zostało, jako grzech mój ostatni?"

- I raz jeszcze pogr

ąż

ył si

Zaratustra w sobie, przysiadł ponownie na wielkim kamieniu i

rozwa

ał. Nagle skoczył na nogi, -

Strona 43 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20

Współczucie! Współczucie z człowiekiem wy

szym! wykrzykn

ł i oblicze jego

przeistoczyło si

w spi

. Hej

e! Na to - min

ł ju

czas!

Moje czucie i współczucie - có

mi na tym zale

y! Bacz

ęż

ja szcz

ęś

cia? Dzieła mego

bacz

Hej

e wi

c! Przyszedł lew, dzieci me w pobli

u s

, Zaratustra dojrzałym si

stał, godzina

ma nadeszła: -

Mój to poranek, mój dzie

wita: bywaj mi, bywaj, wielkie ty moje południe!" - -

Tako rzekł Zaratustra i opu

cił sw

jaskini

, płomienny i pot

ęż

ny, jako sło

ce poranne,

gdy zza ciemnych wschodzi gór.

Strona 44 z 44

Bez tytułu 1

2009-10-20