Choroby zakaźne stanowiące zagrożenie dla człowieka.

Choroby zakaźne są wynikiem zakażenia ustroju czynnikiem zakaźnym i

przezwyciężenia układu odpornościowego organizmu lub też obecności w organizmie jadów

(toksyn) drobnoustrojów. Aby móc skutecznie im zapobiegać należy zapoznać się z

elementarną wiedzą dotyczącą samych chorób. Wśród schorzeń zakaźnych możemy wyróżnić

m.in. różyczkę, boreliozę, wąglik, tężec, botulizm, a także grypę. Przyjrzyjmy się kilku z

nich.

Botulizm jest bardzo rzadką chorobą, ale niezwykle niebezpieczną. Jest wywoływany

przez laseczkę jadu kiełbasianego (Clostridium botulinum), która od dawna była zmorą

ludzkości, niosąc śmiertelne skutki. Obecnie dzięki odpowiedniej konserwacji produktów

żywieniowych, zatrucia jadem kiełbasianym są niezwykle rzadkie. Nie należy jednak

zapominać o niebezpieczeństwie, jako że jad kiełbasiany to najsilniejsza spośród znanych

toksyn. Istnieją jednak sposoby, które pozwalają nam się chronić przed Clostridium

botulinum. Przy konserwowaniu żywności ludzie już od dawna wykorzystywali zabiegi, które

zmniejszały ryzyko pojawienia się laseczek jadu kiełbasianego. W przeszłości, tak jak i

obecnie, stosowano kiszenie, wędzenie, długie gotowanie produktów, a także

wykorzystywano środki konserwujące, takie jak sól i rozmaite przyprawy. Wolne od

C.botulinum, a więc bezpieczne dla naszego zdrowia są m.in. korniszony, grzybki w occie

oraz kiszone ogórki i kapusta. Konstrukcja puszek do konserw pozwala na ocenę przydatności

ich zawartości do spożycia. Wklęsłe wieczko oznacza przydatność towaru, tymczasem

wypukłe – zagrożenie ze strony C.botulinum.

Jak już wspomniałam, zatrucie jadem kiełbasianym jest tak rzadkim zjawiskiem, że

wielu z nas nie zdaje sobie nawet sprawy, jakie są objawy tego zatrucia. Pierwsze symptomy

pojawiają się po 18-96 godzinach od spożycia zakażonej żywności. Występują problemy ze

wzrokiem, wiążące się z brakiem koordynacji ruchów gałek ocznych. Dodatkowo występują

także kłopoty z przełykaniem, mówieniem oraz nudności. Nie pojawia się natomiast

gorączka. Chory traci przytomność tuż przed śmiercią. Zgon następuje w wyniku

niewydolności układu oddechowego. Dochodzi bowiem do paraliżu przepony, który skutkuje

uduszeniem. Jeżeli choremu uda się przeżyć to nie następuje zjawisko oporności na toksynę.

Dzieje się tak, ponieważ układ odpornościowy człowieka nie jest w stanie rozpoznać tak

1

małej dawki toksyny i wyprodukować odpowiednich przeciwciał. Natomiast większa dawka

nie daje chorym szans przeżycia. Leczenie botulizmu polega na niezwłocznym podaniu

antytoksyny, która jest surowicą końską, a także podłączenie chorego do respiratora i

podawanie chlorowodorku guanidyny. Kiedy zatrucie dotyka dzieci, w leczeniu wykorzystuje

się antybiotyki. W Polsce notowanych jest zaledwie kilkanaście przypadków zatrucia jadem

kiełbasianym rocznie.

Tężec natomiast jest wywoływany przez Clostridium tetani i jest to choroba, która

łatwo się przenosi. Na szczęście istnieje szczepionka przeciwko temu schorzeniu. Szczepimy

się czterokrotnie w ciągu naszego życia (ostatni raz w wieku 19 lat). Jednakże po

przekroczeniu 45-ego roku życia zaleca się dodatkową dawkę przypominającą, z racji

obniżającej się odporności. Bardzo charakterystyczną oznaką tężca jest wyprężenie mięśni

(obserwujemy zaciśnięte pięści, zgięte palce stóp oraz wygięty łukowato tułów). Clostridium

tetani produkuje neurotoksynę zwaną tetanospasminą. Pierwsze objawy tężca pojawiają się

między pierwszym, a szóstym tygodniem od zakażenia. Są to skurcze mięśni twarzy i

brzucha. Zgon jest wynikiem niewydolności układu oddechowego. Leczenie polega na

podaniu przeciwciał i antybiotyków (takich jak ampicylina) oraz na usunięciu obumarłej

tkanki.

Groźna bakteria Bacillus anthracis, ciesząca się złą sławą z racji prowadzonych nad

nią prac pod kątem wykorzystania jej jako niezwykle skutecznej broni biologicznej, wywołuje

chorobę określaną wąglikiem. Zakażenia u ludzi w naturze są rzadko notowane i dotyczą osób

pracujących ze zwierzętami. Do symptomów tego schorzenia zaliczyć można wysoką

gorączkę, obniżenie poziomu tlenu we krwi, niewydolność układu oddechowego i serca, a w

konsekwencji dochodzi do nagłej śmierci osobnika. Infekcja związana jest z wdychaniem

wysuszonych spor lub dostaniem się ich poprzez zranienie. Z wrót infekcji bakterie dostają

się do krwi. W miejscu wniknięcia pojawia się czarna krosta (antraks), będąca

charakterystyczną oznaką choroby, której towarzyszy także opuchlizna. Wyleczenie z wąglika

gwarantuje odporność na przyszłe infekcje. Dzieje się tak, gdyż organizm ma kontakt z dużą

liczbą bakterii, co umożliwia pojawienie się odpowiedzi immunologicznej.

Przyczyny chorób zakaźnych są bardzo zróżnicowane, mogą nimi być zarówno

bakterie, wirusy, jak i grzyby. Rezerwuarem zarazków są przede wszystkim osoby chore oraz

nosiciele, ale jak wiemy nie tylko – w przypadku tężca źródłem jest gleba. Zdecydowana

większość chorób zakaźnych objawia się m.in. gorączką, ale i w tym przypadku znajdziemy

2

wyjątki (jak wspomniany botulizm). Reasumując powyższe rozważania dochodzimy do

wniosku, że choroby zakaźne charakteryzują się ogromną różnorodnością i niełatwo je

zdefiniować.

3