IRLANDIA
Irlandia, Republika Irlandii (Éire, Poblacht na hÉireann, pełna nazwa angielska to
jedynie Ireland, co ma podkreślać dążenia zjednoczeniowe z
. Zajmuje większość terytorium
Spis treści
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Kalendarium
- najwcześniejsze ślady ludzkiej bytności, pierwsi mieszkańcy
szmaragdowej wyspy budują
najstarsza znana budowla w Europie) i
•
500-200 p.n.e. - najprawdopodobniej wtedy na wyspę dotarli
•
- prawdopodobnie w tych latach na wyspie działał
przypisuje się
•
- Irlandia była podzielona na 150 tzw. małych królestw, całą wyspą rządzili
arcykrólowie, którym formalnie podlegali królowie prowincji,
regionów i małych królestw
•
- początek najazdów
1
•
- prawdopodobna data ukończenia
, jednego z
•
- wikingowie założyli
•
, w której arcykról
zwyciężył wikingów; kres
wikińskiej dominacji
•
, prawdopodobnie w formie bulli Laudabiliter (jej autentyczność jest
kwestionowana), na najazd na Irlandię
•
- w Irlandii wylądowali za zgodą Henryka II
przez jednego z lokalnych królów o pomoc
•
- Henryk II przybył z armią do Irlandii, która uznała jego zwierzchnictwo; w
ciągu stu lat Anglonormanowie podbili znaczną część wyspy
•
- początek celtyckiej odnowy (gaelic recovery) podczas której Irlandczycy
odzyskali znaczną część utraconych ziem
•
- na zaproszenie niektórych irlandzkich władców na wyspę przybył ze
; koronowany królem Irlandii próbował w
krwawej kampanii podbić wyspę; zginął w
•
- król Anglii sprawował władzę tylko nad Dublinem i okolicami (tzw.
Palisada)
•
rozpoczęli powolny podbój Irlandii
•
- większość irlandzkich wielmoży uznała
królem Irlandii; nie
uznali go jednak głową Kościoła i pozostali przy
•
- rebelia irlandzkich katolików
•
- wojna dziesięcioletnia, której kulminacyjnym punktem była bitwa pod
; irlandzcy arystokraci ponieśli klęskę i w
opuścili wyspę
•
- początek kolonizacji
ze Szkocji;
podporządkowanie prawne ludności Irlandii królowi Anglii i zniesienie celtyckich
praw
•
- wybuch rebelii w Irlandii; rok później w Anglii wybuchła wojna domowa, co
pozwoliło wyspie uzyskać pewną niezależność
•
przybył do Irlandii na czele swojej armii; masakra w
; trzyletnia bezlitosna kampania przywraca angielską władzę na wyspie
•
- parlament w Londynie uchwalił zbiór ustaw zwany
który był skierowany przeciwko
(nieanglikanom); regulacje kodeksu
pogorszyły sytuację katolików
•
(1 lipca)
, w której wojska protestanckiego
króla Anglii
pokonały katolicką armię obalonego króla
. Północnoirlandzcy protestanci do teraz świętują w rocznicę zwycięstwa
(a dokładniej dzień po rocznicy, tj.
•
- ludność katolicka została pozbawiona wszelkich
ekonomicznych (m.in.: posiadania drogich koni, noszenia broni, uczenia w
szkołach)
2
•
Towarzystwo Zjednoczonych Irlandczyków
(Society of United
Irishmen), którego głównym ideologiem był
. Celem stowarzyszenia
była walka o emancypację katolików irlandzkich, równe prawa wyborcze,
oderwanie Irlandii od Wielkiej Brytanii i utworzenie republiki
•
- nieudane powstanie przeciwko brytyjskiej władzy
•
- wcielenie Królestwa Irlandii do Królestwa Wielkiej Brytanii;
powstało Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii
•
- kolejne nieudane powstanie
•
- uchwalenie aktu o równouprawnieniu katolików - efekt działalności
•
•
•
- nieudane powstanie Młodej Irlandii, tzw.
•
- koniec klęski głodu, ale jeszcze przez dwa lata ludzie umierali wycieńczeni
głodem i chorobami; łącznie zmarło 1,5 miliona ludzi
•
powstało
, będące przykrywką dla
Irlandzkiego Bractwa Rewolucyjnego
(IRB)
•
- nieudane powstanie zorganizowane przez
•
- autonomii dla Irlandii; przez 20 lat
trwały starania o uchwalenie Home Rule w brytyjskim
większość tego czasu kierował nimi
•
mająca na celu "deanglizację irlandzkiego narodu".
•
- powstała Zjednoczona Partia Irlandzka, na czele której stanął
; walka o uchwalenie Home Rule zaczęła się od nowa.
•
, członek Ligi Gaelickiej, założył organizację
Sami); szybko kontrolę nad nią przejęli członkowie IRB
•
- ustawa o Home Rule była coraz bliżej uchwalenia, protestanci z Ulsteru
utworzyli oddziały o nazwie
, katolicy powołali
•
; tysiące irlandzkich ochotników wstąpiły do
brytyjskiej armii (w Irlandii nie ma poboru do wojska), co popierało dowództwo
Irlandzkich Ochotników
•
(Patrick Pearse)
proklamował Irlandię niepodległą
; dwa tysiące powstańców
(republikanie z Irlandzkich Ochotników i członkowie Armii Obywatelskiej) stawiło
czoła brytyjskiej armii; większość mieszkańców Irlandii nie poparła powstania; po
6 dniach powstanie upadło; Brytyjczycy wykonali wyroki śmierci na 16
przywódcach powstania (m.in. na Pádraicu Pearsie i Jamesie Conollym);
społeczeństwo Irlandii zaczęło popierać powstańców i ich idee; zaczęły się
masowe aresztowania;
(jeden z powstańców) przekształcił
Irlandzkich Ochotników w
(IRA)
3
•
- powstał nielegalny (z punktu widzenia Brytyjczyków)
irlandzki z
na czele (też jeden z powstańców)
•
; IRA prowadziła wojnę partyzancką, a
Brytyjczycy odpowiedzieli terrorem
•
lipiec
podpisali traktat; powstała złożona z
26 hrabstw Irlandia (Wolne Państwo Irlandzkie), mająca status brytyjskiego
dominium (królowa brytyjska głową państwa), los 6 hrabstw północnych (
) miał być rozstrzygnięty w przyszłości
•
kwiecień
- wybuch wojny domowej między nieuznającą traktatu częścią IRA,
a wojskami Wolnego Państwa Irlandzkiego (czyli tą częścią IRA, która traktat
uznała)
•
- IRA antytraktatowa uznała swoją porażkę; w wojnie domowej zginęło
około tysiąca ludzi, w tym Michael Collins; Artur Griffith zmarł w jej trakcie na
zawał
•
wrzesień
- Utworzenie
(Ród Irlandczyków). Jej przywódcą został
•
- Zdelegalizowanie IRA
•
- Sformowanie przez O'Duffego "Irlandzkiej Brygady" (Irish
Brigade), która wzięła udział w
. Irlandczycy walczyli również po stronie Republiki. Rząd Irlandzki
natomiast ogłosił neutralne stanowisko wobec obu stron konfliktu
•
- wejście w życie konstytucji. Na jej mocy Wolne Państwo
Irlandzkie przekształca się w Irlandię, czyli przestaje być częścią Wielkiej Brytanii.
•
- Irlandia oficjalnie przekształciła się w republikę
•
- Eamon de Valera został prezydentem Irlandii. Funkcję tę sprawował do
•
- członek
•
Podział administracyjny
Zobacz więcej w osobnym artykule:
Podział administracyjny Irlandii
Wyspa Irlandia dzieli się na 4 historyczne prowincje, a te na 26 hrabstw niezależnych od
jej podziału na Irlandię oraz Irlandię Północną.
Demografia
Średnia długość życia 75 lat (mężczyźni 73, kobiety 78)
•
: 37.822 $ na mieszkańca (nominalnie)
Geografia Najważniejsze miasta
4
o
(ludność miasta 495.781, ludność
1.004.614)
o
(ludność miasta 123.062, ludność
186.239)
o
(ludność miasta 65.832, ludność
66.163)
o
(ludność miasta 54.023, ludność
86.998)
o
(ludność miasta 44.594, ludność
46.736)
Zobacz więcej w osobnym artykule:
•
Położenie
o
a od
o
Powierzchnia nizinna
o
Dł. wybrzeża 1.448
o
Dł. granicy z
) 360 km
o
o
o
Najdłuższa rzeka
o
Największe jezioro
176 km²
•
Klimat
o
Umiarkowanie ciepły (jest wynikiem przepływającego niedaleko ciepłego
prądu z Zatoki Meksykańskiej
o
Niskie amplitudy rocznych temperatur
o
Wysoka wilgotność powietrza oraz częste opady deszczu
Ustrój polityczny
5
Patron Irlandii - św. Patryk
Irlandia to demokracja parlamentarna. Jej system prawny jest oparty na
i ustawodawstwie uchwalanym przez parlament zgodnie z konstytucją.
Przepisy Unii Europejskiej mają moc prawną w Irlandii. Konstytucja irlandzka, przyjęta
, opisuje formę rządu oraz definiuje władzę i funkcje Prezydenta, obu izb
parlamentu (Oireachtas) oraz rządu. Definiuje także strukturę i władzę sądu oraz opisuje
podstawowe prawa obywatelskie. Akt Republiki Irlandii z 1948 zerwał ostatnie formalne
związki z Wielką Brytanią. Irlandia odzyskała niepodległość w 1921.
Prezydent jest głową państwa i jest wybierany w wyborach bezpośrednich na kadencję,
która trwa 7 lat. Ta sama osoba może być prezydentem tylko dwukrotnie. Bierne prawo
wyborcze przysługuje obywatelom, którzy ukończyli 35 lat. Od
prezydentem Irlandii
. Obowiązkiem prezydenta jest stanie na straży konstytucji oraz
oficjalne reprezentowanie narodu. Niemal wszystkie uprawnienia przyznawane mu przez
konstytucję wykonuje on za radą rządu.
(premier) stoi na czele rządu i jest mianowany przez prezydenta na wniosek
(izba niższa parlamentu). Taoiseach nominuje innych członków rządu
(ogółem nie mniej niż siedmiu i nie więcej niż piętnastu), których musi zaakceptować Dáil
6
Éireann. Nominuje także jednego członka rządu, zwanego
, który pełni funkcję
jest premierem Irlandii od czerwca
pełni funkcję Tánaiste.
W irlandzkim parlamencie są dwie izby:
•
jest izbą niższą, wybieraną w wyborach bezpośrednich. Zasiada
w niej 166 posłów. Jest odpowiedzialna za uchwalanie ustaw. Jej członkowie są
wybierani w wyborach proporcjonalnych i powszechnych. Nie występuje pojęcie
kadencyjności, Ustawa Wyborcza mówi tylko o przyznaniu parlamentowi
pełnomocnictw na okres 5 lat. Cztery główne partie polityczne reprezentowane w
Dáil Eireann to:
(Żołnierze Przeznaczenia) i
(Progresywni Demokraci) (które obecnie tworzą koalicję rządową wraz z
oraz kilkoma posłami niezależnymi) oraz
i Labour Party (
•
jest izbą wyższą i posiada głównie rolę doradczą. Z jej 60
członków, 11 jest nominowanych przez Taoiseacha, natomiast reszta jest
wybierana, w 5 kuriach opierających się na określonych grupach społeczno-
zawodowych oraz przez absolwentów Narodowego Uniwersytetu Irlandii
i Uniwersytetu w Dublinie.
Samorządy lokalne są administrowane przez 114 władz lokalnych, które są
odpowiedzialne, między innymi, za: mieszkalnictwo i budownictwo, transport drogowy
i bezpieczeństwo, kanalizację, inicjatywy dotyczące rozwoju i kontrolę nad nimi,
rekreację, ochronę środowiska, rolnictwo, edukację i pomoc społeczną. Samorząd
lokalny jest finansowany częściowo przez rząd centralny a częściowo przez lokalne
źródła, w tym lokalne podatki.
Intercity-train
7
Religia Stanisław Grzybowski "Historia Irlandii", Wrocław 1998
katolicy - 88,4% anglikanie - 2,9% prezbiterianie - 0,52% muzułmanie - 0,49% metodyści
- 0,25% żydzi - 0,2% wyznawcy innych religii ok. 3%.
Wojsko
Armia Irlandzka posiada 8.500 zawodowych żołnierzy i 13.000 rezerwowych. Tak mała
ilość wojska jest spowodowana neutralnością Irlandii (np. nie jest członkiem NATO).
Pomimo to Irlandia jest zaangażowana w misjach pokojowych.
Gospodarka
Najważniejszymi gałęziami gospodarki irlandzkiej są przemysły:
•
•
•
•
8
•
Szeroko świadczone są usługi w zakresie:
•
handlu elektronicznego
•
telekomunikacji
•
oprogramowania komputerowego
•
nowoczesnych usług finansowych
Rozwój gospodarki przebiega dwutorowo - z jednej strony bowiem zachęca się do
rozwoju
, z drugiej zaś - zostawia podstawowe gałęzie gospodarki,
mające kluczowe znaczenie dla kraju. Mimo to Irlandia jest jednym z
najszybciej rozwijających się gospodarczo państw
sięgał 6% w stosunku rocznym. Obecnie Irlandia, obok
, jest krajem o najwyższym poziomie rozwoju gospodarczego w
Gospodarka jest ściśle uzależniona od
Przemysł
Fenomenem irlandzkiej gospodarki na skalę światową był silny rozwój
wysokich technologii, który przyczynił się do
na poziomie 15,8%
rocznie.
w różnego rodzaju gałęzie przemysłu tego kraju wynikały ze
interesujących
Szybki rozwój Irlandia zawdzięcza pomocy
, długoletnim zwolnieniom
, a także stosunkowo taniej sile roboczej. Przyniosło to korzyści przede
wszystkim ośrodkom regionalnym, gdzie przemysł oparty jest głównie na przetwórstwie
płodów
. Rozwinął się przemysł zbożowo-
oraz produkcja wysoko procentowych
Rolnictwo
Rolnictwo pozostaje jedną z najważniejszych gałęzi gospodarki. Jest ono wysoko
zmechanizowane i daje zatrudnienie 9,5% ludności. Produkcja wołowiny i mleka stanowi
58% ogółu produkcji rolnej. Olbrzymią większość w rolnictwie stanowią małe
. Powierzchnia przeznaczona pod uprawy rolnicze jest niewielka, za
to wysoce produktywna. Głównymi roślinami uprawnymi są
. Olbrzymie obszary
i sprzyjający
zwierząt.
9
Surowce naturalne
Zasoby surowców naturalnych w Irlandii są niewielkie. Irlandia posiada
, które odkryto na początku lat 90. XX w. Wydobywa się przede wszystkim
(164 tys. t. rocznie) i
(45 tys. t. rocznie).
Transport
Strategiczne znaczenie ma transport samochodowy. Irlandia ma gęstą
często nie są jednak w najlepszym stanie. Sieć dróg obejmuje 92.327 km, z czego tylko
ok. 280 km mają standard
(marzec 2007). W ostatnich latach prowadzona jest
rozbudowa, i modernizacja autostrad na wielu odcinkach w całym kraju. Sieć
ma dł. 1.944 km.
Najważniejszymi
, a morska żegluga handlowa liczy
jest Dublin, zaś przewozy transatlantyckie
obejmują przede wszystkim Cork. Przystanie
w Dublinie,
zapewniają połączenia z głównymi portami
. Zbudowana w
XVIII i XIX w., a następnie modernizowana sieć
służy przede wszystkim do
przewozu towarów, lecz ma także znaczenie
Międzynarodowe porty lotnicze w
krajowych i międzynarodowych.
Połączenia transatlantyckie obsługiwane są przez Shannon i Knock, zaś europejskie
przez
wszystkie lotniska obsługiwały
około 10,5 mln pasażerów.
W Irlandii obowiązuje
Charakterystyczne potrawy
Najbardziej znanym daniem irlandzkim jest rodzaj gulaszu z jagnięciny lub baraniny.
Mięso dusi się z ziemniakami, cebulą, marchewką, porem i kaszą jęczmienną. Od XIX
wieku ziemniaki są podstawą diety Irlandczyków. Tradycyjny gulasz irlandzki podaje się z
kluseczkami robionymi z łoju.
Oświata
Charakteryzuje ją silny wpływ
na program nauczania, rzadko
spotykany obecnie w krajach europejskich.
Zobacz więcej w osobnym artykule:
Sport [
10
Brak znaczących osiągnięć (mała liczba ludności). Tylko w niektórych dyscyplinach,
głównie w
reprezentacja narodowa gra w pucharze 6 narodów i odnosi w nim
sukcesy. Mieszkańcy interesują się przede wszystkim "sportami narodowymi" (
) i lokalnymi rozrywkami.
Zobacz też [
•
geografia i polityka
o
o
o
o
o
o
o
•
historia
o
Odrodzenie Irlandzkie w literaturze
o
o
o
•
inne
o
o
o
o
11
Document Outline
- Spis treści
- Podział administracyjny
- Demografia
- Średnia długość życia 75 lat (mężczyźni 73, kobiety 78)
- Geografia Najważniejsze miasta
- Ustrój polityczny
- Religia Stanisław Grzybowski "Historia Irlandii", Wrocław 1998
- Wojsko
- Gospodarka
- Przemysł
- Rolnictwo
- Surowce naturalne
- Transport
- Charakterystyczne potrawy
- Oświata
- Sport [edytuj]
- Zobacz też [edytuj]
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
konkurs o irlandii
Wikipedia Dyskusja o Bioenergoterapii, satanizm opetanie egzorcyzmy
Referat o Irlandii, Dokumenty( referaty, opisy, sprawdziany, itp.)
ZJEDNOCZONE KRÓLESTWO WIELKIEJ BRYTANII I PÓŁNOCNEJ IRLANDII, WNPiD, moje, ChomikBox, współczesne sy
kultura Irlandii, Kultura Krajów Unii Europejskiej
System podatkowy Irlandii, Teorie opodatkowania i systemy podatkowe, Teorie opodatkowania i systemy
Irlandia
Komutacja Wikipedia, wolna encyklopedia
Miasta w Polsce wikipedia
Polska Wikipedia a ochrona dóbr osobistych, Deontologia - Etyka
IRLANDZKA ARMIA KRYMINALNEJ PRZEDSIEBIORCZOSCI, konferencje naukowe, AFB Lojaliści Ulsterscy
pl wikipedia org wiki Zasady (polityka) rachunkowoś
Edukacja seksualna - wikipedia, Studia, Edukacja seksualna
Z Wikipedii wyparowały informacje o ubeku Ryszardzie Młynarskim, Płużański Tadeusz
VIC cipher Wikipedia, the free encyclopedia
opornosc na antybiotyki wikipedia
cześci ciała jap wikipedia
Gender – znaczenie – z Wikipedii
więcej podobnych podstron