Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 1
I never put off till tomorrow, what I can possibly put do the day after.
Oscar Wilde
PRAWO ADMINISTRACYJNE – cz. 2 i 3
I. USTRÓJ ORGANÓW ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ ................................................................................. 4
164.status prawny funkcjonariuszy publicznych. podstawowe regulacje........................................................... 4
165.istota służby publicznej. .............................................................................................................................. 4
166.prawo urzędnicze......................................................................................................................................... 5
167.pracownicy samorządowi. ........................................................................................................................... 5
168.korpus służby cywilnej. służba cywilna. ..................................................................................................... 5
169.organizacja służby cywilnej. ....................................................................................................................... 6
170.nawiązanie stosunku pracy w służbie cywilnej. .......................................................................................... 6
171.obowiązki członka korpusu służby cywilnej. .............................................................................................. 7
172.uprawnienia członka słuzby cywilnej.......................................................................................................... 7
173.prawa i obowiązki urzędnika w świetle ustawy o pracownikach urzędów państwowych........................... 8
174.odpowiedzialność państwa za działanie funkcjonariuszy publicznych. ...................................................... 9
175.prokuratoria generalna skarbu państwa. .................................................................................................... 10
176.ustawodawstwo antykorupcyjne w polsce................................................................................................. 10
177.ustawa „kominowa"................................................................................................................................... 11
178.działalność gospodarcza funkcjonariuszy publicznych. ............................................................................ 12
179.służba zagraniczna..................................................................................................................................... 13
180.ustrój administracji publicznej. problemy podstawowe. ........................................................................... 14
181.zasady kształtowania ustroju administracji publicznej w polsce. .............................................................. 14
182.zasada podziału władz. .............................................................................................................................. 14
183.podmioty administrujące-pojęcie, cechy, rodzaje. .................................................................................... 14
184.organ administracji publicznej. ................................................................................................................. 14
185.rodzaje organów administracji publicznej................................................................................................. 15
186.miejsce organów administracji w podziale władz. .................................................................................... 15
187.legalność działania organów administracji................................................................................................ 15
188.właściwość rzeczowa i miejscowa organów administracji........................................................................ 15
189.właściwość funkcjonalna i instytucjonalna organów administracji publicznej. ........................................ 16
190.spory o właściwość organów administracji publicznej.............................................................................. 16
191.kompetencja organu administracji publicznej. .......................................................................................... 17
192.problem domniemania kompetencji w administracji................................................................................. 17
193.centralne organy administracji publicznej i komitety................................................................................ 18
194.prezydent rp............................................................................................................................................... 18
195.prezes rady ministrów – pozycja ustrojowa, kompetencje. ....................................................................... 19
196.organy wewnętrzne rady ministrów i jej pozycja ustrojowa. ................................................................... 20
197.ministrowie- pozycja ustrojowa, kompetencje, zasady działania. ............................................................. 20
198.działy administracji i ich klasyfikacja. ...................................................................................................... 21
199.organizacja terenowej administracji rządowej........................................................................................... 22
200.organy zespolonej administracji rzadowej. ............................................................................................... 22
201.organy administracji niezespolonej. .......................................................................................................... 22
202.status prawny wojewody. .......................................................................................................................... 23
203.powołanie, odwołanie i kompetencje wojewody....................................................................................... 23
204.prawotwórcze kompetencje wojewody. .................................................................................................... 24
205.wojewoda a organy samorządu terytorialnego.. ........................................................................................ 24
206.zlecanie zadań administracji rządowej. ..................................................................................................... 25
207.administracja rządowa w okresie zmian ustrojowych. .............................................................................. 25
208.nadzór nad działalnością administracji rządowej. ..................................................................................... 25
209.wykonywanie administracji rządowej w województwie. .......................................................................... 25
210.podział terytorialny kraju .......................................................................................................................... 25
211.ewolucja podziału terytorialnego w polsce. .............................................................................................. 25
212.zasadniczy podział terytorialny. ................................................................................................................ 26
213.podziały terytorialne specjalne i pomocnicze............................................................................................ 26
214.organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego. .......................................................................... 26
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 2
215.organy wykonawcze jednostek samorządu terytorialnego. ....................................................................... 27
216.właściwość organów gminy,powiatu i województwa................................................................................ 27
217.pojęcie i istota samorządu terytorialnego. ................................................................................................. 28
218.sądowa ochrona samodzielności samorządu terytorialnego. ..................................................................... 28
219.zadania własne i poruczone jednostek samorządu terytorialnego. ............................................................ 29
220.podmiotowość prawna jednostek samorządu terytorialnego. .................................................................... 30
221.osobowość prawna gminy. ........................................................................................................................ 30
222.zasady i tryb wyboru wójta,burmistrza,prezydenta. .................................................................................. 30
223.wygaśnięcie mandatu wójta....................................................................................................................... 31
224.mienie komunalne. dylematy własności komunalnej. ............................................................................... 31
225.komunalna działalność gospodarcza. ........................................................................................................ 32
226.formy prowadzenia komunalnej działalności gospodarczej. ..................................................................... 32
227.formy współdziałania jednostek samorządu terytorialnego....................................................................... 32
228.stowarzyszenia gmin i powiatów............................................................................................................... 32
229.zasady przystępowania jednostek samorządu terytorialnego do związków o charakterze
międzynarodowym. .......................................................................................................................................... 32
230.regionalne izby obrachunkowe.................................................................................................................. 32
231.samorządowe kolegia odwoławcze. .......................................................................................................... 33
232.referendum lokalne.................................................................................................................................... 33
233.zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego. ............................................................................. 34
234.referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego......................................... 34
235.zaskarżalność uchwał rady gminy przez obywateli................................................................................... 35
236.formy kwestionowania przepisów prawa miejscowego stanowionego przez jednostki samorządu
terytorialnego. .................................................................................................................................................. 35
237.nadzór nad samorządem terytorialnym...................................................................................................... 36
238.środki nadzoru nad samorządem gminnym. .............................................................................................. 37
239.organy nadzoru nad samorządem gminnym. ............................................................................................. 37
240.miasta na prawach powiatu. powiat grodzki a powiat ziemski.................................................................. 38
II. CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA............................................................................................................................... 38
241.obywatelstwo. pojęcie i istota.................................................................................................................... 38
242.formy nabycia obywatelstwa polskiego .................................................................................................... 38
243.utrata obywatelstwa polskiego .................................................................................................................. 39
244.podstawowe zasady prawa polskiego w zakresie obywatelstwa ............................................................... 39
245. nadanie obywatelstwa na podstawie aktu administracyjnego................................................................... 40
246. zrzeczenie się obywatelstwa polskiego. ................................................................................................... 41
247.właściwość organów w sprawach obywatelstwa. ...................................................................................... 41
248.obywatelstwo europejskie ......................................................................................................................... 41
249.obywatelstwo polskie a obywatelstwo europejskie. .................................................................................. 42
250.stan cywilny............................................................................................................................................... 42
251.zasady sporządzania aktów stanu cywilnego............................................................................................. 42
252.księgi stanu cywilnego .............................................................................................................................. 43
253.ewidencja ludności .................................................................................................................................... 43
254.obowiązek meldunkowy............................................................................................................................ 44
255.dowody osobiste ........................................................................................................................................ 45
256.wolność zgromadzeń i jej ograniczenia..................................................................................................... 45
257.zasady tworzenia i działania partii politycznych. ...................................................................................... 46
258.wolność sumienia i wyznania.................................................................................................................... 46
259.kościoły i związki wyznaniowe w polsce. kształtowanie ich statusu. ....................................................... 47
260.działalność kościołów i związków wyznaniowych w polsce. ................................................................... 48
261.konkordat między stolicą apostolską i rzeczypospolitą polską.................................................................. 49
262.przekształcenie użytkowania wieczystego osób fizycznych w prawo własności ...................................... 49
263.problem mienia zabużańskiego i tzw. gruntów warszawskich .................................................................. 50
264.istota wywłaszczenia. ................................................................................................................................ 51
265.postępowanie w sprawach o wywłaszczenie ............................................................................................. 51
266.odszkodowanie za wywłaszczoną nieruchomość ...................................................................................... 51
267.czasowe zajęcie nieruchomości................................................................................................................. 52
268.decyzje wywłaszczeniowe......................................................................................................................... 52
269.zwrot wywłaszczonej nieruchomości ........................................................................................................ 52
270.istota miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. ............................................................... 53
271.miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego a „studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy”. ..................................................................................................... 54
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 3
272.tryb sporządzania i uchwalania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego ....................... 55
273.wprowadzenie zadań rządowych do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego................... 56
274.wpływ miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na wykonywanie prawa własności. ..... 56
275.postępowanie w sprawie ustalenia warunkow zabudowy.......................................................................... 56
276.ochrona interesów jednostki w procesie sporządzania miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego.................................................................................................................................................. 57
277.prawa i obowiązki uczestników procesu budowlanego. ............................................................................ 57
278.postępowanie poprzedzające rozpoczęcie robót budowlanych.................................................................. 58
279.warunki rozpoczęcia budowy obiektu budowlanego................................................................................. 58
280.pozwolenie na budowę. ............................................................................................................................. 58
281.budowa i oddanie do użytku obiektu budowlanego .................................................................................. 59
282.samowola budowlana. ............................................................................................................................... 59
283.legalizacja samowoli budowlanej.............................................................................................................. 59
284.decyzja o rozbiórce obiektów budowlanych.............................................................................................. 60
285.utrzymanie obiektów budowlanych........................................................................................................... 61
286.przedmiot szczególnej ochrony w procesie budowlanym. ........................................................................ 61
287problem zagospodarowania przestrzennego w kontekście procesów budowlanych................................... 61
288.decyzja o ustaleniu warunków zabudowy ................................................................................................. 62
289.nadzór budowlany. organy nadzoru budowlanego. ................................................................................... 62
III. PUBLICZNE PRAWO GOSPODARCZE ..................................................................................................... 64
290.pojęcie działalności gospodarczej ............................................................................................................. 64
291.pojęcie przedsiębiorcy............................................................................................................................... 64
292.zasada wolności gospodarczej................................................................................................................... 64
293.konstytucyjne ujęcie wolności gospodarczej............................................................................................. 65
294.zakres przedmiotowy regulacji ustawy o swobodzie działalności gospodarczej....................................... 65
295.formy reglamentacji działalności gospodarczej......................................................................................... 65
296.reglamentacja w zakresie podejmowania działalności gospodarczej. ....................................................... 65
297.reglamentacja w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej. .......................................................... 65
298.policyjno-administracyjne ograniczenia działalności gospodarczej.......................................................... 65
299.zezwolenie................................................................................................................................................. 65
300.licencja. ..................................................................................................................................................... 65
301.koncesja..................................................................................................................................................... 65
302.postępowanie koncesyjne .......................................................................................................................... 66
303. promesa koncesji i zezwolenia. ................................................................................................................ 66
304.zakres koncesjonowania działalności gospodarczej w polsce. .................................................................. 67
305.bank i kategorie banków............................................................................................................................ 67
306.banki specjalistyczne................................................................................................................................. 67
307.instytucje parabankowe. ............................................................................................................................ 68
308.spółdzielcze kasy oszczędnościowo- kredytowe ....................................................................................... 68
309.kredyt i pożyczka....................................................................................................................................... 69
310.status prawny nbp...................................................................................................................................... 69
311.organy nbp................................................................................................................................................. 70
312.rada polityki pieniężnej ............................................................................................................................. 70
313.nadzór bankowy ........................................................................................................................................ 70
314.bankowy fundusz gwarancyjny ................................................................................................................. 71
315.pojęcie instrumentu finansowego. ............................................................................................................. 71
316.publiczny obrót papierami wartościowymi ............................................................................................... 72
317.giełdowy i pozagiełdowy obrót papierami wartościowymi....................................................................... 72
318.giełda papierów wartościowych ................................................................................................................ 72
319.giełdy towarowe ........................................................................................................................................ 73
320.komisja papierów wartościowych i giełd jako organ administracji centralnej .......................................... 73
321.nadzór finansowy ...................................................................................................................................... 74
322.ochrona własności przemysłowej. ............................................................................................................. 74
323.ochrona konkurencji. ................................................................................................................................. 74
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 4
I. USTRÓJ ORGANÓW ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
164.STATUS PRAWNY FUNKCJONARIUSZY PUBLICZNYCH. PODSTAWOWE REGULACJE
.
Funkcjonariuszem publicznym w brzmieniu art. 115. § 13. Kodeksu karnego jest:
-Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
-poseł, senator, radny
-poseł do Parlamentu Europejskiego
-sędzia, ławnik, prokurator, funkcjonariusz finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu
nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego, notariusz, komornik, kurator sądowy,
-osoba orzekająca w organach dyscyplinarnych działających na podstawie ustawy
-osoba będąca pracownikiem administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego,
chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba w zakresie, w którym uprawniona jest do
wydawania decyzji administracyjnych
-osoba będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu kontroli samorządu terytorialnego, chyba
że pełni wyłącznie czynności usługowe
-osoba zajmująca kierownicze stanowisko w innej instytucji państwowej,
-funkcjonariusz organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusz Służby
Więziennej,
-osoba pełniąca czynną służbę wojskową
1.Status prawny funkcjonariuszy wyznaczają:
-ustawa podstawowa, która w sposób kompleksowy odmienny od powszechnego prawa pracy normuje sferę
stosunków pracy tej szczególnej grupy pracowniczej
-na mocy odesłań zawartych w ustawie podstawowej w sprawach nieuregulowanych stosuje się kodeks pracy
-również statuty, regulaminy wydawane przez odpowiednie organy
2.Regulacje prawne statusu funkcjonariuszy państwowych:
-Status pracowników samorządowych reguluje ustawa z dnia 22 marca 1990r ,,o pracownikach samorządowych”
(Dz.U.z 1990r nr 21 poz. 124 z póżn. Zmian.), która w sposób kompleksowy, odmienny od powszechnego prawa
pracy normuje sferę stosunku pracy tej szczególnej grupy pracowniczej.
-Status części pracowników administracji rządowej reguluje ustawa z dnia 15 września 1982r ,,o pracownikach
urzędów państwowych” (Dz.U.z 1982r nr31 poz. 214 z późn. Zmian.)
-Status części pracowników administracji rządowej reguluje ustawa z dnia
24 sierpnia 2006 r
,,o służbie
cywilnej”
165.ISTOTA SŁUŻBY PUBLICZNEJ.
Służba publiczna(państwowa, cywilna) to kadra wykonująca zadania aparatu państwowego, w tym
administracyjnego. Służbę publiczną charakteryzuje:
1) Jednostronne ustalenie przez państwo(w drodze ustawowej) warunków służby państwowej, tj.
Składników stosunku służbowego a więc obowiązków i uprawnień funkcjonariusza(urzędnika);
2) Publicznoprawny charakter służby, którego wyrazem jednostronny akt administracyjny przyjęcia do
służby w postaci mianowania(akt o charakterze decyzji) przy zachowaniu dobrowolności wstąpienia;
3) Trwałość stosunku służbowego oznaczająca w konsekwencji znacznie dalej idącą niż przy innych
zasadach zatrudniania urzędnika stabilizację statusu urzędnika;
4) Podporządkowanie urzędnika wyrażające się w nałożonych przez prawo obowiązkach i ograniczeniach
a obejmujące podległość władzy przełożonego, dyspozycyjność, jak również podporządkowanie
interesów osobistych interesom państwa(służby);
5) Wzmocnienie rygoru odpowiedzialności funkcjonariusza za jego działania, przede wszystkim
odpowiedzialność dyscyplinarna;
6) Istnienie po stronie urzędnika będącego w służbie państwowej określonych uprawnień mających
niekiedy charakter przywilejów stanowiących swego rodzaju rekompensatę za poświęcenie służby.
Służba publiczna wg prof. Zdyba: pojęcie służby publicznej może mieć b. Szeroki zakres i w jakimś sensie
można je łączyć z wszelką aktywnością człowieka ukierunkowaną na innych(dobro innych osób) bez względu na
miejsce w hierarchii społ. Czy rolę, funkcję realizowaną w strukturze państwa. Pojęcie służby publicznej łączy
się z powinnością w stosunku do innych i wolą działania dla nich. Tak pojmowana służba publiczna stanowi
swoiste wyzwanie i zadanie zarazem. Zdaniem prof. Zdyba nie ulega wątpliwości, że na funkcjonariuszach
pełniących służbę publiczną ciążą szczególne obowiązki, w tym też troska o dobro wspólne. Idea dobra
wspólnego zakłada pewną ofiarność z ich strony tj. Ze strony funkcjonariuszy, z którą mogą łączyć się
kwalifikowane szczególne wymagania. Prof. Zdyb omawia służbę publiczną na tle następujących problemów: 1)
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 5
autorytet państwa(władzy), 2) orzecznictwo TK, 3) wartość prawa, 4) uszanowanie godności rządzonych, 5)
honor służby, 6) prawość woli i poczucie sprawiedliwości, 7) ukierunkowanie na dobro wspólne, 8) kwalifikacje
fachowe i moralne, 9) etos służby.
166.PRAWO URZĘDNICZE.
Prawo urzędnicze jest częścią prawa pracy, specyficzną, lecz opartą na podstawowych zasadach i instytucjach tej
gałęzi prawa. Prawo urzędnicze, obejmuje głównie trzy ustawy:
-o służbie cywilnej
z dnia 24 sierpnia 2006 r
-o pracownikach urzędów państwowych
z dnia 15 września 1982r
-o pracownikach samorządowych
z dnia 22 marca 1990r
.
Zakres regulacji prawa urzędniczego obejmuje również kodeks pracy, ustawy ustrojowe, akty wykonawcze
wydane na ich podstawie oraz statuty i regulaminy organów administracji publicznej. Prawo urzędnicze określa
zasady nawiązywania, zmiany i rozwiązywania stosunków pracy, obowiązków i uprawnień poszczególnych grup
pracowników administracji: urzędników państwowych, korpusu służby cywilnej i pracowników
samorządowych, odpowiedzialności związanej z wykonywaniem obowiązków oraz rozstrzygania sporów na tle
stosunków pracy.
167.PRACOWNICY SAMORZĄDOWI.
Kwestię pracowników samorządowych reguluje ustawa z dnia 22 marca 1990 r.,,o pracownikach
samorządowych”. Ustawa określa status prawny pracowników zatrudnionych w:
1) urzędzie marszałkowskim, wojewódzkich samorządowych jednostkach organizacyjnych,
2) starostwie powiatowym, powiatowych jednostkach organizacyjnych,
3) urzędzie gminy, w jednostkach pomocniczych gminy oraz w gminnych jednostkach i zakładach
budżetowych,
4) biurach (ich odpowiednikach) związków jednostek samorządu terytorialnego oraz zakładów budżetowych
utworzonych przez te związki,
5) biurach (ich odpowiednikach) jednostek administracyjnych jednostek samorządu terytorialnego
- zwanych dalej "pracownikami samorządowymi".
Pracownikiem samorządowym może być osoba, która:
1) jest obywatelem polskim,
2) posiada kwalifikacje zawodowe wymagane do wykonywania pracy na określonym stanowisku,
3) ukończyła 18 rok życia i ma pełną zdolność do czynności prawnych oraz korzysta z pełni praw publicznych,
4) posiada stan zdrowia pozwalający na zatrudnienie na określonym stanowisku.
Do podstawowych obowiązków pracownika samorządowego należy dbałość o wykonywanie zadań publicznych
oraz o środki publiczne, z uwzględnieniem interesów państwa oraz indywidualnych interesów obywateli. Do
obowiązków pracownika samorządowego należy w szczególności:
1) przestrzeganie prawa,
2) wykonywanie zadań urzędu sumiennie, sprawnie i bezstronnie,
3) informowanie organów, instytucji i osób fizycznych oraz udostępnianie dokumentów znajdujących się w
posiadaniu urzędu, jeżeli prawo tego nie zabrania,
4) zachowanie tajemnicy państwowej i służbowej w zakresie przez prawo przewidzianym,
5) zachowanie uprzejmości i życzliwości w kontaktach ze zwierzchnikami, podwładnymi, współpracownikami
oraz w kontaktach z obywatelami,
6) zachowanie się z godnością w miejscu pracy i poza nim
Pracownikom samorządowym przysługuje dodatek za wieloletnią pracę, nagroda jubileuszowa oraz jednorazowa
odprawa przy przechodzeniu na rentę inwalidzką lub emeryturę.
168.KORPUS SŁUŻBY CYWILNEJ. SŁUŻBA CYWILNA.
Służbę cywilną reguluje ustawa z dnia 24 sierpnia 2006 r.,,o służbie cywilnej”
Korpus służby cywilnej tworzą pracownicy zatrudnieni na stanowiskach urzędniczych: średniego szczebla
zarządzania, koordynujących, samodzielnych, specjalistycznych i wspomagających w:
1) Kancelarii Prezesa Rady Ministrów,
2) urzędach ministrów i przewodniczących komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów oraz urzędach
centralnych organów administracji rządowej,
3) urzędach wojewódzkich oraz innych urzędach stanowiących aparat pomocniczy terenowych organów
administracji rządowej podległych ministrom lub centralnym organom administracji rządowej,
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 6
4) komendach, inspektoratach i innych jednostkach organizacyjnych stanowiących aparat pomocniczy
kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich oraz kierowników powiatowych służb,
inspekcji i straży, chyba że odrębne ustawy stanowią inaczej,
5) Głównym Inspektoracie Inspekcji Handlowej,
6) Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych,
7) Biurze Nasiennictwa Leśnego
- zwanych dalej "urzędami".
Korpus służby cywilnej tworzą także powiatowi i graniczni lekarze weterynarii oraz ich zastępcy
Członkiem korpusu służby cywilnej jest:
-pracownik służby cywilnej, czyli osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę zgodnie z zasadami
określonymi w ustawie
-urzędnik służby cywilnej, czyli osoba zatrudniona na podstawie mianowania zgodnie z zasadami określonymi
w ustawie
W służbie cywilnej może być zatrudniona osoba, która:
1) jest obywatelem polskim;
2) korzysta z pełni praw publicznych;
3) nie była karana za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe;
4) posiada kwalifikacje wymagane w służbie cywilnej;
5) cieszy się nieposzlakowaną opinią
169.ORGANIZACJA SŁUŻBY CYWILNEJ.
Organizację służby cywilnej reguluje w rozdziale 2 ustawa z dnia 24 sierpnia 2006 r.,,o służbie cywilnej”
Prezes Rady Ministrów sprawuje nadzór nad służbą cywilną w zakresie zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i
politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa. Prezes Rady Ministrów, w drodze zarządzenia, może
wydawać wytyczne i polecenia w zakresie przestrzegania zasad służby cywilnej. Zadania z zakresu służby
cywilnej realizuje, z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów, Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, w tym w
szczególności:
1) nadzoruje przestrzeganie zasad służby cywilnej;
2) upowszechnia informacje na temat służby cywilnej, w tym o wolnych stanowiskach pracy w służbie
cywilnej;
3) kieruje procesem zarządzania kadrami w służbie cywilnej;
4) gromadzi informacje o korpusie służby cywilnej;
5) planuje i nadzoruje wykorzystanie środków, o których mowa w art. 6 ust. 1;
6) planuje, organizuje i nadzoruje szkolenia centralne w służbie cywilnej.
170.NAWIĄZANIE STOSUNKU PRACY W SŁUŻBIE CYWILNEJ.
Nawiązanie stosunku pracy w służbie cywilnej reguluje w rozdziale 3 ustawa z dnia 24 sierpnia 2006 r.,,o
służbie cywilnej”.
W służbie cywilnej może być zatrudniona osoba, która:
1) jest obywatelem polskim;
2) korzysta z pełni praw publicznych;
3) nie była karana za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe;
4) posiada kwalifikacje wymagane w służbie cywilnej;
5) cieszy się nieposzlakowaną opinią
Pracownik może być zatrudniony:
-na czas określony (nie dłuższy niż 3 lata)- gdy za pierwszym razem w S.C.
-na czas nieokreślony-
gdy odbył służbę przygotowawczą oraz uzyskał pozytywną ocenę komisji
egzaminacyjnej, powołanej przez dyrektora generalnego,
Dyrektor generalny urzędu organizuje nabór kandydatów do korpusu służby cywilnej.
O uzyskanie mianowania w służbie cywilnej może ubiegać się osoba, która:
1) jest pracownikiem służby cywilnej;
2) posiada co najmniej trzyletni staż pracy w służbie cywilnej lub uzyskała zgodę dyrektora generalnego
urzędu na przystąpienie do postępowania kwalifikacyjnego przed upływem tego terminu, jednak nie wcześniej
niż po upływie dwóch lat od nawiązania stosunku pracy w służbie cywilnej;
3) posiada tytuł magistra lub równorzędny;
4) zna co najmniej jeden język obcy spośród języków roboczych Unii Europejskiej;
5) jest żołnierzem rezerwy lub nie podlega powszechnemu obowiązkowi obrony.
Postępowanie kwalifikacyjne przed mianowaniem:
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 7
-wniosek zainteresowanego do Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Zgłoszenie do postępowania
kwalifikacyjnego w danym roku kalendarzowym składa się w okresie od dnia 1 stycznia do dnia 31 maja.
- w postępowaniu sprawdza się wiedzę, kwalifikacje i predyspozycje, a wynik przedstawia się w punktach, a
rozporządzenie premiera ustala minimalną liczbę punktów konieczną do mianowania
- Prezes Rady Ministrów dokonuje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej mianowania pracownika służby
cywilnej. Z dniem mianowania dotychczasowy stosunek pracy przekształca się w stosunek pracy na podstawie
mianowania
171.OBOWIĄZKI CZŁONKA KORPUSU SŁUŻBY CYWILNEJ.
Obowiązki członka korpusu służby cywilnej reguluje w rozdziale 5 ustawa z dnia 24 sierpnia 2006 r.,,o służbie
cywilnej”. . Członek korpusu służby cywilnej jest obowiązany w szczególności:
1) przestrzegać Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i innych przepisów prawa;
2) chronić interesy państwa oraz prawa człowieka i obywatela;
3) racjonalnie gospodarować środkami publicznymi;
4) rzetelnie i bezstronnie, sprawnie i terminowo wykonywać powierzone zadania;
5) dochowywać tajemnicy ustawowo chronionej;
6) rozwijać wiedzę zawodową;
7) godnie zachowywać się w służbie oraz poza nią.
Członek korpusu służby cywilnej jest obowiązany wykonywać polecenia służbowe przełożonych. Członek
korpusu służby cywilnej przy wykonywaniu obowiązków służbowych nie może kierować się interesem
jednostkowym lub grupowym. Członkowi korpusu służby cywilnej nie wolno publicznie manifestować
poglądów politycznych. Członkowi korpusu służby cywilnej nie wolno uczestniczyć w strajku lub akcji
protestacyjnej zakłócającej normalne funkcjonowanie urzędu. Członek korpusu służby cywilnej nie może łączyć
pracy w służbie cywilnej z mandatem radnego. Urzędnik służby cywilnej nie ma prawa tworzenia partii
politycznych ani uczestniczenia w nich. Urzędnik służby cywilnej nie może pełnić funkcji w związkach
zawodowych. Członek korpusu służby cywilnej nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia bez pisemnej
zgody dyrektora generalnego urzędu ani wykonywać czynności lub zajęć sprzecznych z obowiązkami
wynikającymi z ustawy lub podważających zaufanie do służby cywilnej.
172.UPRAWNIENIA CZŁONKA SŁUZBY CYWILNEJ.
Uprawnienia członka korpusu służby cywilnej reguluje w rozdziale 6 ustawa z dnia 24 sierpnia 2006 r.,,o służbie
cywilnej”.
Ustanawia się dziewięć stopni służbowych urzędników służby cywilnej. Stopniom służbowym są
przyporządkowane stawki dodatku służby cywilnej z tytułu posiadanego stopnia służbowego.
Członkowi korpusu służby cywilnej przysługuje dodatek za wieloletnią pracę w służbie cywilnej w wysokości
wynoszącej po pięciu latach pracy 5 % miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. Dodatek ten wzrasta o 1 %
za każdy dalszy rok pracy aż do osiągnięcia 20 % miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.
Za wieloletnią pracę członek korpusu służby cywilnej otrzymuje nagrodę jubileuszową w wysokości:
1) po 20 latach pracy - 75 % wynagrodzenia miesięcznego;
2) po 25 latach pracy - 100 % wynagrodzenia miesięcznego;
3) po 30 latach pracy - 150 % wynagrodzenia miesięcznego;
4) po 35 latach pracy - 200 % wynagrodzenia miesięcznego;
5) po 40 latach pracy - 300 % wynagrodzenia miesięcznego;
6) po 45 latach pracy - 400 % wynagrodzenia miesięcznego.
Członkom korpusu służby cywilnej przysługuje dodatkowe wynagrodzenie roczne na zasadach określonych w
odrębnych przepisach. Członkom korpusu służby cywilnej za szczególne osiągnięcia w pracy zawodowej można
przyznać nagrodę ze specjalnie utworzonego w tym celu funduszu nagród w służbie cywilnej. Członkowi
korpusu służby cywilnej, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę z tytułu niezdolności do
pracy lub emeryturę, przysługuje jednorazowa odprawa w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia, a jeżeli
członek korpusu służby cywilnej przepracował, co najmniej 20 lat w służbie cywilnej, jednorazowa odprawa
przysługuje w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia. Członkowi korpusu służby cywilnej
delegowanemu służbowo do zajęć poza siedzibą urzędu, w którym wykonuje pracę, przysługują należności na
zasadach określonych w przepisach w sprawie zasad ustalania oraz wysokości należności przysługujących
pracownikom z tytułu podróży służbowej, wydanych na podstawie Kodeksu pracy. W razie wygaśnięcia
stosunku pracy urzędnika służby cywilnej z powodu tymczasowego aresztowania, dyrektor generalny urzędu, w
którym urzędnik ten wykonywał pracę, jest obowiązany ponownie zatrudnić go, uwzględniając jego
przygotowanie zawodowe, jeżeli postępowanie karne zostało umorzone lub gdy zapadł wyrok uniewinniający, a
urzędnik zgłosił swój powrót do pracy w ciągu siedmiu dni od uprawomocnienia się orzeczenia. Czas pracy
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 8
członków korpusu służby cywilnej nie może przekraczać ośmiu godzin na dobę i średnio 40 godzin tygodniowo
w przyjętym okresie rozliczeniowym nie dłuższym niż osiem tygodni. Pracownikowi służby cywilnej za pracę
wykonywaną na polecenie przełożonego w godzinach nadliczbowych przysługuje czas wolny w tym samym
wymiarze. Na wniosek pracownika wolny czas może być udzielony w okresie bezpośrednio poprzedzającym
urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu. Członkowi korpusu służby cywilnej przysługują świadczenia
emerytalne i rentowe na zasadach określonych w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych. W razie rozwiązania z pracownikiem służby cywilnej stosunku pracy z powodu likwidacji urzędu,
pracownikowi temu przysługuje emerytura, jeżeli mężczyzna ukończył 60 lat, a kobieta - 55 lat oraz jeżeli ma
wymagany okres zatrudnienia.
Od 1 stycznia 2008 roku wchodzi w życie art. 55 ustawy o służbie cywilnej z dnia 24 sierpnia 2006 roku, który
stanowi:
Wynagrodzenie pracownika służby cywilnej składa się z wynagrodzenia zasadniczego przewidzianego dla
zajmowanego stanowiska pracy, dodatku specjalnego wynikającego ze specyfiki i charakteru wykonywanych
zadań oraz dodatku za wieloletnią pracę w służbie cywilnej. Wynagrodzenie urzędnika służby cywilnej składa
się z wynagrodzenia zasadniczego przewidzianego dla zajmowanego stanowiska pracy, dodatku specjalnego
wynikającego ze specyfiki i charakteru wykonywanych zadań, dodatku za wieloletnią pracę w służbie cywilnej
oraz dodatku służby cywilnej z tytułu posiadanego stopnia służbowego.
173.PRAWA I OBOWIĄZKI URZĘDNIKA W ŚWIETLE USTAWY O PRACOWNIKACH URZĘDÓW
PAŃSTWOWYCH
Prawa i obowiązki urzędnika reguluje w rozdziale 3 ustawa o pracownikach urzędów państwowych z dnia 16
września 1982 r.
Urzędnik państwowy jest obowiązany chronić interesy państwa oraz prawa i słuszne interesy obywateli.
Urzędnik państwowy obowiązany jest w szczególności:
1) przestrzegać Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i innych przepisów prawa,
2) strzec autorytetu Rzeczypospolitej Polskiej oraz dążyć do pogłębiania zaufania obywateli do organów
państwa,
3) racjonalnie gospodarować środkami publicznymi,
4) rzetelnie i bezstronnie, sprawnie i terminowo wykonywać powierzone zadania,
5) dochowywać tajemnicy państwowej i służbowej,
6) rozwijać własną wiedzę zawodową,
7) godnie zachowywać się w pracy oraz poza nią,
Urzędnik państwowy jest obowiązany złożyć oświadczenie o swoim stanie majątkowym przy nawiązaniu
stosunku pracy oraz na żądanie kierownika urzędu. Urzędnik państwowy jest obowiązany sumiennie wypełniać
polecenia służbowe przełożonych. Urzędnik państwowy nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia bez
uzyskania uprzedniej zgody kierownika urzędu, w którym jest zatrudniony. Urzędnikowi państwowemu nie
wolno uczestniczyć w strajkach lub akcjach zakłócających normalne funkcjonowanie urzędu albo w działalności
sprzecznej z obowiązkami urzędnika państwowego.
Urzędnikowi państwowemu przysługuje wynagrodzenie zależne od zajmowanego stanowiska, posiadanych
kwalifikacji zawodowych, jakości oraz stażu pracy. Urzędnik państwowy, który wykazuje inicjatywę w pracy i
sumiennie wykonuje swoje obowiązki, powinien być awansowany do wyższej grupy wynagrodzenia lub na
wyższe stanowisko. Urzędnikowi państwowemu przysługuje dodatek za wieloletnią pracę w urzędach
państwowych, w wysokości wynoszącej po pięciu latach pracy 5% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.
Dodatek ten wzrasta o 1% za każdy dalszy rok pracy aż do osiągnięcia 20% miesięcznego wynagrodzenia
Urzędnikom państwowym przysługują nagrody jubileuszowe w wysokości:
1) po 20 latach pracy - 75% wynagrodzenia miesięcznego,
2) po 25 latach pracy - 100% wynagrodzenia miesięcznego,
3) po 30 latach pracy - 150% wynagrodzenia miesięcznego,
4) po 35 latach pracy - 200% wynagrodzenia miesięcznego,
5) po 40 latach pracy - 300% wynagrodzenia miesięcznego,
6) po 45 latach pracy - 400% wynagrodzenia miesięcznego.
W urzędach państwowych tworzy się zakładowy fundusz nagród wynoszący 8,5% funduszu płac. Wysokość i
zasady przyznawania indywidualnych nagród z tego funduszu określają odrębne przepisy.
Urzędnikowi państwowemu delegowanemu służbowo do zajęć poza siedzibą urzędu, w którym jest zatrudniony,
przysługują zwrot kosztów podróży, zakwaterowania oraz diety na zasadach stosowanych przy podróżach
służbowych na obszarze kraju. Urzędnikowi państwowemu przenoszonemu do pracy w innej miejscowości
przysługują zwrot kosztów przeniesienia, diety, zwrot kosztów podróży oraz inne świadczenia.
3. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określa świadczenia przysługujące absolwentom Krajowej Szkoły
Administracji Publicznej, którzy przesiedlają się na pobyt stały do innej miejscowości w związku z podjęciem
zatrudnienia na stanowiskach wskazanych przez Prezesa Rady Ministrów. Urzędnikowi państwowemu
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 9
przysługują świadczenia emerytalne i rentowe na zasadach określonych w przepisach o powszechnym
zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, z wyjątkiem pracowników państwowych, których
uprawnienia w tym zakresie regulują odrębne przepisy. W razie rozwiązania z urzędnikiem państwowym
stosunku pracy z powodu likwidacji urzędu albo jego reorganizacji uniemożliwiającej dalsze zatrudnienie
pracownika, urzędnikowi państwowemu przysługuje emerytura, jeżeli mężczyzna ukończył sześćdziesiąt lat, a
kobieta - pięćdziesiąt pięć lat i ma wymagany okres zatrudnienia.
Urzędnikowi państwowemu przechodzącemu na emeryturę lub rentę inwalidzką(6) przysługuje jednorazowa
odprawa:
1) po dziesięciu latach pracy w urzędach - w wysokości dwumiesięcznego wynagrodzenia,
2) po piętnastu latach pracy w urzędach - w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia,
3) po dwudziestu latach pracy w urzędach - w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia.
Czas pracy urzędników państwowych nie może przekraczać 8 godzin na dobę i średnio 40 godzin tygodniowo w
przyjętym okresie rozliczeniowym nie dłuższym niż 8 tygodni. Dni tygodnia niebędących dniami pracy w
urzędzie nie wlicza się do urlopu wypoczynkowego. Urzędnikowi państwowemu za pracę wykonywaną na
polecenie przełożonego poza normalnymi godzinami pracy przysługuje według jego wyboru wynagrodzenie lub
wolny czas, z tym że wolny czas może być udzielony w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop
wypoczynkowy lub po jego zakończeniu.
174.ODPOWIEDZIALNOŚĆ PAŃSTWA ZA DZIAŁANIE FUNKCJONARIUSZY PUBLICZNYCH.
Zasada odpowiedzialności Państwa za działania jego funkcjonariuszy w europejskich porządkach prawnych,
aczkolwiek sięgająca korzeniami prawa rzymskiego, ukształtowała się dopiero w XIX w. Pierwotnie przyjęta
zasada w prawie angielskim wyrażana była paremią the king can do no wrong. W prawie francuskim
odpowiedzialność Państwa za działania jego funkcjonariuszy opiera się na trzech zasadach: winy (faute de
service), rozumianej jako obiektywne niespełnienie standardu postępowania władzy, ryzyka i naruszenia
równości wobec ciężarów publicznych. Co do zasady rozstrzyganie sporów z tej dziedziny należy do
sądownictwa administracyjnego.
W prawie polskim omawiana zasada pojawiła się wraz z wejściem w życie Konstytucji marcowej z 1921r. (art.
121), by następnie – wraz z wejściem w życie Konstytucji z 1952r. – przestać obowiązywać. Dopiero bardziej
sprzyjające warunki społeczno – polityczne pozwoliły na jej przywrócenie – ustawą z dnia 15 listopada 1956r. O
odpowiedzialności państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy państwowych. Ustawa ta została
następnie recypowana przez Kodeks cywilny w przepisach art. 417 – 420 k.c.
Konstytucja RP z 1997r. Wprowadziła daleko idącą zmianę w regulacji odpowiedzialności Państwa za szkody.
Zgodnie z jej art. 77 ust. 1, każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez
niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. Ust. 2 art. 77 Konstytucji RP stanowi z kolei, że
ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw. Wejście w życie
Konstytucji wpłynęło na wykładnię przepisów kodeksowych. Kolejnym etapem zmian w powyższym zakresie
był słynny wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2001r. W wyroku tym Trybunał uznał, że „art.
417 k.c. Rozumiany w ten sposób, że Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez
niezgodne z prawem działanie funkcjonariusza państwowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, jest
zgodny z art. 77 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”. Obecnie odpowiedzialność Skarbu Państwa za
działania funkcjonariuszy jest ukształtowana – obok przepisu art. 77 ust. 1 Konstytucji RP – art. 417 k.c. W
brzmieniu ustalonym ustawą z dnia 17 czerwca 2004r. O zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych
innych ustaw oraz art. 417 ¹ i 417 ² k.c. Wprowadzonymi wyżej powołaną ustawą. Jak podkreśla się w doktrynie,
obecna regulacja sytuuje Państwo, reprezentowane w stosunkach cywilnoprawnych przez Skarb Państwa i
organy samorządowe wykonujące władzę publiczną w strukturze stosunku obligacyjnego, powstającego z mocy
ustawy w momencie wyrządzenia wykonywaniem władzy publicznej uszczerbku w dobrach innego podmiotu.
Kolejną zmianą jest oparcie odpowiedzialności odszkodowawczej na kryterium bezprawności zdarzenia
wyrządzającego szkodę, co oznacza odejście od ogólnej zasady winy. Przyjęta surowa zasada odpowiedzialności
za szkody wyrządzone aktami władczymi nie znajduje natomiast uzasadnienia dla odpowiedzialności za szkody
wyrządzone aktami dominialnymi. W zakresie, w jakim wyrządzenie przez te organy szkody następuje w
wykonaniu czynności w sferze dominium zastosowanie znajdują odpowiednie przepisy o czynach
niedozwolonych, regulujące deliktową odpowiedzialność osób prawnych (art. 416,427,429 i 430 k.c.).
Obok tych regulacji, system odpowiedzialności Państwa tworzy ustawa z dnia 17 czerwca 2004r. O skardze na
naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki.
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 10
175.PROKURATORIA GENERALNA SKARBU PAŃSTWA.
Kwestię tą reguluje ustawa z dnia 8 lipca 2005 r. O Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.
Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa, zwaną dalej "Prokuratorią Generalną" tworzy się w celu zapewnienia
ochrony prawnej praw i interesów Skarbu Państwa. Prokuratoria Generalna jest państwową jednostką
organizacyjną. Do zadań Prokuratorii Generalnej należy:
1) wyłączne zastępstwo procesowe Skarbu Państwa przed Sądem Najwyższym i Naczelnym Sądem
Administracyjnym;
2) zastępstwo procesowe Skarbu Państwa przed sądami powszechnymi, wojskowymi, administracyjnymi i
polubownymi;
3) zastępstwo Rzeczypospolitej Polskiej przed sądami, trybunałami i innymi organami orzekającymi w
stosunkach międzynarodowych;
4) wydawanie opinii prawnych.
Zastępstwo procesowe Skarbu Państwa przez Prokuratorię Generalną dotyczy spraw, w których Skarb Państwa
jest lub powinien być stroną powodową albo pozwaną, albo też uczestnikiem postępowania przed sądem,
trybunałem lub innym organem orzekającym. Zastępstwo procesowe Skarbu Państwa przez Prokuratorię
Generalną jest obowiązkowe, jeżeli wartość przedmiotu sprawy przewyższa kwotę 1.000.000 zł. Pracami
Prokuratorii Generalnej kieruje Prezes Prokuratorii Generalnej, przy pomocy wiceprezesów Prokuratorii
Generalnej i dyrektorów oddziałów Prokuratorii Generalnej. W skład Prokuratorii Generalnej wchodzą Główny
Urząd Prokuratorii Generalnej z siedzibą w mieście stołecznym Warszawie oraz oddziały Prokuratorii
Generalnej z siedzibami w miejscowościach, w których mają siedziby sądy apelacyjne. W Prokuratorii
Generalnej są zatrudnieni radcowie Prokuratorii Generalnej i starsi radcowie Prokuratorii Generalnej, zwani
dalej "radcami".
176.USTAWODAWSTWO ANTYKORUPCYJNE W POLSCE.
Polskie ustawodawstwo antykorupcyjne
KONSTYTUCJA RP
W Polsce antykorupcyjne zapisy pojawiły się już w Konstytucji RP z 1997 r.
Dotyczą one takich kwestii jak:
- zakaz łączenia mandatu posła z zasadniczymi stanowiskami w państwie takimi jak: Prezes NBP, Prezes NIK,
Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka;
- zakaz wypełniania mandatu poselskiego przez sędziego, prokuratora, urzędnika służby cywilnej, żołnierza
czynnej służby wojskowej, funkcjonariusza policji oraz służb ochrony państwa;
- zakaz uczestniczenia w działalności gospodarczej podmiotów z udziałem skarbu Państwa lub samorządu
terytorialnego oraz nabywania tego majątku przez posłów;
- zakaz prowadzenia działalności sprzecznej z obowiązkami publicznymi przez członków Rady Ministrów;
- zakaz przynależności sędziów do partii politycznej, związku zawodowego
- zakaz prowadzenia działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i
niezawisłości sędziów.
KODEKS KARNY
13 czerwca 2003 roku wprowadzono nowelizację Kodeksu karnego, zgodnie, z którą sąd odstępuje od ukarania
osoby, która wręczyła łapówkę, jeśli powiadomiła ona o tym prokuraturę. Nowelizacja zakłada kary za
naruszanie zasady jawności oświadczeń majątkowych wysokich urzędników państwowych i obowiązującego ich
zakazu prowadzenia określonych rodzajów działalności gospodarczej.
Ustawa nakazuje osobom, pełniącym funkcje publiczne unikania "wszelkich zachowań, mogących wzbudzać
uzasadnione podejrzenia o stronniczość". Na przykład urzędnik, który zatrudni krewnego w podległej sobie
instytucji, powinien poinformować o tym opinię publiczną.
Nowelizacja wprowadza również definicję osoby pełniącej funkcję publiczną.
USTAWA O PRZECIWDZIAŁANIU WPROWADZANIU DO OBROTU FINANSOWEGO WARTOŚCI
MAJĄTKOWYCH, KTÓRE POCHODZĄ Z NIELEGALNYCH LUB NIEUJAWNIONYCH ŹRÓDEŁ
Została uchwalona 16 listopada 2000 r. Określa zasady dotyczące tego rodzaju działań i obowiązki podmiotów
uczestniczących w obrocie finansami w zakresie gromadzenia i przekazywania informacji. W art. 8 ustawy
zawarty jest obowiązek każdorazowej rejestracji transakcji, której równowartość przekracza 10 000 EURO, jak
również identyfikacji osób, które jej dokonują.
USTAWA O ZAMÓWIENIACH PUBLICZNYCH
W ustawie z dnia 10 czerwca 1994 roku o zamówieniach publicznych zostały uregulowane procedury dotyczące
zamówień. Nowelizacja ustawy weszła 20 października 2003 roku. Mają one chronić uczciwość konkurencji i
pobudzać działanie wolnego rynku. W prawie o zamówieniach publicznych główną zasadą jest równe
traktowanie wszystkich ubiegających się o takie zamówienia. Ustawa nałożyła na szereg podmiotów obowiązek
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 11
przeprowadzania określonych procedur przy zamawianiu robót budowlanych, dostaw i usług finansowanych ze
środków publicznych. Ustawa określa także osoby, które nie mogą uczestniczyć w postępowaniu o udzielnie
zamówienia publicznego po stronie zamawiających.
ORDYNACJA WYBORCZA DO SEJMU I SENATU
Zabrania finansowania kampanii wyborczych z anonimowych źródeł, czyli sprzedaży tzw. Cegiełek.
Wprowadzono także limit wydatków na kampanię wyborczą (komitet wyborczy nie może
Wydać więcej niż ok. 27 mln złotych).
USTAWA O PARTIACH POLITYCZNYCH
Wprowadza zakaz finansowania działalności partyjnej przez firmy, w zamian przyznając dotacje z budżetu.
USTAWA O DOSTĘPIE DO INFORMACJI PUBLICZNEJ
Przyznaje każdemu obywatelowi prawo do informacji o działaniach urzędów, związków zawodowych, partii
oraz instytucji i organizacji, które "wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym".
USTAWA O OGRANICZENIU PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ PRZEZ OSOBY
PEŁNIĄCE FUNKCJE PUBLICZNE
Zakazuje aktywności politycznej osobom pełniącym niektóre funkcje publiczne oraz ogranicza możliwości
prowadzenia działalności gospodarczej przez te osoby.
USTAWA O SŁUŻBIE CYWILNEJ
Ustanowiła - w celu "zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego
wykonywania zadań państwa" - służbę cywilną oraz określiła zasady dostępu do tej służby, zasady jej
organizacji, funkcjonowania i rozwoju.
USTAWA O PRACOWNIKACH URZĘDÓW PAŃSTWOWYCH
Wprowadziła zasady precyzujące reguły podejmowania decyzji uznaniowych oraz optymalizacji struktur
organizacyjnych służb publicznych. Ustawodawca wprowadził również zakaz kumulacji stanowisk oraz
podejmowania przez urzędników działalności mogącej powodować wątpliwości co do ich bezstronności.
177.USTAWA „kominowa" (ISTOTA OGRANICZEŃ).
Przepisom ustawy z 2000 roku o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (Dz.U. Nr
26, poz. 306) podlegają kierownicy jednostek organizacyjnych, a także ich zastępcy, członkowie organów
zarządzających i nadzorczych, główni księgowi, kierownicy samodzielnych publicznych zakładów opieki
zdrowotnej oraz likwidatorzy. W myśl obowiązującej regulacji maksymalna wysokość wynagrodzenia
miesięcznego osób zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych nie może przekraczać kwoty ustalonej przez
odpowiednie pomnożenie określonego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w
czwartym kwartale roku poprzedniego. Przepisy ustawy wymieniają podmioty, w stosunku do których ma
zastosowanie ich treść (w nawiasach podano mnożnik służący do obliczania maksymalnych wynagrodzeń). Są to
m.in.:
-przedsiębiorstwa państwowe (sześciokrotność wynagrodzenia przeciętnego),
-państwowe jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną, które nie są szkołami wyższymi
(sześciokrotność),
-samorządowe jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną (czterokrotność),
-jednoosobowe spółki prawa handlowego utworzone przez Skarb Państwa lub jednostki samorządu
terytorialnego (sześciokrotność),
-spółki prawa handlowego, w których udział Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego przekracza
50% kapitału zakładowego lub 50% liczby akcji (sześciokrotność),
-spółki prawa handlowego, w których udział spółek z większościowym udziałem Skarbu Państwa lub jednostek
samorządu terytorialnego przekracza 50% kapitału zakładowego lub 50% liczby akcji (siedmiokrotność),
-fundacje, których dotacja ze środków publicznych przekracza 25% rocznych przychodów (sześciokrotność w
przypadku dotacji centralnych, czterokrotność w przypadku dotacji samorządowych),
-agencje państwowe (sześciokrotność),
-jednostki badawczo-rozwojowe (sześciokrotność),
-fundusze celowe utworzone na mocy odrębnych ustaw (sześciokrotność),
-państwowe jednostki i zakłady budżetowe, z wyjątkiem organów administracji publicznej i organów wymiaru
sprawiedliwości (trzykrotność),
-gospodarstwa pomocnicze państwowych jednostek budżetowych (trzykrotność),
-samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej (trzykrotność).
Kontrowersyjny akt prawny reguluje również zasady przyznawania nagrody rocznej oraz świadczeń
dodatkowych, m.in. Bytowych, socjalnych, czy komunikacyjnych. Ustawa wprowadziła też ograniczenia
wysokości diet radnych oraz osób zajmujących stanowiska w ówczesnych zarządach jednostek zarządu
terytorialnego, które były powoływane przez samorządowe organy uchwałodawcze. Po reformie samorządowej z
2002 roku regulacje ustawy kominowej odnoszą się do wynagrodzeń wybieranych w wyborach bezpośrednich
wójtów, burmistrzów i prezydentów miast oraz ich zastępców. Stosunkowo mało kontrowersji wzbudzały dotąd
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 12
rezultaty, jakie przyniosło wdrożenie przepisów ustawy w jednostkach samorządu terytorialnego. Przepisy
ustawy kominowej wyznaczają granicę wynagrodzeń osób piastujących urzędy wójtów, burmistrzów i
prezydentów miast powyżej rzeczywistych możliwości większości jednostek samorządu terytorialnego. Dość
istotnym jest fakt, że ustawa uniemożliwiła osobom na tych stanowiskach pobieranie dodatku specjalnego, o
którego wypłacaniu, również po wprowadzeniu ustawy, decydowały organy uchwałodawcze wielu jednostek
samorządu terytorialnego. Uchwały te były kwestionowane przez wojewodów, których interpretację podtrzymał
Naczelny Sąd Administracyjny, NSA. Wzmożona dyskusja nad ustawą ogniskuje się głównie wokół zagadnień
związanych z zarobkami osób na stanowiskach kierowniczych w przedsiębiorstwach kontrolowanych przez
państwo. Przeciwnicy ustawy argumentują, że spółki Skarbu Państwa często nie są w stanie zatrudnić dobrych
menedżerów z uwagi na niezadowalające warunki wynagrodzenia. Większość zainteresowana jest kilkakrotnie
lepiej wynagradzanymi posadami w sektorze prywatnym. Zdecydowanie mniejsza część podejmuje natomiast
pracę kierując się wyzwaniem, jakie daje zarządzanie dużym przedsiębiorstwem. Inni bywają dodatkowo
motywowani przez państwowych pracodawców bonusami m.in. W postaci dodatkowych ubezpieczeń
emerytalnych, luksusowych wyjazdów szkoleniowych, czy służbowych kart kredytowych. W opinii menedżerów
istnieje więcej sposobów obchodzenia przepisów ustawy. Należy do nich np. Zasiadanie w radach nadzorczych
innych spółek oraz sporządzanie analiz dla spółek zależnych.
178.DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA FUNKCJONARIUSZY PUBLICZNYCH.
Kwestię tą reguluje ustawa z z dnia 21 sierpnia 1997 r.o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej
przez osoby pełniące funkcje publiczne. W sprawie tej wypowiedział się również TK.
Zgodnie z przepisami ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby
pełniące funkcje publiczne nie mogą one w okresie zajmowania stanowisk m. In.:
- być członkami władz i organów kontrolnych spółdzielni (z wyjątkiem spółdzielni mieszkaniowych),
-posiadać w spółkach prawa handlowego więcej niż 10% akcji lub udziałów o wartości powyżej 10 % kapitału
zakładowego,
-prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek (także wspólnie z innymi osobami albo zarządzać taką
działalnością) z wyjątkiem rodzinnych gospodarstw rolnych.
Osoby te nie mogą także przed upływem roku od zaprzestania pełnienia funkcji publicznej być
zatrudnione lub wykonywać innych zajęć u przedsiębiorcy, jeżeli brały udział w wydaniu decyzji dotyczącej
tego przedsiębiorcy (w wyjątkowych wypadkach można zwolnić z tego zakazu).Ograniczenia te zostały znacznie
zaostrzone w stosunku do poprzednio obowiązujących przepisów. W świetle tamtych regulacji osoby pełniące
funkcje publiczne (funkcjonariusze publiczni) nie mogły posiadać kontrolnego pakietu akcji lub większości
udziałów w spółkach prawa handlowego. W ogóle nie mogły uczestniczyć w działalności przedsiębiorstwa, gdy
wykorzystywało ono mienie Skarbu Państwa lub gminy.
Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 czerwca 1999 r:
W świetle Konstytucji nikt nie może być dyskryminowany w życiu społecznym i gospodarczym. Każdy też ma
prawo do prowadzenia działalności gospodarczej lub podjęcia wybranej pracy. Wyjątki od tej zasady może
określać tylko ustawa. Taki wyjątek przewidziany jest dla funkcjonariuszy publicznych. Podlegają oni
ograniczeniom zarówno w podejmowaniu innej pracy, jak i w prowadzeniu samodzielnej działalności
gospodarczej. Należy podkreślić, że pełnienie funkcji w organach władzy jest służbą publiczną, polegającą
zarówno na przyjęciu na siebie dodatkowych obowiązków, od których wolni są inni obywatele, jak i
ograniczeniu pewnych praw. Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej i podejmowania dodatkowego
zatrudnienia został wprowadzony, aby uniknąć konfliktu interesów. Funkcjonariusz publiczny może znaleźć się
w sytuacji, gdy interes publiczny będzie sprzeczny z prywatnym interesem jego firmy. Może to prowadzić do
nadużycia stanowiska i wykorzystania pełnionej funkcji do celów prywatnych. Nawet, jeżeli funkcjonariusz nie
nadużyje zajmowanego stanowiska, to sama taka możliwość budzi wątpliwości obywateli, co do jego
bezstronności i uczciwości. Podważa także autorytet i osłabia zaufanie obywateli do demokratycznie wybranych
organów władzy publicznej. Nie bez znaczenia jest szczególne wyczulenie opinii publicznej na sposób
postępowania osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe. Społeczeństwo stawia wysokie wymagania
etyczne osobom, które w jego imieniu sprawują władzę. Należy też podkreślić fakt, że przedstawione
zagadnienia dotyczą zarówno funkcjonariuszy pełniących swoje funkcje odpłatnie, jak i uczestniczących w
sprawowaniu władzy bez wynagrodzenia; funkcjonariuszy naczelnych i centralnych organów państwowych, jak
i tych zajmujących stanowiska we władzach lokalnych. W ramach reformy administracyjnej kraju samorząd
terytorialny zyskuje wciąż nowe kompetencje i ma coraz większy wpływ na życie obywateli. Ograniczenia w
prowadzeniu działalności zarobkowej powinny, więc dotyczyć w równym stopniu wszystkich funkcjonariuszy
publicznych. Te same argumenty przemawiają za tym, aby przez rok od zakończenia kadencji zakazać byłym
funkcjonariuszom zatrudniania w przedsiębiorstwie, wobec którego podejmowali jakiekolwiek decyzje, będąc
jeszcze członkami organów władzy. Chodzi o uniemożliwienie wykorzystania pełnionej funkcji do załatwiania
prywatnych interesów. Najprostsze przykłady rozstrzygnięć, przez które funkcjonariusz może zapewnić sobie
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 13
posadę, gdy już upłynie jego kadencja, to wydanie korzystnej decyzji w sprawie pozwolenia na budowę czy
umorzenie zaległości podatkowych wobec gminy.
179.SŁUŻBA ZAGRANICZNA.
Służbę zagraniczną reguluje ustawa z dnia 27 lipca 2001 r.o służbie zagranicznej
W skład służby zagranicznej wchodzą:
1)członkowie korpusu służby cywilnej zatrudnieni w ministerstwie obsługującym ministra właściwego do
spraw zagranicznych,
2) niebędące członkami korpusu służby cywilnej osoby zatrudnione w służbie zagranicznej
3)pełnomocni przedstawiciele Rzeczypospolitej Polskiej w innym państwie lub przy organizacji
międzynarodowej.
Nie wchodzą w skład służby zagranicznej:
1)osoby zatrudnione w placówce zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie umowy o pracę zawartej
zgodnie z prawem państwa przyjmującego,
2)osoby zatrudnione w placówce zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie umowy o pracę zawartej
na czas określony - wykonywania funkcji na placówce przez członka rodziny - chyba, że są one członkami
korpusu służby cywilnej,
3) konsul honorowy
Służbą zagraniczną kieruje minister właściwy do spraw zagranicznych. Zadania służby zagranicznej wykonują:
1) personel dyplomatyczno-konsularny, który stanowią członkowie służby zagranicznej posiadający stopień
dyplomatyczny,
2) personel pomocniczy,
3) personel obsługi.
Ustanawia się następujące stopnie dyplomatyczne w służbie zagranicznej:
1) ambasador tytularny,
2) radca - minister,
3) I radca,
4) radca,
5) I sekretarz,
6) II sekretarz,
7) III sekretarz,
8) attache.
Stopień dyplomatyczny można nadać członkowi służby zagranicznej, który:
1) odbył aplikację dyplomatyczno-konsularną albo jest urzędnikiem służby cywilnej lub ukończył Krajową
Szkołę Administracji Publicznej,
2) złożył egzamin dyplomatyczno-konsularny,
3) zna, co najmniej dwa języki obce,
4) posiada tytuł magistra lub równorzędny,
5) wykazuje się odpowiednim stanem zdrowia psychicznego i fizycznego.
Przedstawicielstwem dyplomatycznym w innym państwie lub stałym przedstawicielstwem przy organizacji
międzynarodowej kieruje ambasador, a do czasu objęcia placówki zagranicznej przez ambasadora - kierownik
przedstawicielstwa, którego wyznacza, spośród członków personelu dyplomatyczno-konsularnego, i odwołuje
minister właściwy do spraw zagranicznych. Ambasador w państwie przyjmującym, w zakresie swoich
pełnomocnictw, w szczególności:
1) reprezentuje Rzeczpospolitą Polską,
2) chroni interesy Rzeczypospolitej Polskiej oraz jej obywateli, zgodnie z prawem międzynarodowym i
prawem państwa przyjmującego,
3) uczestniczy w czynnościach przedstawicieli organów władzy publicznej w zakresie prowadzonych przez
nich negocjacji i podejmowanych działań, zapewnia współdziałanie tych przedstawicieli, dba o zgodność ich
czynności z założeniami polskiej polityki zagranicznej, a także udziela im pomocy i współdziała z nimi w
zakresie ich zadań w stosunkach z państwem przyjmującym,
4) działa na rzecz promocji Polski, a zwłaszcza polskiej kultury, nauki i gospodarki,
5) udziela pomocy i współdziała w zakresie niezbędnym do wykonywania zadań przez członków służby
zagranicznej oraz innych osób delegowanych do załatwienia określonych spraw w państwie przyjmującym,
6) nadzoruje działalność wszystkich placówek zagranicznych w państwie przyjmującym,
7) prowadzi rokowania z państwem przyjmującym,
8) popiera przyjazne stosunki między Rzecząpospolitą Polską a państwem przyjmującym,
9) zaznajamia się z warunkami, wydarzeniami i działalnością prowadzoną przez państwo przyjmujące i
przekazuje właściwym organom władzy publicznej Rzeczypospolitej Polskiej informacje na ten temat.
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 14
180.Ustrój administracji publicznej. Problemy podstawowe.
…
181.Zasady kształtowania ustroju administracji publicznej w Polsce.
182.ZASADA PODZIAŁU WŁADZ.
Zasada wyrażona w art. 10 Konstytucji zakłada w obecnym kształcie równowagę wszystkich trzech władz.
Oznacza to, że choć są one rozdzielone, to musi między nimi panować równowaga. Wydaje się, iż z art. 10
należy wywodzić również potrzebę współdziałania i współpracy władzy ustawodawczej, wykonawczej i władzy
sądowniczej, z zachowaniem niezależności tej ostatniej. Zasada podziału władz wyrażona w art. 10 oznacza, że
każda spośród wymienionych w tym artykule władz jest legitymowana do samodzielnego sprawowania
powierzonych jej funkcji konstytucyjnych. Władza sądownicza tym różni się od pozostałych władz, że jest
powołana do oceny prawidłowości stanowienia i stosowania przepisów obowiązujących w państwie, w tym
także ratyfikowanych umów międzynarodowych (art. 87) oraz do podejmowania w tym zakresie wiążących
prawnie rozstrzygnięć. Do zasady podziału władz nawiązuje bezpośrednio art. 173 Konstytucji, zakładający, że
sądy i trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz. Nie można jednak założyć, iż sądy i trybunały
w zakresie sprawowanych przez nie funkcji są całkowicie niezależne od władzy ustawodawczej i wykonawczej.
Niezależność ta bowiem rozumiana winna być jako pewna rozłączność w sensie funkcjonalnym od pozostałych
władz. Całkowite jednak rozdzielenie sprawowanych przez nie funkcji wydaje się niemożliwe. Wzajemna
współzależność poszczególnych władz polega między innymi na tym, że władza ustawodawcza określa
podstawy prawne działania władzy wykonawczej i sądowniczej, władza wykonawcza zapewnia organizacyjne i
techniczne warunki umożliwiające sprawowanie funkcji zarówno przez władzę ustawodawczą jak i przez władzę
sądowniczą, z kolei władza sądownicza sprawuje kontrolę prawną działań podejmowanych przez dwie
pozostałe. Niekiedy nawet poszczególne władze współuczestniczą w szeregu czynności prawnych i faktycznych
w celu realizacji określonego przedsięwzięcia. Tak więc konstytucyjna zasada podziału władz zakłada istnienie
równowagi pomiędzy tymi władzami.
183.Podmioty administrujące-pojęcie, cechy, rodzaje.
( Zimmermann Jan „Prawo administracyjne”, str. 103)
184.ORGAN ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
.
Ilekroć w przepisach kpa jest mowa o organach administracji publicznej- rozumie się przez to ministrów,
centralne organy administracji rządowej, wojewodów, działające w ich lub we własnym imieniu inne terenowe
organy administracji rządowej (zespolonej lub niezespolonej), organy jednostek samorządu terytorialnego oraz
inne organy państwowe lub inne podmioty, gdy są one powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do
załatwienia indywidualnych spraw w drodze decyzji administracyjnych. A więc organ administracji publicznej
według obowiązującego kodeksu postępowania administracyjnego jest to organ administracji rządowej,
samorządowej, inny organ państwowy lub inny podmiot - jeżeli na podstawie przepisów prawa jest upoważniony
do załatwiania indywidualnych spraw w drodze decyzji administracyjnej. Upoważnienie może wynikać, prócz
powszechnie obowiązujących aktów normatywnych, także z porozumień pomiędzy tymi podmiotami,
dopuszczalnych przez prawo (np. W związku jednostek samorządu terytorialnego).Dla niektórych organ
administracji to wyłącznie organ administracji rządowej. W nauce prawa administracyjnego znajdziemy
natomiast definicję, zgodnie, z którą organ administracji:
-stanowi wyodrębnioną organizacyjnie część aparatu administracji publicznej, tworzoną na podstawie prawa i w
sposób przez prawo przewidziany;
-działa w imieniu i na rachunek państwa;
-z reguły jest uprawniony do stosowania środków władczych;
-wykonuje zadania publiczne z zakresu administracji;
-działa w ramach przyznanych mu przez prawo kompetencji.
Aparatem pomocniczym organu jest urząd, czyli struktura organizacyjna i majątkowa oraz zespół ludzi
wyodrębniony do realizacji zdań organu. Np. Urzędem obsługującym Radę Ministrów oraz Prezesa Rady
Ministrów (organy) jest Kancelaria Prezesa Rady Ministrów. Pojęcie organu administracji odróżnia się od osoby,
która pełni funkcję "piastuna" organu.
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 15
185.RODZAJE ORGANÓW ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
Organy administracji publicznej mogą być klasyfikowane według różnych kryteriów, znajdujących wyraz w
regulacji prawnej. W doktrynie wyodrębniono kilka klasyfikacji organów.
1.Według kryterium terytorialnego zasięgu działania:
–organy centralne-obejmują swym zakresem działania terytorium całego państwa. Wśród organów
centralnych znajdują się naczelne organy administracji(Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów,
ministrowie, krrit oraz komisje i komitety, które z mocy ustawy sprawują funkcje naczelnych organów
administracji.)
-organy terenowe- zasięgiem obejmują jedynie część terytorium państwa i są na niższym szczeblu struktury
zarządzania. Dzielą się na:
A)organy administracji rządowej(np. Wojewoda) i organy samorządu terytorialnego( np. Sejmik
województwa i zarząd województwa)
B)organy województwa (rządowe i samorządowe), organy powiatu, organy gminy
C)organy administracji zespolonej (np. Organy Policji, Państwowej Straży Pożarnej, Inspekcji Handlowej) i
organy administracji niezespolonej (np. Dyrektorzy urzędów morskich, dyrektorzy regionalnych zarządów
gospodarki wodnej)
2.Według kryterium składu organu wyróżnia się:
- jednoosobowe (monokratyczne)np. Wojewoda, starosta, minister, wójt. Organy jednoosobowe tworzy się
do załatwienia spraw konkretnych, wymagających fachowości, szybkiego działania. Zaletą takiego organu
jest duża operatywność, niskie koszty, szybkość podejmowania decyzji, ponadto w tym modelu łatwo
ustalić odpowiedzialność za prawidłowość podejmowanych decyzji. Wadą tego organu jest duże ryzyko
popełnienia błędu.
-kolegialne np. Rada Ministrów, rada gminy, sejmik województwa. Kolegialność sprawia, że wolę organu
wyraża uchwała zespołu osób. Tego typu organy tworzy się do ustalenia ogólnych kierunków działania,
celów strategicznych oraz założeń polityki w różnych sferach działalności. Zaletą organów kolegialnych jest
udział w nich wielu osób, często wybieranych w demokratycznych wyborach, dzięki czemu możliwe jest
rozważenie sprawy z uwzględnieniem różnych punktów widzenia, co sprzyja trafności rozstrzygnięć. Do
wad tych organów należy: powolność działania, duże koszty, mniejsze poczucie odpowiedzialności za
podjęte rozstrzygnięcia, trudności albo wręcz niemożność ustalenia osób odpowiedzialnych za treść
podjętych uchwal(ze względu na tajność głosowania)
3.Według kryterium zakresu działania dzielimy organy na:
- organy o kompetencji ogólnej-są to te organy, których zadania obejmują całość lub większość dziedzin
administracji na terytorium państwa lub określonej jednostki podziału terytorialnego, np. RM, wojewoda,
rada gminy, rada powiatu.
-organy o kompetencji specjalnej-tworzone SA w wyniku rzeczowego podziału zadań administracji.
Przykładem takich organów są ministrowie kierujący określonymi działami administracji rządowej.
4.Kryterium charakteru kompetencji:
-organy stanowiące
-organy opiniodawczo-doradcze
-organy kontrolne
5.Kryterium kategorii podmiotu, dla którego organ działa:
-organy administracji państwowej rządowej działające w imieniu i na rachunek państwa
-organy samorządu terytorialnego działające w imieniu i na rachunek jednostek samorządu terytorialnego
186.Miejsce organów administracji w podziale władz.
187.Legalność działania organów administracji.
188.WŁAŚCIWOŚĆ RZECZOWA I MIEJSCOWA ORGANÓW ADMINISTRACJI.
Właściwość rzeczowa rozgranicza sprawy i czynności organów różnych rzędów. Dotyczy, więc tylko takich
systemów prawnych, w których dla określonych spraw powołano więcej niż jeden organ. Właściwość miejscowa
określa podział spraw i czynności pomiędzy organami równego rzędu, a więc niejako zasięg terytorialny ich
kompetencji. Terytorialną strukturę organów rozstrzygających danego rodzaju sprawy regulują wspomniane już
przepisy o ustroju tych organów. Przykładowo, znaczna ilość spraw toczy się w organie właściwym dla miejsca
zamieszkania lub siedziby strony (wnoszącej podanie w bądź pozwanego).
Właściwość organów administracji publicznej oznacza zdolność prawną do rozstrzygania określonego typu
spraw administracyjnych. Kodeks postępowania administracyjnego wyróżnia właściwość rzeczową i właściwość
miejscową organów administracji publicznej. Ustalenie organu właściwego w sprawie bywa działaniem
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 16
złożonym i niejednokrotnie skomplikowanym. Generalna zasada określona jest w art. 19 k.p.a., zgodnie z
którym organy administracji publicznej przestrzegają swojej właściwości rzeczowej i miejscowej. Właściwość
rzeczową organu administracji ustala się według przepisów o zakresie jego działania (art. 20 k.p.a.). Do jej
ustalenia częstokroć konieczne będzie, więc sięgnięcie po inne ustawy niż kodeks postępowania
administracyjnego. Właściwość miejscową ustala się (art. 21 k.p.a.):
-w sprawach dotyczących nieruchomości - według miejsca jej położenia; jeżeli nieruchomość położona jest na
obszarze właściwości dwóch lub więcej organów, orzekanie należy do organu, na którego obszarze znajduje się
większa część nieruchomości,
-w sprawach dotyczących prowadzenia zakładu pracy - według miejsca, w którym zakład pracy jest, był lub ma
być prowadzony,
-w innych sprawach - według miejsca zamieszkania (siedziby) w kraju, a w braku zamieszkania w kraju -
według miejsca pobytu strony lub jednej ze stron; jeżeli żadna ze stron nie ma w kraju zamieszkania (siedziby)
lub pobytu - według miejsca ostatniego ich zamieszkania (siedziby) lub pobytu w kraju.
Jeśli powyższy tryb ustalenia właściwości miejscowej nie przyniesie rezultatu, sprawa należy do organu
właściwego dla miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące wszczęcie postępowania, albo w razie braku
ustalenia takiego miejsca - do organu właściwego dla obszaru dzielnicy Śródmieście w m. St. Warszawa.
Postanowienie NSA z dnia 5 lipca 2001 r.:
Obowiązek przestrzegania przez organy administracji publicznej z urzędu swojej właściwości rzeczowej i
miejscowej spoczywa na nich w każdym stadium postępowania, aż do jego zakończenia decyzją ostateczną.
Jeżeli więc w toku postępowania administracyjnego wejdą w życie nowe przepisy, to organ prowadzący
postępowanie obowiązany jest się do nich zastosować, także wówczas, gdy regulują one odmiennie właściwość
organu, chyba, że przepisy intertemporalne stanowią inaczej. Gdy nie można ustalić właściwości miejscowej,
sprawa należy do organu właściwego dla miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące wszczęcie
189.WŁAŚCIWOŚĆ FUNKCJONALNA I INSTYTUCJONALNA ORGANÓW ADMINISTRACJI
PUBLICZNEJ.
Właściwość instytucjonalna- mówi czy organ działa w sprawie jako organ I czy II instancji, w prawie
administracyjnym istnieje zasada dwuinstancyjności, każdy ma prawo, aby jego sprawa był rozpatrywana w
dwóch instancjach (w razie niezadowolenia);
Właściwość funkcjonalna - mówi, kto w sposób rzeczywisty i faktyczny w strukturze organizacyjnej realizuje
kompetencje organu administracyjnego, a zwłaszcza wydawanie decyzji, rozstrzygnięć, łączy się ona z
dekoncentracją administracji publicznej.
190.SPORY O WŁAŚCIWOŚĆ ORGANÓW ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ.
Spór o właściwość może zaistnieć, gdy każdy z organów, stron sporu, uzna się za niewłaściwy w sprawie (spór
negatywny) lub każdy z nich uzna się za właściwy (spór pozytywny). Organy wyznaczone do rozstrzygania
sporów o właściwość wskazane zostały w art. 22 k.p.a.:
Spory o właściwość rozstrzygają:
1) między organami jednostek samorządu terytorialnego wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie
braku takiego organu - sąd administracyjny,
2) między kierownikami służb, inspekcji i straży administracji zespolonej tego samego powiatu, działających w
imieniu własnym lub w imieniu starosty - starosta,
3) między organami administracji zespolonej w jednym województwie wojewoda,
4) między organami jednostek samorządu terytorialnego w różnych województwach w sprawach należących do
zadań z zakresu administracji rządowej - minister właściwy do spraw administracji publicznej,
5) między wojewodami oraz organami administracji zespolonej w różnych województwach - minister właściwy
do spraw administracji publicznej,
6) między wojewodą a organami administracji niezespolonej - minister właściwy do spraw administracji
publicznej po porozumieniu z organem sprawującym nadzór nad organem pozostającym w sporze z wojewodą,
7) między organami administracji publicznej innymi niż wymienione powyżej wspólny dla nich organ
wyższego stopnia, a w razie braku takiego organu - minister właściwy do spraw administracji publicznej,
8) między organami administracji publicznej, gdy jednym z nich jest minister - Prezes Rady Ministrów.
W przypadku gdyby organ administracji publicznej uznał, że właściwy w sprawie jest sąd powszechny i
przekazał mu ją postanowieniem, sąd nie może odrzucić pozwu, choćby uznał, że do rozpoznania sprawy
właściwy jest organ administracji publicznej. Nie ma tu, więc znaczenia uznanie przez sąd, że sprawa nie jest
sprawą cywilną. Analogiczna sytuacja będzie miała miejsce, jeśli sąd powszechny uzna się za niewłaściwy w
sprawie i przekaże ją organowi administracji publicznej.
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 17
191.KOMPETENCJA ORGANU ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ.
Opracowano na podstawie: M. Matczak Kompetencja organu administracji publicznej. Matczak uważa, że
źródłem kompetencji jest określona reguła dokonywania czynności konwencjonalnych reguła kompetencyjna,
nie zaś jak chciał Z.Ziembiński- konstrukcja normy nakazującej określone postępowanie(normy
kompetencyjnej)
Reguła kompetencyjna- jest wypowiedzią prawodawcy odmienną od normy kompetencyjnej pod względem
kryteriów syntaktycznych, semantycznych, a przede wszystkim pragmatycznych.
Kompetencja w literaturze administracyjnoprawnej definiowana jest przeważnie na trzy sposoby- jako zdolność(
możność) działania, jako upoważnienie oraz jako zbiór uprawnień i obowiązków. Z tego powodu dla prezentacji
rozumienia kompetencji przez naukę prawa administracyjnego istotne znaczenie ma charakterystyka podmiotów,
którym kompetencja przysługuje. W literaturze panuje zgodność, że podmiotem, któremu przysługuje
kompetencja, jest zawsze organ administracji, rozumiany jako podmiot administrujący. Przyjmując szerokie
rozumienie terminu podmiot administrujący, uznać można, że kompetencja przysługiwać może organom
administracji rządowej, organom administracji samorządowej, a także innym organom, które wykonują funkcje
zlecone administracji na przykład organizacjom społecznym. Niektórzy autorzy przyznają, że prawo
administracyjne w pewnych szczególnych sytuacjach wyposaża w kompetencje osoby fizyczne, niepełniące
funkcji organów(dotyczy to np. Osób wykonujących samodzielnie funkcje techniczne w budownictwie)- na ogół
jednak neguje się możliwość przysługiwania kompetencji obywatelom. Nauka prawa administracyjnego stoi na
stanowisku, ze zmiana podmiotowa w zakresie, nosiciela kompetencji” jest generalnie niedopuszczalna.
Uzasadnieniem dla tego typu twierdzenia jest fakt, ze na gruncie prawa administracyjnego nie obowiązuje
cywilnoprawna zasada swobody umów. Z drugiej jednak strony przepisy prawa przewidują możliwość zmiany
podmiotowej po stronie nosiciela kompetencji. Tego typu zmiana podmiotowa może nastąpić na przykład w
drodze zawarcia umowy publicznoprawnej( porozumienia administracyjnego). W tym ostatnim przypadku
jednak uznaje się, że nie następuje cesja praw(kompetencji), a zawarcie umowy publicznoprawnej jest jedynie
szczególnym sposobem wykonywania kompetencji. Adresatami kompetencji, wobec których tradycyjnie
administracja sprawuje swe funkcje, są obywatele, osoby prawne prawa prywatnego, organizacje społeczne, a
także inne jednostki organizacyjne, które mogą podlegać szeroko rozumianemu władztwu administracyjnemu. W
niektórych pracach podkreśla się, ze podmiotem podległym kompetencji przysługującej jednemu organowi
administracyjnemu może być inny podmiot administracyjny lub też jednostka organizacyjna organu
administracji. W tym ostatnim przypadku mówi się o tzw. Kompetencjach wewnętrznych. Na gruncie nauki
prawa administracyjnego za przedmiot kompetencji uważa się zbiór czynności prawnych(stosowanie prawa) jak
również stanowienie norm generalnych i abstrakcyjnych, a więc tworzenie prawa.
192.PROBLEM DOMNIEMANIA KOMPETENCJI W ADMINISTRACJI.
Na szczeblu ministerialnym Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną państwa, kieruje
administracją rządową (władcze kierowanie). Art.146 ust.2 Konstytucji ustanawia domniemanie kompetencyjne
na rzecz RM w sprawach polityki państwa. Prezes RM jako naczelny organ administracji rządowej posiada
kompetencje generalne – do jego zadań należy wszystko to, co nie jest zastrzeżone dla innych organów (tzw.
Domniemanie kompetencji). W konfrontacji administracji rządowej z samorządową występuje domniemanie
kompetencji na rzecz samorządu. Wojewoda ma zadania wyliczone enumeratywnie, domniemanie uzupełnia
niedociągnięcia ustawodawcy. Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne niezastrzeżone przez
Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych. Podstawową jednostką samorządu
terytorialnego jest gmina, przysługuje jej domniemanie kompetencji wobec tworzonego powiatu i województwa.
Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego niezastrzeżone dla innych jednostek samorządu
terytorialnego. W ramach gminy istnieje domniemanie kompetencji rady gminy. Ustawodawca wprowadził
generalną zasadę domniemania kompetencji na rzecz rady, co oznacza, że jest ona organem właściwym we
wszystkich sprawach z zakresu działania gminy, o ile nie zostały one wyraźnie zastrzeżone do właściwości
innych organów. Sprawy indywidualne są wyłączone z domniemania kompetencji rady gminy. Rozstrzyganie w
sprawach indywidualnych musi wynikać wprost z danego przepisu. Rada powiatu, podobnie jak rada gminy,
korzysta z domniemania kompetencji, czyli jest ona właściwa we wszystkich sprawach należących do zakresu
działania powiatu, o ile nie zostały one wyraźnie przekazane do właściwości innych organów. Władzą
ustawodawczą samorządu województwa jest sejmik województwa. Również i ten organ, tak jak rada gminy i
powiatu, korzysta z ustawowego domniemania kompetencji, a zatem jest on właściwy we wszystkich sprawach z
zakresu działania województwa, za wyjątkiem tych spraw, które zostały przekazane innym organom.
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 18
193.CENTRALNE ORGANY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ I KOMITETY.
Centralnymi organami administracji państwowej są centralne urzędy, nie zaliczane do organów naczelnych.
Kierownicy urzędów centralnych nie są członkami rządu. Centralne urzędy administrują określonymi,
wyodrębnionymi, z reguły wąskimi zakresami zagadnień. Spośród urzędów centralnych można m.in. Wymienić:
Główny Urząd Statystyczny, Urząd Patentowy RP, Agencję do Spraw Inwestycji Zagranicznych, Polski Komitet
Normalizacji.
Organy centralne działają w formie indywidualnych decyzji, mogą wydawać zarządzenia o charakterze
wewnętrznym. Mają charakter apolityczny. Organy centralne to organy jednoosobowe noszące najczęściej
nazwy: prezes, przewodniczący, szef, główny inspektor, kierownik, dyrektor generalny, dyrektor. Przepisy
prawa określają je jako centralne organy administracji rządowej podległe bezpośrednio organom naczelnym i
przez nie nadzorowane, których właściwość obejmuje teren całego państwa. Obsługiwane są przez urzędy, a ich
podstawowym zadaniem jest wykonywanie prawa. Należą do nich także komisje, czyli organy kolegialne
kierowane przez przewodniczących. Centralne organy administracji rządowej podlegają Prezesowi RM, Radzie
Ministrów lub odpowiednim ministrom, które to organy sprawują nad nimi nadzór.
Funkcję samodzielnego centralnego organu administracji rządowej może pełnić także sekretarz lub podsekretarz
stanu w ministerstwie, nieposiadający odrębnego aparatu obsługi (zwłaszcza na szczeblu centralnym), który jest
obsługiwany przez ministerstwo lub podległy mu inny organ, np. Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej,
Generalny Inspektor Informacji Finansowej (Ministerstwo Finansów). Organ taki może też wykonywać zadania
organu-ministra - np. Szef Służby Celnej (wykonuje zadania ministra finansów), Szef Obrony Cywilnej Kraju
(mswia i Komendy Głównej Straży Pożarnej), Główny Inspektor Dozoru Jądrowego (zadania prezesa Polskiej
Agencji Atomistyki). Służby wykonujące zadania takich organów mają najczęściej status administracji
niezespolonej, a ich jednostki terenowe - status samodzielnego organu administracji rządowej (np. Naczelnik
urzędu skarbowego). Występują też przypadki polegające na usytuowaniu jednostki w strukturach ministerstwa,
np. Prokuratura krajowa w Ministerstwie Sprawiedliwości.
Organy centralne są obsługiwane przez: kancelarie, komendy główne, agencje, główne inspektoraty, urzędy,
dyrekcje, kasy. Z punktu widzenia finansów publicznych urzędy te są tzw. Jednostkami budżetowymi.
Ministrowie sprawują, z mocy ustawy o działach administracji rządowej lub innych ustaw, nadzór nad licznymi
podlegającymi im jednostkami organizacyjnymi wykonującymi zadania o szczególnym charakterze - np. Prezes
RM nadzoruje Krajową Szkołę Administracji Publicznej oraz Centrum Badania Opinii Społecznej.
Centralne organy administracji rządowej oraz urzędy centralne dzielą się na kilka rodzajów (jest to podział
wynikający z pełnionych funkcji):
-komendanci obsługiwani przez komendy główne, wykonujący najczęściej zadania w sferze bezpieczeństwa
powszechnego i porządku publicznego, np. Komendant Główny Policji;
-główni inspektorzy obsługiwani przez główne inspektoraty, a także urzędy dozoru, wypełniający funkcje w
sferze bezpieczeństwa i porządku publicznego
-o charakterze specjalistycznym i technicznym, np. Główny Inspektor Farmaceutyczny;
-prezesi urzędów zwanych urzędami regulacyjnymi, do których zadań należy regulacja funkcjonowania ważnych
gospodarczo i społecznie rynków
-o charakterze monopolistycznym w interesie konsumentów, np. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki;
-komisje (część z nich pełni także funkcje regulacyjne) obsługiwane przez urzędy komisji lub biura, np. Komisja
Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych;
-organy realizujące politykę państwa w określonym obszarze, pod nadzorem organu naczelnego, nie posiadające
jednak prawa inicjatywy ustawodawczej i wydawania przepisów powszechnie obowiązujących, np. Szef Służby
Cywilnej
W administracji rządowej występują także państwowe jednostki organizacyjne niebędące ani ministerstwami,
ani urzędami centralnymi, podległe Prezesowi Rady Ministrów. Pełnią one istotne funkcje w systemie
administracji rządowej, zwłaszcza w procesie przygotowywania polityki rządu. Są to rządowe centra, np.
Rządowe Centrum Studiów Strategicznych (zakończyło swoją działalność 31 marca 2006 r.) Oraz Rządowe
Centrum Legislacji.
194.PREZYDENT RP.
Pozycja prezydenta jest odmienna od charakterystycznej dla administracji centralnej, pomimo zaliczenia go do
władzy wykonawczej przez Konstytucję. Prezydent jest głową państwa, ale nie wchodzi w skład struktury
administracji. Jest najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy
państwowej. Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i
bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium. Prezydent Rzeczypospolitej
wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach. Prezydent jest
wybierany przez Naród na pięcioletnią kadencje w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 19
głosowaniu tajnym. Na Prezydenta Rzeczypospolitej może być wybrany obywatel polski, który najpóźniej w
dniu wyborów kończy 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zgłasza co najmniej 100
000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.
Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych:
1.ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i Senat,
2.mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w innych państwach i przy
organizacjach międzynarodowych,
3.przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych
innych państw i organizacji międzynarodowych.
Kompetencje w sferze ochrony zewnętrznego bezpieczeństwa państwa dotyczą m.n:
1.pełnienia funkcji najwyższego zwierzchnika Sił Zbrojnych RP
2.mianowania, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, naczelnego dowódcy Sił Zbrojnych
3. W razie bezpośredniego zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa zarządzenie, na wniosek Prezesa
rady Ministrów, powszechnej lub częściowej mobilizacji i użycia sił zbrojnych do obrony RP
Kompetencje w dziedzinie wewnętrznego bezpieczeństwa państwa obejmują uprawnienia do wprowadzenia tzw.
Stanów nadzwyczajnych: stanu wojennego lub stanu wyjątkowego
Kompetencje w sferze prawodawstwa obejmują:
-prawo inicjatywy ustawodawczej
-weto ustawodawcze
-prawo zwracania się do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności przepisów prawa z konstytucja
-stanowienie rozporządzeń wykonawczych oraz zarządzeń w trybie przewidzianym w Konstytucji.
Kompetencje związane z Radą Ministrów dotyczą:
-desygnowania Prezesa Rady Ministrów
-powoływania Rady Ministrów
-dokonywania, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, zmian w składzie Rady Ministrów
Kompetencje w sferze obsadzania najważniejszych stanowisk w państwie obejmują m.in.:
-powoływanie sędziów
-powoływanie pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, prezesów Sądu Najwyższego
-powoływanie członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
-powoływane członków Rady Polityki Pieniężnej
Inne kompetencje o charakterze administracyjnym:
-nadawanie orderów i odznaczeń
-nadawanie obywatelstwa polskiego
-stosowanie prawa łaski
-nadawanie tytułu naukowego profesora
195.PREZES RADY MINISTRÓW – POZYCJA USTROJOWA, KOMPETENCJE.
Prezes Rady Ministrów jest odrębnym, obok Rady ministrów, organem wymienionym w Konstytucji. W wyniku
reformy centrum administracyjno- gospodarczego rządu pozycja prawna Prezesa Rady Ministrów uległa
znacznemu wzmocnieniu. Prezes Rady Ministrów zajmuje szczególne miejsce w gronie Rady Ministrów, jego
rola staje się widoczna już w momencie tworzenia rządu. Desygnowany przez Prezydenta RP prezes Rady
Ministrów podejmuje działania zmierzające do sformowania Rady Ministrów, przygotowuje program jej
działania, ubiega się o udzielenie Radzie Ministrów wotum zaufania, występuje z wnioskiem do Prezydenta o
dokonanie zmian w składzie Rady Ministrów. Prezes Rady Ministrów występuje w podwójnej roli. Z jednej
strony jest przewodniczącym organu kolegialnego, jakim jest Rada Ministrów i z tego tytułu posiada prawem
określone zadania i kompetencje. Z drugiej strony jest samodzielnym monokratycznym, naczelnym organem
administracji państwowej wyposażonym we własne zadania i kompetencje.
Prezes Rady Ministrów:
1.reprezentuje Radę Ministrów,
2.kieruje pracami Rady Ministrów,
3.wydaje rozporządzenia,
4.zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania,
5.koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów,
6.sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach,
7.jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej
.
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 20
196.ORGANY WEWNĘTRZNE RADY MINISTRÓW I JEJ POZYCJA USTROJOWA.(ustawa o RM)
W ramach Rady Ministrów mogą działać różnego rodzaju organy wewnętrzne i pomocnicze. Konstytucja nie
wspomina jednak o istnieniu jakichkolwiek organów tego typu. Kwestie dotyczące powoływania organów
wewnętrznych i pomocniczych reguluje ustawa o Radzie Ministrów. Organami pomocniczymi Rady Ministrów
lub Prezesa Rady Ministrów mogą być w szczególności:
-stały komitet lub komitety Rady Ministrów
-komitety do rozpatrywania określonych kategorii spraw lub określonej sprawy
-rady i zespoły opiniodawcze lub doradcze w sprawach należących do zadań i kompetencji Rady Ministrów lub
Prezesa Rady Ministrów
-komisje do opracowania projektów kodyfikacji określonych dziedzin prawa
-komisje wspólne
Kompetencje w zakresie tworzenia wskazanych organów podzielone zostały w ustawie pomiędzy Prezesa Rady
Ministrów i Radę Ministrów. Prezes Rady Ministrów, z własnej inicjatywy lub na wniosek Rady Ministrów,
może w drodze zarządzenia tworzyć ww. Organy. Stały komitet lub komitety Rady Ministrów mogą być
powoływane w celu inicjowania, przygotowania i uzgadniania rozstrzygnięć albo stanowisk Rady Ministrów lub
Prezesa Rady Ministrów w sprawach należących do zadań i kompetencji tych organów. Z kolei komitety do
rozpatrywania określonych kategorii spraw lub określonej sprawy mają charakter czasowy, tworzone są w
oznaczonym ściśle celu, jakim jest rozpatrzenie danej sprawy(kategorii spraw) i ewentualnie przygotowanie
rozstrzygnięcia dla premiera lub rządu. Prezes rady Ministrów, tworząc organy pomocnicze, określa ich nazwę,
skład, zakres działania oraz tryb postępowania. Rada Ministrów może w drodze rozporządzenia tworzyć komisje
do opracowania projektów kodyfikacji określonych dziedzin prawa, określając ich nazwę i przedmiot działania
oraz skład i tryb postępowania. Ponadto Rada Ministrów w uzgodnieniu z zainteresowaną instytucją lub
środowiskiem społecznym może powoływać w drodze rozporządzenia komisje wspólne, składające się z
przedstawicieli rządu i tej instytucji lub środowiska. Celem tych komisji jest wypracowanie wspólnego
stanowiska w sprawach ważnych dla polityki rządu i interesów reprezentowanej w komisji instytucji lub
środowiska. Przykładem takiej komisji jest Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego, powołana
rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 5 lutego 2002 r. Szczególnym ciałem opiniodawczo- doradczym jest
Rada Legislacyjna działająca przy Prezesie Rady Ministrów. Jest to organ ustawowy, składający się ze
specjalistów- prawników. Jej zadaniem jest. M.in. Opiniowanie projektów aktów normatywnych oraz kierunków
zmian w systemie prawa. Prezes Rady Ministrów powołuje członków Rady Legislacyjnej, a także w drodze
rozporządzenia określa szczegółowe zasady i tryb funkcjonowania Rady.
197.MINISTROWIE- POZYCJA USTROJOWA, KOMPETENCJE, ZASADY DZIAŁANIA.
Kwestię tą reguluje ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 r. O Radzie Ministrów.
Minister jest powoływany na stanowisko i odwoływany z niego przez Prezydenta RP na wniosek Prezesa Rady
Ministrów. Art.149 ust.1 Konstytucji stanowi: minister powołany jest do kierowania określonym działem
administracji rządowej albo do wypełniania zadań wyznaczonych przez prezesa Rady Ministrów.
Istnieją dwa rodzaje ministrów:
-minister resortowy/działowy
(Minister resortowy to minister, który kieruje określonym działem administracji rządowej. Ani Konstytucja, ani
ustawy nie przewidują ustawowej drogi tworzenia urzędu ministra, a Konstytucja przewiduje jedynie, że zakres
działania ministra wskazują ustawy, np. Ustawa o działach. Premier w tzw. Rozporządzeniu atrybucyjnym
określa szczegółowy zakres działania ministra niezwłocznie po powołaniu RM lub ministra)
-minister bez teki (właściwa nazwa to minister zadaniowy)
(Jest to minister, który nie kieruje działem administracji rządowej. Wypełnia jedynie zadania określone przez
Prezesa Rady Ministrów. W Polsce możliwość taką stwarza artykuł 149 Konstytucji. Przykładem takiego
ministra jest np. Funkcja ministra ds. Służb specjalnych, powołanego przez premiera Kazimierza
Marcinkiewicza podczas V kadencji sejmu)
Kompetencje:
1.podstawowym zadaniem ministra jest realizacja polityki rządu, a w tym celu może on m.in.:
-współdziałać z członkami RM
-nadzorować działalność terenowych organów administracji rządowej
-współdziałać z samorządem terytorialnym, organizacjami społecznymi i przedstawicielstwami środowisk
zawodowych i twórczych
-występować do premiera o powołanie zespołów międzyresortowych do wykonywania zadań wykraczających
poza zakres jego działania
-po zawiadomieniu premiera powoływać rady i zespoły jako organy pomocnicze w sprawach należących do
zakresu jego działania.
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 21
2.Ustawa o RM podkreśla obowiązek ministra identyfikowania się z działaniami i rozstrzygnięciami rządu,
stanowiąc, ze minister reprezentuje stanowisko zgodne z ustaleniami RM.
3.Minister w celu realizowania polityki rządu może wydawać wiążące wytyczne i polecenia podległym lub
nadzorowanym centralnym organom administracji rządowej, innym organom i urzędom lub jednostkom
organizacyjnym mniemającym osobowości prawnej (nie dotyczy zespolonej administracji rządowej, chyba, że
przepisy tak stanowią)
4.Regulacje ustawowe dot. Ministrów dotyczą obu rodzajów ministrów, jednak ministrowie działowi mają rolę
samodzielnego organu administracji, tzn. Działają we własnym imieniu
5.Minister kieruje, nadzoruje i kontroluje działalność podporządkowanych organów, urzędów i jednostek. W
szczególności w tym zakresie:
A) tworzy i likwiduje jednostki organizacyjne, chyba, że przepisy odrębne stanowią inaczej;
B) powołuje i odwołuje kierowników jednostek organizacyjnych, chyba, że przepisy odrębne stanowią inaczej;
C) organizuje kontrolę sprawności działania, efektywności gospodarowania oraz przestrzegania prawa przez
jednostki organizacyjne.
Minister nadzoruje i kontroluje działalność organów i jednostek, w stosunku, do których uzyskał uprawnienia
nadzorcze na podstawie przepisów ustawowych. Wiążą się z tym konkretne obowiązki:
-minister przedstawia sprawy dotyczące tego urzędu na posiedzeniu RM
-minister składa premierowi wniosek o nadanie urzędowi centralnemu statutu
-minister składa premierowi wnioski o powołanie i odwołanie kierownika urzędu centralnego
-minister powołuje zastępców kierownika urzędu centralnego
-organizuje kontrolę sprawności działania, efektywności gospodarowania oraz przestrzegania prawa przez urząd
centralny.
6.Kompetencje prawodawcze tylko ministra działowego- rozporządzenia wykonawcze
7.Minister wydaje zarządzenia( RM na wniosek premiera może uchylić rozporządzenie lub zarządzenie
8. Minister ustala, w drodze zarządzenia, regulamin organizacyjny ministerstwa określający zakres zadań i tryb
pracy komórek organizacyjnych ministerstwa oraz jednostek organizacyjnych podległych i nadzorowanych
przez ministra.
W razie nieobsadzenia stanowiska ministra lub jego czasowej niezdolności do wykonywania obowiązków,
ministra zastępuje Prezes Rady Ministrów lub inny wskazany przez Prezesa Rady Ministrów członek Rady
Ministrów. Minister wykonuje swoje zadania przy pomocy sekretarza i podsekretarzy stanu oraz gabinetu
politycznego ministra.
198.DZIAŁY ADMINISTRACJI I ICH KLASYFIKACJA.
Kwestię tą reguluje ustawa z dnia 4 września 1997 r. O działach administracji rządowej.
Dział to wyznaczony ustawowo krąg spraw z zakresu administracji rządowej, poddany kierownictwu ministra,
jak również określone przez ustawę organy i inne podmioty szczebla centralnego, działające w dziedzinach
spraw objętych działem, które podporządkowane są temu ministrowi lub poddane jego nadzorowi. Ustawa o
działach daje swobodę w łączeniu działów z kilkoma wyjątkami:
-budżet, finanse publiczne oraz instytucje finansowe skupione pod jednym ministrem
-obrona narodowa-musi mieć tylko swojego ministra
-w praktyce też działy sprawiedliwość i sprawy zagraniczne mają tylko swoich ministrów
Klasyfikacja działów administracji rządowej:
Ustala się następujące działy:
1) administracja publiczna,(zespolona administracja rządowa w województwie, podział administracyjny,
ewidencja ludności, dowody osobiste i paszporty)
1a) architektura i budownictwo(geodezja i kartografia, budownictwo, nadzór architektoniczno-budowlany).
2) budżet,(sprawy wynikające finanse zarządzania długiem publicznym, opracowywania budżetu państwa)
3) finanse publiczne,( sprawy realizacji dochodów i wydatków budżetu państwa)
4) gospodarka,( współpraca gospodarcza z zagranicą, energetyka, własność przemysłowa)
5) gospodarka morska,
6) gospodarka wodna,
7) instytucje finansowe,
8) integracja europejska,
9) kultura i ochrona dziedzictwa narodowego,
10) kultura fizyczna i sport,
11) łączność,
12) gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa,
13) nauka,
14) obrona narodowa,
15) oświata i wychowanie,
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 22
16) praca,
17) rolnictwo,
18) rozwój wsi,
18a) rozwój regionalny,
18b) rynki rolne,
19) Skarb Państwa,
20) sprawiedliwość,
21) szkolnictwo wyższe,
22) transport,
22a) turystyka,
23) środowisko,
24) sprawy wewnętrzne,
25) wyznania religijne,
26) zabezpieczenie społeczne,
27) sprawy zagraniczne,
28) zdrowie.
Minister jest obowiązany do inicjowania i opracowywania polityki Rady Ministrów w stosunku do działu,
którym kieruje, oraz do przedkładania w tym zakresie inicjatyw i projektów aktów normatywnych na
posiedzenia Rady Ministrów. W zakresie działu, którym kieruje, minister wykonuje politykę Rady Ministrów i
koordynuje jej wykonywanie przez organy, urzędy i jednostki organizacyjne, które jemu podlegają lub są przez
niego nadzorowane.
199.Organizacja terenowej administracji rządowej.
(więcej w Zimmermann Jan „Prawo administracyjne”, str. 160)
Administracja rządowa w terenie dzieli się na zespoloną, pozostającą pod zwierzchnictwem wojewody i
składającą się ze służb, inspekcji i straży, oraz niezespoloną - podlegającą bezpośredniemu zwierzchnictwu
ministrów lub centralnych organów administracji rządowej.
200.ORGANY ZESPOLONEJ ADMINISTRACJI RZADOWEJ.
Administracja zespolona jest elementem rządowej administracji terenowej. Obejmuje ona wszystkie organy
administracji państwowej podległe bezpośrednio wojewodzie.
Organy rządowej administracji zespolonej:
-Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej;
-Komendant Wojewódzki Policji;
-Kurator Oświaty;
-Wojewódzki Inspektor Farmaceutyczny;
-Wojewódzki Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa;
-Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego;
-Wojewódzki Inspektor Geodezji i Kartografii;
-Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska;
-Wojewódzki Inspektor Inspekcji Handlowej;
-Wojewódzki Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych;
-Wojewódzki Lekarz Weterynarii.
Wymienione organy dysponują aparatem pomocniczym w postaci wojewódzkich komend, inspektoratów,
oddziałów i kuratoriów.
201.ORGANY ADMINISTRACJI NIEZESPOLONEJ.
Administracja niezespolona w Polsce jest częścią administracji rządowej w terenie. W przeciwieństwie do
administracji zespolonej nie jest podległa wojewodzie tylko bezpośrednio centralnym organom administracji, tak
jak to jest w przypadku urzędu skarbowego, czy urzędu celnego. Organami administracji niezespolonej są
terenowe organy administracji rządowej podporządkowane właściwemu ministrowi, a także kierownicy
państwowych osób prawnych i kierownicy innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujących
zadania z zakresu administracji rządowej na obszarze województwa. Ustanowienie tych organów może
następować wyłącznie w drodze ustawy, jeżeli jest to uzasadnione ogólnopaństwowym charakterem
wykonywanych zadań lub terytorialnym zasięgiem działania przekraczającym obszar jednego województwa.
Aktualny wykaz organów administracji niezespolonej określony został w załączniku do ustawy o administracji
rządowej w województwie
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 23
Organy rządowej administracji niezespolonej:
-Dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych, wojskowi komendanci
uzupełnień;
-Dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzędów skarbowych, dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej;
-Dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych i specjalistycznych urzędów górniczych;
-Dyrektorzy okręgowych urzędów miar i naczelnicy obwodowych urzędów miar;
-Dyrektorzy okręgowych urzędów probierczych i naczelnicy obwodowych urzędów probierczych;
-Dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej;
-Dyrektorzy izb celnych i naczelnicy urzędów celnych;
-Dyrektorzy urzędów morskich;
-Dyrektorzy urzędów statystycznych;
-Dyrektorzy urzędów żeglugi śródlądowej;
-Komendanci oddziałów Straży Granicznej, Komendanci placówek i dywizjonów Straży Granicznej;
-Okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego;
-Państwowi inspektorzy sanitarni;
-Powiatowi oraz graniczni lekarze weterynarii;
-Wojewódzcy inspektorzy transportu drogowego.
Wymienione organy dysponują aparatem pomocniczym w postaci urzędów, izb, zarządów, komend,
inspektoratów itp.
202.STATUS PRAWNY WOJEWODY.
Wojewoda jest organem sprawującym władzę administracji ogólnej, a zatem zajmuje najważniejszą pozycję
w strukturze terenowych organów administracji rządowej. Jest to organ konstytucyjny. Zgodnie z art. 152
ust.1 Konstytucji wojewoda jest przedstawicielem Rady Ministrów w województwie, przy czym tryb
powołania i odwoływania oraz zakres działania wojewodów określa ustawa. Ponadto przepis art. 171 ust.2
sytuuje wojewodę jako organ nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego. Stanowisko
wojewody ma charakter polityczny- w razie przyjęcia dymisji rządu przez Prezydenta RP dymisję składają
także wojewodowie. Według art.7 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. ,,o administracji rządowej w
województwie” wojewoda jest:
1)przedstawicielem Rady Ministrów w województwie,
2)zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej,
3)organem nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego,
4)organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym, jeżeli
Ustawy szczególne tak stanowią,
5)reprezentantem Skarbu Państwa, w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych ustawach.
203.POWOŁANIE, ODWOŁANIE I KOMPETENCJE WOJEWODY.
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. ,,o administracji rządowej w województwie”
Wojewodę powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw
Administracji publicznej. Do kompetencji woje ody należą wszystkie sprawy z zakresu administracji
rządowej w województwie, niezastrzeżone na rzecz innych organów tej administracji.
Zadania wojewody:
Wojewoda jako przedstawiciel Rady Ministrów odpowiada za wykonywanie polityki rządu na
Obszarze województwa, a w szczególności:
1)kontroluje wykonywanie przez organy zespolonej administracji rządowej zadań wynikających z
Usta i innych aktów prawnych wydanych na podstawie upoważnień w nich zawartych ,ustaleń
Rady Ministrów oraz zarządzeń i poleceń Prezesa Rady Ministrów,
2)kontroluje wykonywanie przez organy samorządu terytorialnego i inne samorządy zadań z
Zakresu administracji rządowej, realizowanych przez nie na podstawie usta y lub porozumienia z
Organami administracji rządowej,
3)dostosowuje do miejscowych warunków szczegółowe cele polityki rządu oraz -w zakresie i na
Zasadach przewidzianych w usta ach -koordynuje i kontroluje wykonanie wynikających stąd
Zadań,
4)zapewnia współdziałanie wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rządowej i
Samorządowej działających na obszarze województwa i kieruje ich działalnością w zakresie
Zapobiegania zagrożeniu życia ,zdrowia lub mienia oraz zagrożeniom środowiska, bezpieczeństwa
Państwa i utrzymania porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich, a także zapobiegania
Klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 24
Skutków na zasadach określonych w ustawach,
4a)dokonuje oceny stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa, opracowuje
Plan operacyjny ochrony przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm
Przeciwpowodziowy,
5)reprezentuje Radę Ministrów na uroczystościach państwowych i w trakcie oficjalnych wizyt
Składanych w województwie przez przedstawicieli państw obcych,
6)wykonuje i koordynuje zadania w zakresie obronności i bezpieczeństwa państwa, wynikające z
Odrębnych ustaw,
7)współdziała z właściwymi organami innych państw oraz międzynarodowych organizacji
Rządowych i pozarządowych na zasadach określonych przez ministra właściwego do spraw
Zagranicznych,
8)przedstawia Radzie Ministrów, za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji
Publicznej, projekty dokumentów rządowych w sprawach dotyczących województwa,
9)wykonuje inne zadania przewidziane w ustawach oraz ustalone przez Radę Ministrów i Prezesa
Rady Ministrów.
204.PRAWOTWÓRCZE KOMPETENCJE WOJEWODY.
Wojewoda jest wyposażony w kompetencje prawotwórcze oraz kompetencje do ogłaszania aktów prawa.
Wojewoda stanowi dwojakiego rodzaju akty prawa miejscowego, będące źródłami powszechnie
obowiązującego prawa na obszarze województwa lub jego części:
-akty wykonawcze, wydawane na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawach
szczególnych(rozporządzenia wykonawcze)
-rozporządzenia porządkowe wydawane na podstawie ogólnego upoważnienia zawartego w art.40 ustawy o
administracji rządowej w województwie.
Katalog upoważnień dla wojewodów do wydawania rozporządzeń wykonawczych jest dość obszerny, a
rozmiary i kierunki obligatoryjnej albo fakultatywnej aktywności wojewodów w omawianym zakresie
można określić na podstawie analizy treści ustaw materialnoprawnych, albowiem brak jest generalnej
podstawy prawnej do ich wydawania.
Rozporządzenia porządkowe nie są wydawane w celu wykonania jakiegoś ustawowego przepisu
materialnoprawnego, lecz regulują samodzielnie określone stany faktyczne, którymi nie zajął się
ustawodawca, są wydawane na podstawie normy blankietowej. Wojewoda może wydawać rozporządzenia
porządkowe w zakresie nie uregulowanym w ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących,
jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz do zapewnienia porządku, spokoju i
bezpieczeństwa publicznego.
205.WOJEWODA A ORGANY SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO..
Wojewoda sprawuje nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego, na zasadach określonych w
ustawie o samorządzie gminnym, samorządzie powiatu i samorządzie województwa (art.25 ustawy o
administracji rządowej w województwie). Nadzór prowadzony jest w kategoriach legalności rozstrzygnięć. W
uzasadnionych przypadkach wojewoda podejmuje stosowne środki prawne.
Nadzór nad działalnością gminy, powiatu i województwa sprawowany jest na podstawie kryterium zgodności z
prawem. Organami nadzoru nad działalnością gmin, powiatów i województw są prezes Rady Ministrów,
wojewoda, a w zakresie spraw finansowych regionalna izba obrachunkowa. Nadzór nad związkiem powiatów
sprawuje wojewoda właściwy dla siedziby związku. Organy nadzoru mają prawo żądania informacji i danych,
dotyczących organizacji i funkcjonowania gminy, powiatu i województwa niezbędnych do wykonywania
przysługujących im uprawnień nadzorczych. Wójt, starosta zobowiązani są do przedłożenia wojewodzie uchwał
odpowiednio rady gminy, rady powiatu w ciągu siedmiu dni od dnia ich podjęcia. Akty ustanawiające przepisy
porządkowe przekazuje w ciągu dwóch dni od ich ustanowienia. Marszałek województwa przedstawia
wojewodzie uchwały sejmiku województwa oraz uchwały zarządu województwa podlegające nadzorowi w ciągu
7 dni od dnia ich podjęcia.
W przypadku powtarzającego się naruszenia konstytucji lub ustaw przez wójta, wojewoda wzywa go do
zaprzestania naruszeń, a jeżeli wezwanie to nie odnosi skutku - występuje z wnioskiem do premiera o odwołanie
wójta. Podobnie jak ma to miejsce przy odwołaniu wójta to wojewoda wnioskuje do premiera o rozwiązanie
zarządu powiatu. Na wniosek wojewody może być rozwiązany również zarząd województwa.
Wojewoda ma prawo wglądu w tok każdej sprawy prowadzonej na obszarze województwa przez organy
administracji rządowej oraz przez samorząd w zakresie zadań zleconych/powierzonych. Ponadto wojewoda
może powierzyć wykonywanie części swoich kompetencji organom samorządu terytorialnego z danego
województwa na podstawie porozumienia (ogłaszane w wojewódzkim dzienniku urzędowym).
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 25
206.Zlecanie zadań administracji rządowej.
207.Administracja rządowa w okresie zmian ustrojowych.
208.Nadzór nad działalnością administracji rządowej.
209.Wykonywanie administracji rządowej w województwie.
210.PODZIAŁ TERYTORIALNY KRAJU
Podział terytorialny to trwałe rozczłonkowanie terytorium państwa dokonywane dla określonych organów
państwa, w szczególności administracji publicznej (rządowej i samorządowej); obecny podział terytorialny
określony został w ustawach: 1) o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa
z 1998 r., w której przesądzony został trójstopniowy podział terytorialny odmienny od dotychczasowego, a
nawiązujący do rozwiązań państw europejskich o podobnej do Polski liczbie ludności i powierzchni oraz do
historycznych polskich doświadczeń, 2) o samorządzie województwa, w której określa się województwo jako
największą jednostkę zasadniczego podziału terytorialnego 3) o samorządzie powiatowym i o samorządzie
gminnym, w których stwierdza się, że powiat i gmina, jako jednostki samorządu terytorialnego, działają na
określonym terytorium, będącym jednostką zasadniczego podziału terytorialnego. Rozróżnia się trzy typy
podziału terytorialnego.: zasadniczy, pomocniczy oraz podziały specjalne. Pierwszy, najważniejszy, określony w
konstytucji i ustawie wskazanej w pkt. 1) składa się z gmin, powiatów i województw. Ukształtowanie struktur
administracji publicznej niezgodne z tym podziałem może nastąpić wyłącznie w drodze ustawowej. Podział
pomocniczy odnosi się do jednostek o charakterze niesamodzielnym, wspierających jednostki podziału
zasadniczego, w szczególności chodzi tu o podział na sołectwa, dzielnice i osiedla (w stosunku do gmin) oraz w
administracji rządowej na delegatury urzędów wojewódzkich oraz wojewódzkich zespolonych służb, inspekcji i
straży. Podziały specjalne, nie pokrywające się z podziałem zasadniczym i pomocniczym, tworzone są na
potrzeby terenowych organów administracji niezespolonej, a także dla innych organów państwowych (np.
Sądownictwa). Dotychczasowa mozaika podziałów specjalnych stanowiła jedną z przyczyn istniejącej
dysfunkcjonalności aparatu administracyjnego i dlatego jej likwidacja była jednym z celów wprowadzonej od 1
stycznia 1999 r. Reformy administracji publicznej.
211.EWOLUCJA PODZIAŁU TERYTORIALNEGO W POLSCE.
W Polsce nastąpiła ewolucja podziału terytorialnego. Po I wojnie światowej tworzono pierwszy organ
państwowy z trzech części pozaborczych. Mimo wszelkich trudności i przeszkód ogromny wkład pracy
naukowców, urzędów państwowych i samorządowych doprowadził do poprawnego ukształtowania podziału
terytorialnego. Polska podzielona była na województwa, powiaty, gminy i miasta. Lecz nie wszędzie utworzono
samorząd terytorialny. Istniał on tylko w Wielkopolsce i na Pomorzu na szczeblu wojewódzkim. Zaś trudne
warunki narodowościowe i gospodarcze uniemożliwiły utworzenie samorządu wojewódzkiego na terenach
wschodnich.
Po II wojnie światowej problemy z podziałem terytorialnym wystąpiły w związku ze zmianą granic
państwowych, utratą ziem wschodnich i potrzebą podziału terytorialnego na ziemiach odzyskanych. Brak
zasadniczych zmian w podziale terytorialnym, za wyjątkiem potrzeby odtworzenia polskiego nazewnictwa
miejscowości, obiektów, wyłoniły potrzebę powołania specjalnej komisji ds. Ustalania nazw miejscowości
fizjokratycznych.
Dopiero w 1950 roku dokonano zmiany w podziale terytorialnym. Utworzono nowe województwa i
przystąpiono do rozdrabniania podziału terytorialnego. Utworzono gromady a także nowy typ jednostki podziału
terytorialnego – osiedla robotnicze i rybackie, uzdrowiskowe. Były one przeznaczone dla miejscowości
niemających statusów miast i zamieszkiwaną przez ludność nierolniczą.
W latach 1972 – 1975 zlikwidowano gromady. Odtworzono gminy, ale jednocześnie wprowadzono zmiany w
podziale terytorialnym na województwa. Zlikwidowano powiaty, a także osiedla. Wprowadzono 2-stopniowy
podział administracyjny. Utworzono 49 województw, zamiast 17.
W 1990 r. Odtworzono samorządy terytorialne, ale jedynie na szczeblu gmin. Województwa miały jednostki
pomocnicze w postaci rejonów i taki stan utrzymał się do 1998r. Potrzeba dalszych reform administracji
lokalnej, w tym przede wszystkim powołanie ponadgminnych struktur samorządu terytorialnego, przesądzały o
nieuchronności reformy podziału terytorialnego. Jednakże w toku prac nad reformą nie było w tej materii
powszechnej zgody, jedni opowiadali się za utrzymaniem dotychczasowego dwustopniowego podziału, inni zaś
stali na stanowisku konieczności wprowadzenia trójstopniowego podziału. Zintensyfikowane pod koniec 1997 r.
Prace legislacyjne zaowocowały w 1998 r. Uchwaleniem 5 czerwca trzech ustaw: o samorządzie powiatowym, o
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 26
samorządzie województwa i o administracji rządowej w województwie, ustalających nowe zasady administracji
lokalnej. Przesądziło to o zwycięstwie koncepcji trójstopniowego zasadniczego podziału terytorialnego
wprowadzonego 1 stycznia 1999 roku, którego jednostki stanowią: gmina, powiat i województwo. Z 49
województw utworzono 16, odtworzono powiaty.
212.ZASADNICZY PODZIAŁ TERYTORIALNY.
Podział zasadniczy (zwany również podstawowym) tworzy się ze względu na konieczność wykonywania na
określonym obszarze zadań państwowych (publicznych) o istotnym znaczeniu z punktu widzenia podstawowych
celów państwa i zasad jego funkcjonowania. Z podziału tego korzystają przede wszystkim terenowe organy
państwowe o właściwości ogólnej, wyposażone we władcze (publicznoprawne) kompetencje, oraz organy
samorządu terytorialnego. Dlatego też w okresie międzywojennym z podziału tego korzystali starosta i
wojewoda oraz samorząd terytorialny, a po II wojnie światowej organy terenowej władzy państwowej – rady
narodowe i organy wykonawczo - zarządzające tych rad oraz terenowe organy administracji państwowej
podporządkowane tym organom – wydziały i równorzędne jednostki organizacyjne. Oczywiście, z podziału tego
korzystały także inne organy państwowe, jak na przykład sądy powszechne oraz organy państwowe należące do
systemu organizacyjnego rad narodowych. Ogólnie mówiąc, podział zasadniczy w warunkach Polski
dokonywany jest z myślą o organach samorządu terytorialnego i organach administracji zespolonej.
Technika legislacyjna dotycząca regulacji prawnej aktualnego podziału terytorialnego nie jest jednolita w tym
znaczeniu, iż jeden akt prawny nie normuje całości tej problematyki. Można natomiast wyróżnić
Jeden akt wiodący, a mianowicie ustawę z dnia 24 lipca 1998r. O wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego
podziału terytorialnego państwa, wedle której, zgodnie z art. 1. 1. Z dniem 1 stycznia 1999 r. Wprowadzony
został zasadniczy trójstopniowy podział terytorialny państwa. Owa Ustawa, wprowadzona po długoletnich
dyskusjach i sporach politycznych i naukowych, wprowadziła ponowny, po 25 latach przywrócony zasadniczy
trójstopniowy podział terytorialny państwa, którego jednostkami są: gminy, powiaty i województwa. Zmienił się
jednak charakter tychże jednostek.
213.PODZIAŁY TERYTORIALNE SPECJALNE I POMOCNICZE.
Podział pomocniczy to taki podział terytorialny, który jest tworzony dla organów o pomocniczym charakterze w
stosunku do podstawowych organów administracji publicznej. Podział pomocniczy pełni role uzupełniającą w
stosunku do podziału zasadniczego, ponieważ w jego ramach są lub powinny być realizowane te zadania
organów podstawowych, których wykonywanie w ramach podziału zasadniczego jest wyraźnie nieracjonalne,
albo też mało skuteczne. W świetle obecnie obowiązujących przepisów tworzenie jednostek pomocniczych
[przewidziane jest tylko w gminach i w miastach na prawach powiatów. Jednostki pomocnicze to sołectwa,
dzielnice, osiedla i inne. Również miasto położone na terenie gminy może być jednostką pomocnicza. Jednostki
pomocnicze tworzone na wsi noszą tradycyjnie nazwę sołectw, w mieście jednostkami pomocniczymi są
najczęściej osiedla, rzadziej dzielnice. Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym jednostkę pomocnicza tworzy
rada gminy w drodze uchwały, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami lub z ich inicjatywy. Natomiast
zasady tworzenia, łączenia, podziału oraz znoszenia jednostki pomocniczej nie są określone ustawowo, ustala je
sama gmina w swoim statucie. Obowiązek utworzenia jednostek pomocniczych przewidziany jest dla miasta
stołecznego Warszawy.
Problematyka podziałów terytorialnych specjalnych była i jest nadal rozproszona w licznych ustawach
szczególnych. Zgodnie z ustawą z dnia 22 marca 1990 r. Podziały terytorialne specjalne to przewidziane
ustawami szczególnymi podziały na potrzeby określonych dziedzin administracji albo podziały przeprowadzone
w innych uzasadnionych społecznie celach. Podziały specjalne, niepokrywające się z podziałem zasadniczym i
pomocniczym, tworzone są na potrzeby terenowych organów administracji niezespolonej, a także dla innych
organów państwowych (np. Sądownictwa). Dotychczasowa mozaika podziałów specjalnych stanowiła jedną z
przyczyn istniejącej dysfunkcjonalności aparatu administracyjnego i dlatego jej likwidacja była jednym z celów
wprowadzonej od 1 stycznia 1999 r. Reformy administracji publicznej.
214.ORGANY STANOWIĄCE JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO.
Organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego to:
1. Rada gminy( gdy siedzibą rady gminy jest miasto położone na terytorium tej gminy, jest to rada miejska)
2. Rada powiatu
3. Sejmik województwa
Są to kolegialne organy przedstawicielskie wyłaniane w drodze wyborów powszechnych, równych,
bezpośrednich i odbywających się w głosowaniu tajnym. Są to organy działające w trybie kadencyjnym, ich
kadencja trwa 4 lata, licząc od dnia wyborów. Liczebność tych organów pozostaje w związku z liczbą
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 27
mieszkańców danej jednostki samorządu terytorialnego. Rady gmin liczą 15 radnych(w gminach do 20 000
mieszkańców) do nie więcej niż 45 radnych. W skład rady powiatu wchodzą radni w liczbie 15 w powiatach
liczących do 40 000 mieszkańców oraz po 2 na każde rozpoczęte 20 000 mieszkańców, ale nie więcej niż 29
radnych. Natomiast w skład sejmiku województwa wchodzą radni w liczbie 30 w województwach liczących do
2 000 000 mieszkańców oraz po 3 radnych na każde rozpoczęte 500 000 mieszkańców. Rada to organ społeczny
działający w systemie sesyjnym. Rada gminy i rada powiatu obraduje na sesjach zwoływanych przez
przewodniczącego w miarę potrzeby, nie rzadziej niż raz na kwartał. Również sejmik województwa obraduje na
sesjach zwoływanych przez przewodniczącego sejmiku województwa, co najmniej raz na kwartał. Wyodrębnić
można sesje zwyczajne, zwoływane nie rzadziej niż raz na kwartał, oraz sesje nadzwyczajne, zwoływane we
wszystkich jednostkach samorządu terytorialnego przez przewodniczącego na wniosek wójta, zarządu powiatu,
województwa lub radnych stanowiących, co najmniej ¼ ustawowego składu rady(sejmiku województwa). Sesja
taka musi być zwołana przez przewodniczącego w ciągu 7 dni od dnia złożenia wniosku.
215.ORGANY WYKONAWCZE JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO.
Model organu wykonawczego jednostek samorządu terytorialnego jest niejednolity. W świetle nowelizacji
ustawy gminnej dokonanej ustawa z 20 czerwca 2002 roku w gminie organ wykonawczy ma charakter
monokratyczny, jest nim wójt(burmistrz, prezydent miasta), natomiast w powiecie i w województwie jest to
organ kolegialny- jest nim zarząd powiatu i zarząd województwa.
Zarząd powiatu - organ wykonawczy powiatu. W skład zarządu powiatu wchodzą starosta jako jego
przewodniczący, wicestarosta i pozostali członkowie. Członkiem zarządu powiatu nie może być osoba, która nie
jest obywatelem polskim. Członkostwa w zarządzie powiatu nie można łączyć z członkostwem w organie innej
jednostki samorządu terytorialnego oraz z zatrudnieniem w administracji rządowej, a także z mandatem posła i
senatora. Zarząd jest wybierany przez radę powiatu w liczbie od 3 do 5 osób, w tym starostę i wicestarostę.
Zarząd województwa - organ wykonawczy województwa. W skład zarządu województwa, liczącego 5 osób,
wchodzi marszałek województwa jako jego przewodniczący, wicemarszałek lub 2 wicemarszałków i pozostali
członkowie. Członkiem zarządu województwa nie może być osoba, która nie jest obywatelem polskim.
216.WŁAŚCIWOŚĆ ORGANÓW GMINY,POWIATU I WOJEWÓDZTWA.
- ustawa o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 r, powiatowym z dnia 5 czerwca 1998 r., wojewódzkim z
dnia 5 czerwca 1998 roku
Rada gminy została wyposażona w następujące kompetencje:
- organizacyjne, polegające m.in. Na:
a) uchwalaniu statutu gminy,
b) zawieraniu porozumienia w sprawie przyjęcia zadań z zakresu administracji rządowej,
c) podejmowaniu uchwał w sprawie tworzenia i przystępowania do spółek lub spółdzielni, ich rozwiązywania
czy występowania z nich,
d) podejmowaniu uchwał w sprawie współdziałania z innymi gminami,
- programowe, polegające m.in. Na:
a) uchwalaniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego,
b) uchwalaniu programów gospodarczych,
c) uchwalaniu budżetu gminy,
- finansowo - majątkowe, polegające na dysponowaniu mieniem gminy, m.in.:
a) w drodze przekazywania go do korzystania jednostkom pomocniczym,
b) poprzez podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat gminnych,
c) w drodze podejmowania uchwał o emitowaniu obligacji gminnych,
d) przez podejmowanie uchwał o zaciągnięciu długoterminowych pożyczek
- kreacyjne, związane z wybieraniem i odwoływaniem zarządu gminy, sekretarza i skarbnika gminy,
- kontrolne, polegające na:
a) ustalaniu kierunków działania zarządu,
b) przyjmowaniu sprawozdań z tej działalności,
c) udzielaniu zarządowi absolutorium z wykonania budżetu gminy,
- podejmowanie uchwał w innych sprawach, m.in. Dotyczących herbu gminy, nazw ulic i placów, wznoszenia
pomników,
- ponadto do właściwości rady gminy należą wszystkie sprawy z zakresu działania gminy, które nie zostały
wyraźnie przekazane innym organom.
Do wyłącznej kompetencji rady powiatu należą sprawy:
- organizacyjne; obejmują one m.in.:
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 28
A) uchwalanie aktów prawa miejscowego obowiązujących na terenie powiatu
B) uchwalanie statutu powiatu,
C) tworzenie i wyposażanie w majątek jednostek organizacyjnych powiatu,
D) podejmowanie decyzji o współdziałaniu z innymi jednostkami samorządowymi,
- finansowo - majątkowe, polegające np. Na:
A) uchwalaniu budżetu powiatu,
B) uchwalaniu podatków i opłat lokalnych,
C) podejmowaniu uchwał dotyczących spraw majątkowych (np. W zakresie zbycia, obciążania, czy dzierżawy
nieruchomości),
D) emisji obligacji powiatowych itp.
- kadrowe, związane z wybieraniem członków zarządu powiatu, sekretarza oraz skarbnika powiatu,
- kontrolne, polegające w głównej mierze na stanowieniu o kierunkach działania zarządu powiatu i
przyjmowaniu sprawozdań z tej działalności, oraz podejmowaniu uchwał w sprawie udzielenia lub odmowy
udzielenia absolutorium zarządowi z wykonania budżetu,
- podejmowanie uchwał w innych sprawach powiatu, jak np. Dotyczących herbu czy flagi powiatu.
Kompetencje sejmiku województwa obejmują następujące sprawy:
- prawotwórcze, w postaci uchwalania aktów prawa miejscowego powszechnie obowiązujących na terenie
województwa lub jego części,
- organizacyjne; obejmują one m.in.:
A) uchwalanie statutu województwa,
B) tworzenie i wyposażanie w majątek jego jednostek organizacyjnych,
C) podejmowanie decyzji o współdziałaniu z innymi jednostkami samorządowymi,
D) ustalanie zasad gospodarowania mieniem wojewódzkim,
- planistyczne, związane m.in. Z uchwalaniem budżetu województwa, czy strategii rozwoju województwa i
wieloletnich programów wojewódzkich,
- finansowo - majątkowe, polegające np. Na podejmowaniu uchwał dotyczących spraw majątkowych i
gospodarowania mieniem wojewódzkim (np. W zakresie zbycia, obciążania, czy dzierżawy nieruchomości),
emisji obligacji, itp.
- kreacyjne, związane z wybieraniem członków zarządu województwa, powoływaniem i odwoływaniem
skarbnika województwa na wniosek marszałka województwa,
- kontrolne, polegające w głównej mierze na stanowieniu o kierunkach działania zarządu oraz przyjmowaniu
sprawozdań z tej działalności, oraz podejmowaniu uchwał w sprawie udzielenia lub odmowy udzielenia
absolutorium zarządowi z wykonania budżetu,
- współpracy zagranicznej, dotyczące m.in. Uczestnictwa w międzynarodowych zrzeszeniach regionalnych,
- inne sprawy, przekazane sejmikowi w drodze ustawy czy statutu województwa.
217.POJĘCIE I ISTOTA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO.
Samorząd terytorialny, to jedna z najstarszych form samorządu. Zgodnie z art. 163 Konstytucji RP samorząd
terytorialny "wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych
władz publicznych".
Istotą samorządu terytorialnego stanowiącego przejaw zasady decentralizacji administracji w państwie jest
samodzielność zarządzania własnymi sprawami przez społeczność lokalną (gminy, powiatu, województwa). Co
przy tym ważne, te jednostki samorządu terytorialnego posiadają osobowość prawną, przysługują im też prawo
własności i inne prawa majątkowe. Samorząd terytorialny jest, zatem niezależny od administracji rządowej.
Podlega jedynie interwencji władzy centralnej w ograniczonym zakresie: nadzór nad samorządem sprawuje
premier i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych - regionalne izby obrachunkowe. Samorząd działa w
granicach państwa i zgodnie z obowiązującym prawem. Nasza Konstytucja określa samorząd jako: " wspólnotę
ludzi istniejącą z mocy prawa i obejmującą ogół mieszkańców jednostki terytorialnej " (art. 16 ust.1). Za
niezbędny element sytuacji prawnej samorządu terytorialnego współczesnego demokratycznego państwa
prawnego uważa się kontrolowanie tego samorządu przez niezawisłe sądy (administracyjne i powszechne) oraz
rozstrzyganie przez takie sądy sporów między samorządem i nadzorującą administracją rządową.
218.SĄDOWA OCHRONA SAMODZIELNOŚCI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO.
Artykuł 165 Konstytucji stanowi, iż „Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługują
im prawa własności i inne prawa majątkowe. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega
ochronie sądowej”.
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 29
Zasada samodzielności samorządu terytorialnego z mocy normy konstytucyjnej, podlega ochronie sądowej,
wpisując się w podstawowe standardy państwa prawnego, zapewniającego ochronę sądową wszystkim
podmiotom cechującym się pewnym stopniem odrębności od państwa. Samodzielność samorządu jest wartością
chronioną, lecz nie absolutną. Ochrona tej wartości nie może wykluczać lub znosić całkowicie albo w istotnej
części prawa ustawodawcy do kształtowania stosunków w państwie. Samodzielność ta polega między innymi na
działaniu samorządu w ramach ustaw, co należy rozumieć także i tak, iż celem ustaw ograniczających
samodzielność samorządu – w tym zwłaszcza gmin jako jednostek podstawowych – musi być stworzenie ram
prawnych, w których ta samodzielność w państwie jednolitym byłaby realizowana.
Sądowa ochrona samodzielności samorządowej oznacza, że w przypadku naruszenia samodzielności
konkretnej jednostki samorządu terytorialnego powinna ona mieć możliwość dochodzenia swoich spraw przed
niezawisłym sądem. Ustawodawca ma obowiązek poddać jurysdykcji sądów sprawy naruszenia samodzielności
samorządu i to zarówno w płaszczyźnie prywatnoprawnej, jak i publicznoprawnej. To oznacza, że poszczególne
jednostki samorządowe powinny mieć możliwość dochodzenia swoich praw przed sądami powszechnymi i
administracyjnymi.
Szczególną rolę w ochronie samodzielności samorządu odgrywają Trybunał Konstytucyjny i Naczelny Sąd
Administracyjny. Organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego mogą wystąpić z wnioskiem do
Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie zgodności aktów normatywnych z Konstytucją, ratyfikowanymi
umowami międzynarodowymi i ustawami w zakresie spraw objętych ich zakresem działania. Natomiast
Naczelny Sąd Administracyjny jest właściwy w sprawach kontroli legalności aktów nadzoru nad działalnością
organów samorządu terytorialnego.
Orzeczenie NSA:
Ustanowiona w art.3 ust.2 ustawy z 8 marca 1990r. O samorządzie terytorialnym zasada sądowej ochrony
samodzielności gminy nie niweczy praw innych podmiotów oraz wynikającej z całego systemu prawa hierarchii
wartości podlegających ochronie prawnej. Kontrola sądowa zarówno przez sady powszechne, jak i sądy
administracyjne, prowadzona jest na podstawie prawa i dotyczy zgodności określonych działań gminy z
obowiązującym prawem, prawna ochrona samodzielności gminy nie obejmuje działań bezprawnych- wyrok z
dnia 7 października 1991 r.
219.ZADANIA WŁASNE I PORUCZONE JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO.
Klasyczna teoria samorządu dzieli jego zadania na własne i zlecone. Terenowe związki samorządowe otrzymały
prawo do samodzielnego organizowania swoich spraw i zarządzania nimi, jest to wyraz władztwa
samorządowego. Istotą tych spraw jest wykonywanie zadań publicznych, z których jedne wynikają bezpośrednio
ze wspólnot terenowych, inne zaś zostały powierzone przez państwo. Stąd też wywodzi się podział zadań na
własne i zlecone (powierzone).
Zadania własne mają być wykonywane samodzielnie, tzn. Bez możliwości nieograniczonej (metrycznej)
ingerencji organów państwowych; ingerencja taka jest dopuszczalna jedynie w formie nadzoru określonego
normatywnie, polegającego na korygowaniu działań niezgodnych z prawem. Zadania zlecone mogą podlegać
takiej merytorycznej ingerencji za pośrednictwem wytycznych. Również Europejska Karta Samorządu
Terytorialnego stanowi, iż "Społeczności lokalne mają - w zakresie określonym prawem - pełną swobodę
działania w każdej sprawie, która nie jest wyłączona z ich kompetencji lub nie wchodzi w zakres kompetencji
innych organów władzy" (art. 4 ust., 2). Aby zabezpieczyć to pierwszeństwo samorządu i uniknąć sporów
kompetencyjnych pomiędzy państwem a gminami, stanowi się, iż "Podstawowe kompetencje społeczności
lokalnych są określone w Konstytucji lub w ustawie" (art. 4 ust. 1 zd. 1). Pod pojęciem owych "podstawowych
kompetencji" rozumiane są zadania własne samorządu. Bowiem w zdaniu drugim art. 4 "Europejska Karta"
zawiera określenie zadań zleconych samorządu. Występuje tu jasny, zgodnie z zasadą subsydiarności podział
zadań pomiędzy państwo a gminy (powiaty i województwa). Przy czym zadania państwowe poprzez akt zlecenia
stają się zadaniami samorządowymi. Różnica pomiędzy tymi obydwoma zakresami zadań, tj. "pierwotnymi"
zadaniami samorządowymi (zadaniami własnymi) a poruczonymi zadaniami o charakterze państwowym,
sprowadza się do różnic w sile kontroli i oddziaływania poprzez nadzór państwowy. Natomiast w Belgii
podjęcie przez gminy zadań zleconych przez państwo powoduje traktowanie gmin jako organów władzy
centralnej, a nie jako podmiotów zdecentralizowanych. W powyższym zakresie gminy muszą stosować się do
wszystkich dyspozycji władzy zleconej, zaś odpowiedzialność za działania gminy w zakresie zleconym ponosi
państwo. Z podziału zadań publicznych gminy na własne i zlecone nie wynika przeciwstawienie gminy i
państwa, bowiem z prawnego punktu widzenia gmina również we własnym zakresie sprawuje administrację
publiczną. W obydwu zakresach gmina realizuje zadania określone ustawami. Ustawowo określony publiczny
charakter zadań gminy wskazuje na ich miejsce w realizacji wewnętrznej funkcji państwa. Przypomnieć należy,
że zgodnie z art. 7 ust. 3 i art. 8 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, przekazanie gminie nowych zadań
(własnych lub zleconych) wymaga wyraźnego ustawowego podziału na zadania własne i zadania zlecone
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 30
220.PODMIOTOWOŚĆ PRAWNA JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO.
Artykuł 165 Konstytucji stanowi, iż „Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną.
Przysługują im prawa własności inne prawa majątkowe. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego
podlega ochronie sądowej”.
Osobowość prawna jednostek samorządu konstytucyjnie przyznana, jest wyrazem woli samorządu w
systemie władz publicznych. Jest także konsekwencją wyodrębnienia samorządu w systemie tych władz,
wyrazem upodmiotowienia społeczności lokalnych. Poszczególne jednostki samorządu terytorialnego
reprezentują własne interesy. Stają się podmiotami praw i obowiązków. Są uprawnione do podejmowania
czynności o charakterze cywilnoprawnym. Mogą posiadać własny majątek, samodzielnie nim zarządzać i
zaciągać zobowiązania, ale też za działania te ponoszą odpowiedzialność. Jednostka posiadająca osobowość
prawną może być podmiotem praw i obowiązków nie tylko w sferze prawa publicznego, ale również w sferze
prawa prywatnego.
Konsekwencją przyznania jednostkom samorządu terytorialnego osobowości prawnej jest kolejna norma
konstytucyjna, stanowiąca, iż przysługują im prawa własności i inne prawa majątkowe. Wspólnie tworzą one
mienie (majątek) poszczególnych jednostek samorządowych. Powstaje on w wyniku komunalizacji mienia
państwowego ex lege lub w drodze czynności prawnej.
Ustrojowe przekształcenia stosunków własnościowych doprowadziły do powstania, obok kategorii
własności Skarbu Państwa i własności innych państwowych osób prawnych, kategorii własności komunalnej,
przysługującej jednostkom samorządu terytorialnego i komunalnym osobom prawnym. W ramach każdej z tych
kategorii występują odrębne podmioty prawa własności, wyposażone w przymiot osobowości prawnej .
Ogólnie rzecz biorąc, znaczenie upodmiotowienia jednostek terytorialnych wyraża się m.in. W :
1. Ograniczeniu możliwości ingerencji organów nadzorczych, a tym samym zachowaniu przyznanego zakresu
samodzielności
2. Uznaniu odrębności interesów lokalnych i odejściu od traktowania ich jako pochodnych celów
ogólnopaństwowych
3. Wykształceniu odpowiedzialności za działalność związaną z zaspokajaniem lokalnych potrzeb
4. Umożliwieniu identyfikacji władzy lokalnej z interesami lokalnymi i pobudzeniu inicjatywy
5. Stworzeniu formalnoprawnych gwarancji ochrony interesów i potrzeb lokalnych
Z ustrojowego punktu widzenia upodmiotowienie jednostek samorządowych powinno wyrażać się także w
uznaniu ich za samodzielne podmioty gospodarcze, w organizacji administracji samorządowej, w wydzieleniu
mienia komunalnego, rozwoju współdziałania i ograniczeniu nadzoru.
Podmiotowość prawna jednostek samorządu terytorialnego, składające się na tę podmiotowość prawa i
obowiązki prawne, mogą być interpretowane jedynie w świetle konstytucyjnie określonej funkcji samorządu
terytorialnego. Zgodnie z art. 163 Konstytucji RP funkcją tą jest wykonywanie zadań publicznych. Jednostki
samorządu terytorialnego wykonują zadania publiczne korzystając ze swych praw podmiotowych(publicznych i
majątkowych) a także w drodze tych wszystkich instrumentów prawnych, które ustawodawca przyznaje
organom jednostek samorządu terytorialnego.
221.OSOBOWOŚĆ PRAWNA GMINY.(mało)
Ustawa o samorządzie gminnym art.2ust.2 ,,Gmina posiada osobowość prawną.”
Orzeczenie NSA:
Zgodnie z art.2 ust.2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. O samorządzie terytorialnym podmiotem prawa w systemie
tego samorządu jest gmina i tylko ona posiada osobowość prawną, co oznacza, ze może zaciągać zobowiązania i
ponosi za nie odpowiedzialność. Wyrok z dnia 26 maja 1992 roku
222.ZASADY I TRYB WYBORU WÓJTA,BURMISTRZA,PREZYDENTA.
Określa to ustawa z dnia 20 czerwca 2002 r. O bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta.
Wójt jest wybierany w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, głosowaniu tajnym. Podkreślenia
wymaga, że kandydat na wójta( posiadający obywatelstwo polskie bądź obywatelstwo UE, prawo wybierania do
rady, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 25 lat)nie musi stale zamieszkiwać na obszarze gminy, w
której kandyduje. Jednakże nie może jednocześnie kandydować na wójta w innej gminie. Procedura wyborcza
przewiduje, że za wybranego na wójta uważa się tego kandydata, który w głosowaniu otrzyma więcej niż połowę
ważnie oddanych głosów. Jeśli zaś żaden z kandydatów nie otrzymał wymaganej połowy ważnie oddanych
głosów, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie. W ponownym
głosowaniu wyboru dokonuje się spośród dwó0ch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali
największą liczbę ważnie oddanych głosów. Jeżeli dwóch lub więcej kandydatów otrzyma te samą liczbę głosów
uprawniająca do udziału w ponownym głosowaniu rozstrzyga większa liczba obwodów głosowania, w których
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 31
jeden z kandydatów otrzymał większą liczbę głosów, a jeżeli liczba obwodów byłaby równa- rozstrzyga
losowanie przeprowadzone przez gminną komisje wyborczą. W losowaniu tym mają prawo uczestniczenia
wszyscy kandydaci lub pełnomocnicy ich komitetów wyborczych.Za wybranego w ponownym głosowaniu
uważa się tego kandydata, który otrzyma większą liczbę ważnie oddanych głosów. Jeżeli dwóch kandydatów w
ponownym głosowaniu otrzymają tę samą liczbę głosów i w tej samej liczbie obwodów głosowania otrzymają
większą liczbę głosów, o wyborze wójta rozstrzyga losowanie przeprowadzone przez gminną komisję wyborczą.
W losowaniu mają prawo uczestniczyć obaj kandydaci lub pełnomocnicy ich komitetów wyborczych. Wybory
wójtów SA zarządzane przez Prezesa Rady Ministrów łącznie z wyborami do rad gmin w trybie Ordynacji do
rad gmin, rad powiatów i sejmików województw. Objecie obowiązków przez wójta następuje z chwilą złożenia
wobec rady gminy ślubowania w brzmieniu ustawowo określonym.
223.WYGAŚNIĘCIE MANDATU WÓJTA.
Wygaśnięcie mandatu wójta następuje generalnie wskutek upływu kadencji. Jednakże może mieć miejsce
wygaśnięcie mandatu wójta przed upływem kadencji wskutek:
1. Odmowy ślubowania
2. Pisemnego zrzeczenia się mandatu
3. Utraty prawa wybieralności lub braku tego prawa w dniu wyborów
4. Naruszenie ustawowych zakazów łączenia funkcji wójta z wykonywaniem funkcji lub prowadzenia
działalności gospodarczej określonych w odrębnych przepisach
5. Prawomocnego skazującego wyroku sądu, orzeczonego za przestępstwo umyślne
6. Orzeczenia trwałej niezdolności do pracy w trybie określonym w przepisach o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
7. Śmierci
8. Odwołania w drodze referendum (z powodu nieudzielania wójtowi absolutorium lub z innej przyczyny)
9. Odwołania wójta przez Prezesa Rady ministrów na wniosek wojewody, jeżeli wójt dopuszcza się
powtarzającego się naruszenia Konstytucji lub ustaw
10. Zmian w podziale terytorialnym
224.MIENIE KOMUNALNE
.
Dylematy własności komunalnej.
Mienie komunalne to ogół praw majątkowych należących do gmin, ich związków oraz innych komunalnych
osób prawnych, w tym przedsiębiorstw; służy wykonywaniu zadań nałożonych na gminę, a także stanowi
gwarancję jej majątkowej odpowiedzialności, jako że za swoje zobowiązania gmina odpowiada mieniem do niej
należącym;
-nabycie mieni komunalnych może następować zarówno w trybie administracyjnoprawnym, jak i
cywilnoprawnym. Pierwszy sposób realizowany jest przede wszystkim w drodze specyficznej procedury
administracyjnej, tzw. Komunalizacji, natomiast druga możliwość, wykorzystująca w szczególności instytucję
umowy, opiera się na kodeksie cywilnym i innych ustawach, z których w chwili obecnej najistotniejszą rolę
odgrywa ustawa o zasadach przekazywania zakładowych budynków mieszkalnych przez przedsiębiorstwa
państwowe. Zgodnie z jej przepisami, restrukturyzujące się przedsiębiorstwa państwowe lub jednoosobowe
spółki Skarbu Państwa powstałe w wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego mogą przekazywać
gminie grunty zabudowane budynkami mieszkalnymi oraz obiektami infrastruktury technicznej i społecznej.
Przekazanie następuje w drodze umowy, przy czym na gminie spoczywa obowiązek zawarcia umowy; kodeks
cywilny daje natomiast podstawę do pomnażania majątku w drodze np. Pobierania pożytków z prowadzonej
działalności gospodarczej czy podejmowania czynności prawnych (np. Umów), w wyniku, których następuje
przysporzenie majątkowe;
-składniki mieni komunalnych: można podzielić na kilka kategorii, z których najważniejszą stanowi prawo
własności, czyli najpełniejsze prawo podmiotowe, umożliwiające korzystanie, przede wszystkim z rzeczy
(ruchomych i nieruchomości), w sposób zgodny z przeznaczeniem tego prawa, np. Poprzez pobieranie pożytków
i innych dochodów lub rozporządzanie rzeczą, ograniczone tylko ustawami i zasadami współżycia społecznego.
Drugą kategorię stanowią inne prawa rzeczowe, takie jak użytkowanie wieczyste oraz ograniczone prawa
rzeczowe, czyli prawa na rzeczy cudzej, m.in. Użytkowanie, służebności gruntowe, zastaw, hipoteka. Do trzeciej
grupy zalicza się prawa majątkowe względne (nie skutkujące wobec osób trzecich), wśród nich wierzytelności,
uprawnienia wynikające z umów: najmu, dzierżawy, użyczenia itp. Odrębną kategorię stanowią prawa
wynikające z faktu wystąpienia gminy jako wspólnika spółki prawa handlowego, tj. Prawa z tytułu udziału w
spółce z ograniczoną odpowiedzialnością i wynikające z akcji należących do gminy;
-dysponowanie mieniem komunalnym: odbywać się może (tak jak nabywanie) na drodze
administracyjnoprawnej i cywilnoprawnej; znaczenie tej pierwszej maleje i została ona przewidziana w ustawie
o gospodarce nieruchomościami w kilku przypadkach, np. Rozwiązania umowy o ustanowieniu wieczystego
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 32
użytkowania, oddania nieruchomości w zarząd komunalnej jednostce organizacyjnej, ustalenia opłaty
adiacenckiej. Organem właściwym do wydawania decyzji w tych sprawach jest zarząd. Coraz szerzej jest
natomiast wykorzystywana metoda cywilnoprawna, nie tylko w przypadku zawierania klasycznych umów, np.
Sprzedaży, ale także w tych sferach, w których dotychczas obowiązywała procedura administracyjna, jak np.
Przy reglamentacji mieszkań komunalnych (do 1994 r. Podstawę zamieszkania stanowiła decyzja o przydziale, a
nie - jak obecnie - umowa najmu) czy przy aktualizacji opłat za użytkowanie wieczyste gruntów komunalnych,
dokonywane dziś za pomocą wypowiedzenia warunków umowy, dotyczących opłaty i złożenia w tym zakresie
nowej oferty.
225.Komunalna działalność gospodarcza.
(http://isip.sejm.gov.pl/servlet/Search?Todo=open&id=WDU19970090043)
226.Formy prowadzenia komunalnej działalności gospodarczej.
(http://isip.sejm.gov.pl/servlet/Search?Todo=open&id=WDU19970090043)
227.Formy współdziałania jednostek samorządu terytorialnego.
(Zimmermann Jan „Prawo administracyjne”, str. 221)
228.STOWARZYSZENIA GMIN I POWIATÓW.
Stowarzyszenia gmin, powiatów zgodnie z art. 84 ustawy o samorządzie gminnym (u.s.g.) Tworzone są w celu
wspierania idei samorządu terytorialnego oraz obrony wspólnych interesów gmin. Można założyć, że ten sam cel
będzie przyświecał stowarzyszeniom tworzonym przez same powiaty lub wspólnie z gminami (art. 75 ustawy o
samorządzie powiatowym /u.s.p./) Status prawny stowarzyszenia gmin wynika z ustawy Prawo o
stowarzyszeniach. Stowarzyszenie podlega rejestracji w sądzie wojewódzkim i z tą chwilą nabywa osobowość
prawną. Do gmin tworzących stowarzyszenia nie stosuje się art. 9 prawa o stowarzyszeniach, określającego
minimalną liczbę członków (15 osób). Zastosowanie w tym przypadku ma art. 84 u.s.g. Nie przewidujący w tym
zakresie żadnych tego typu ograniczeń.
Władzami stowarzyszenia są: walne zebranie przedstawicieli (delegatów) i zarząd. Obligatoryjnie powoływana
jest komisja rewizyjna. Zasady prowadzenia gospodarki finansowej, organizację, zadania oraz tryb pracy
stowarzyszeń określa statut. Do stowarzyszenia gmin nie stosuje się przepisów o nadzorze wynikających z
rozdziału 10 u.s.g. Ustawa Prawo o stowarzyszeniach powierza kompetencje nadzorcze sądowi wojewódzkiemu
i wojewodzie. Do stowarzyszenia gmin, powiatów oraz tych ostatnich z gminami stosuje się odpowiednio
przepisy prawa o stowarzyszeniach. Dopuszczają one m.in. Prowadzenie działalności gospodarczej (art. 34
ustawy), z tym zastrzeżeniem, że cały dochód z takiej działalności może służyć wyłącznie realizacji celów
statutowych.
229.Zasady przystępowania jednostek samorządu terytorialnego do związków o charakterze
międzynarodowym.
(Zimmermann Jan „Prawo administracyjne”, str. 225)
230.REGIONALNE IZBY OBRACHUNKOWE (status prawny, zadania i kompetencje).
Ustawy o samorządzie gminnym, powiatowym i o samorządzie województwa stanowią, że organami nadzoru
nad działalnością tych samorządów w zakresie spraw finansowych są regionalne izby obrachunkowe. Istnieje 16
regionalnych izb obrachunkowych, zasięg terytorialny każdej izby obejmuje jedno województwo. 16
regionalnych Izb obrachunkowych ma swoje zespoły zamiejscowe, w ogólnej liczbie 35, które mają siedziby w
dawnych miastach wojewódzkich z końca 1998 r. W szczególności izby sprawują nadzór nad działalnością
jednostek samorządu terytorialnego w zakresie spraw finansowych oraz dokonują kontroli gospodarki
finansowej i zamówień publicznych następujących podmiotów: jednostek samorządu terytorialnego, związków
międzygminnych, stowarzyszeń gmin oraz stowarzyszeń gmin i powiatów, związków powiatów, stowarzyszeń
powiatów, samorządowych jednostek organizacyjnych w tym samorządowych osób prawnych, innych
podmiotów w zakresie wykorzystywania przez nie dotacji przyznawanych z budżetów jednostek samorządu
terytorialnego. Izby kontrolują gospodarkę finansową na podstawie kryterium zgodności z prawem i zgodności
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 33
dokumentacji ze stanem faktycznym. Kontrola dokonywana jest także z uwzględnieniem kryterium celowości,
rzetelności i gospodarności. Izby przeprowadzają conajmniej raz na 4 lata kompleksową kontrole gospodarki
finansowej jednostek samorządu terytorialnego. Izby kontrolują pod względem rachunkowym i formalnym
kwartalne sprawozdania z wykonywania budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz wnioski o
przyznanie części rekompensującej subwencji ogólnej. Izby badają uchwały podjęte przez organy jednostek
samorządu terytorialnego w zakresie spraw finansowych, w tym również zawierające oceny wykonania budżetu
przez zarządy jednostek samorządu terytorialnego. W przypadku nie uchwalenia budżetu przez organ stanowiący
jednostki samorządu terytorialnego do dnia 31 marca roku budżetowego, izba ustala budżet tej jednostki w
terminie do końca kwietnia roku budżetowego. Do zadań izby należy wydawanie opinii. Izby prowadzą
działalność informacyjną i szkoleniową w zakresie objętym nadzorem i kontrolą. Organami izby są: a)kolegium
izby)komisja orzekająca w sprawach o naruszenie dyscypliny budżetowej. Kolegium składa się z
przewodniczącego, którym jest prezes izby oraz członków powoływanych przez Prezesa RM spośród
kandydatów przedstawionych przez kolegium izby w trybie określonym w rozporządzeniu Prezesa RM.
Członkowie kolegium w zakresie realizacji zadań nadzorczych i funkcji kontrolnych są niezawiśli i podlegają
tylko ustawom. Prezesa izby powołuje i odwołuje Prezes RM, po zasięgnięciu opinii kolegium izby. W każdej
RIO tworzy się dwa wydziały kontroli gospodarki finansowej: informacji, analiz i szkoleń. Nadzór nad
działalnością regionalnych izb obrachunkowych sprawuje prezes RM na podstawie kryterium zgodności z
prawem.
231.SAMORZĄDOWE KOLEGIA ODWOŁAWCZE (ustrój, zasady działania, kompetencje).
Samorządowe kolegia odwoławcze, zgodnie z ustawą z dnia 12 października 1994 roku o samorządowych
kolegiach odwoławczych, są organami wyższego stopnia w rozumieniu przepisów k.p.a. I Ordynacji podatkowej
w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej należących do właściwości jednostek samorządu
terytorialnego.. Morą one pełnić funkcję organów odwoławczych także w sprawach zleconych z zakresu
administracji rządowej. Samorządowe kolegia odwoławcze są organami administracji o szczególnym
charakterze, kolegialnymi, orzekającymi w składach trzyosobowych, ich działalność jest finansowana przez
państwo. Głównym zadaniem kolegiów jest sprawowanie kontroli instancyjnej i nadzoru pozainstancyjnego nad
działalnością jednostek samorządu terytorialnego w indywidualnych sprawach z zakresu administracji
publicznej, pełnią także funkcje orzecznicze w innych sprawach powierzonych im odrębnymi ustawami, m.in.
Samorządowe kolegia odwoławcze rozpoznają spory o wysokość opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste, a ty
samym ich kompetencje- tym zakresie dotyczą spraw o charakterze cywilnym. Mają także uprawnienia o
charakterze kontrolnym w stosunku do samorządu terytorialnego: mają prawo wglądu do dokumentacji
załatwianej sprawy, mogą wydać postanowienie sygnalizacyjne.
232.REFERENDUM LOKALNE.
Ustawa z dnia 15 września 2000 r.,,o referendum lokalnym.”
Referendum lokalne - wyrażenie przez członków wspólnoty samorządowej w drodze głosowania swojej woli co
do sposobu rozstrzygania sprawy jej dotyczącej. Referendum lokalne jest podstawową instytucją demokracji
bezpośredniej. W Polsce referendum lokalne regulują przede wszystkim przepisy art. 4 i 170 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej oraz ustawa z dnia 15 września 2000 r. O referendum lokalnym.
Art. 4. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
Ust. 1. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.
Ust. 2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.
Art. 170. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej
wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego.
Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego określa ustawa.
Art. 2. Ust. 1. Ustawy z dnia 15 września 2000 r. O referendum lokalnym
W referendum lokalnym, zwanym dalej "referendum", mieszkańcy jednostki samorządu terytorialnego jako
członkowie wspólnoty samorządowej wyrażają w drodze głosowania swoją wolę co do sposobu rozstrzygania
sprawy dotyczącej tej wspólnoty, mieszczącej się w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki lub w
sprawie odwołania organu stanowiącego tej jednostki, a w przypadku gminy także wójta (burmistrza, prezydenta
miasta).
Referendum polega na udzieleniu na urzędowej karcie do głosowania pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na
postawione pytanie lub pytania albo na dokonaniu wyboru pomiędzy zaproponowanymi wariantami. Mają prawo
w nim brać udział osoby stale zamieszkujące na obszarze danej jednostki samorządu terytorialnego, posiadające
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 34
czynne prawo wyborcze do organu stanowiącego tej jednostki. Referendum przeprowadza się z inicjatywy
organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego lub na wniosek co najmniej:
10% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy albo powiatu,
5% uprawnionych do głosowania mieszkańców województwa.
W sprawach odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego przed upływem kadencji
rozstrzyga się wyłącznie w drodze referendum przeprowadzonego na wniosek mieszkańców. Referendum w
sprawie odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego nie przeprowadza się:
-przed upływem 12 miesięcy od dnia wyborów albo od dnia ostatniego referendum w tej sprawie,
-jeżeli data wyborów przedterminowych, przeprowadzanych w wyniku referendum, miałaby przypaść w okresie
-6 miesięcy przed zakończeniem kadencji organu stanowiącego.
Przedmiotem referendum gminnego może być również samoopodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne
mieszczące się w zakresie zadań i kompetencji organów gminy; w tych sprawach rozstrzyga się wyłącznie w
drodze referendum.
233.ZASADY I TRYB PRZEPROWADZANIA REFERENDUM LOKALNEGO.
(więcej w Zimmermann Jan „Prawo administracyjne”, str. 184)
Ustawa z dnia 15 września 2000 r.,,o referendum lokalnym.” Określa zasady i tryb przeprowadzania referendum
lokalnego. Ustawa przewiduje referendum obligatoryjne i fakultatywne. Referendum obligatoryjne
przeprowadza się w dwóch rodzajach spraw:
1.
W sprawach samoopodatkowania mieszkańców na cele publiczne mieszczące się w zakresie zadań
i kompetencji organów gminy
2.
W sprawach odwołania pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu jednostki samorządu
terytorialnego przed upływem kadencji.
Przedmiotem lokalnego referendum fakultatywnego określonego w ustawie o referendum lokalnym są sprawy
dotyczące wspólnoty samorządowej, mieszczące się w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki.
Uruchomienie procedury prowadzącej do przeprowadzenia referendum lokalnego wymaga inicjatywy organu
stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego lub wniosku, co najmniej 10% uprawnionych do
głosowania mieszkańców gminy albo powiatu, 5% uprawnionych do głosowania mieszkańców województwa.
234.REFERENDUM W SPRAWIE ODWOŁANIA ORGANU JEDNOSTKI SAMORZĄDU
TERYTORIALNEGO.
Zagadnienie reguluje rozdział 5 ustawy z dnia 15 września 2000 r.,,o referendum lokalnym.”
Inicjator referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego przekazuje na piśmie, w
odpowiednim terminie komisarzowi wyborczemu wniosek mieszkańców wraz z informacją o spełnieniu
określonych w ustawie obowiązków(inicjator referendum, na swój koszt, podaje do wiadomości mieszkańców
danej jednostki samorządu terytorialnego przedmiot zamierzonego referendum, przy czym podanie do
wiadomości w gminie następuje w sposób zwyczajowo przyjęty w danej gminie, a w powiecie i w
województwie - poprzez ogłoszenie w prasie codziennej ogólnodostępnej w danej jednostce samorządu
terytorialnego Informacja o zamierzonym referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorządu
terytorialnego zawiera uzasadnienie odwołania.). Komisarz wyborczy niezwłocznie potwierdza na piśmie
otrzymanie wniosku. Komisarz wyborczy zwraca inicjatorowi referendum lub jego pełnomocnikowi wniosek
zawierający uchybienia i wyznacza czternastodniowy termin do ich usunięcia. Komisarz wyborczy odrzuca
wniosek o przeprowadzenie referendum, w którym stwierdził niedające się usunąć uchybienia, a także, jeśli
inicjator referendum nie wywiązał się ze swoich obowiązków. Postanowienie o odrzuceniu wniosku przekazuje
się niezwłocznie inicjatorowi referendum lub jego pełnomocników. Inicjator referendum lub jego pełnomocnik
może w razie potrzeby, w tym z własnej inicjatywy, składać komisarzowi wyborczemu dodatkowe wyjaśnienia i
przedstawiać dowody. Komisarz wyborczy może także żądać od inicjatora referendum lub jego pełnomocnika
złożenia takich wyjaśnień i przedstawienia dowodów. Komisarz wyborczy postanawia o przeprowadzeniu
referendum z inicjatywy mieszkańców, jeżeli wniosek mieszkańców spełnia wymogi określone w ustawie.
Komisarz wyborczy wydaje postanowienie o przeprowadzeniu referendum lub odrzuceniu wniosku
mieszkańców nie później niż w ciągu 30 dni od dnia jego złożenia. Uchwałę rady gminy o przeprowadzeniu
referendum w sprawie odwołania wójta (burmistrza, prezydenta miasta) przewodniczący rady gminy przekazuje
komisarzowi wyborczemu. Na rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody unieważniające uchwałę rady gminy o
przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania wójta (burmistrza, prezydenta miasta) radzie gminy służy
skarga do sądu administracyjnego w terminie 14 dni od dnia otrzymania rozstrzygnięcia nadzorczego. Sąd
administracyjny rozpatruje skargę w terminie 14 dni od dnia jej zgłoszenia. Skargę kasacyjną wnosi się w
terminie 14 dni. Postanowienie komisarza wyborczego o przeprowadzeniu referendum zawiera:
1) termin przeprowadzenia referendum,
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 35
2) wzór i treść karty do głosowania,
3) kalendarz czynności związanych z przeprowadzeniem referendum.
Na postanowienie komisarza wyborczego odrzucające wniosek o przeprowadzenie referendum, a także w
przypadku niedotrzymania przez komisarza określonego terminu, inicjatorowi referendum służy skarga do sądu
administracyjnego w terminie 14 dni od dnia doręczenia postanowienia. Sąd administracyjny rozpatruje skargę
w terminie 14 dni od dnia wniesienia skargi. Skargę kasacyjną wnosi się w terminie 14 dni. Referendum
przeprowadza się w dzień wolny od pracy najpóźniej w 50 dniu od dnia opublikowania postanowienia komisarza
wyborczego w tej sprawie albo od dnia uprawomocnienia się wyroku sądu administracyjnego.
235.ZASKARŻALNOŚĆ UCHWAŁ RADY GMINY PRZEZ OBYWATELI..
Zgodnie z art. 101 ust.1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. O samorządzie gminnym każdy, czyj interes prawny lub
uprawnienie zostały naruszone uchwałą lub zarządzeniem podjętymi przez organ gminy w sprawie z zakresu
administracji publicznej, może - po bezskutecznym wezwaniu do usunięcia naruszenia - zaskarżyć uchwałę do
sądu administracyjnego. Instytucja skargi na uchwałę(zarządzenie)organu gminy stanowi istotne novum; daje
ona możliwość kontroli przez sąd administracyjny aktów normatywnych organów gminy, co nie było możliwe
przed 1990 r. Skuteczność skargi zależy od spełnienia łącznie następujących przesłanek:
-zaskarżona uchwała dotyczy sprawy z zakresu administracji publicznej,
-skarżący musi uprzednio wezwać organ gminy do usunięcia naruszenia przez uchwałę jego interesu prawnego
lub uprawnienia,
- uchwała narusza interes prawny lub uprawnienie skarżącego.
Do wezwania do usunięcia naruszenia interesu prawnego lub uprawnienia należy stosować przepisy Kodeksu
postępowania administracyjnego. Wezwanie takie jest pismem procesowym-podaniem w rozumieniu art.63
Kodeksu postępowania administracyjnego. W art.101 ustawy o samorządzie gminnym brak jest wyraźnej
wzmianki, do kogo wezwanie ma być skierowane. W doktrynie( Z. Leoński) pojawiają się opinie, że może być
ono skierowane nie tylko do rady gminy, (co jest oczywiste, gdyż jest to organ, który ustanawia akty prawa
miejscowego w formie uchwały), ale również do wójta(burmistrza, prezydenta miasta).Takie twierdzenie oparte
jest na art.31 ustawy o samorządzie gminnym. Stanowi on o tym, że wójt (burmistrz, prezydent miasta)
reprezentują gminę na zewnątrz. Gdy takie wezwanie zostanie skierowane do niego, to jest on zobowiązany do
jego przyjęcia i przekazania go radzie gminy. Załatwienie wezwania powinno nastąpić w formie uchwały tego
organu, do którego skierowano wezwanie w terminach przewidzianych do załatwiania spraw w postępowaniu
administracyjnym. Organ ten może zmienić, uchylić uchwałę lub odmówić jej weryfikacji bądź też - jak
wskazuje praktyka - zachować się biernie, nie odpowiadając na wezwanie. Termin do wniesienia wezwania nie
jest nigdzie przez ustawodawcę określony. W jednym z orzeczeniu Naczelny Sąd Administracyjny(uchwała
składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 maja 1998 r) uznał, że każdy, kto uważa,
iż jego interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone uchwałą podjętą przez organ gminy w sprawie z
zakresu administracji publicznej, może w dowolnym terminie wezwać organ, który wydał tę uchwałę, do
usunięcia naruszenia interesu prawnego lub uprawnienia. Ostatnią przesłanką, niezbędną do tego aby skarga z
art. 101 ustawy o samorządzie gminnym była skuteczna jest naruszenie przez uchwałę interesu prawnego lub
uprawnienia skarżącego. Źródłem interesu prawnego lub uprawnienia jest zawsze norma prawa materialnego.
Znajdujące się w art.7 ust.1 ustawy o samorządzie gminnym tzw. Normy zadaniowe, mówiące o zaspokojeniu
przez gminę zbiorowych potrzeb wspólnoty nie dają podstaw do konstruowania indywidualnych praw i żądań
ani nie legitymują do zaskarżania zarządzeń w takich sprawach. Interes prawny musi mieć charakter konkretny,
bezpośredni. Jeżeli w sprawie orzekał już sąd administracyjny i skargę oddalił, ponowne zaskarżenie tej samej
uchwały na podstawie art.101 ustawy o samorządzie gminnym jest niedopuszczalne. Skargę na uchwałę lub
zarządzenie można wnieść do sądu administracyjnego w imieniu własnym lub reprezentując grupę mieszkańców
gminy, którzy na to wyrażą pisemną zgodę. Nie oznacza to jednak tego, że jest to skarga typu actio popularis,
tzn., że może zostać wniesiona przez każdego w interesie publicznym. Zgodnie z art. 101a. Ust 1. Ustawy o
samorządzie gminnym przepisy art. 101 stosuje się odpowiednio, gdy organ gminy nie wykonuje czynności
nakazanych prawem albo przez podejmowane czynności prawne lub faktyczne narusza prawa osób trzecich.
Dzięki omawianej instytucji skargi każdy obywatel ma prawo mieć wpływ na bieżącą działalność gminy. Bardzo
liczne orzeczenia sądów administracyjnych w tym zakresie wskazują, że jest ona stosowana.
236.Formy kwestionowania przepisów prawa miejscowego stanowionego przez jednostki samorządu
terytorialnego.
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 36
237.NADZÓR NAD SAMORZĄDEM TERYTORIALNYM.
Tradycyjnie nadzór uznawany jest za podstawową przesłankę wyznaczającą granice samodzielności samorządu
terytorialnego. Nadzór nad samorządem ma charakter prawny, co oznacza, że prawnie określone środki nadzoru
mogą być stosowane tylko w przypadkach i w zakresie określonym przez ustawy, a jedynym kryterium nadzoru
jest kryterium legalności. Zakres kontroli i nadzoru nad samorządem terytorialnym w Polsce reguluje co do
zasady Konstytucja RP. Zgodnie z przepisem art. 171 działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z
punktu widzenia legalności. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes
Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe. Na wniosek
Prezesa Rady Ministrów Sejm może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten
rażąco narusza Konstytucję lub ustawy. Konstytucja rozstrzygnęła tym samym wątpliwości, które- w kwestii
pojęcia ,,organów nadzoru” i możności zaliczania do nich Sejmu- powstawały na gruncie przepisów ustawy z
dnia 8 marca 1990r. O samorządzie terytorialnym. Z kolei przepis art. 184 Konstytucji, określający zakres
właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz innych sądów administracyjnych, stanowi, że sprawują
one w zakresie określonym w ustawie kontrolę działalności administracji publicznej, a kontrola ta obejmuje
również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych
terenowych organów administracji rządowej. O kontroli działalności samorządu terytorialnego mówi przepis art.
203 ust.2, upoważniający Najwyższą Izbę Kontroli do kontroli działalności samorządu terytorialnego,
komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności,
celowości i rzetelności. Pojecie nadzoru obejmuje kontrolę ( i związane z nią środki) oraz środki umożliwiające
korygowanie działalności jednostek samorządu terytorialnego. Nadzór nazywany jest zwykle “korelatem
samorządu”, bez którego trudno wyobrazi sobie instytucje samorządu terytorialnego, jako elementu państwa. W
klasycznym ujęciu, nadzór prawny ograniczony jest do zada własnych samorządu. Jego jedynym celem jest
ustalenie, czy działalność gminy (powiatu, województwa) odpowiada normom prawa pozytywnego. Natomiast
nadzór celowościowy miał dotyczy zada przekazanych samorządowi z obszaru administracji państwowej.
Definicja nadzoru-dodatek
Nadzór
Nadzór traktowany jest jako działalność aktywna, wyposażona w możliwość władczego wkraczania w
działalność organu nadzorowanego w celu jej korygowania. Włączając zaś instytucję nadzoru w system kontroli
administracyjnej, uznaje się zazwyczaj, i nadzór jest sprawowany wobec jednostek o dużym stopniu
samodzielności, zaś sama działalność nadzorcza ma na celu głównie zabezpieczenie przestrzegania prawa, jest
wykonywana ex post i połączona z możliwością uchylania kontrolowanych aktów w sytuacjach prawem
określonych. Instytucja nadzoru (jej kształt i charakter) stanowi pochodną przyjętej techniki zarządzania. Nadzór
weryfikacyjny oparty na kryterium legalności działania jest typowy dla struktur zdecentralizowanej administracji
publicznej, tj. Wykonywanej samodzielnie na zasadach prawem określonych. Intensywność nadzoru przesądza
jednocześnie o granicach samodzielności podmiotów sprawujących funkcje administracji publicznej. Obejmuje
on środki kontroli oraz środki korygujące działalność jednostek nadzorowanych.
Nadzór a kontrola
Kontrola w rozumieniu klasycznym to działanie polegające na badaniu, tj. Ustalaniu stanu faktycznego,
porównywaniu go z określonym wzorcem oraz na wnioskowaniu. Organ kontroli, wobec niewiążącego
charakteru wniosków, nie ma możliwości wywierania rozstrzygającego wpływu na zmian kierunków działania
podmiotu kontrolowanego. Wysunięte przez organ kontrolujący wnioski stanowi płaszczyzn do podjęcia
działania korygującego, które to działanie leży już jednak poza zasięgiem wpływu kontrolującego. W
przeciwieństwie do tego, nadzór charakteryzuje możność skutecznego kształtowania działalności podmiotów
nadzorowanych przy użyciu środków określonych prawnie. Nadzór i kontrola to dwie, rodzajowo różne
kategorie prawne. Nadzór oznacza bowiem czynność prawną , dokonywaną w formie określonych środków
prawnych, zwanych środkami nadzoru. Czynność ta pociąga za sobą przewidziane przepisami prawnymi skutki
prawne, np. Uchylenie uchwały organu nadzorowanego i wszelkie konsekwencje prawne z tego faktu
wynikające. Natomiast czynności kontrolne są czynnościami faktycznymi, niewywołującymi bezpośrednio
skutków prawnych. Poprzez przeprowadzenie kontroli danej jednostki organizacyjnej nie następuje jeszcze
żadna ingerencja.
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 37
238.ŚRODKI NADZORU NAD SAMORZĄDEM GMINNYM.
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r.,,o samorządzie gminnym.” –rozdział 10 oraz odpowiedź ministra spraw
wewnętrznych i administracji Ludwika Dorna - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów -na interpelację nr 4270
w sprawie prawomocności rozstrzygnięcia nadzorczego o odwołaniu wójta gminy:
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. O samorządzie gminnym (t.j: Dz. U. Z 2001 r. Nr 142, poz. 1591, z późn. Zm.) Z
jednej strony zapewnia gminie samodzielność w realizacji zadań publicznych, z drugiej zaś gwarantuje
zapewnienie legalności tych działań dzięki istniejącym środkom nadzoru. W praktyce często, więc dochodzi do
sytuacji, w których organy sprawujące nadzór na podstawie kryterium zgodności z prawem ingerują w
działalność gminy. Do instrumentów będących w ich posiadaniu zaliczyć należy m.in. Środki nadzoru
przewidziane w art. 96 i 97 ustawy o samorządzie gminnym, których dysponentem pozostaje Prezes Rady
Ministrów. Wskazane środki nadzoru mają charakter represywny i personalny. Zastosowanie tych środków
zmierza do przywrócenia zgodnego z prawem i skutecznego funkcjonowania organów gminy. Nie ulega przy
tym wątpliwości, że skorzystanie ze środka nadzoru następuje w przypadku spełnienia przesłanek ustawowych.
Art. 96 ustawy o samorządzie gminnym stanowi podstawę do odwołania wójta (ust. 2) oraz rozwiązania rady
gminy (ust. 1). Możliwe jest to w przypadku powtarzającego się naruszania Konstytucji RP lub ustaw przez te
organy. Wójta odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek wojewody, natomiast radę gminy Sejm na wniosek
Prezesa Rady Ministrów. Ponadto należy zauważyć, iż uchwała Sejmu w sprawie rozwiązania rady gminy jest
aktem ze swojej istoty wykonalnym. Pomimo że nie jest rozstrzygnięciem organu nadzorczego, podejmowana
jest jednak w oparciu o przesłanki, które w przypadku wójta stanowią o jego odwołaniu.
Odnosząc się do kwestii wykonalności rozstrzygnięć nadzorczych, a zatem również do rozstrzygnięcia Prezesa
Rady Ministrów o odwołaniu wójta na podstawie art. 96 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym, należy wskazać,
iż rozstrzygnięcie nadzorcze odbywa się w ramach jednoinstancyjnego postępowania nadzorczego, od którego
nie przysługuje odwołanie w trybie zwykłym, lecz jedynie środek o charakterze nadzwyczajnym, jakim jest
prawo złożenia skargi do sądu administracyjnego. Nie ulega przy tym wątpliwości, iż istotą tych instytucji
(środków nadzoru nad samorządem terytorialnym) jest szybkie, sprawne i skuteczne zapewnienie należytego
funkcjonowania organów gminy. Z tych też względów wprowadzenie instrumentu nadzoru powinno nastąpić bez
zbędnej zwłoki.
Środki kontroli umożliwiają sprawowanie nadzoru poprzez dostarczanie organom nadzoru informacji o działaniu
organów samorządu. Uzyskiwanie informacji wiąże się z nałożeniem na wójta obowiązku przedkładania
wojewodzie uchwał rady w ciągu 7 dni od daty ich podjęcia, a regionalnej izbie obrachunkowej- uchwały
budżetowej, uchwały w sprawie absolutorium i innych uchwał objętych zakresem nadzoru izby. Do środków
nadzoru kierowanych przeciwko uchwałom organu samorządu zaliczyć trzeba podstawowy środek nadzoru-
stwierdzanie nieważności uchwał, ich wstrzymywanie oraz orzekanie o niezgodności uchwał z prawem czy o
wydaniu uchwały z naruszeniem prawa w przypadku nieistotnego naruszenia prawa. Środki nadzoru skierowane
przeciwko organom samorządu terytorialnego to: rozwiązanie rady gminy, rozwiązanie zarządu gminy oraz
zawieszenie organów gminy i ustanowienie zarządu komisarycznego. Zarząd komisaryczny może być
ustanowiony w razie nierokującego nadziei na szybką poprawę i przedłużającego się braku skuteczności w
wykonywaniu zadań publicznych przez organy gminy. Ustanawia go Prezes Rady Ministrów.
239.ORGANY NADZORU NAD SAMORZĄDEM GMINNYM. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r.,,o
samorządzie gminnym.” –rozdział 10
Obecnie należy przyjąć, iż organami nadzoru nad działalnością samorządu gminnego są Prezes Rady Ministrów,
wojewodowie i regionalne izby obrachunkowe. Przy czym nadzór wykonywany przez regionalne izby
obrachunkowe ograniczony został wyłącznie do spraw finansowych, a zatem ma charakter węższy od nadzoru
premiera i wojewody. Na zasadzie wyjątku od powyższej reguły uprawnienia nadzorcze o charakterze
ustrojowym posiada Sejm. Zgodnie z art. 171 ust. 3 Konstytucji RP: “Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów
może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub
ustawy.”. Podobne rozwiązania zawieraj ustawy samorządowe. Podjęcie przez Sejm uchwały o rozwiązaniu
organu stanowiącego gminy jest równoznaczne z rozwiązaniem wszystkich organów samorządu tego szczebla.
W razie powtarzającego się naruszania prawa przez radę gminy Sejm, na wniosek premiera, może w drodze
uchwały rozwiązać radę gminy. Z tych samych powodów premier, na wniosek wojewody, może odwołać wójta.
Prezes Rady Ministrów wyznacza, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji, osobę, która do
czasu wyboru nowych organów gminy pełni ich funkcje. Oprócz organów nadzoru wymienionych w Konstytucji
oraz ustawach samorządowych pojawić się mogą organy, które niejako ubocznie posiada będą kompetencje
nadzorcze w stosunku do samorządu. Na przykład, art. 89 ust. 1 u.o s.g. Stanowi, i konkretny przepis prawa
może uzależniać ważność rozstrzygnięcia organu gminy od jego zatwierdzenia, uzgodnienia lub zaopiniowania
przez inny organ. Związany z tym jest równie obowiązek przedłożenia rozstrzygnięcia temu organowi. Wójt
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 38
musi przedłożyć wojewodzie uchwały rady gminy w ciągu 7 dni od dnia ich podjęcia. Rozstrzygnięcie
nadzorcze powinno zawierać m.in. Uzasadnienie faktyczne i prawne.
240.MIASTA NA PRAWACH POWIATU. POWIAT GRODZKI A POWIAT ZIEMSKI.
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o statusie miasta, wykonującą zadania powiatu. We
wszystkich miastach na prawach powiatu władzę wykonawczą sprawuje prezydent miasta. Status ten, po
wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa,
otrzymały:
-miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
-dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze
statusu miast na prawach powiatu),
-niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich: Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie,
Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście, Żory.
Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w dniu 27 października 2002 r.; w latach 1999-2002
istniały równolegle: powiat warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek komunalny gmin, utworzony na
podstawie ustawy warszawskiej). Wałbrzych w dniu 1 stycznia 2003 r. Utracił prawa miasta na prawach powiatu
i został włączony do powiatu wałbrzyskiego. Od 1 stycznia 2003 r. 65 miast ma status powiatów grodzkich.( w
województwie lubelskim są to: Biała Podlaska, Chełm, Lublin i Zamość) Kwestie ustrojowe miasta na prawach
powiatu, a więc nazwę, skład, liczebność oraz zasady i tryb działania organów miasta na prawach powiatu, a
także jego prawo do powoływania jednostek pomocniczych i status radnych określa ustawa o samorządzie
gminnym.
Powiaty można podzielić na powiaty ziemskie i powiaty grodzkie. Powiat grodzki to gmina miejska, której
zostały udzielone, na jej terytorium, kompetencje spełniane przez administrację powiatową. W skrócie można
powiedzieć, że powiat grodzki na swoim terenie spełnia funkcje administracyjne takie jak powiat ziemski.
Powiaty grodzkie zaliczamy do administracji gminnej. Powiat ziemski - obejmuje swoim zasięgiem znacznie
większe terytorium niż gmina, zawsze jest to teren kilku lub nawet kilkunastu gmin. Samorząd powiatowy na
swoim terenie spełnia funkcje administracyjne nie zarezerwowane dla innych podmiotów. Na czele powiatu stoi
starosta wybierany przez radę powiatu, który jest organem wykonawczym. Rada powiatu jest organem
stanowiącym i kontrolnym, składa się z radnych wybieranych w wyborach bezpośrednich na czteroletnią
kadencję. Pracami rady kieruje przewodniczący rady powiatu. Trzeba tu zaznaczyć, że samorząd powiatowy nie
stanowi organu nadrzędnego ani kontrolnego nad dzielnością samorządu gminnego, nie może też wkraczać w
sferę samodzielności samorządu gminnego. Samorząd gminny i powiatowy to dwie niezależne od siebie
jednostki.
II. CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA
241.OBYWATELSTWO. POJĘCIE I ISTOTA.
Obywatelstwo jest szczególnym węzłem prawnym łączącym jednostkę z państwem. Stanowi podstawę, na której
opiera się ogół jej praw i obowiązków. Sam fakt posiadania obywatelstwa powoduje szereg znaczących
konsekwencji na płaszczyźnie międzynarodowej. Wynika z niego obowiązek wierności i lojalności w stosunku
do państwa a także jego zwierzchnictwo osobowe. Obywatelstwo jest stosunkiem prawnym, oznacza, więc
posiadanie przez jednostkę określonego statusu (ekonomicznego, politycznego, społecznego) oraz zbioru praw.
Zgodnie z obowiązującym prawem międzynarodowym sprawy nadania lub pozbawienia obywatelstwa należą do
wyłącznej kompetencji państwa.
242.FORMY NABYCIA OBYWATELSTWA POLSKIEGO
Nabycie pierwotne- poprzez urodzenie się:
Art.34 ust.1 Konstytucji RP stanowi, że obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców będących
obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego określa ustawa z dnia 15 lutego 1962 r.
O obywatelstwie polskim. Dziecko nabywa przez urodzenie obywatelstwo polskie, gdy:
1) oboje rodzice są obywatelami polskimi albo
2) jedno z rodziców jest obywatelem polskim, a drugie jest nieznane bądź nieokreślone jest jego obywatelstwo
lub nie posiada żadnego obywatelstwa.
Dziecko urodzone lub znalezione w Polsce nabywa obywatelstwo polskie, gdy oboje rodzice są nieznani bądź
nieokreślone jest ich obywatelstwo lub nie posiadają żadnego obywatelstwa. Dziecko rodziców, z których jedno
jest obywatelem polskim, drugie zaś obywatelem innego państwa, nabywa przez urodzenie obywatelstwo
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 39
polskie. Jednakże rodzice w oświadczeniu złożonym zgodnie przed właściwym organem w ciągu trzech
miesięcy od dnia urodzenia się dziecka mogą wybrać dla niego obywatelstwo państwa obcego, którego
obywatelem jest jedno z rodziców, jeżeli według prawa tego państwa dziecko nabywa jego obywatelstwo.
Nabycie wtórne:
1. Naturalizacja- Cudzoziemcowi można na jego wniosek nadać obywatelstwo polskie, jeżeli zamieszkuje w
Polsce na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, co najmniej pięć lat. W przypadkach szczególnie
uzasadnionych można cudzoziemcowi nadać na jego wniosek obywatelstwo polskie, chociażby nie odpowiadał
on ww. Warunkom. Nadanie obywatelstwa polskiego może być uzależnione od złożenia dowodu utraty lub
zwolnienia z obywatelstwa obcego. Nadanie obywatelstwa polskiego obojgu rodzicom rozciąga się na dzieci
pozostające pod ich władzą rodzicielską. Może być uznana za obywatela polskiego osoba o nieokreślonym
obywatelstwie lub nieposiadająca żadnego obywatelstwa, jeżeli zamieszkuje w Polsce na podstawie zezwolenia
na osiedlenie się, co najmniej pięć lat. Uznanie za obywatela polskiego następuje na wniosek osoby
zainteresowanej.
2. Uproszczona naturalizacja- Cudzoziemiec, któremu udzielono zezwolenia na osiedlenie się na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej i który pozostaje, co najmniej 3 lata w związku małżeńskim z osobą posiadającą
obywatelstwo polskie, nabywa obywatelstwo polskie, jeżeli w terminie 6 miesięcy od dnia uzyskania przez
cudzoziemca zezwolenia na osiedlenie się albo 3 lata i 6 miesięcy od dnia zawarcia związku małżeńskiego z
osobą posiadającą obywatelstwo polskie złoży odpowiednie oświadczenie przed właściwym organem i organ ten
wyda decyzję o przyjęciu oświadczenia.
3. Reintegracja- Osoba, która utraciła obywatelstwo polskie przez nabycie obywatelstwa obcego wskutek
zawarcia małżeństwa z cudzoziemcem lub w związku z zawarciem takiego małżeństwa, odzyskuje obywatelstwo
polskie, jeżeli po ustaniu tego małżeństwa lub jego unieważnieniu złoży odpowiednie oświadczenie przed
właściwym organem i organ ten wyda decyzję o przyjęciu oświadczenia.
4. Repatriacja- Osoby przybywające do Polski jako repatrianci nabywają obywatelstwo polskie z mocy prawa
(repatriacja). Repatriantem jest osoba narodowości lub pochodzenia polskiego, która przybywa do Polski z
zamiarem osiedlenia się na stałe i uzyskała na to zgodę.
5.opcja- Prawo opcji (wyboru obywatelstwa polskiego) - nabycie obywatelstwa polskiego utraconego w
dzieciństwie,
243.UTRATA OBYWATELSTWA POLSKIEGO
Art.34 ust.2 Konstytucji RP stanowi, że obywatel polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba, że
sam się go zrzeknie. Utratę obywatelstwa reguluje ustawa z dnia 15 lutego 1962 r.o obywatelstwie polskim.
Obywatel polski traci obywatelstwo polskie na swój wniosek po uzyskaniu zgody Prezydenta Rzeczypospolitej
Polskiej na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego. Zgoda na zrzeczenie się obywatelstwa udzielona rodzicom
rozciąga się na dzieci pozostające pod ich władzą rodzicielską. Zgoda na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego
udzielona jednemu z rodziców rozciąga się na dzieci pozostające pod jego władzą rodzicielską, gdy drugiemu z
rodziców nie przysługuje władza rodzicielska lub nie jest on obywatelem polskim albo, gdy jest obywatelem
polskim i wyrazi przed właściwym organem zgodę na utratę obywatelstwa polskiego przez dzieci. W przypadku,
gdy drugie z rodziców jest obywatelem polskim i sprzeciwia się rozciągnięciu na dzieci zgody na zrzeczenie się
obywatelstwa polskiego udzielonej pierwszemu z rodziców lub, gdy porozumienie napotyka trudne do
przezwyciężenia przeszkody, każde z rodziców może zwrócić się o rozstrzygnięcie do sądu. Zgoda na zrzeczenie
się obywatelstwa rozciąga się na dzieci, które ukończyły szesnaście lat, jedynie za ich zgodą. W okresie PRL,
prawo polskie przewidywało szereg powodów, z których można było utracić obywatelstwo m.in. Naruszenie
obowiązku wierności wobec Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, działanie na szkodę żywotnych interesów
Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, nielegalne opuszczenie obszaru Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej po dniu
9 maja 1945 r., odmówienie powrotu do Polski na wezwanie właściwego organu państwowego,
244.PODSTAWOWE ZASADY PRAWA POLSKIEGO W ZAKRESIE OBYWATELSTWA.?
Obecnie obowiązująca Ustawa o obywatelstwie polskim z 1962 r. Opiera się na kilku generalnych zasadach,
które w większości są także proponowane w projektach nowelizacji ustawy:
1.Pierwszą zasadą jest ciągłość obywatelstwa polskiego, to znaczy, że obywatelami polskimi są osoby, które
posiadały to obywatelstwo na podstawie dotychczas obowiązujących aktów prawnych.
2.Wyłączność obywatelstwa polskiego. Zasada ta jest znana w prawie polskim od 1920 r., od ogłoszenia
pierwszej ustawy o obywatelstwie niepodległego państwa polskiego. Zasada wyłączności obywatelstwa
polskiego nakłada na organy władzy publicznej obowiązek, by osoby posiadające obywatelstwo polskie i
jednocześnie obywatelstwo innego państwa (lub państw), traktować wyłącznie jako obywateli polskich. Władza
publiczna jest zobowiązana stosować prawo wobec tych osób tak, jak wobec obywateli mających tylko
obywatelstwo polskie. Oznacza to m.in., że osoba (obywatel Polski) posiadająca podwójne lub wielorakie
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 40
obywatelstwo nie może skutecznie powoływać się na inne swoje obywatelstwo w celu np. Uniknięcia
wykonywania obowiązków wynikających z obywatelstwa polskiego. Zasadę wyłączności obywatelstwa
polskiego reguluje także ustawa Prawo prywatne międzynarodowe, z dnia 12 listopada 1965 r., która w art. 2.,
§1. Mówi, że: Jeżeli ustawa przewiduje właściwość prawa ojczystego, obywatel polski podlega prawu
polskiemu, chociażby prawo innego państwa uznawało go za obywatela tego państwa).
3. Zasada niezależności obywatelstwa od zawarcia lub ustania związku małżeńskiego
245. NADANIE OBYWATELSTWA NA PODSTAWIE AKTU ADMINISTRACYJNEGO.
Jednym ze sposobów otrzymania polskiego obywatelstwa jest nadanie obywatelstwa na podstawie aktu
administracyjnego:
1 Może to być naturalizacja cudzoziemca.
Obywatelstwo polskie nadaje Prezydent RP. Cudzoziemcowi można na jego wniosek nadać obywatelstwo
polskie, jeżeli zamieszkuje w Polsce na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta
długoterminowego Wspólnot Europejskich lub zezwolenia na pobyt, co najmniej 5 lat. W przypadkach
szczególnie uzasadnionych można cudzoziemcowi nadać na jego wniosek obywatelstwo polskie, chociażby nie
spełniał powyższego warunku. Wnioski o nadanie obywatelstwa polskiego osoby zamieszkałe na terytorium
Polski wnoszą za pośrednictwem właściwego wojewody, a osoby zamieszkałe za granicą - za pośrednictwem
konsula RP. Nadanie obywatelstwa polskiego może być uzależnione od złożenia dowodu utraty lub zwolnienia z
obywatelstwa obcego. Wnioski z załączonymi dokumentami przekazywane są do Urzędu do Spraw Repatriacji i
Cudzoziemców, a następnie wraz ze stanowiskiem Prezesa Urzędu, do Kancelarii Prezydenta RP.
Postanowienie Prezydenta RP w sprawie o nadanie obywatelstwa polskiego jest ostateczne. Oznacza to, że od
tego postanowienia nie przysługuje odwołanie. Szef Kancelarii Prezydenta RP wydaje zaświadczenie o nadaniu
obywatelstwa polskiego. Nadanie obywatelstwa polskiego obojgu rodzicom rozciąga się na dzieci pozostające
pod ich władzą rodzicielską. Nadanie obywatelstwa polskiego tylko jednemu z rodziców rozciąga się na dzieci,
jeżeli pozostają wyłącznie pod jego władzą rodzicielską, albo drugie z rodziców jest obywatelem polskim lub
drugie z rodziców wyraziło zgodę przed właściwym organem (właściwym miejscowo wojewodą - dla osób
zamieszkałych w Polsce lub konsulem RP - dla osób zamieszkałych za granicą) na nabycie przez dziecko
obywatelstwa polskiego. Dzieciom pozostającym pod opieką obywatelstwo polskie może być nadane jedynie za
zgodą opiekuna wyrażoną w oświadczeniu złożonym przed właściwym organem (odpowiednio - wojewodą lub
konsulem) po uprzednim zadośćuczynieniu wymogom prawa obcego. Nadanie lub rozciągnięcie nadania
obywatelstwa polskiego na dzieci, które ukończyły 16 lat, następuje jedynie za ich zgodą.
2.Zainteresowana osoba może zostać też uznana za obywatela polskiego, jeśli posiada nieokreślone
obywatelstwo lub jest bezpaństwowcem.
Za obywatela polskiego może być uznana osoba o nieokreślonym obywatelstwie lub nie posiadająca żadnego
obywatelstwa (tzw. Bezpaństwowiec), jeżeli zamieszkuje w Polsce na podstawie zezwolenia na osiedlenie się
lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, co najmniej 5 lat. Uznanie za
obywatela polskiego następuje na wniosek osoby zainteresowanej i rozciąga się na dzieci uznanego, jeżeli
zamieszkują w Polsce. Uznanie za obywatela polskiego dziecka, które ukończyło 16 lat, następuje jedynie za
jego zgodą. Uznanie za obywatela polskiego obojga rodziców rozciąga się na dzieci pozostające pod ich władzą
rodzicielską. Uznanie za obywatela polskiego tylko jednego z rodziców rozciąga się na dzieci, jeżeli pozostają
wyłącznie pod jego władzą rodzicielską, albo drugie z rodziców jest obywatelem polskim lub drugie z rodziców
wyraziło zgodę przed właściwym organem (właściwym miejscowo wojewodą - dla osób zamieszkałych w
Polsce lub konsulem RP - dla osób zamieszkałych za granicą) na nabycie przez dziecko obywatelstwa polskiego.
Dzieci pozostające pod opieką mogą być uznane za obywateli polskich jedynie za zgodą opiekuna wyrażoną w
oświadczeniu złożonym przed właściwym organem (odpowiednio - wojewodą lub konsulem) po uprzednim
zadośćuczynieniu wymogom prawa obcego. O uznaniu za obywatela polskiego decyduje wojewoda właściwy ze
względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy. Od decyzji wojewody odmawiającej uznania za obywatela
polskiego przysługuje odwołanie do Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców, za pośrednictwem
wojewody, w terminie 14 dni od daty otrzymania decyzji. Decyzję Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i
Cudzoziemców można zaskarżyć do właściwego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
.Szczegółowy tryb postępowania w sprawach o nadanie obywatelstwa polskiego oraz wzory zaświadczeń i
wniosków w tych sprawach określa rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 14 marca 2000 roku. (Dz.U. Nr 18,
poz. 231).
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 41
246. ZRZECZENIE SIĘ OBYWATELSTWA POLSKIEGO.
Art.34 ust.2 Konstytucji RP stanowi, że obywatel polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba, że
sam się go zrzeknie. Utratę obywatelstwa reguluje ustawa z dnia 15 lutego 1962 r.o obywatelstwie polskim.
Obywatel polski traci obywatelstwo polskie na swój wniosek po uzyskaniu zgody Prezydenta Rzeczypospolitej
Polskiej na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego. Zgoda na zrzeczenie się obywatelstwa udzielona rodzicom
rozciąga się na dzieci pozostające pod ich władzą rodzicielską. Zgoda na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego
udzielona jednemu z rodziców rozciąga się na dzieci pozostające pod jego władzą rodzicielską, gdy drugiemu z
rodziców nie przysługuje władza rodzicielska lub nie jest on obywatelem polskim albo, gdy jest obywatelem
polskim i wyrazi przed właściwym organem zgodę na utratę obywatelstwa polskiego przez dzieci. W przypadku,
gdy drugie z rodziców jest obywatelem polskim i sprzeciwia się rozciągnięciu na dzieci zgody na zrzeczenie się
obywatelstwa polskiego udzielonej pierwszemu z rodziców lub, gdy porozumienie napotyka trudne do
przezwyciężenia przeszkody, każde z rodziców może zwrócić się o rozstrzygnięcie do sądu. Zgoda na zrzeczenie
się obywatelstwa rozciąga się na dzieci, które ukończyły szesnaście lat, jedynie za ich zgodą. Prezydent
Rzeczypospolitej Polskiej określił, w drodze rozporządzenia, szczegółowy tryb postępowania w sprawach o
nadanie lub wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego oraz wzory zaświadczeń i wniosków.
247.WŁAŚCIWOŚĆ ORGANÓW W SPRAWACH OBYWATELSTWA.
Zagadnienie to reguluje w rozdziale 4 ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. O obywatelstwie polskim.
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na zrzeczenie się
obywatelstwa polskiego. Podania do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o nadanie obywatelstwa polskiego
oraz o wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego osoby zamieszkałe w Polsce wnoszą za
pośrednictwem starosty, a zamieszkałe za granicą - za pośrednictwem konsula Rzeczypospolitej Polskiej.
Decyzję w sprawie uznania za obywatela polskiego wydaje wojewoda, o ile przepisy innych ustaw nie stanowią
inaczej. Posiadanie i utratę obywatelstwa polskiego stwierdza wojewoda. Odmowa stwierdzenia posiadania
obywatelstwa polskiego lub jego utraty następuje w drodze decyzji administracyjnej.
Dziecko rodziców, z których jedno jest obywatelem polskim, drugie zaś obywatelem innego państwa, nabywa
przez urodzenie obywatelstwo polskie. Jednakże rodzice w oświadczeniu złożonym zgodnie przed właściwym
organem w ciągu trzech miesięcy od dnia urodzenia się dziecka mogą wybrać dla niego obywatelstwo państwa
obcego, którego obywatelem jest jedno z rodziców, jeżeli według prawa tego państwa dziecko nabywa jego
obywatelstwo. W braku porozumienia między rodzicami każde z nich może zwrócić się w ciągu trzech miesięcy
od dnia urodzenia się dziecka o rozstrzygnięcie do sądu. W sprawie tej przekazanej do rozstrzygnięcia sądowi,
orzeka sąd polski. Rzeczowo właściwym jest sąd rejonowy, działający jako władza opiekuńcza. Miejscową
właściwość sądu określa się według miejsca zamieszkania dziecka w Polsce, a jeżeli nie ma ono miejsca
zamieszkania w Polsce - według miejsca jego pobytu w Polsce. W razie braku tych podstaw właściwym jest Sąd
Rejonowy dla m. St. Warszawy.
Posiadanie i utratę obywatelstwa polskiego stwierdza wojewoda. Odmowa stwierdzenia posiadania
obywatelstwa polskiego lub jego utraty następuje w drodze decyzji administracyjnej. O właściwości miejscowej
wojewody - w tych sprawach - stanowią kolejno: miejsce zamieszkania osoby, której postępowanie ma
dotyczyć, miejsce jej pobytu, miejsce jej ostatniego zamieszkania lub pobytu. W razie braku tych podstaw,
właściwy jest wojewoda warszawski.
248.OBYWATELSTWO EUROPEJSKIE
(Internet+ książka do Instytucji)
Zgodnie z artykułem 17 TWE obywatelem Unii Europejskiej jest każda osoba, która jest obywatelem któregoś z
krajów członkowskich. Obywatelstwo Unii dopełnia, a nie zastępuje obywatelstwo krajowe. Oznacza to, że
każdy, kto posiada obywatelstwo któregoś z krajów członkowskich, automatycznie staje się też obywatelem
Unii.(zakres podmiotowy obywatelstwa UE). Jeżeli obywatel kraju trzeciego pragnie stać się obywatelem Unii,
musi najpierw uzyskać obywatelstwo, któregoś z krajów członkowskich. Trzeba pamiętać, że to kraj
członkowski sam decyduje o zasadach przyznawania własnego obywatelstwa. Każdy z 15,5 miliona legalnie
przebywających na terytorium Unii Europejskiej obywateli państw trzecich potencjalnie może stać się
obywatelem europejskim w momencie nadania mu obywatelstwa któregoś z krajów członkowskich. Jednak
regulacje krajowe dotyczące możliwości uzyskania obywatelstwa nakładają na osoby starające się o
obywatelstwo wiele warunków i ograniczeń, a każda ze spraw jest rozpatrywana indywidualnie. Zakres
przedmiotowy obywatelstwa UE obejmuje katalog praw:
-prawo do swobodnego poruszania się i pobytu
-prawa wyborcze
-prawo do ochrony dyplomatycznej i konsularnej
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 42
-prawo do petycji do Parlamentu Europejskiego
-prawo zwracania się do Rzecznika Praw Obywatelskich
-prawo zwracania się do każdej instytucji lub organu wspólnotowego.
Katalog praw zawarty w art. 18-21 TWE nie jest katalogiem zamkniętym.
249.OBYWATELSTWO POLSKIE A OBYWATELSTWO EUROPEJSKIE.
Każda osoba będąca obywatelem jednego z Państw Członkowskich jest obywatelem Unii, a więc każdy
obywatel polski jest obywatelem Unii Europejskiej. Obywatelstwo Unii Europejskiej uzupełnia, ale nie zastępuje
obywatelstwa polskiego. Obywatelstwo Unii Europejskiej nabywa się automatycznie poprzez nabycie
obywatelstwa polskiego lub obywatelstwa innego państwa członkowskiego. Akcesja Polski do Unii Europejskiej
nie powoduje żadnych zmian w polskim prawie o obywatelstwie. Zgodnie z obowiązującą ustawą z 15 lutego
1962 r. O obywatelstwie polskim, każdy cudzoziemiec, bez względu na to czy posiada obywatelstwo jednego z
państw Unii Europejskiej, czy też państwa niebędącego członkiem Unii, ma takie same prawa do nabycia
obywatelstwa polskiego. Oznacza to, że zarówno np. Obywatel Niemiec, Włoch czy Hiszpanii, jak i Ukrainy czy
też Chin, musi spełnić takie same warunki, określone w przepisach przywołanej wyżej ustawy, aby nabyć
obywatelstwo polskie.
250.STAN CYWILNY
(notatki)
Termin ,, stan cywilny” używany jest dwojakim znaczeniu:
1)wyłącznie jako grupa cech określająca pozycję danej osoby fizycznej w rodzinnie (wąskie rozumienie- np.
Pokrewieństwo, pozostawanie w związku małżeńskim) lub łącznie z zespołem cech osobistych osoby fizycznej
(szersze znaczenie- pleć, wiek, imię, nazwisko)
Taki sposób rozumienia dominuje nie tylko w polskiej, ale i zachodnioeuropejskiej doktrynie.
2)potocznie jako pozostawanie lub niepozostawanie w związku małżeńskim
Ponadto za sadem Najwyższym wyróżnić można stan cywilny zarejestrowany i niezarejestrowany. Jednakże
niektórzy przedstawiciele nauki (np. S. Grzybowisk) nie zgadzają się z tym poglądem i za stan cywilny uznają
jedynie zespół cech osobistych podlegających z mocy obowiązującego prawa wpisowi do ksiąg stanu cywilnego.
Stan cywilny podlega rejestracji (udokumentowaniu) w księgach stanu cywilnego, które stanowią wyłączny
dowód zdarzeń w nich stwierdzonych. Wszelkie niezgodności w treści aktów stanu cywilnego mogą zostać
sprostowane wyłącznie w drodze odrębnego postępowania sądowego (artykuły 425-458 KPC).Problematyce
prowadzenia tych ksiąg i sporządzania na ich podstawie odpowiednich aktów poświęcona jest ustawa,,Prawo o
aktach stanu cywilnego”
251.ZASADY SPORZĄDZANIA AKTÓW STANU CYWILNEGO.
Zagadnienie to regulują dwa akty:
1.Ustawa z dnia 29 września 1986 r ,,Prawo o aktach stanu cywilnego”(Rozdział 3 Zasady sporządzania aktów
stanu cywilnego i prowadzenia ksiąg stanu cywilnego.)
2. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 października, 1998 r.w sprawie
szczegółowych zasad sporządzania aktów stanu cywilnego, sposobu prowadzenia ksiąg stanu cywilnego, ich
kontroli, przechowywania i zabezpieczenia oraz wzorów aktów stanu cywilnego, ich odpisów, zaświadczeń i
protokołów.
Akty stanu cywilnego sporządza się w księgach stanu cywilnego. Akt stanu cywilnego sporządza się w
dniu, w którym dokonano zgłoszenia zdarzenia powodującego sporządzenie aktu, chyba, że ustawa dopuszcza
możliwość sporządzenia aktu stanu cywilnego w innym terminie. Akt stanu cywilnego może być sporządzony
pismem ręcznym, maszynowym lub przy wykorzystaniu systemu komputerowego. Akt stanu cywilnego
powinien być sporządzony starannie i czytelnie. Akt stanu cywilnego podpisują osoby zgłaszające urodzenie lub
zgon, osoby zawierające małżeństwo lub ich pełnomocnicy, świadkowie, a także biegły lub tłumacz, jeżeli akt
został sporządzony z ich udziałem. Kierownik urzędu stanu cywilnego podpisuje akt stanu cywilnego
niezwłocznie po jego sporządzeniu i pod podpisem odciska pieczątkę ze swoim imieniem i nazwiskiem. Akty
urodzenia, małżeństwa oraz zgonu sporządza się oddzielnie dla każdego rodzaju aktu. Dokumenty i
oświadczenia złożone w czasie lub po sporządzeniu aktów urodzenia, małżeństwa oraz zgonu, a także
dokumenty przekazane urzędom stanu cywilnego przez sądy i inne organy państwowe stanowią akta zbiorowe
rejestracji stanu cywilnego. Akt stanu cywilnego powinien zawierać tylko dane wymagane przez prawo. W
szczególności w akcie stanu cywilnego nie można zamieszczać danych naruszających dobra osobiste. Zgłoszenia
urodzenia i zgonu dokonuje się ustnie. Organy państwowe, szpitale i inne zakłady oraz lekarze i położne
dokonują zgłoszenia urodzenia i zgonu na piśmie. Jeżeli osoba obowiązana do zgłoszenia urodzenia lub zgonu
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 43
nie może porozumieć się z kierownikiem urzędu stanu cywilnego ani ustnie, ani na piśmie ze względu na swoją
ułomność fizyczną lub nieznajomość języka polskiego, kierownik urzędu stanu cywilnego wzywa biegłego lub
tłumacza. Jeżeli po sporządzeniu aktu stanu cywilnego nastąpią zdarzenia, które mają wpływ na jego treść lub
ważność, zmiany z nich wynikające wpisuje się do aktu w formie wzmianki dodatkowej. Pod treścią aktu stanu
cywilnego zamieszcza się przypiski zawierające informacje o innych aktach stanu cywilnego dotyczących tej
samej osoby. Kierownik urzędu stanu cywilnego jest obowiązany żądać dowodów potwierdzających
prawdziwość danych zgłoszonych do wpisu do ksiąg stanu cywilnego. W razie uznania tych dowodów za
niewystarczające - w celu ustalenia stanu faktycznego - przeprowadza się postępowanie wyjaśniające. Księgi
stanu cywilnego prowadzi się w jednym egzemplarzu, oddzielnie dla każdego rodzaju aktu. Księgi stanu
cywilnego zamyka się po upływie roku kalendarzowego. Księgi stanu cywilnego przechowuje się w urzędach
stanu cywilnego. Ksiąg takich nie można wynosić poza lokal urzędu. Wyniesienie ksiąg może nastąpić z
ważnych przyczyn jedynie za zgodą organu administracji państwowej wyższego stopnia lub w razie
niebezpieczeństwa zagrażającego tym księgom. Księgi stanu cywilnego, za zezwoleniem kierownika urzędu
stanu cywilnego, można udostępnić upoważnionym przedstawicielom organów państwowych oraz instytucji
naukowych w celu przeglądania. Sądy i inne organy państwowe są obowiązane przekazywać urzędom stanu
cywilnego odpisy prawomocnych orzeczeń, ostatecznych decyzji oraz innych dokumentów stanowiących
podstawę wpisu do ksiąg stanu cywilnego.
252.KSIĘGI STANU CYWILNEGO
Księga stanu cywilnego - jest rejestrem publicznoprawnym prowadzonym przez urząd stanu cywilnego w celu
rejestracji stanu cywilnego osób. Księga taka ma obecnie postać papierową (strony księgi uzupełniane są
ręcznie, maszynowo lub poprzez wydruk komputerowy); istnieje możliwość równoległego jej prowadzenia w
systemie komputerowym.
Na zawartość księgi składają się akty stanu cywilnego trojakiego rodzaju (urodzenia, małżeństwa, zgonu).
Wpisuje się je chronologicznie, jeden pod drugim, nie pozostawiając pustych stron. Co do zasady, jedna księga
powinna obejmować jeden rok, ale możliwa jest kontynuacja zapisków aż do ostatniej strony (jednak nie dłużej
niż przez pięć lat).
Księgi przechowywane są w urzędzie stanu cywilnego, w którym je sporządzono. Poza ważnymi przyczynami
bądź niebezpieczeństwem, nie można ich wynosić poza jego lokal. Po stu latach od sporządzenia ostatniego
aktu, księgi przenosi się do właściwego archiwum państwowego. Niektóre księgi przechowywane są w innych
USC (np. Księgi z obszaru II RP, który po II wojnie światowej pozostał w ZSRR – przechowuje USC
Warszawa-Śródmieście).
Podstawy prawne
Ustawa z dnia 29 września 1986 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. Nr 36, poz. 180 z późn. Zm.)
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 października 1998 r. W sprawie
szczegółowych zasad sporządzania aktów stanu cywilnego, sposobu prowadzenia ksiąg stanu cywilnego, ich
kontroli, przechowywania i zabezpieczenia oraz wzorów aktów stanu cywilnego, ich odpisów, zaświadczeń i
protokołów (Dz. U. Nr 136, poz. 884, z późn. Zm.)
253
.
EWIDENCJA LUDNOŚCI
W rozumieniu wielokrotnie nowelizowanej ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. O ewidencji ludności i dowodach
osobistych to rejestracja danych:
1)o miejscu pobytu osób
2)o urodzeniach i zgonach
3)dotyczących obowiązku wojskowego
4)o zmianach stanu cywilnego
5)o obywatelstwie
6)o imionach i nazwiskach osób
Zestaw tych danych pozwala na bieżącą kontrolę ruchu ludności. Każda osoba- a więc nie tylko obywatel- jest
obowiązana wykonywać obowiązek meldunkowy. Ewidencja ludności jest współcześnie prowadzona w systemie
informatycznym. Zawiera zbiory:
A)meldunkowe
B)PESEL- nadaje go minister właściwy do spraw administracji publicznej jest to czynność materialno-
techniczna). W związku z rozpowszechnieniem elektronicznego przetwarzania danych obywatelom nadawany
jest numer ewidencyjny Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności. PESEL istnieje od 1976
r., przez długie lata jego nadawanie było pozbawione jakiejkolwiek podstawy prawnej, a regulujące go przepisy
(uchwała Rady Ministrów)były poufne. Dopiero nowelizacja ustawy o ewidencji ludności zapewniła
niezbędną(bo taki numer ewidencyjny wpływa na prawa i obowiązki obywatelskie) podstawę ustawową i ustaliła
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 44
również na poziomie ustawowym jego treść. Pierwsze 6 cyfr określa datę urodzenia, następne- liczby
porządkowe i płeć (numer parzysty kobieta, nieparzysty mężczyzna) oraz cyfrę kontrolną. Zabronione jest
zgodne z Konstytucją i ustawą o ochronie danych osobowych niejawne,,znakowanie” obywateli na poziomie
numeru ewidencyjnego (jawne tylko np. Dla służb policyjnych)Obywatel musi mieć dostęp do struktury numeru
ewidencji. Numer PESEL nadaje się: a) osobom fizycznym b)przebywającym stale na terytorium RP
c)zameldowanym na pobyt stały lub czasowy d)ubiegającym się o dowód osobisty. Numer ewidencyjny PESEL
ustawa definiuje jako,, stały symbol numeryczny jednoznacznie identyfikujący osobę fizyczną” Numer PESEL
nie jest, więc ograniczony do obywateli RP. Zasadniczo nadaje się go z urzędu. Wniosek składa organ gminy.
Minister właściwy do spraw administracji może nadać(lub zmienić) PESEL także na umotywowany pisemnie
wniosek. System obejmuje dużo więcej informacji (22 pozycje) niż zawiera utożsamiany z nim często numer
ewidencyjny. Sprawy meldunkowe i ewidencji ludności są typowymi sprawami z zakresu administracji
publicznej(rządowej)- zadaniami zleconymi. Jest to również klasyczna administracja władcza, reglamentacyjna.
254.OBOWIĄZEK MELDUNKOWY
Sprawę reguluje ustawa z dnia 10 kwietnia 1974 r.,,o ewidencji ludności i dowodach osobistych”(rozdział 2)
Obowiązek meldunkowy polega na:
1) zameldowaniu się w miejscu pobytu stałego lub czasowego;
2) wymeldowaniu się z miejsca pobytu stałego lub czasowego;
3) zameldowaniu o urodzeniu dziecka;
4) zameldowaniu o zmianie stanu cywilnego;
5) zameldowaniu o zgonie osoby.
Osoba posiadająca obywatelstwo polskie i przebywająca stale na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest
obowiązana zameldować się w miejscu pobytu stałego. W tym samym czasie można mieć tylko jedno miejsce
pobytu stałego. Pobytem stałym jest zamieszkanie w określonej miejscowości pod oznaczonym adresem z
zamiarem stałego przebywania. Pobytem czasowym jest przebywanie bez zamiaru zmiany miejsca pobytu
stałego w innej miejscowości pod oznaczonym adresem lub w tej samej miejscowości, lecz pod innym adresem.
Osoba zameldowana na pobyt czasowy i przebywająca w tej samej miejscowości nieprzerwanie dłużej niż 2
miesiące jest obowiązana zameldować się na pobyt stały, chyba że zachodzą okoliczności wskazujące na to, iż
pobyt ten nie utracił charakteru pobytu czasowego. Za okoliczności uzasadniające zameldowanie na pobyt
czasowy trwający ponad 2 miesiące uważa się w szczególności:
1) wykonywanie pracy poza miejscem pobytu stałego;
2) pobyt związany z kształceniem się, leczeniem, wypoczynkiem lub ze względów rodzinnych;
3) odbywanie czynnej służby wojskowej;
4) pobyt w zakładach karnych i poprawczych, aresztach śledczych, schroniskach dla nieletnich i zakładach
wychowawczych.
Za osobę nieposiadającą pełnej zdolności do czynności prawnych obowiązek meldunkowy wykonuje jej
przedstawiciel ustawowy lub inna osoba sprawująca nad nią faktyczną opiekę w miejscu ich wspólnego pobytu.
Trybunał orzekł, że art. 9 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności i dowodach jest niezgodny z art. 52 ust. 1 i art. 83 w
zw. Z art. 2 Konstytucji. TK uznał, że zaskarżony przepis jest sprzeczny z zasadą swobodnego poruszania się po
RP oraz swobodnego wyboru miejsca zamieszkania i pobytu wyrażoną w art. 52 Konstytucji. Mimo że nie
zabrania mieszkać bądź przebywać w określonych miejscowościach, przewiduje znaczne utrudnienia w wyborze
takiego miejsca. Nakazuje bowiem osobie, która chce się zameldować na okres dłuższy niż 2 miesiące formalne
potwierdzenie uprawnienia do przebywania w lokalu, w którym ma nastąpić zameldowanie. Potwierdzenie to
powinien wydać w formie pisemnej właściciel (zarządca) nieruchomości. Nieuzyskanie takiego potwierdzenia
prowadzi do długotrwałej i kosztownej procedury sądowej, by uzyskać potwierdzenie zastępcze, niedopełnienie
zaś obowiązku meldunkowego jest wykroczeniem. TK uznał, że obowiązek meldunkowy jest instytucją
wynikającą z konstytucyjnej klauzuli porządku publicznego mającą jednocześnie związek z ochroną praw
interesów jednostki. Służy bowiem prawidłowemu wykonywaniu funkcji przez organy władzy publicznej oraz
ochronie interesów samych zainteresowanych. Organ meldunkowy nie rejestruje zaś uprawnień do lokalu, lecz
gromadzi informacje w zakresie danych o miejscu pobytu osób. Jego zadaniem nie powinna być więc forma
kontroli legalności zamieszkania i pobytu lecz faktyczne rejestrowanie danych. -Wyrok TK z 27.5.2002 r. - K
20/01 .
Obowiązek meldunkowy nie pociąga za sobą żadnych szczególnych uprawnień, a także nie rodzi praw do lokalu,
w którym dana osoba przebywa. Zameldowanie natomiast ma stanowić dowód przebywania osoby w danym
miejscu, co oczywiście w praktyce jest żadnym dowodem, ponieważ wiele osób zameldowanych jest w innym
miejscu, niż faktyczne miejsce zamieszkania. Prawo o obowiązku meldunkowym pełne jest również innych
martwych przepisów, m.in. Zasada, że osoba, która przebywa w jednym miejscu pod tym samym adresem dłużej
niż trzy doby, jest zobowiązana zameldować się na pobyt stały lub czasowy, podczas gdy wiadomo, że osoba
jadąca np. Odwiedzić na tydzień znajomego wcale tego obowiązku meldunkowego nie dokona. Przepisem nie
znajdującym odzwierciedlenia w życiu jest również zasada, że właściciel lokalu ma obowiązek powiadomić o
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 45
pobycie osoby, która nie dopełniła obowiązku meldunkowego. Wiadomo, że osoba wynajmująca komuś
mieszkanie nie będzie śpieszyła się zameldowaniem lokatora, gdyż mogłoby to w przyszłości nastręczyć jej
kłopotu z usunięciem owego lokatora z lokalu.
255.DOWODY OSOBISTE
Kwestie dowodów osobistych reguluje ustawa z dnia 10 kwietnia 1974 r. ,,o ewidencji ludności i dowodach
osobistych” (rozdział 8)z późniejszymi zmianami m.in. W 2006 roku. Dowód osobisty jest dokumentem:
1) stwierdzającym tożsamość osoby;
2) poświadczającym obywatelstwo polskie;
3) uprawniającym obywateli polskich do przekraczania granic między państwami członkowskimi Unii
Europejskiej.
Osoba będąca obywatelem polskim i zamieszkała w Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązana posiadać dowód
osobisty:
1) od ukończenia 18 roku życia;
2) od ukończenia 15 roku życia, jeżeli pozostaje w stosunku pracy lub nie zamieszkuje wspólnie z osobami,
pod których władzą rodzicielską lub opieką się znajduje, albo nie pozostaje pod władzą rodzicielską lub opieką.
Osoba będąca obywatelem polskim ma prawo otrzymać dowód osobisty od ukończenia 13 roku życia. Na
uzasadniony wniosek rodziców lub opiekunów dowód osobisty może być wydany osobie, która nie ukończyła 13
roku życia. Dowód osobisty jest ważny 10 lat od daty jego wydania. Dowód osobisty wydany osobie, która nie
ukończyła 18 roku życia, jest ważny 5 lat od daty jego wydania. Dowód osobisty wydany osobie, która
ukończyła 65 rok życia, jest ważny na czas, nieoznaczony, jeżeli osoba ta zwróciła się o wydanie dowodu
osobistego z takim terminem ważności. Dowód osobisty wydaje się po uiszczeniu należnej opłaty stanowiącej
równowartość kosztów jego wydania. W dowodzie osobistym zamieszcza się:
1) nazwisko i imię (imiona) oraz imiona rodziców i nazwisko rodowe;
2) datę i miejsce urodzenia;
3) adres miejsca zameldowania na pobyt stały, a w razie jego braku - zameldowania na pobyt czasowy trwający
ponad dwa miesiące; w przypadku braku zameldowania na pobyt stały albo pobyt czasowy trwający ponad dwa
miesiące, danych o adresie nie zamieszcza się;
4) płeć, wzrost w centymetrach i kolor oczu;
5) numer ewidencyjny Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL);
6) nazwę organu wydającego, datę wydania oraz termin ważności dowodu osobistego.
Dowód osobisty zawiera również zdjęcie i podpis jego posiadacza. Posiadacz dowodu osobistego ma obowiązek
wymienić ten dokument w razie:
1) zmiany danych, które zamieszcza się w dowodzie osobistym;
2) uszkodzenia dowodu osobistego lub zaistnienia innej okoliczności utrudniającej ustalenie tożsamości osoby;
3) upływu terminu ważności dowodu osobistego. Osoba, która utraciła dowód osobisty, jest obowiązana
niezwłocznie zawiadomić o tym najbliższy organ gminy. Organ ten wydaje zaświadczenie o utracie dowodu
osobistego, ważne do czasu wydania nowego dokumentu. W razie znalezienia własnego dowodu osobistego,
zgłoszonego jako utracony, należy niezwłocznie zawiadomić o tym organ gminy, któremu złożono wniosek o
wydanie nowego dowodu osobistego, jeżeli w miejsce zgłoszonego jako utracony nie został jeszcze wydany
nowy dokument. W razie znalezienia własnego dowodu osobistego, w miejsce, którego wydano już nowy dowód
osobisty, lub cudzego dowodu osobistego, należy niezwłocznie złożyć znaleziony dokument najbliższemu
organowi gminy.
256.WOLNOŚĆ ZGROMADZEŃ I JEJ OGRANICZENIA.
Kwestię reguluje ustawa z dnia 5 lipca 1990 r. Prawo o zgromadzeniach oraz Konstytucja RP.
Każdy może korzystać z wolności pokojowego zgromadzania się. W świetle przepisów Konstytucji RP wolność
zgromadzeń jest to wolność o charakterze politycznym. Stanowi o tym art.57:,, Każdemu zapewnia się wolność
organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolności może określać
ustawa.”. Ustawa - Prawo o zgromadzeniach - definiuje zgromadzenie jako zgrupowanie, co najmniej 15 osób,
zwołane w celu wspólnych obrad lub w celu wspólnego wyrażenia stanowiska.
Na wolność zgromadzeń składa się:
-aspekt czynny - możliwość organizowania zgromadzenia (każdy z pełną zdolnością do czynności prawnych,
osoby prawne, organizacje, grupy osób)
-aspekt bierny - możliwość uczestniczenia w zgromadzeniu (każdy, z wyjątkiem osób posiadających przy sobie
broń, materiały wybuchowe lub inne niebezpieczne narzędzia)
Wolność zgromadzania się podlega ograniczeniom przewidzianym jedynie przez ustawy, niezbędnym do
ochrony bezpieczeństwa państwowego lub porządku publicznego oraz ochrony zdrowia lub moralności
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 46
publicznej albo praw i wolności innych osób, a także ochrony Pomników Zagłady w rozumieniu ustawy z dnia 7
maja 1999 r. O ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady.
Zgromadzenie organizowane na otwartej przestrzeni, dostępnej dla nieokreślonej liczby osób (tzw.
Zgromadzenie publiczne) wymaga uprzedniego zawiadomienia organu gminy najwcześniej na 30 dni, a
najpóźniej na 3 dni przed planowanym zgromadzeniem. Organ gminy zakazuje zgromadzenia publicznego,
jeżeli:
1) jego cel lub odbycie sprzeciwiają się niniejszej ustawie lub naruszają przepisy ustaw karnych,
2) odbycie zgromadzenia może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach.
Państwo ma chronić każdego, kto w legalny sposób korzysta ze swojej wolności zgromadzeń, a zakaz
zgromadzenia nie może być wydany z powodu nie podzielania przez rządzących poglądów jego uczestników lub
organizatorów.
257.ZASADY TWORZENIA I DZIAŁANIA PARTII POLITYCZNYCH.
Tworzenie i działanie partii politycznych reguluje ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. O PARTIACH
POLITYCZNYCH
Partia polityczna jest dobrowolną organizacją, występującą pod określoną nazwą, stawiającą sobie za cel udział
w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki
państwa lub sprawowanie władzy publicznej. Partie polityczne kształtują swoje struktury oraz zasady działania
zgodnie z zasadami demokracji, w szczególności przez zapewnienie jawności tych struktur, powoływania
organów partii w drodze wyborów i podejmowania uchwał większością głosów.
Statut partii politycznej określa jej cele, strukturę i zasady działania, a w szczególności:
-nazwę, skrót nazwy i siedzibę partii,
-sposób nabywania i utraty członkostwa,
-prawa i obowiązki członków,
-organy partii, w tym organy reprezentujące partię na zewnątrz oraz uprawnione do zaciągania zobowiązań
majątkowych, ich kompetencje oraz czas trwania ich kadencji,
-tryb dokonywania wyboru organów partii i uzupełniania składów tych organów,
-sposób zaciągania zobowiązań majątkowych, uzyskiwania środków finansowych oraz tryb sporządzania i
zatwierdzania informacji o działalności finansowej partii,
-zasady tworzenia i znoszenia terenowych jednostek organizacyjnych partii,
-zasady dokonywania zmian statutu,
-sposób rozwiązania się partii oraz tryb połączenia z inną partią lub innymi partiami.
Partię polityczną zgłasza się do ewidencji partii politycznych, zwanej dalej "ewidencją", prowadzonej przez Sąd
Okręgowy w Warszawie, zwany dalej "Sądem". Zgłoszenie powinno zawierać nazwę, skrót nazwy i określenie
adresu siedziby partii politycznej oraz imiona, nazwiska i adresy osób wchodzących w skład organów
uprawnionych w statucie do reprezentowania partii na zewnątrz oraz do zaciągania zobowiązań majątkowych.
Do zgłoszenia można załączyć wzorzec symbolu graficznego partii politycznej. Do zgłoszenia należy załączyć:
-statut partii politycznej,
-wykaz zawierający imiona, nazwiska, adresy zamieszkania, numery ewidencyjne PESEL i własnoręczne
podpisy popierających zgłoszenie, co najmniej 1000 obywateli polskich, którzy ukończyli 18 lat i mają pełną
zdolność do czynności prawnych; każda strona wykazu powinna być opatrzona adnotacją zawierającą nazwę
partii politycznej zgłaszanej do ewidencji. Sąd dokonuje wpisu partii politycznej do ewidencji niezwłocznie,
jeżeli zgłoszenie jest zgodne z przepisami prawa. Partia polityczna nabywa osobowość prawną z chwilą wpisania
do ewidencji. Partia polityczna nie może prowadzić działalności gospodarczej. Partia polityczna może
pozyskiwać dochody z majątku pochodzące jedynie:
-z oprocentowania środków zgromadzonych na rachunkach bankowych i lokatach,
-z obrotu obligacjami Skarbu Państwa i bonami skarbowymi Skarbu Państwa,
-ze zbycia należących do niej składników majątkowych
258.WOLNOŚĆ SUMIENIA I WYZNANIA
.
Kwestię tą reguluje ustawa z dnia 17 maja 1989 r.o gwarancjach wolności sumienia i wyznania oraz Konstytucja
RP w art. 53.
Uregulowania w Konstytucji art. 53 rozdział II:
Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii. Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub
przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub
prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i
nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb
ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują. Rodzice mają
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 47
prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi
przekonaniami. Religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być
przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.
Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to
konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw
innych osób. Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.
Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu,
przekonań religijnych lub wyznania.
Uregulowania zawarte w ustawie z dnia 17 maja 1989 r:
Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu obywatelowi wolność sumienia i wyznania. Wolność sumienia i
wyznania obejmuje swobodę wyboru religii lub przekonań oraz wyrażania ich indywidualnie i zbiorowo,
prywatnie i publicznie. Obywatele wierzący wszystkich wyznań oraz niewierzący mają równe prawa w życiu
państwowym, politycznym, gospodarczym, społecznym i kulturalnym. Korzystając z wolności sumienia i
wyznania obywatele mogą m.in:
1) tworzyć wspólnoty religijne, zwane dalej "kościołami i innymi związkami wyznaniowymi", zakładane w celu
wyznawania i szerzenia wiary religijnej, posiadające własny ustrój, doktrynę i obrzędy kultowe,
2) zgodnie z zasadami swojego wyznania uczestniczyć w czynnościach i obrzędach religijnych oraz wypełniać
obowiązki religijne i obchodzić święta religijne,
2a) należeć lub nie należeć do kościołów i innych związków wyznaniowych,
3) głosić swoją religię lub przekonania,
4) wychowywać dzieci zgodnie ze swoimi przekonaniami w sprawach religii,
5) otrzymać pochówek zgodny z wyznawanymi zasadami religijnymi lub z przekonaniami w sprawach religii.
Korzystanie z wolności sumienia i wyznania nie może prowadzić do uchylania się od wykonywania
obowiązków publicznych nałożonych przez ustawy. Ze względu na przekonania religijne lub wyznawane zasady
moralne obywatele mogą występować o skierowanie ich do służby zastępczej, na zasadach i w trybie
określonych w ustawie o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej. Korzystanie z tego prawa
wymaga złożenia oświadczenia w sprawie przekonań religijnych lub wyznawanych zasad moralnych.
Obywatele mają prawo do swobodnego świadczenia na rzecz kościołów i innych związków wyznaniowych oraz
instytucji charytatywno-opiekuńczych. Cudzoziemcy przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
korzystają z wolności sumienia i wyznania na równi z obywatelami polskimi.
259.KOŚCIOŁY I ZWIĄZKI WYZNANIOWE W POLSCE. KSZTAŁTOWANIE ICH STATUSU.
Na terenie Rzeczypospolitej Polskiej działa kilkaset wspólnot religijnych, reprezentujących niemal wszystkie
religie i wyznania współczesnego świata. Wolność wyznania gwarantuje konstytucja (art. 25 i 53) oraz ustawa o
gwarancji wolności sumienia i wyznania z 17.05.1989 r.
Art.25 Konstytucji RP:
Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione. Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej
zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając
swobodę ich wyrażania w życiu publicznym. Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami
wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego
w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego. Stosunki między
Rzeczpospolitą Polską a Kościołem katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską
i ustawy. Stosunki między Rzeczpospolitą Polską a innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi określają
ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawiciela.
Ustawa o gwarancji wolności sumienia i wyznania z 17.05.1989 r.:
W Rzeczypospolitej Polskiej stosunek państwa do wszystkich kościołów i innych związków wyznaniowych
opiera się na poszanowaniu wolności sumienia i wyznania. Gwarancjami wolności sumienia i wyznania w
stosunkach państwa z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są:
1) oddzielenie kościołów i innych związków wyznaniowych od państwa,
2) swoboda wypełniania przez kościoły i inne związki wyznaniowe funkcji religijnych,
3) równouprawnienie wszystkich kościołów i innych związków wyznaniowych, bez względu na formę
uregulowania ich sytuacji prawnej.
Kościoły i inne związki wyznaniowe są niezależne od państwa przy wykonywaniu swoich funkcji religijnych.
Kościoły i inne związki wyznaniowe mogą składać wnioski do Trybunału Konstytucyjnego na zasadach i w
trybie określonych w przepisach o Trybunale Konstytucyjnym.
Prawną rejestracją organizacji wyznaniowych na terenie RP zajmuje się ministerstwo właściwe do
spraw wyznań religijnych (obecnie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji), prowadząc rejestr
Kościołów i innych związków wyznaniowych oraz wykaz Kościołów i związków wyznaniowych działających
na podstawie odrębnych ustaw. Wspomniana rejestracja nie jest jednak konieczna, jeśli chodzi o swobodę
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 48
odbywania praktyk religijnych. Obowiązujące prawo każdemu, bowiem zapewnia wolność wyznania, głoszenia i
sprawowania kultu religijnego (bez różnicy czy wyznanie jest formalnie zarejestrowane czy też nie).
260.DZIAŁALNOŚĆ KOŚCIOŁÓW I ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH W POLSCE.
Działalność Kościołów i związków wyznaniowych w Polsce reguluje w rozdziale 2 ustawa o gwarancji wolności
sumienia i wyznania z 17.05.1989 r.
Kościoły i inne związki wyznaniowe korzystają na zasadach równouprawnienia ze swobody pełnienia funkcji
religijnych. Wypełniając funkcje religijne kościoły i inne związki wyznaniowe mogą w szczególności :
1). Określać doktrynę religijną, dogmaty i zasady wiary oraz liturgię
2). Organizować i publicznie sprawować kult
3). Udzielać posług religijnych, w tym osobom , o których mowa w art. 4, oraz organizować obrzędy i
zgromadzenia religijne
4). Rządzić się w swoich sprawach własnym prawem, swobodnie wykonywać władzę duchowną oraz zarządzać
swoimi sprawami,
5). Ustanawiać, kształcić i zatrudniać duchownych
6). Realizować inwestycje sakralne i inne inwestycje kościelne
7). Nabywać, posiadać i zbywać majątek ruchomy i nieruchomy oraz zarządzać nim
8). Zbierać składki i otrzymywać darowizny, spadki i inne świadczenia od osób fizycznych i prawnych
9). Wytwarzać i nabywać przedmioty i artykuły potrzebne do celów kultu i praktyk religijnych oraz korzystać z
nich
10). Nauczać religii i głosić ją, w tym za pomocą prasy, książek i innych druków oraz filmów i środków
audiowizualnych
11). Korzystać ze środków masowego przekazywania
12). Prowadzić działalność oświatowo- wychowawczą
13). Tworzyć i prowadzić zakony oraz diakonaty
14). Tworzyć organizacje mające na celu działalność na rzecz formacji religijnej, kultu publicznego oraz
przeciwdziałania patologiom społecznym i ich skutkom
15). Prowadzić działalność charytatywno- opiekuńczą
16). Skreślony
17). Powoływać krajowe organizacje międzykościelne
18). Należeć do międzynarodowych organizacji wyznaniowych i międzywyznaniowych oraz utrzymywać
kontakty zagraniczne w sprawach związanych z realizacją swoich funkcji.
Kościoły i inne związki wyznaniowe mogą nauczać religii oraz wychowywać religijnie dzieci i młodzież,
zgodnie z wyborem dokonanym przez ich rodziców lub opiekunów prawnych. Nauczanie religii dzieci i
młodzieży jest wewnętrzną sprawą kościołów i innych związków wyznaniowych. Jest ono organizowane,
zgodnie z programem ustalonym przez władze kościoła lub innego związku wyznaniowego, wyznaniowego
punktach katechetycznych znajdujących się w kościołach, domach modlitw i innych pomieszczeniach
udostępnionych na ten cel przez osobę uprawnioną do dysponowania nimi. Nauczanie religii uczniów szkół
publicznych i wychowanków przedszkoli publicznych może odbywać się również w szkołach i przedszkolach na
zasadach określonych w odrębnej ustawie. Działalność służąca celom humanitarnym, charytatywno-
opiekuńczym, naukowym i oświatowo-wychowawczym, podejmowana przez osoby prawne kościołów i innych
związków wyznaniowych, jest zrównana pod względem prawnym z działalnością służącą analogicznym celom i
prowadzoną przez instytucje państwowe. W celu realizacji działalności charytatywno-opiekuńczej kościoły i
inne związki wyznaniowe mają prawo zakładać i prowadzić, na zasadach określonych w ustawach, odpowiednie
instytucje, w tym zakłady dla osób potrzebujących opieki, szpitale i inne zakłady lecznicze, żłobki i schroniska
dla dzieci. Środki na realizację działalności charytatywno-opiekuńczej pochodzą w szczególności z:
1. Ofiar pieniężnych w naturze
2. Spadków, zapisów i darowizn krajowych i zagranicznych
3. Dochodów z imprez i zbiórek publicznych
4. Subwencji, dotacji i ofiar pochodzących od krajowych instytucji i przedsiębiorstw państwowych, społecznych,
wyznaniowych i prywatnych
5. Odpłatności za usługi świadczone przez instytucje charytatywno- opiekuńcze kościołów i innych związków
wyznaniowych
6. Dochodów instytucji kościołów i innych związków wyznaniowych.
Działalność kościołów i innych związków wyznaniowych nie może naruszać przepisów ogólnie obowiązujących
ustaw chroniących bezpieczeństwo publiczne, porządek, zdrowie lub moralność publiczną, władzę rodzicielską
albo podstawowe prawa i wolności innych osób.
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 49
261.KONKORDAT MIĘDZY STOLICĄ APOSTOLSKĄ I RZECZYPOSPOLITĄ POLSKĄ
KONKORDAT- umowa międzynarodowa między Stolicą Apostolską i najwyższymi organami władzy
państwowej na zasadzie partnerstwa.
Przedmiotem tej umowy są sprawy dotyczące obywateli danego państwa, którzy jednocześnie są wiernymi
Kościoła katolickiego. Sprawy te dzielą się na :
1.
Doczesne ( res temporales), podlegające kompetencji państwa – głównie sprawy majątkowe
2.
Duchowe ( res spiritales) , podlegające kompetencji Kościoła, np. Nominacje biskupów
3.
Mieszane ( res mixtae). Pod względem duchowym podlegają Kościołowi, a pod względem doczesnym
władzy państwowej, np. Małżeństwo kanoniczne.
Konkordat między Stolicą Apostolską a Rzeczpospolitą Polską został podpisany 28 lipca 1993r. Ratyfikowany
23 lutego 1998r. ( Dz.U. Dz dnia 23 kwietnia 1998r.).
Należy on do tego typu konwencji międzynarodowych, które służą ochronie praw człowieka i podstawowych
wolności wynikających z godności ludzkiej.
Konkordat gwarantuje :
- osobowość prawną Kościołowi katolickiemu ( art. 4, ust.1) oraz wszystkim instytucjom kościelnym
Terytorialnym i personalnym ( art.4, ust.2-3)
- wolność sprawowania kultu publicznego ( art.8)
- uznanie skutków cywilnych małżeństw kanonicznych ( art. 10). Konkordat , jednak nie upoważnia sądów
cywilnych do uznawania orzeczeń sądów kościelnych w sprawach małżeńskich
- wolność nauczania religii w szkołach publicznych ( art.12). Szkoły publiczne podstawowe i
ponadpodstawowe, oraz przedszkola zostały zobowiązane do zorganizowania nauki religii, jako przedmiotu
fakultatywnego. Nauczanie religii ma odbywać się zgodnie z wolą „ zainteresowanych”, tzn. Rodziców lub
opiekunów prawnych uczniów lub samych uczniów, po osiągnięciu pełnoletności.
Władza kościelna opracowuje program nauczania i podręczniki i podaje je do wiadomości kompetentnej władzy
państwowej ( art. 12, ust.2). Nauczyciele religii podlegają władzy kościelnej.
- prawo do prowadzenia własnych placówek wychowawczych i naukowych ( art. 14-15) . Papieska Akademia
Teologiczna, Katolicki Uniwersytet Lubelski, oraz katolickie szkoły, które otrzymały pozycje szkół publicznych
są dotowane przez państwo.
- wolność spełniania praktyk religijnych osobom przebywającym na obozach i koloniach ( art.16) i innych
zakładach zamkniętych ( art.17)
- prawo do zrzeszania się ( art.19) w celach określonych w prawie kanonicznym. Jeżeli działalność zrzeszeń
wkracza w sferę uregulowaną w prawie polskim, podlega także temu prawu.
- prawo do posługiwania się środkami społecznego przekazu ( art. 20) ( Swoboda drukowania, wydawania i
rozpowszechniania publikacji związanych z posłannictwem Kościoła. Prawo do posiadania i używania
własnych środków przekazu. Prawo dostępu do emitowania programów w publicznej radiofonii i telewizji na
zasadach określonych w prawie polskim).
- prawo do prowadzenia działalności o charakterze misyjnym, charytatywnym i opiekuńczym ( art.21 , 22).
- prawo do budowy, rozbudowy i konserwacji obiektów sakralnych oraz cmentarzy ( art. 24)
Konkordat gwarantuje ich nienaruszalność ( art.8).
- prawo instytucji kościelnych do organizowania zbiórek publicznych na cele religijne, działalność
charytatywno-opiekuńczą, naukową, oświatową i wychowawczą ( art. 21)
- prawo do zakładania własnych fundacji ( art. 26)
- wolność w zakresie tworzenia, wprowadzania zmian i znoszenia jednostek organizacyjnych terytorialnych
personalnych, personalnych z zastrzeżeniem, że żadna część terytorium polskiego nie będzie włączona do
diecezji lub prowincji kościelnej mającej swą siedzibę poza granicami Polski ( art. 6 ust.2) oraz że żadna
diecezja mająca swą stolicę w RP, nie będzie rozciągała poza granice państwa polskiego ( art.6, ust.3)
262.PRZEKSZTAŁCENIE UŻYTKOWANIA WIECZYSTEGO OSÓB FIZYCZNYCH W PRAWO
WŁASNOŚCI
Sprawę reguluje ustawa z dnia 29 lipca 2005 r ,,o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo
własności nieruchomości”. Niniejszą ustawą zmienia się następujące ustawy: ustawę z dnia 19 października
1991 r. O gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, ustawę z dnia 21 sierpnia 1997 r. O
gospodarce nieruchomościami, a także uchyla się ustawy: ustawę z dnia 4 września 1997 r. O przekształceniu
prawa użytkowania wieczystego przysługującego osobom fizycznym w prawo własności oraz ustawę z dnia 26
lipca 2001 r. O nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości.
Osoby fizyczne będące w dniu wejścia w życie ustawy użytkownikami wieczystymi nieruchomości
zabudowanych na cele mieszkaniowe lub zabudowanych garażami albo przeznaczonych pod tego rodzaju
zabudowę oraz nieruchomości rolnych mogą wystąpić z żądaniem przekształcenia prawa użytkowania
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 50
wieczystego tych nieruchomości w prawo własności. Z żądaniem przekształcenia prawa użytkowania
wieczystego nieruchomości mogą również wystąpić:
1) osoby fizyczne i prawne będące właścicielami lokali, których udział w nieruchomości wspólnej obejmuje
prawo użytkowania wieczystego;
2) spółdzielnie mieszkaniowe będące właścicielami budynków mieszkalnych lub garaży.
Z żądaniem przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości mogą również
wystąpić osoby fizyczne będące następcami prawnymi tych osób.
Decyzję o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości wydaje:
1) starosta - w przypadku nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa, w tym również
nieruchomości, w stosunku, do których prawo własności Skarbu Państwa wykonują inne państwowe osoby
prawne;
2) wójt, burmistrz, prezydent miasta, zarząd powiatu albo zarząd województwa - odpowiednio w przypadku
nieruchomości stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego. Prawo użytkowania wieczystego
przekształca się w prawo własności nieruchomości z dniem, w którym decyzja stała się ostateczna. Decyzja ta
stanowi podstawę wpisu do księgi wieczystej. Osoba, na rzecz, której zostało przekształcone prawo użytkowania
wieczystego w prawo własności nieruchomości, jest obowiązana do uiszczenia dotychczasowemu właścicielowi
opłaty z tytułu tego przekształcenia. Przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności
nieruchomości następuje nieodpłatnie na rzecz użytkowników wieczystych lub ich następców prawnych:
1)którym oddano nieruchomość w użytkowanie wieczyste w zamian za wywłaszczenie lub przejęcie
nieruchomości gruntowej na rzecz Skarbu Państwa na podstawie innych tytułów, przed dniem 5 grudnia 1990 r.;
2)które uzyskały użytkowanie wieczyste na podstawie art. 7 dekretu z dnia 26 października 1945 r. O własności i
użytkowaniu gruntów na obszarze m. St. Warszawy.
Z żądaniem o przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności można do 31 grudnia 2012
263.PROBLEM MIENIA ZABUŻAŃSKIEGO I TZW. GRUNTÓW
WARSZAWSKICH(Internet+orzecznict.)
Po II wojnie światowej, po ustaleniu nowej granicy między Polską a Związkiem Radzieckim i zawarciu przez
Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego oraz ówczesne republiki radzieckie Ukrainę, Litwę i Białoruś tzw.
Umów republikańskich, Polska zobowiązała się do wyrównania strat tym, którzy zostali wysiedleni z ziem za
Bugiem do Polski i zmuszeni do pozostawienia swej własności. "Repatriacje" objęły w latach 1944-1953 około
1,24 mln osób. Zgodnie z polskim prawem, od 1946 roku osoby te mogły nabyć od państwa nieruchomości i
zaliczyć wartość pozostawionego na wschodzie majątku na poczet ceny kupna własności lub użytkowania
wieczystego. Od początku lat 90. Nowe ustawy, m.in. Dotyczące samorządu terytorialnego, zmniejszały zasoby
nieruchomości przeznaczonych na zaspokojenie roszczeń zabużan, dlatego Skarb Państwa nie był w stanie
wywiązać się ze swych zobowiązań. 30 stycznia 2004 roku, gdy weszła w życie ustawa ,,o mieniu zabużańskim”
zobowiązania państwa wobec wszystkich zabużan, którzy otrzymali jakąkolwiek rekompensatę na mocy
uprzednio obowiązujących ustaw, zostały uznane za wykonane. W kwestii zabużan wypowiedział się etpcz oraz
TK.19 grudnia 2002 Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 212 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. O
gospodarce nieruchomościami w zakresie, w jakim wyłącza możliwość zaliczania wartości mienia
pozostawionego w związku z wojną rozpoczętą w 1939 r. Na poczet ceny sprzedaży nieruchomości rolnych
stanowiących własność Skarbu Państwa, jest niezgodny z zasadą zaufania obywatela do państwa i stanowionego
przez nie prawa zawartą w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Europejski Trybunał Praw Człowieka w
Strasburgu jednomyślnie orzekł w 2004 roku, że w sprawie dotyczącej roszczeń zabużan Polska naruszyła
postanowienia Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, gwarantujące ochronę własności. Skarżącym w tej
sprawie Jerzy Broniowski z Wieliczki. W styczniu 2004 roku na wniosek grupy posłów ustawa,,o mieniu
zabużańskim” z 12 grudnia 2003 roku została zaskarżona do TK, który 27 grudnia 2004
roku orzekł o niezgodności kilku przepisów ww. Ustawy z Konstytucja RP. Problem reguluje również ustawa z
dnia 8 lipca 2005 r. O realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi
granicami Rzeczypospolitej Polskiej
Grunty warszawskie to grunty, które przeszły na rzecz gminy Warszawa na podstawie dekretu z 26
października 1945 roku ,,o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. St. Warszawy”. Akt ten przesądził
o włączeniu znajdujących się na obszarze miasta gruntów do zasobów publicznych. Tytuł własności wobec
całości tych gruntów na podstawie art. 1 dekretu z dniem 21 listopada 1945 roku uzyskała gmina m.st.
Warszawy, a następnie, po likwidacji samorządu terytorialnego, Skarb Państwa. Budynki stojące na tych
gruntach pozostały własnością dotychczasowych właścicieli. Mogli oni w ciągu 6 miesięcy od dnia przejęcia
gruntu złożyć wniosek o przyznanie im prawa wieczystej dzierżawy, czyli obecnego prawa wieczystego
użytkowania, z symbolicznym czynszem. Gdyby władze Warszawy uwzględniły wszystkie roszczenia byłych
właścicieli do nieruchomości, musiałyby zwrócić prawie cały obszar byłej gminy Centrum, część Bielan,
Białołęki, Targówka i Ursynowa. Od początku lat 90. W Warszawie zostało zwróconych ponad 1600
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 51
nieruchomości, za kilkadziesiąt zostały wypłacone odszkodowania .Ubieganie się o zwrot utraconej
nieruchomości polega na uzyskaniu unieważnienia decyzji, na podstawie, której przeszła ona na rzecz skarbu
państwa, lub - w przypadku gruntów warszawskich - na rzecz miasta. W przypadku nieruchomości
warszawskich podstawowym warunkiem było złożenie wniosku o ustanowienie na rzecz właściciela budynku
prawa wieczystej dzierżawy gruntu, na którym się on znajdował. Aby były właściciel lub jego spadkobierca
mógł odzyskać grunt, musi przede wszystkim zaskarżyć decyzję, na podstawie, której nieruchomość została mu
odebrana. - By wniosek został rozpoznany, osoba go składająca musi udokumentować, że jest następcą prawnym
właściciela gruntu. Należy też ustalić wszystkich spadkobierców, odszukać akta archiwalne sprzed
kilkudziesięciu lat, określić stan prawny nieruchomości oraz umożliwić udział w postępowaniu tym osobom,
które aktualnie mają prawo rzeczowe do budynku, bo np. W nim mieszkają. Aby odzyskać nieruchomość, należy
stwierdzić, że decyzja, na podstawie, której została ona zabrana, jest w całości lub w części nieważna. Wtedy
właściciel może wystąpić o wpisanie go do księgi wieczystej i o wydanie mu tej nieruchomości. Jeżeli
nieruchomość, do której zostało zgłoszone roszczenie, została sprzedana osobie trzeciej, były właściciel ma
możliwość jedynie wystąpienia z roszczeniem o odszkodowanie. W tej sprawie zapadło wiele orzeczeń SN,
TK,NSA. Skarżącymi były głównie osoby będące spadkobiercami byłych właścicieli gruntów warszawskich.
264.ISTOTA WYWŁASZCZENIA.
(notatki)
Wywłaszczenie nieruchomości polega na pozbawieniu albo ograniczeniu, w drodze decyzji, prawa własności,
prawa użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego na nieruchomości. Wywłaszczenie
nieruchomości jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy dokonywane jest na cele publiczne i jeżeli te cele nie mogą
być zrealizowane w inny sposób.
Art.21 ust 2 Konstytucji: ,,Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele
publiczne i za słusznym odszkodowaniem.” Nieruchomość może być wywłaszczona tylko na rzecz Skarbu
Państwa albo na rzecz jednostki samorządu terytorialnego. Nie podlegają wywłaszczeniu nieruchomości
stanowiące własność skarbu Państwa chyba, że dotyczy to wywłaszczenia prawa użytkowania wieczystego oraz
ograniczonych praw rzeczowych obciążających nieruchomość. Wywłaszczanie nieruchomości reguluje również
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r o gospodarce nieruchomościami. (DZIAŁ III Wykonywanie, ograniczanie lub
pozbawianie praw do nieruchomości -Rozdział 4)
265.POSTĘPOWANIE W SPRAWACH O WYWŁASZCZENIE
(notatki)
Organem właściwym w sprawach wywłaszczenia jest starosta wykonujący zadanie z zakresu administracji
rządowej. Pierwszym etapem postępowania w sprawach o wywłaszczenie są rokowania o nabycie w drodze
umowy, prowadzone między starostą, a właścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości, czy też
osobą, której przysługuje do nieruchomości ograniczone prawo rzeczowe. Wszczęcie postępowania
wywłaszczeniowego może nastąpić po bezskutecznym upływie dwumiesięcznego terminu do zawarcia umowy.
Jeśli nieruchomość ma nieuregulowany stan prawny starosta podaje do publicznej wiadomości informację o
zamiarze wywłaszczenia. Jeżeli w terminie 2 miesięcy od dnia ogłoszenia, nie zgłoszą się osoby, którym
przysługują prawa rzeczowe do nieruchomości, można wszcząć postępowanie wywłaszczeniowe. Wszczęcie
postępowania wywłaszczeniowego na rzecz Skarbu Państwa następuje z urzędu, a na rzecz jednostki samorządu
terytorialnego- na wniosek jej organu wykonawczego. Postępowanie wywłaszczeniowe ma formę rozprawy
administracyjnej. Z dniem wydania decyzji następuje przejście prawa własności na rzecz Skarbu Państwa lub na
rzecz jednostki samorządu terytorialnego. Ostateczna decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości stanowi podstawę
do dokonania wpisu w księdze wieczystej. Wpisu dokonuje się na wniosek starosty, (gdy nieruchomość została
wywłaszczona na rzecz skarbu Państwa) lub organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli
nieruchomość została wywłaszczona na rzecz tej jednostki. Wywłaszczoną nieruchomość do czasu jej
wykorzystania na cel, na który nastąpiło wywłaszczenie, oddaje się w dzierżawę poprzedniemu właścicielowi na
jego wniosek.
266.ODSZKODOWANIE ZA WYWŁASZCZONĄ NIERUCHOMOŚĆ(notatki+orzecznictwo)
Konstytucja stanowi, iż wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele
publiczne i za słusznym odszkodowaniem. Odszkodowanie wypłacane jest na rzecz osoby wywłaszczonej i
odpowiadać powinno wartości wywłaszczonej nieruchomości lub wartości wywłaszczonego prawa. Jednak, gdy
na wywłaszczanej nieruchomości lub prawie są ustanowione inne prawa rzeczowe, odszkodowanie zmniejsza się
o kwotę równą wartości tych praw. Odszkodowanie powinno odpowiadać wartości poniesionych szkód. Jeżeli
wskutek tych zdarzeń zmniejszy się wartość nieruchomości, odszkodowanie powiększa się o kwotę
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 52
odpowiadającą temu zmniejszeniu. Odszkodowanie ustala starosta(według stanu i wartości wywłaszczonej
nieruchomości po uzyskaniu opinii rzeczoznawcy majątkowego) w decyzji o wywłaszczeniu nieruchomości. W
ramach wywłaszczenia może zostać przyznana nieruchomość zamienna. Odszkodowanie przysługuje również za
szkody powstałe wskutek czasowego zajęcia nieruchomości, jeśli przywrócenie do stanu poprzedniego jest
niemożliwe albo pociąga za sobą nadmierne trudności lub koszty. Wysokość takiego odszkodowania odpowiada
wysokości poniesionych szkód.
Wyrok TK z dnia 23 września 2003 r. Sygn. Akt K 20/02:
Konstytucja w art. 21 ust. 2, regulując sprawę odszkodowania za wywłaszczenie, mówi o „słusznym
odszkodowaniu”. Wskazuje to na to, że jakkolwiek każda ingerencja majątkowa we własność szeroko rozumianą
(wyrządzenie szkody jest taką ingerencją, także jest nią np. Wywłaszczenie – będzie miała zgodnie z
Konstytucją skutki odszkodowawcze, to jednak nie zawsze musi to nieuchronnie prowadzić do pełnego
odszkodowania. Nawet całkowite odjęcie własności nie zawsze musi (wedle Konstytucji) wiązać się z
całkowitym pokryciem szkody. W tym, bowiem zakresie rekompensata musi odpowiadać kryterium
„słuszności”, co nie oznacza, że musi ona być „pełna”. Konstytucji znane jest, bowiem różnicowanie zakresu
skutków odszkodowawczych, – co do zasady, na co wskazuje istnienie art. 21 ust. 2.
267.CZASOWE ZAJĘCIE NIERUCHOMOŚCI
(notatki)
Czasowe zajęcie nieruchomości może zarządzić starosta (wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej)
w przypadku siły wyższej lub nagłej potrzeby zapobieżenia powstaniu znacznej szkody. Decyzja starosty jest
wydawana na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy i jest natychmiast wykonalna. Po upływie okresu, na który
nastąpiło zajęcie nieruchomości, starosta jest obowiązany doprowadzić nieruchomość do stanu poprzedniego, a
gdyby było to niemożliwe albo pociągało za sobą nadmierne trudności lub koszty wypłacane jest odszkodowanie
w wysokości odpowiadającej wysokości poniesionych szkód. W przypadku gdyby na skutek czasowego zajęcia
nieruchomości właściciel lub użytkownik wieczysty nie mógł korzystać z nieruchomości w sposób
dotychczasowy lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem, może żądać, aby starosta, nabył od niego na
rzecz Skarbu Państwa własność lub użytkowanie wieczyste nieruchomości w drodze umowy.
268.DECYZJE WYWŁASZCZENIOWE
(notatki)
Przejście prawa własności wywłaszczonej nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu
terytorialnego następuje z dniem, w którym decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości stała się ostateczna.
Decyzja o wywłaszczeniu
nieruchomości (poza
elementami, jakie zawiera
każda decyzja
administracyjna)powinna zawierać:
1)ustalenie, na jakie cele nieruchomość jest wywłaszczana,
2)określenie przedmiotu wywłaszczenia przez podanie oznaczenia nieruchomości według księgi wieczystej lub
zbioru dokumentów oraz według katastru nieruchomości,
3)określenie praw podlegających wywłaszczeniu,
4)wskazanie właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości
5)wskazanie osoby, której przysługują ograniczone prawa rzeczowe na nieruchomości,
6)zobowiązanie do zapewnienia lokali zamiennych najemcom wywłaszczonych lokali
7)ustalenie wysokości odszkodowania
Ostateczna decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości stanowi podstawę do dokonania wpisu w księdze
wieczystej.
269.ZWROT WYWŁASZCZONEJ NIERUCHOMOŚCI
(Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. O gospodarce nieruchomościami)
W razie powzięcia zamiaru użycia wywłaszczonej nieruchomości lub jej części na inny cel niż określony w
decyzji o wywłaszczeniu, właściwy organ zawiadamia poprzedniego właściciela lub jego spadkobiercę o tym
zamiarze, informując równocześnie o możliwości zwrotu wywłaszczonej nieruchomości. Poprzedni właściciel
lub jego spadkobierca mogą żądać zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub jej części, jeżeli stała się ona
zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu.
Nieruchomość uznaje się za zbędną na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, jeżeli:
1) pomimo upływu 7 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, nie rozpoczęto prac
związanych z realizacją tego celu albo
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 53
2) pomimo upływu 10 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, cel ten nie został
zrealizowany.
Z wnioskiem o zwrot nieruchomości lub jej części występuje się do starosty, wykonującego zadanie z zakresu
administracji rządowej, który zawiadamia o tym właściwy organ. Warunkiem zwrotu nieruchomości jest zwrot
przez poprzedniego właściciela lub jego spadkobiercę odszkodowania lub nieruchomości zamiennej. Jeżeli
zwrotowi podlega część wywłaszczonej nieruchomości, zwracaną kwotę odszkodowania ustala się
proporcjonalnie do powierzchni tej części nieruchomości. W razie zmniejszenia się albo zwiększenia wartości
nieruchomości wskutek działań podjętych bezpośrednio na nieruchomości po jej wywłaszczeniu, odszkodowanie
pomniejsza się albo powiększa o kwotę równą różnicy wartości określonej na dzień zwrotu. Przy określaniu
wartości nieruchomości przyjmuje się stan nieruchomości z dnia wywłaszczenia oraz stan nieruchomości z dnia
zwrotu. Nie uwzględnia się skutków wynikających ze zmiany przeznaczenia w planie miejscowym i zmian w
otoczeniu nieruchomości. Jeżeli w ramach odszkodowania została przyznana nieruchomość zamienna oraz
dopłata pieniężna, oprócz nieruchomości zamiennej zwraca się także tę dopłatę, z tym, że wysokość
zwaloryzowanej kwoty nie może być wyższa niż różnica między wartością nieruchomości zwracanej a wartością
nieruchomości zamiennej określonej na dzień zwrotu. Przy określaniu wartości nieruchomości nie uwzględnia
się skutków wynikających ze zmiany przeznaczenia w planie miejscowym i zmian w otoczeniu nieruchomości.
W razie zmniejszenia się albo zwiększenia wartości nieruchomości zamiennej stosuje się dopłaty pieniężne
równe różnicy wartości tej nieruchomości określonej na dzień zwrotu. Należności, o których mowa powyżej
mogą być, na wniosek poprzedniego właściciela albo jego spadkobiercy, rozłożone na raty, nie dłużej niż na 10
lat. Warunki rozłożenia na raty określa się w decyzji o zwrocie wywłaszczonej nieruchomości. W przypadku
niezłożenia wniosku o zwrot wywłaszczonej nieruchomości lub jej części w terminie 3 miesięcy od dnia
otrzymania zawiadomienia o możliwości zwrotu, uprawnienie do zwrotu nieruchomości lub jej części wygasa.
Jeżeli nieruchomość lub jej część podlegająca zwrotowi została oddana w trwały zarząd lub została obciążona
prawem użytkowania, prawa te wygasają z dniem, w którym decyzja o zwrocie wywłaszczonej nieruchomości
stała się ostateczna. Nieruchomość wywłaszczona podlega zwrotowi w stanie, w jakim znajduje się w dniu jej
zwrotu. O zwrocie wywłaszczonych nieruchomości, zwrocie odszkodowania, w tym także nieruchomości
zamiennej oraz o rozliczeniach z tytułu zwrotu i terminach zwrotu orzeka starosta, wykonujący zadanie z
zakresu administracji rządowej, w drodze decyzji.
270.ISTOTA MIEJSCOWYCH PLANÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO.
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego stanowi podstawę "planowania przestrzennego" w gminie.
Zgodnie z art. 14 ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym jest aktem
prawa miejscowego. Przy sporządzaniu planów miejscowych wiążące są ustalenia studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, pod rygorem nieważności planu. Plany zagospodarowania
przestrzennego są przepisami miejscowymi, powszechnie obowiązującymi na danym terenie i stanowią
podstawę do podejmowania wszelkich indywidualnych decyzji, dotyczących zagospodarowania przestrzennego.
Na podstawie miejscowych planów zagospodarowania terenu wydawane są przez gminy decyzje o warunkach
zabudowy i zagospodarowania terenu, które stanowią szczegółowe warunki realizacji przedsięwzięcia
inwestycyjnego. Są one podstawą do uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę, które z kolei wiążą nadzór
budowlany do sprawowania kontroli nad realizacją zadania inwestycyjnego. Podsumowując w planie
zagospodarowania przestrzennego następuje:
- ustalenie przeznaczenia terenu
- rozmieszczenie inwestycji celu publicznego
- określenie sposobów zagospodarowania i warunków zabudowy terenu
W przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego określenie sposobów
zagospodarowania i warunków zabudowy terenu następuje w drodze decyzji o warunkach zabudowy i
zagospodarowania terenu, przy czym:
1) lokalizację inwestycji celu publicznego ustala się w drodze decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego
2) sposób zagospodarowania terenu i warunki zabudowy dla innych inwestycji ustala się w drodze decyzji o
warunkach zabudowy.
W planie miejscowym określa się obowiązkowo:
1) przeznaczenie terenów oraz linie rozgraniczające tereny o różnym przeznaczeniu lub różnych zasadach
zagospodarowania
2) zasady ochrony i kształtowania ładu przestrzennego
3) zasady ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego
4) zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej
5) wymagania wynikające z potrzeb kształtowania przestrzeni publicznych
6) parametry i wskaźniki kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu, w tym linie zabudowy,
gabaryty obiektów i wskaźniki intensywności zabudowy
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 54
7) granice i sposoby zagospodarowania terenów lub obiektów podlegających ochronie, ustalonych na podstawie
odrębnych przepisów, w tym terenów górniczych, a także narażonych na niebezpieczeństwo powodzi oraz
zagrożonych osuwaniem się mas ziemnych
8) szczegółowe zasady i warunki scalania i podziału nieruchomości objętych planem miejscowym
9) szczególne warunki zagospodarowania terenów oraz ograniczenia w ich użytkowaniu, w tym zakaz zabudowy
10) zasady modernizacji, rozbudowy i budowy systemów komunikacji i infrastruktury technicznej
11) sposób i termin tymczasowego zagospodarowania, urządzania i użytkowania terenów
271.MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO A „ STUDIUM
UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY”.
Charakter, treść i tryb uchwalania studium i mpzp reguluje ustawa z dnia 27 marca 2003 o planowaniu i
zagospodarowaniu przestrzennym ( dwukrotnie nowelizowana: 16 kwietnia 2004 i 22 września 2004).
Oba te akty są przejawami kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej na terenie gminy ( która to
działalność należy do zadań własnych gminy). Są one ze sobą w istotny sposób powiązane.
Porównanie obu aktów:
Kryterium
Studium
Mpzp
Pojęcie
Akt uchwalany w celu określenia polityki
przestrzennej gminy, w tym lokalnych zasad
zagospodarowania przestrzennego gminy,(
art.9 ust.1) Ma charakter ogólny, określa cele,
zadania, także prognozy, projekty odnoszące
się do przyszłości
Akt uchwalany w celu ustalenia przeznaczenie
terenów, w tym dla inwestycji celu
publicznego oraz określenia sposobów ich
zagospodarowania i zabudowy ( art. 4 ust.1)
Charakter konkretny, szczegółowy.
Charakter prawny
Nie jest to akt prawa miejscowego, jest
swoistym aktem kierownictwa wewnętrznego.
Wiąże organy gminy przy sporządzaniu mpzp,
ale nie może być podstawą indywidualnej
decyzji wobec obywateli.
Jest aktem prawa miejscowego ( wiąże
wszystkie podmioty na obszarze działania
organów, które go ustanowiły).
Treść
Katalog kwestii regulowanych w studium jest
otwarty, ustawa wylicza je przykładowo.
( Art.10 ust.2) są to np. Kierunki zmian w
strukturze przestrzennej gminy, przeznaczeniu
terenów, ich zagospodarowania i użytkowania,
zasady ochrony dóbr kultury, obszary, na
których rozmieszczone będą inwestycje celu
publicznego, obszary dla których będą
sporządzone mpzp, zasady kształtowania
rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej itp.
Gmina może, więc samodzielnie decydować o
przedmiocie regulacji studium.
Treść studium musi uwzględniać ustalenia
planu zagospodarowania przestrzennego
województwa ( pośrednio także koncepcji
przestrzennego zagospodarowania kraju).
Ustawa wprowadza rozróżnienie na kwestie:
1. Które muszą być uregulowane w
mpzp ( kat. Zamknięty) np.
Przeznaczenie terenów, zasady
ochrony i kształtowania ładu
przestrzennego, ochrony środowiska,
dóbr kultury, parametry i wskaźniki
kształtowania zabudowy, itp.
2. Które mogą być uwzględnione w
zależności od potrzeb ( także
wyliczone enumeratywnie) np.
Granice obszarów wymagających
scaleń, podziałów nieruchomości,
przekształceń, rekultywacji, itp.
Nie ma swobody wyboru przedmiotu regulacji
( jedynie możliwość nieuregulowania
pewnych kwestii, wyjście poza katalog
ustawowy = przekroczenie uprawnienia).
Pozostawiona jest jednak duża swoboda, co
do treści, którą warunkuje spec fika lokalna.
Treść mpzp musi uwzględniać ustalenia
Studium.
Tryb uchwalania
1. Rada gminy podejmuje uchwałę o
przystąpieniu do sporządzania
studium.
2. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta
sporządza studium:
a) Obwieszcza o podjęciu ww uchwały
określając formę i termin składania
wniosków dotyczących studium.
b) Rozpatruje te wnioski
Tryb uchwalenia mpzp jest w ogólnym
zarysie bardzo zbliżony do trybu uchwalenia
studium. Na etapie sporządzania projektu
szerszy jest krąg podmiotów, z którymi wójt,
burmistrz lub prezydent miasta uzgadnia
projekt planu.
Uchwalenie mpzp jest obligatoryjne tylko
wtedy, gdy wymagają tego odrębne przepisy.
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 55
c) Sporządza projekt
d) Uzyskuje opinię o projekcie i
uzgadnia go z określonymi w ustawie
podmiotami
e) Wykłada projekt do publicznego
wglądu i organizuje dyskusję
publiczną
f)
Przedstawia projekt do uchwalenia
radzie.
3. Rada gminy ustala studium.
4. Wojewoda ocenia zgodność uchwały
z prawem. Uchwalenie studium jest
obligatoryjne. ( W przypadku
nieuchwalenia wojewoda wzywa do
tego Radę określając termin, Po jego
bezskutecznym upływie sam
sporządza studium i wydaje w tej
sprawie zarządzenie zastępcze).
Zależność czasowa
Skoro ustalenia studium muszą być
uwzględnione w mpzp, uchwalane jest
ono wcześniej.
Zależność
przestrzenna
Studium jest sporządzane dla obszaru w
granicach administracyjnych gminy
Obszary, dla których gmina zamierza
sporządzić mpzp powinny być uwzględnione
w studium. Obszar ten jest mniejszy lub
równy obszarowi, dla którego sporządzane
jest studium.
272.TRYB SPORZĄDZANIA I UCHWALANIA MIEJSCOWYCH PLANÓW ZAGOSPODAROWANIA
PRZESTRZENNEGO
Tryb sporządzania i uchwalania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego reguluje ustawa z dnia
27 marca 2003 o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.
Wójt, burmistrz albo prezydent miasta po podjęciu przez radę gminy uchwały o przystąpieniu do sporządzania
planu miejscowego kolejno:
1) ogłasza w prasie miejscowej oraz przez obwieszczenie, a także w sposób zwyczajowo przyjęty w danej
miejscowości, o podjęciu uchwały o przystąpieniu do sporządzania planu, określając formę, miejsce i termin
składania wniosków do planu, nie krótszy niż 21 dni od dnia ogłoszenia
2) zawiadamia, na piśmie, o podjęciu uchwały o przystąpieniu do sporządzania planu instytucje i organy
właściwe do uzgadniania i opiniowania planu
3) sporządza projekt planu miejscowego wraz z prognozą oddziaływania na środowisko, uwzględniając ustalenia
studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
4) sporządza prognozę skutków finansowych uchwalenia planu miejscowego
5) uzgadnia projekt planu z:
A) wojewodą, zarządem województwa, zarządem powiatu w zakresie odpowiednich zadań rządowych i
samorządowych,
B) właściwym wojewódzkim konserwatorem zabytków,
C) właściwym zarządcą drogi, jeżeli sposób zagospodarowania gruntów przyległych do pasa drogowego lub
zmiana tego sposobu mogą mieć wpływ na ruch drogowy lub samą drogę,
D) właściwymi organami wojskowymi, ochrony granic oraz bezpieczeństwa państwa,
E) dyrektorem właściwego urzędu morskiego w zakresie zagospodarowania pasa technicznego, pasa ochronnego
oraz morskich portów i przystani,
F) właściwym organem nadzoru górniczego w zakresie zagospodarowania terenów górniczych,
G) właściwym organem administracji geologicznej w zakresie terenów zagrożonych osuwaniem się mas
ziemnych,
H) ministrem właściwym do spraw zdrowia w zakresie zagospodarowania obszarów ochrony uzdrowiskowej
6) uzyskuje zgody na zmianę przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne
7) wprowadza zmiany wynikające z uzyskanych opinii i dokonanych uzgodnień
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 56
8) ogłasza o wyłożeniu projektu planu do publicznego wglądu na co najmniej 7 dni przed dniem wyłożenia i
wykłada ten projekt wraz z prognozą oddziaływania na środowisko do publicznego wglądu na okres co najmniej
21 dni oraz organizuje w tym czasie dyskusję publiczną nad przyjętymi w projekcie planu rozwiązaniami
9)następnie wyznacza termin nie krótszy niż 14 dni od dnia zakończenia okresu wyłożenia planu,
W którym osoby fizyczne i prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej mogą
wnosić uwagi dotyczące projektu planu,
10)następnie wójt, burmistrz lub prezydent miasta rozpatruje zgłoszone uwagi w terminie nie dłuższym niż 21
dni od dnia upływu terminu ich składania i wprowadza zmiany do projektu planu miejscowego wynikające z
rozpatrzenia uwag.
11) przedstawia radzie gminy projekt planu miejscowego wraz z listą nieuwzględnionych uwag.
Plan miejscowy uchwala rada gminy, po stwierdzeniu jego zgodności z ustaleniami studium, rozstrzygając
jednocześnie o sposobie rozpatrzenia uwag do projektu planu oraz sposobie realizacji, zapisanych w planie,
inwestycji z zakresu infrastruktury technicznej, które należą do zadań własnych gminy, oraz zasadach ich
finansowania, zgodnie z przepisami o finansach publicznych. Część tekstowa planu stanowi treść uchwały, część
graficzna oraz wymagane rozstrzygnięcia stanowią załączniki do uchwały. Wójt, burmistrz albo prezydent
miasta przedstawia wojewodzie uchwałę wraz z załącznikami oraz dokumentacją prac planistycznych w celu
oceny ich zgodności z przepisami prawnymi. Uchwała rady gminy w sprawie uchwalenia planu miejscowego
obowiązuje od dnia wejścia w życie w niej określonego, jednak nie wcześniej niż po upływie 30 dni od dnia
ogłoszenia w dzienniku urzędowym województwa.
273.Wprowadzenie zadań rządowych do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
274.Wpływ miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na wykonywanie prawa własności
.
Ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego kształtują, wraz z innymi przepisami, sposób
wykonywania prawa własności nieruchomości.
2. Każdy ma prawo, w granicach określonych ustawą, do:
1) zagospodarowania terenu, do którego ma tytuł prawny, zgodnie z warunkami ustalonymi w miejscowym
planie zagospodarowania przestrzennego albo decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, jeżeli
nie narusza to chronionego prawem interesu publicznego oraz osób trzecich
2) ochrony własnego interesu prawnego przy zagospodarowaniu terenów należących do innych osób lub
jednostek organizacyjnych
Jeżeli, w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą, korzystanie z nieruchomości lub jej
części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź
istotnie ograniczone, właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości może żądać od gminy:
1) odszkodowania za poniesioną rzeczywistą szkodę albo
2) wykupienia nieruchomości lub jej części.
Jeżeli, w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą, wartość nieruchomości uległa obniżeniu,
a właściciel albo użytkownik wieczysty sprzedaje tę nieruchomość może żądać od gminy odszkodowania
równego obniżeniu wartości nieruchomości.
275.POSTĘPOWANIE W SPRAWIE USTALENIA WARUNKOW ZABUDOWY
(ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 27 marca 2003r)
Ustalanie warunków zabudowy następuje w drodze decyzji.
Decyzja jest wymagana w przypadku:
-budowy obiektu budowlanego
-wykonywania innych robót budowlanych
-zmiany sposobu użytkowania obiektu lub jego części
-zmiany zagospodarowania terenu, która nie wymaga pozwolenia na budowę, z wyjątkiem tymczasowej,
jednorazowej zmiany trwającej do roku.
Decyzję o warunkach zabudowy wydaje:
-wójt, burmistrz albo prezydent miasta
-wojewoda- w przypadku decyzji o warunkach zabudowy na terenach zamkniętych.
Etapy postępowania:
A) złożenie wniosku,
Wniosek powinien zawierać:
-granice terenu objętego wnioskiem, przedstawione na mapie
-charakterystykę sposobu zagospodarowania terenu
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 57
-określenie przeznaczenia i gabarytów obiektów budowlanych w formie opisowej interesów graficznej
-charakterystykę obiektów zawierającą określenie zapotrzebowania na wodę, energie, sposobu odprowadzania
lub oczyszczania ścieków
-określenie charakterystycznych parametrów technicznych
B) sporządzenie projektu przez zawodowego urbanistę albo architekta
(wpisanego na listę izby samorządu zawodowego)
C) analiza właściwego organu:
-warunków i zasad zagospodarowania terenu i jego zabudowy wynikających z przepisów odrębnych
-stanu faktycznego i prawnego terenu
-uzgodnienie decyzji z:
-ministrem zdrowia- w odniesieniu do obszarów miejscowości uzdrowiskowych
-wojewódzkim konserwatorem zabytków- w odniesieniu do obszarów objętych ochroną konserwatorską
-dyrektorem właściwego urzędu morskiego- w odniesieniu do obszarów nadmorskich
-właściwym organem nadzoru górniczego-w odniesieniu do terenów górniczych
-właściwym organem administracji geologicznej- w odniesieniu do terenów zagrożonych osuwaniem się mas
naziemnych
-właściwym organem w sprawie ochrony gruntów rolnych interesów leśnych- w odniesieniu do gruntów
wykorzystywanych na cele rolne interesów leśne
- dyrektorem parku narodowego- w odniesieniu do obszarów parku interesów jego otuliny
-właściwego zarządcę drogi- w odniesieniu do obszarów przyległych do pasa drogi
E) wydanie decyzji zawierającej określenie:
-rodzaj inwestycji
-warunków i szczegółowych zasad zagospodarowania terenu i zabudowy
-linii rozgraniczających teren inwestycji wyznaczone mapą
F) wpis do rejestru (tzw. Rejestr wydanych decyzji o ustaleniu warunków zabudowy prowadzony przez wójta,
burmistrza albo prezydenta miasta)
Decyzja wiąże organ wydający decyzje o pozwoleniu na budowę
Organ, który wydał decyzję stwierdza jej wygaśnięcie, gdy:
-inny wnioskodawca uzyskał pozwolenie na budowę,
-dla tego terenu uchwalono plan miejscowy, którego ustalenia są inne niż w wydanej decyzji (chyba, że została
już wydana ostateczna decyzja o pozwoleniu na budowę)
276.Ochrona interesów jednostki w procesie sporządzania miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego.
277.PRAWA I OBOWIĄZKI UCZESTNIKÓW PROCESU BUDOWLANEGO.
Prawa i obowiązki uczestników procesu budowlanego reguluje ustawa z dnia 7 lipca 1994 r ,,Prawo budowlane”
W rozdziale trzecim. Uczestnikami procesu budowlanego, w rozumieniu ustawy, są:
1) inwestor;
2) inspektor nadzoru inwestorskiego;
3) projektant;
4) kierownik budowy lub kierownik robót.
Do obowiązków inwestora należy zorganizowanie procesu budowy, z uwzględnieniem zawartych w przepisach
zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, a w szczególności zapewnienie:
1) opracowania projektu budowlanego i, stosownie do potrzeb, innych projektów,
2) objęcia kierownictwa budowy przez kierownika budowy,
3) opracowania planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia,
4) wykonania i odbioru robót budowlanych,
5) w przypadkach uzasadnionych wysokim stopniem skomplikowania robót budowlanych lub warunkami
gruntowymi, nadzoru nad wykonywaniem robót budowlanych. Inwestor może ustanowić inspektora nadzoru
inwestorskiego na budowie oraz może zobowiązać projektanta do sprawowania nadzoru autorskiego.
Do podstawowych obowiązków projektanta należy:
1) opracowanie projektu budowlanego w sposób zgodny z ustaleniami określonymi w decyzji o warunkach
zabudowy i zagospodarowania terenu oraz w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację
przedsięwzięcia
2) uzyskanie wymaganych opinii, uzgodnień i sprawdzeń rozwiązań projektowych w zakresie wynikającym z
przepisów;
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 58
3) wyjaśnianie wątpliwości dotyczących projektu i zawartych w nim rozwiązań
4) sprawowanie nadzoru autorskiego na żądanie inwestora lub właściwego organu w zakresie:
A) stwierdzania w toku wykonywania robót budowlanych zgodności realizacji z projektem,
B) uzgadniania możliwości wprowadzenia rozwiązań zamiennych w stosunku do przewidzianych w projekcie,
zgłoszonych przez kierownika budowy lub inspektora nadzoru inwestorskiego
Projektant, w trakcie realizacji budowy, ma prawo:
1) wstępu na teren budowy i dokonywania zapisów w dzienniku budowy dotyczących jej realizacji;
2) żądania wpisem do dziennika budowy wstrzymania robót budowlanych w razie:
A) stwierdzenia możliwości powstania zagrożenia,
B) wykonywania ich niezgodnie z projektem
Do podstawowych obowiązków kierownika budowy należy:
1) protokolarne przejęcie od inwestora i odpowiednie zabezpieczenie terenu budowy wraz ze znajdującymi się
na nim obiektami budowlanymi, urządzeniami technicznymi i stałymi punktami osnowy geodezyjnej oraz
podlegającymi ochronie elementami środowiska przyrodniczego i kulturowego;
2) prowadzenie dokumentacji budowy;
3) zapewnienie geodezyjnego wytyczenia obiektu oraz zorganizowanie budowy i kierowanie budową obiektu
budowlanego w sposób zgodny z projektem i pozwoleniem na budowę, przepisami, w tym techniczno-
budowlanymi, oraz przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy
4) wstrzymanie robót budowlanych w przypadku stwierdzenia możliwości powstania zagrożenia oraz
bezzwłoczne zawiadomienie o tym właściwego organu;
5) zawiadomienie inwestora o wpisie do dziennika budowy dotyczącym wstrzymania robót budowlanych z
powodu wykonywania ich niezgodnie z projektem;
6) realizacja zaleceń wpisanych do dziennika budowy;
Kierownik budowy ma prawo:
1) występowania do inwestora o zmiany w rozwiązaniach projektowych, jeżeli są one uzasadnione
koniecznością zwiększenia bezpieczeństwa realizacji robót budowlanych lub usprawnienia procesu budowy;
2) ustosunkowania się w dzienniku budowy do zaleceń w nim zawartych.
Do podstawowych obowiązków inspektora nadzoru inwestorskiego należy:
1) reprezentowanie inwestora na budowie przez sprawowanie kontroli zgodności jej realizacji z projektem i
pozwoleniem na budowę, przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej;
2) sprawdzanie jakości wykonywanych robót i wbudowanych wyrobów budowlanych, a w szczególności
zapobieganie zastosowaniu wyrobów budowlanych wadliwych i niedopuszczonych do stosowania w
budownictwie;
3) sprawdzanie i odbiór robót budowlanych ulegających zakryciu lub zanikających, uczestniczenie w próbach i
odbiorach technicznych instalacji, urządzeń technicznych i przewodów kominowych oraz przygotowanie i udział
w czynnościach odbioru gotowych obiektów budowlanych i przekazywanie ich do użytkowania;
4) potwierdzanie faktycznie wykonanych robót oraz usunięcia wad, a także, na żądanie inwestora, kontrolowanie
rozliczeń budowy.
Inspektor nadzoru inwestorskiego ma prawo:
1) wydawać kierownikowi budowy lub kierownikowi robót polecenia, potwierdzone wpisem do dziennika
budowy, dotyczące: usunięcia nieprawidłowości lub zagrożeń, wykonania prób lub badań, także wymagających
odkrycia robót lub elementów zakrytych, oraz przedstawienia ekspertyz dotyczących prowadzonych robót
budowlanych i dowodów dopuszczenia do stosowania w budownictwie wyrobów budowlanych oraz urządzeń
technicznych;
2) żądać od kierownika budowy lub kierownika robót dokonania poprawek bądź ponownego wykonania
wadliwie wykonanych robót, a także wstrzymania dalszych robót budowlanych w przypadku, gdyby ich
kontynuacja mogła wywołać zagrożenie bądź spowodować niedopuszczalną niezgodność z projektem lub
pozwoleniem na budowę.
278.Postępowanie poprzedzające rozpoczęcie robót budowlanych.
279.Warunki rozpoczęcia budowy obiektu budowlanego.
280.Pozwolenie na budowę.
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 59
281.BUDOWA I ODDANIE DO UŻYTKU OBIEKTU BUDOWLANEGO.(prawo budowlane-ustawa)
Rozpoczęcie budowy następuje z chwilą podjęcia prac przygotowawczych na terenie budowy. Pracami
przygotowawczymi są:
- wytyczenie geodezyjne obiektów w terenie
- wykonanie niwelacji terenu, zagospodarowanie terenu budowy wraz z budową tymczasowych obiektów
- wykonanie przyłączy do sieci infrastruktury technicznej na potrzeby budowy.
Prace przygotowawcze mogą być wykonywane tylko na terenie objętym pozwoleniem na budowę lub
zgłoszeniem.
O zamierzonym terminie rozpoczęcia robót budowlanych, na które jest wymagane pozwolenie, inwestor
zawiadamia właściwy organ co najmniej 7 dni przed rozpoczęciem robót. Inwestor jest obowiązany zapewnić:
objęcie kierownictwa budowy lub określonych robót budowlanych oraz nadzór nad robotami przez osobę
posiadającą uprawnienia budowlane w odpowiedniej specjalności.
Kierownik prowadzi dziennik budowy, w którym są zapisywane wszystkie prace prowadzone na terenie
budowy. Zobowiązany jest umieścić na budowie tablicę informacyjną ( w widocznym miejscu) oraz
odpowiednio zabezpieczyć teren budowy.
Właściwy organ może wstrzymać postanowieniem prowadzenie robót budowlanych w przypadku gdy są
prowadzone :
- bez wymaganego pozwolenia lub zgłoszenia
- w sposób mogący spowodować zagrożenie bezpieczeństwa ludzi, mienia lub środowiska
- w sposób istotnie odbiegający od ustaleń i warunków określonych w pozwoleniu bądź w przepisach.
Do użytkowania obiektu budowlanego, na którego wzniesienie wymagane jest pozwolenie na budowę, można
przystąpić po zawiadomieniu właściwego organu o zakończeniu budowy, jeżeli organ ten nie zgłosi sprzeciwu w
formie decyzji w terminie 14 dni.
Inwestor, na którego złożono obowiązek uzyskania pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego, musi
powiadomić o zakończeniu budowy Inspekcję Ochrony Środowiska, Inspekcję Sanitarną, Państwową Inspekcję
Pracy i Państwową Straż Pożarną. Do wniosku o udzielenie pozwolenia na użytkowanie inwestor dołącza:
Oryginał dziennika budowy, oświadczenie kierownika budowy, protokoły badań i sprawdzeń, inwentaryzację
geodezyjną powykonawczą.
Inwestor oddając do użytkowania obiekt budowlany, przekazuje właścicielowi dokumentację powykonawczą
oraz inne dokumenty i decyzje dotyczące obiektu.
282.SAMOWOLA BUDOWLANA
.
Samowola budowlana to naruszenie ustawy prawo budowlane.
Oto przykłady takiego naruszenia prawa:
1Przystąpienie do robót budowlanych bez pozwolenia ( prawomocnej decyzji o pozwoleniu na budowę)
2Wprowadzenie istotniejszych zmian w projekcie, w czasie wykonywania robót budowlanych.
3Prowadzenie robót budowlanych bez kierownika budowy
4Prowadzenie robót niezgodnie z zasadami "sztuki budowlanej"
5Przystąpienie do robót bez zgłoszenia do Nadzoru Budowlanego
6Prowadzenie robót bez dziennika budowy
7Użytkowanie budynku bez zgody Nadzoru Budowlanego (dotyczy nowych budynków)
8Zmiana sposobu użytkowania budynku bez pozwolenia (zrobienie cukierni z warsztatu samochodowego lub
agencji towarzyskiej z przedszkola)
9Przebudowa budynku bez pozwolenia na budowę
10Budowa ogrodzenia bez zgłoszenia
11dokonanie innych naruszeń
283.LEGALIZACJA SAMOWOLI BUDOWLANEJ
Sprawa legalizacji samowoli budowlanej jest nieco zawiła, gdyż kształtowana była przez różne uregulowania
prawne. Trybunał Konstytucyjny ustalił, że pod rządami ustawy Prawo budowlane z 1974 roku sprawca
samowoli budowlanej, mógł wobec nikłego prawdopodobieństwa zaistnienia prawnie uzasadnionych ,,innych
przyczyn” zasadnie spodziewać się uniknięcia najbardziej drastycznej konsekwencji swojego bezprawnego
postępowania w postaci nakazu przymusowej rozbiórki oraz oczekiwać w sposób graniczący z pewnością
legalizacji ex post prowadzonej budowy. Samowola budowlana mogła być zalegalizowana wtedy gdy obiekt
spełniał wymagania techniczno-budowlane i został wybudowany zgodnie z ustaleniami miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego. Natomiast kolejna ustawa z 7 lipca 1994 r- Prawo budowlane nie przewiduje
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 60
możliwości legalizacji samowoli budowlanych. Z mocy art. 48 ww. Ustawy każdy obiekt budowlany, będący w
budowie lub wybudowany bez wymaganego pozwolenia albo zgłoszenia podlega przymusowej rozbiórce.
Ustawodawca daje tutaj możliwość legalizacji samowoli budowlanej jedynie wtedy, gdy budowa została
zakończona pięć lat wcześniej od chwili jej ujawnienia. Inwestor miał wówczas obowiązek uzyskania
pozwolenia na użytkowanie takiego obiektu budowlanego. Jeśli nie dopełniłby przy tym czynności formalnych
zostałby w stosunku do niego zastosowany art. 48. Ww. Ustawy. Stan prawny uległ zasadniczej zmianie z dniem
11.7.2003 r. Od tego dnia osoba, która chce zalegalizować samowolę budowlaną, musi wnieść m.in. Opłatę
legalizacyjną, a cały proces legalizacji wygląda następująco:
Przepisy prawa budowlanego dopuszczają możliwość legalizacji samowoli budowlanej,jednak wymaga się
spełnienia określonych warunków oraz uiszczenia opłaty legalizacyjnej. Procedura ta nie jest ani tania, ale jest
ona o wiele lepszym wyjściem niż konieczność rozbiórki obiektu budowlanego postawionego bez zezwolenia.
W sytuacji, w której istnieje już taki obiekt z reguły organ nadzoru wydaje decyzję o jego rozbiórce. Może
jednak postąpić inaczej, wydając postanowienie o wstrzymaniu robót, pod warunkiem, że budowa jest zgodna z
przepisami o zagospodarowaniu przestrzennym oraz z przepisami o planowaniu. W szczególności brane są pod
uwagę zapisy miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a gdyby go nie było, z ustaleniami decyzji
ostatecznej o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Ponadto nie mogą być naruszone przepisy
techniczno-budowlane w zakresie uniemożliwiającym doprowadzenie obiektu budowlanego lub jego części do
stanu zgodnego z prawem. W przypadku wydania decyzji o wstrzymaniu robót, organ określa wymagania
dotyczące zabezpieczenia budowy oraz nakłada na właściciela obowiązek przedłożenia w ściśle określonym
terminie następujących dokumentów:
- zaświadczenia wójta o zgodności budowy z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania miejscowego
albo ostatecznej decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu,
-czterech egzemplarzy projektu budowlanego wraz z opiniami, uzgodnieniami, pozwoleniami i innymi
dokumentami wymaganymi przepisami szczególnymi,
-oświadczenia o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane,
-innych dokumentów- w przypadku szczególnych obiektów.
Wymienione dokumenty muszą być dostarczone w ściśle ustalonym terminie. Jeżeli nie zostanie on
dotrzymany, wówczas organ wyda decyzje o rozbiórce .Przedłożenie wymienionych dokumentów traktuje się
jako wniosek o zatwierdzenie projektu budowlanego i pozwolenie na wznowienie robót budowlanych, jeżeli
budowa nie została ukończona. Przed wydaniem decyzji o zatwierdzeniu projektu i pozwoleniu na wznowienie
robót, organ administracji bada przedłożoną dokumentację. Jeśli wszystkie warunki SA spełnione, organ wydaje
decyzję, a w drodze postanowienia ustala wysokość opłaty legalizacyjnej. Od tego postanowienia nie
przysługuje zażalenie. Ustalana jest ona według reguły zawartej w prawie budowlanym, przy czym stawka ulega
50 krotnemu podwyższeniu. Opłata legalizacyjna za samowolę budowlaną to iloczyn stawki opłaty(s),
współczynnika kategorii obiektu budowlanego(k), współczynnika wielkości obiektu budowlanego (w) oraz
liczby 50. Stawka opłaty (s) obecnie wynosi 500 zł. Kategorie obiektów, współczynnik kategorii obiektu oraz
współczynnik wielkości obiektu są określone w załączniku do ustawy. Przykładowo, opłata legalizacyjna w
związku z samowola budowlana dotyczącą budynku gospodarskiego wynosi: 500 zł(s)x 1(k)x 1(w)x50=25000
zł. Uiszczenie opłaty legalizacyjnej we właściwym terminie jest kluczowe dla dokonania legalizacji. Jeśli nie
zostanie ona wniesiona, wówczas powiatowy inspektor nadzoru budowlanego wyda decyzję o rozbiórce obiektu.
Trybunał Konstytucyjny w jednym ze swoich wyroków odniósł się do sprawy opłaty legalizacyjnej i tak: osoby,
które dopuściły się samowoli budowlanej przed 11.7.2003 r., a teraz chcą ją zalegalizować, nie będą
zobowiązane do uiszczenia opłaty legalizacyjnej.
284.DECYZJA O ROZBIÓRCE OBIEKTÓW BUDOWLANYCH
.(przemyślenia własne +rozporządzenie ministra infrastruktury z dnia 26 czerwca 2003 r)
Decyzja o rozbiórce może dotyczyć obiektów budowlanych, które są:
1) wynikiem samowoli budowlanej
2) nie użytkowane, zniszczone lub niewykończone
Ad.1) Problem reguluje art. 48. 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane:
Art. 48. 1. Właściwy organ nakazuje, z zastrzeżeniem ust. 2, w drodze decyzji, rozbiórkę obiektu budowlanego,
lub jego części, będącego w budowie albo wybudowanego bez wymaganego pozwolenia na budowę.
2. Jeżeli budowa, o której mowa w ust. 1:
1)jest zgodna z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, a w szczególności:
A) ustaleniami obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego albo
B) ustaleniami ostatecznej, w dniu wszczęcia postępowania, decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania
terenu, w przypadku braku obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego,
2) nie narusza przepisów, w tym techniczno-budowlanych, w zakresie uniemożliwiającym doprowadzenie
obiektu budowlanego lub jego części do stanu zgodnego z prawem
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 61
-- właściwy organ wstrzymuje postanowieniem prowadzenie robót budowlanych
Ad.2) Rozporządzenie ministra infrastruktury z dnia 26 czerwca 2003 r określa warunki i tryb postępowania
przy rozbiórkach nieużytkowanych, zniszczonych lub niewykończonych obiektów budowlanych. Przed
wydaniem decyzji o rozbiórce właściwy organ ustala przyczyny niewykonania przez właściciela lub zarządcę
obiektu budowlanego obowiązku wyremontowania, odbudowy lub wykończenia obiektu budowlanego. Ponadto
dokonuje oględzin i oceny stanu technicznego, a w miarę potrzeby nakazuje sporządzenie ekspertyzy technicznej
obiektu budowlanego oraz przeprowadza rozprawę. Na podstawie ustaleń wynikających z oględzin, ekspertyzy
technicznej oraz rozprawy, właściwy organ, po stwierdzeniu, że obiekt budowlany lub jego część nie nadaje się
do remontu, wykończenia lub odbudowy, wydaje decyzję o rozbiórce. Następnie wyznacza w decyzji
właścicielowi lub zarządcy obiektu budowlanego odpowiedni, technicznie uzasadniony termin przystąpienia do
rozbiórki i termin jej zakończenia oraz uporządkowania terenu. Termin rozpoczęcia rozbiórki nie może być
krótszy niż 6 tygodni, licząc od dnia doręczenia decyzji o rozbiórce. Zagadnienie reguluje również art. 67. 1.
Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane: ,,Jeżeli nieużytkowany lub niewykończony obiekt budowlany
nie nadaje się do remontu, odbudowy lub wykończenia, właściwy organ wydaje decyzję nakazującą
właścicielowi lub zarządcy rozbiórkę tego obiektu i uporządkowanie terenu oraz określającą terminy
przystąpienia do tych robót i ich zakończenia.”
285.UTRZYMANIE OBIEKTÓW BUDOWLANYCH
Zasady utrzymania obiektów budowlanych zostały uregulowane w ustawie – Prawo budowlane ( Dz. U.
03.207.2016) w przepisach ogólnych oraz rozdziale szóstym – „Utrzymanie obiektów budowlanych”.
Zgodnie z ustawą, właściciel lub zarządca obiektu budowlanego jest obowiązany utrzymać i użytkować obiekt :
- w sposób zgodny z jego przeznaczeniem i wymaganiami ochrony środowiska
- utrzymać go w należytym stanie technicznym i estetycznym
- nie dopuścić do nadmiernego pogorszenia się jego właściwości użytkowych i sprawności technicznej
W czasie użytkowania obiekt powinien być poddawany przez właściciela lub zarządcę kontroli:
- co najmniej raz w roku, elementów budynku, budowli narażonych na szkodliwe działanie środowiska ( nie
dotyczy np. Budynków mieszkalnych jednorodzinnych ), instalacji i urządzeń służących ochronie środowiska ,
instalacji gazowych oraz przewodów kominowych)
- co najmniej raz na 5 lat, polegającej na sprawdzaniu stanu technicznego i przydatności do użytkowania obiektu
budowlanego, estetyki obiektu budowlanego oraz otoczenia.
W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości właściwy organ nakazuje ich usunięcie, może on też zakazać
użytkowanie obiektu, do czasu ich usunięcia. Kontrola powinna być dokonana przez osoby posiadające
odpowiednie, określone w ustawie kwalifikacje.
Właściciel lub zarządca obiektu budowlanego jest obowiązany przechowywać przez okres istnienia obiektu
dokumenty ( np. Dokumentacje budowy i dokumentację powykonawczą) oraz opracowania projektowe i
dokumenty techniczne robót budowlanych wykonywanych w obiekcie w toku używania. Właściciel lub zarządca
jest również obowiązany prowadzić książkę obiektu budowlanego. Nie dotyczy to jednak np. Budynków
mieszkalnych jednorodzinnych.
Jeżeli nieużytkowany lub niewykończony obiekt budowlany nie nadaje się do remontu, odbudowy lub
wykończenia , właściwy organ wydaje decyzję nakazującą właścicielowi lub zarządcy rozbiórkę obiektu i
uporządkowanie terenu. Przepis ten nie dotyczy obiektów wpisanych do rejestru zabytków. Jeżeli zachodzi
konieczność opróżnienia budynków przeznaczonych do pobytu ludzi, bezpośrednio grożących zawaleniem
należy :
- opróżnić go w określonym czasie, ustalonym przez właściwy organ
- zapewnić lokale zastępcze dla lokatorów
- umieścić na budynku zawiadomienia o stanie zagrożenia oraz wykonać doraźne zabezpieczenia i usunąć
zagrożenie
Zmiana sposobu użytkowania obiektu budowlanego wymaga zgłoszenia właściwemu organowi. W zgłoszeniu
należy określić dotychczasowy i zamierzony sposób użytkowania.
W razie braku zgłoszenia właściwy organ wstrzymuje użytkowanie budynku i nakłada obowiązek
przedstawienia w określonym terminie wymaganych dokumentów. Po upływie terminu lub na wniosek
zobowiązanego, organ sprawdza wykonanie obowiązków i w przypadku ich wykonania ustala wysokość opłaty
legalizacyjnej. W razie niewykonania w terminie powyższych obowiązków właściwy organ nakazuje
przywrócenie poprzedniego sposobu użytkowania obiektu.
286.Przedmiot szczególnej ochrony w procesie budowlanym.
287Problem zagospodarowania przestrzennego w kontekście procesów budowlanych.
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 62
288.DECYZJA O USTALENIU WARUNKÓW ZABUDOWY(Internet)
W wyniku rozpatrzenia wniosku, po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego, w ramach,
którego dokonywane są stosowne wymagane prawem uzgodnienia z innymi organami, wydawana jest decyzja o
ustaleniu warunków zabudowy i zagospodarowania terenu. Nie można odmówić wydania decyzji o warunkach
zabudowy i zagospodarowania terenu, jeżeli zamierzenie inwestora nie jest sprzeczne z ustaleniami miejscowego
planu zagospodarowania przestrzennego. Również brak na danym terenie miejscowego planu nie może być
powodem odmowy, wymaga natomiast taka sytuacja zastosowania specjalnej procedury, z rozprawą
administracyjną i oceną wojewody w zakresie zgodności z prawem przygotowanych warunków zabudowy i
zagospodarowania terenu. Na formę, zakres i zawartość decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania
terenu wpływa kilka czynników, które można zgrupować w trzech podstawowych segmentach. Zakres i
przedmiot orzeczenia decyzji o warunkach zabudowy jest oczywiście uzależniony od wniosku inwestora,
albowiem skoro postępowanie w sprawie tej decyzji może być prowadzone wyłącznie na podstawie wniosku
(nie ma tu miejsca na działanie z urzędu) to zakres wniosku wiąże urząd wydający decyzję. Decyzja nie może
np. Obejmować terenu większego lub mniejszego niż określony we wniosku, ani też odnosić się do części
opisanych we wniosku zamierzeń inwestora, gdyż byłoby to rozstrzygnięcie sprawy niezgodne z wnioskiem
potencjalnego inwestora, co jest naruszeniem zasad ogólnych Kodeksu postępowania administracyjnego. Stąd
też wynika konieczność przemyślanego działania wnioskodawcy przy przygotowaniu wniosku o wydanie
decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Ustalenia merytoryczne decyzji o warunkach
zabudowy to przełożenie ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na treść indywidualnej
decyzji administracyjnej dla wybranego fragmentu terenu objętego tym planem, oraz odniesienie tych ustaleń do
zgłoszonych we wniosku potrzeb i zamiarów. W rozstrzygnięciu decyzji o warunkach zabudowy następuje
ocena indywidualnych zamiarów przyszłego inwestora przez pryzmat obowiązującego na danym terenie prawa
miejscowego, oraz określenie warunków i wymagań, od spełnienia, których uzależniona jest realizacja tych
zamiarów.
Zawartość decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu
Z ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym wynika natomiast forma i wymagana zawartość aktu
rozstrzygającego o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Ustawa wymaga wydania decyzji w
przedmiotowej sprawie, która zawierać ma określenie:
-rodzaju inwestycji,
-warunków wynikających z ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, jeśli dla danego
obszaru plan został uchwalony,
-warunków zabudowy i zagospodarowania terenu wynikających z przepisów szczególnych,
-warunków obsługi w zakresie infrastruktury technicznej i komunikacji,
-wymagań dotyczących ochrony interesów osób trzecich,
-linii rozgraniczających teren inwestycji, wyznaczonych na mapie w stosownej skali,
-okresu ważności decyzji.
Wszystkie zawarte w decyzji ustalenia, warunki i wymagania mają charakter wiążący dla przyszłego inwestora a
także dla projektanta, opracowującego na zlecenie inwestora projekt budowlany. Egzekwowanie tych warunków
odbywać się będzie na etapie ubiegania się inwestora o pozwolenie na budowę. W przypadku niespełnienia
któregoś z warunków decyzji, oraz braku możliwości korekty w zakresie tej niezgodności inwestor musi liczyć
się z odmową udzielenia pozwolenia na budowę. Istotne znaczenie ma, zatem dla dalszej fazy przygotowania
inwestycji budowlanej, rzetelna analiza ustaleń zawartych w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania
terenu. Inwestorzy często korzystają w tej dziedzinie z usług przyszłego projektanta, którego przygotowanie
zawodowe gwarantuje, iż analiza ta przeprowadzona zostanie pod kątem praktycznego przełożenia ustaleń
omawianej decyzji na zamiary inwestora i przyszłe działania projektowe. W przypadku zaangażowania
przyszłego projektanta w procedury administracyjne na etapie decyzji o warunkach zabudowy pamiętać należy,
że w omawianych procedurach nie jest przewidziany udział innych uczestników procesu budowlanego poza
przyszłym inwestorem, wobec czego, w celu skutecznego domagania się dopuszczenia np. Projektanta do
czynności administracyjnych w ramach omawianego postępowania, musi on mieć pełnomocnictwo inwestora do
reprezentowania jego interesów. Ewentualne zastrzeżenia odnośnie ustaleń decyzji mogą być przedmiotem
rozpatrywania przez organ wyższej instancji, w przypadku skorzystania z prawa odwołania się od decyzji, które
to prawo przysługuje wszystkim stronom postępowania. W sprawach dotyczących warunków zabudowy i
zagospodarowania terenu organem odwoławczym jest Samorządowe Kolegium Odwoławcze.
289.NADZÓR BUDOWLANY. ORGANY NADZORU BUDOWLANEGO(notatki).
Nadzór nad działalnością budowlaną i istniejącymi budowlami, tzw. Funkcje policji budowlanej,,Ustawa o
prawie budowlanym powierza organom nadzoru budowlanego oraz w węższym zakresie organom administracji
architektoniczno- budowlanej.
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 63
Zadania organów nadzoru budowlanego wykonują:
1)powiatowy inspektor nadzoru budowlanego(powoływany przez starostę)
2)wojewoda przy pomocy wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego (wchodzący w skład zespolonej
administracji wojewódzkiej)
3)Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego( centralny organ administracji rządowej powoływany przez PRM o
6-letniej kadencji)
Zadania administracji architektoniczno-budowlanej wykonują: starosta, wojewoda oraz GUNB(Główny Urząd
Nadzoru Budowlanego)
Podstawowym obowiązkiem obu służb jest:
Sprawowanie nadzoru i kontroli nad przestrzeganiem przepisów prawa budowlanego, a w szczególności:
1)zgodności zagospodarowania terenu z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzeni oraz wymogami
ochrony środowiska
2)warunków bezpieczeństwa ludzi i mienia w rozwiązaniach przyjętych w projektach budowlanych, przy
wykonywaniu robót budowlanych oraz utrzymywaniu obiektów budowlanych,
3)zgodności rozwiązań przyjętych w projektach z przepisami prawa i zasadami wiedzy technicznej
4)stosowania wyrobów budowlanych
Ponadto do wyłącznych kompetencji organów nadzoru budowlanego zależy:
1)kontrola przestrzegania i stosowania przepisów prawa budowlanego, która obejmuje:
-kontrolę zgodności wykonywania robót budowlanych z przepisami prawa budowlanego, projektem
budowlanym i warunkami określonymi w decyzji o pozwoleniu na budowę
-sprawdzenie czy osoby pełniące funkcje techniczne w budownictwie posiadają odpowiednie uprawnienia
-kontrolę wyrobów budowlanych
-sprawdzanie wykonywania obowiązków wynikających z decyzji i postanowień budowlanych
2)kontrola działalności organów administracji architektoniczno-budowlanej
Kontrolę w stosunku do wojewody wykonuje GUNB a w stosunku do starosty wojewódzki inspektor nadzoru
budowlanego. Jeżeli organ nadzoru budowlanego ustali, ze zachodzą okoliczności uzasadniające wznowienie
postępowania albo stwierdzenie nieważności decyzji organu architektoniczno-budowlanego właściwy organ jest
zobowiązany do wznowienia wszczęcia postępowania z urzędu
3)badane przyczyn powstania katastrof budowlanych
4)współdziałanie z organami kontroli państwowej (prowadzenie wspólnych działań i wymiana informacji)
Organy nadzoru budowlanego wyposażone są w uprawnienie wstępu do obiektu budowlanego, na teren budowy,
zakładu pracy oraz prawo żądania udostępnienia niezbędnej dokumentacji,
Do właściwości powiatowego inspektora nadzoru budowlanego jako organu I instancji należy:
-podejmowanie czynności związanych z likwidacją samowoli budowlanej
-podejmowanie czynności związanych z legalizacją samowoli budowlanej
-wstrzymanie robót wadliwie wykonywanych
-wydawanie kar za nielegalne użytkowanie obiektu budowlanego
-wymierzanie kar za odstępstwo od projektu
-nakazywanie opróżnienia budynku
Organem II instancji w stosunku do powiatowego inspektora nadzoru budowlanego jest wojewódzki inspektor
nadzoru budowlanego. Nadto do jego właściwości jako organu I instancji należą sprawy obiektów i robót
budowlanych:
-na terenach portów i przystani morskich
-dróg publicznych krajowych i wojewódzkich
-lotnisk cywilnych
-usytuowanych na terenach zamkniętych i obszarze kolejowym
W stosunku do decyzji wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego wydanych w I instancji organem II
instancji jest GUNB. Do jego kompetencji należy również kontrola i nadzór nad działalnością organów nadzoru
budowlanego i organów architektoniczno- budowlanych oraz prowadzenie centralnych rejestrów osób
posiadających uprawnienia budowlane i rzeczoznawców budowlanych. Ustawa o prawie budowlanym wyposaża
starostę, wójta, burmistrza i prezydenta miasta, w przypadkach bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia
ludzi związanych z budową, utrzymaniem lub rozbiórką obiektów budowlanych, w szczególne uprawnienie do
wydania powiatowemu inspektorowi nadzoru budowlanego polecenia podjęcia działań zmierzających do
usunięcia zagrożenia.
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 64
III. PUBLICZNE PRAWO GOSPODARCZE
290.POJĘCIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
(Internet+ustawa)
Definicje działalności gospodarczej znajdują się w wielu ustawach, szczególnie w ustawach podatkowych. Nie
zawsze mają takie samo znaczenie. Oto kilka z nich:
1.,,Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej” z 2.VII.2004 :
-działalnością gospodarcza jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz
poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w
sposób zorganizowany i ciągły.
Działalnością gospodarczą nie są działania z zakresu: upraw rolnych, hodowli zwierząt, ogrodnictwa,
warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, świadczenie w gospodarstwach rolnych usług turystycznych.
2.,,Ustawa o podatku od towarów i usług” 11.III.2004
Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym
podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne
zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na
zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności
polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów
zarobkowych.
3.,,Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych”:26 VII .1991
Działalność zarobkowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły, prowadzona we własnym imieniu i na
własny lub cudzy rachunek, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł
wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4-9.
Cechy działalności gospodarczej(orzeczenie SN z 6 XII 1991):
-zawodowy (stały) charakter
-powtarzalność podejmowanych działań
-podporządkowanie zasadzie racjonalnego gospodarowania
-uczestnictwo w obrocie gospodarczym
Podstawowe wyznaczniki działalności gospodarczej:
- gospodarczy charakter prowadzonej działalności
-ukierunkowanie na osiągnięcie zysku
-samoistny charakter działalności
291.POJĘCIE PRZEDSIĘBIORCY
(notatki)
Według kc: ,,przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna posiadająca zdolność
prawną prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową”
Istnieją także inne definicje przedsiębiorców zawarte w ustawach szczegółowych. Według,,ustawy o swobodzie
działalności gospodarczej” przedsiębiorca jest:,, osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna nie
będąca osoba prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca we własnym imieniu
działalność gospodarcza.”
Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywania przez nich
działalności gospodarczej.
Ustawa o krajowym Rejestrze Sądowym- działalność gospodarczą można podjąć po wpisaniu do Krajowego
Rejestru Sadowego. Do rejestru przedsiębiorców wpisuje się:
1. Spółki jawne, partnerskie, komandytowe, akcyjne, komandytowo- akcyjne, z ograniczoną odpowiedzialnością
2. Spółdzielnie
3. Przedsiębiorstwa państwowe
4. Jednostki badawczo-rozwojowe
5. Przedsiębiorców zagranicznych prowadzących działalność w zakresie drobnej wytwórczości
6. Towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych
7. Oddziały przedsiębiorstw zagranicznych zakładów ubezpieczeń
8. Inne osoby prawne, które prowadzą działalność gospodarczą i podlegają obowiązkowi wpisu do rejestru
292.Zasada wolności gospodarczej.
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 65
293.Konstytucyjne ujęcie wolności gospodarczej.
294.Zakres przedmiotowy regulacji ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.
295.Formy reglamentacji działalności gospodarczej.
296.Reglamentacja w zakresie podejmowania działalności gospodarczej.
297.Reglamentacja w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej.
298.Policyjno-administracyjne ograniczenia działalności gospodarczej.
299.ZEZWOLENIE
.(notatki)
Instytucja zezwolenia oznacza dopuszczenie przedsiębiorcy do wykonywania określonej działalności
gospodarczej, po uprzednim stwierdzeniu, że przedsiębiorca spełnia kreślone prawem warunki wykonywania
działalności. Zezwolenie nie nadaje przedsiębiorcy nowych praw, lecz jedynie je konkretyzuje pod wzgl edem
podmiotowym. Wymóg uzyskiwania zezwoleń na działalność gospodarcza może być ustanowiony tylko w
ustawie. Nie można go natomiast domniemywać lub rozciągać na sytuacje zbliżone do objętych takim
wymogiem. Zezwolenia oraz ich zmiany i cofanie maja formę decyzji administracyjnych, chociaż niekiedy
nazywa się je inaczej, np.,, licencja połowowa(w rybołówstwie morskim),,,pozwoleniem” (np.w reglamentacji
obrotu nowej żywności i produktów stanowiących organizmy genetycznie zmodyfikowane). Wydaje się je na
wniosek przedsiębiorcy. Podlegają zaskarżeniu do sadu administracyjnego powodu niezgodności z prawem.
Skargę na decyzję organu może wnieść:strona (adresat decyzji), prokurator oraz organizacja społeczna, która
brała udział w postępowaniu administracyjnym.
Cechy:
-zezwolenia są wydawane w wyniku sprawdzania możliwości wykonywania działalności gospodarczej przez
danego przedsiębiorcę, który spełnia określone prawem warunki wykonywania tej działalności
-wymóg uzyskiwania zezwoleń za wykonywanie działalności gospodarczej wprowadza się wówczas, gdy
wykonywanie tej działalności nie może być wolne i wymaga sprawdzenia, czy przedsiębiorca spełnia warunki
wykonywania tej działalności
-obowiązek uzyskania zezwoleń na poszczególne rodzaje działalności określają odrębne ustawy, w sposób
zróżnicowany, odpowiednio do specyfiki gospodarczej, której dotyczą
-udzielanie zezwoleń następuje w trybie postępowania administracyjnego zmodyfikowanego niekiedy
przepisami szczególnymi
-w przypadku zezwoleń, jeżeli przedsiębiorca ubiegający się o zezwolenie spełnia wszelkie prawem
przewidziane wymagania, organ administracji właściwy do jego udzielenia ma w zasadzie ograniczone
możliwości wydania definicji negatywnej.
-o zezwolenie mogą się ubiegać nie tylko podmioty niepaństwowe.
300.Licencja.
301.KONCESJA.(notatki)
Koncesja jest to kwalifikowana forma zezwolenia wydawana przez organy państwowe w drodze decyzji
administracyjnej w oparciu o szeroki zakres władzy dyskrecjonalnej dotycząca podjęcia i prowadzenia
działalności gospodarczej w ramach określonych ustawowo dziedzin objętych monopolem państwa.
Ustawa z dnia 2 lipca 2004 roku,, o swobodzie działalności gospodarczej wprowadza obowiązek uzyskania
koncesji w przypadku prowadzeni określonych dziedzin działalności wskazanych w ustawie. Samo
koncesjonowanie stanowi wyjątek od zasady wolności gospodarczej. Przyczyny wprowadzenia tego typu
ograniczeń są różne: ważny interes państwa, zagrożenie dla zdrowia i życia ludzkiego, porządku publicznego,
niebezpieczeństwo pojawienia się zjawisk patologicznych zagrażających ładowi publicznemu państwa. W tych
wypadkach państwo zastrzega sobie wyłączność na dana sferę działalności jednak warunkowo dopuszcza także
inne podmioty po spełnieniu wskazanych wymagań takich jak obowiązek uzyskania koncesji. Ustawa o
swobodzie działalności gospodarczej wskazuje jedynie podstawowe przepisy z tego zakresu i tak:
Art. 46 ustawy wymienia dziedziny, w jakich do prowadzenia działalności gospodarczej wymagana jest
koncesja:
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 66
1. Poszukiwanie i rozpoznawanie złóż i kopalin, wydobywanie kopalin ze złóż, bezzbiornikowe magazynowanie
substancji oraz składowanie odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych
2. Wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o
przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym
3. Wytwarzanie, przetwarzanie, magazynowanie, przesyłanie, dystrybucja, i obrót paliwami i energią
4. Ochrona osób i mienia
5. Rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych
6. Przewóz lotniczy
Organem upoważnionym do udzielani, odmowy udzielenia, zmiany i cofnięcia koncesji jest, co do zasady
minister właściwy ze względu na przedmiot działalności gospodarczej, jeśli ustawy szczególne nie wskazują
innego podmiotu
Koncesji udziela się na czas oznaczony, nie krótszy niż 5 lat i nie dłuższy niż 50 lat, chyba, ze przedsiębiorca
wnioskuje o udzielenie koncesji na czas krótszy. W przypadku, gdy przedsiębiorca zamierza wykonywać
działalność objętą koncesjonowaniem dłużej niż obowiązuje koncesja musi ubiegać się o jej przedłużenie,
pozwala to państwu na kontrolę nie tylko podejmowania, ale także prowadzenia tej działalności, co pozwala na
stałe sprawdzanie w okresie jej prowadzenia podczas obowiązywania dokumentu koncesyjnego.
302.POSTĘPOWANIE KONCESYJNE
Podstawa prawna : Ustawa z dnia 2 lipca 2004r. O swobodzie działalności gospodarczej.
Koncesja udzielana jest na wniosek zainteresowanego podmiotu, który powinien zawierać:
1. Oznaczenie przedsiębiorcy, jego siedzibę i adres
2. Numer w rejestrze przedsiębiorców
3. Określenie rodzaju i zakresu wykonywania działalności gospodarczej, na którą ma być udzielona
koncesja
4. Informacje określone w przepisach odrębnych ustaw.
Do wniosku należy dołączyć dokumenty określone w odrębnych przepisach, które w szczególności mogą
dotyczyć spełnienia przez przedsiębiorcę wymogów dotyczących wymagań technicznych, organizacyjnych, czy
finansowych. Jeżeli organ koncesyjny uzna, że dokumentacja jest niepełna, może wezwać do uzupełnienia
braków w wyznaczonym terminie. Przed wydaniem decyzji organ koncesyjny ma prawo kontrolnego
sprawdzenia faktów podanych we wniosku w celu stwierdzenia, czy przedsiębiorca spełnia wymagane prawem
warunki prowadzenia danego rodzaju działalności. Jeżeli przedsiębiorca nie spełnia wymagań, organ może
odmówić udzielenia koncesji lub ograniczyć jej zakres w stosunku do wniosku. Koncesji udziela się na czas
oznaczony od 2 do 50 lat. Za udzielenie koncesji pobierana jest opłata skarbowa. Przedsiębiorca zobowiązany
jest informować o wszelkich zmianach dotyczących danych podanych we wniosku i załączonych do niego
dokumentach w ciągu 14 dni od ich powstania. Działalność gospodarcza wykonywana przez przedsiębiorcę na
podstawie koncesji podlega kontroli organu koncesyjnego pod względem zgodności z udzieloną koncesją oraz
przestrzegania wymogów wynikających z odrębnych ustaw. W ramach czynności kontrolnych upoważnieni
przedstawiciele organu koncesyjnego mają prawo wstępu na teren nieruchomości czy lokalu, w których
wykonywana jest działalność objęta koncesją, ale tylko w dniach i godzinach jej wykonywania. Organ
koncesyjny może również zażądać ustnych lub pisemnych wyjaśnień, przedłożenia dokumentów oraz
udostępnienia innych danych związanych z zakresem przeprowadzanej kontroli. W razie stwierdzenia uchybień
organ koncesyjny wzywa do ich usunięcia w wyznaczonym terminie. W przypadku rażącego naruszania
warunków określonych w koncesji lub odrębnych przepisach lub nie usunięcia stwierdzonych uchybień organ
koncesyjny może cofnąć koncesje lub ograniczyć jej zakres.
Obligatoryjnie cofnięcie koncesji następuje w wypadkach :
1. Prawomocnego orzeczenia zakazującego przedsiębiorcy wykonywania działalności objętej koncesją
2. Niepodjęcia przez przedsiębiorcę działalności objętej koncesją pomimo wezwania organu koncesyjnego
3. Zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej
Organ koncesyjny może cofnąć koncesję lub zmienić jej zakres ze względu na zagrożenie obronności i
bezpieczeństwa państwa lub inny ważny interes publiczny.
303. PROMESA KONCESJI i
zezwolenia.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 2 lipca 2004 o swobodzie działalności gospodarczej.
Przedsiębiorca, który zamierza podjąć działalność gospodarczą wymagającą uzyskania koncesji, może ubiegać
się o przyrzeczenie wydania koncesji, zwanej „ promesą”. W promesie uzależnia się udzielenie koncesji od
spełnienia warunków wykonywania działalności gospodarczej wymagającej uzyskania koncesji.
W postępowaniu o udzielenie promesy stosuje się przepisy dotyczące udzielenia koncesji.
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 67
W promesie ustala się okres jej ważności, z tym żę nie może on być krótszy niż 6 miesięcy.
W okresie ważności promesy nie można odmówić udzielenia koncesji na wykonywanie działalności
gospodarczej określonej w promesie, chyba że:
1. Uległy zmianie dane zawarte we wniosku o udzielenie promesy
2. Wnioskodawca nie spełnił wszystkich warunków określonych w promesie
3. Ze względu na zagrożenie obronności i bezpieczeństwa państwa lub obywateli
4. Jeżeli w wyniku przeprowadzonego przetargu, o którym mowa w art.52 ustawy udzielono koncesji innemu
przedsiębiorcy lub przedsiębiorcom.
304.Zakres koncesjonowania działalności gospodarczej w Polsce.
305.BANK I KATEGORIE BANKÓW.
Sprawy te reguluje ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. ,,Prawo bankowe”. Wg. Art. 2. Bank jest osobą prawną
utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania
czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym. Wg.
Art. 3. Wyrazy "bank" lub "kasa" mogą być używane w nazwie oraz dla określenia działalności lub reklamy
wyłącznie banku w rozumieniu art. 2, z tym, że:
1) nie dotyczy to jednostek organizacyjnych używających wyrazów "bank" lub "kasa", z których działalności
jednoznacznie wynika, że jednostki te nie wykonują czynności bankowych,
2) wyraz "kasa" może być także używany w nazwie oraz do określenia działalności lub reklamy jednostki
organizacyjnej, która na podstawie odrębnej ustawy gromadzi oszczędności oraz udziela pożyczek pieniężnych
osobom fizycznym zrzeszonym w tej jednostce.
Bank to instytucja finansowa, której zadaniem jest obsługa obiegu pieniądza oraz skupianie wolnych kapitałów
finansowych i oszczędności (przyjmowanie depozytów) i przekształcanie ich w kapitały funkcjonujące
(udzielanie kredytów). Bank jest instytucją samodzielną i samo finansującą się, działającą w oparciu o prawo
bankowe i własny statut. Dochodem banku jest różnica między wpływami z odsetek od udzielanych kredytów
oraz pobieranych prowizji i opłat za wykonywane usługi a odsetkami płaconymi od złożonych w nim
depozytów. Bank może również pełnić funkcję banku korespondenta dla innych banków.
Kategorie banków:
1) bank krajowy - bank mający siedzibę na terenie Rzeczypospolitej Polskiej,
2) bank zagraniczny - bank mający siedzibę za granicą Rzeczypospolitej Polskiej, na terytorium państwa
niebędącego członkiem Unii Europejskiej,
Współczesny system bankowy obejmuje następujące główne rodzaje banków:
1)bank centralny (Narodowy Bank Polski),
2)banki komercyjne.
Istnieje duża różnorodność banków komercyjnych. Możemy je podzielić według dwóch podstawowych
przekrojów: zakresu działalności oraz formy własności. Ze względu na funkcje dzielimy banki na:
- banki uniwersalne,
- banki inwestycyjne,
- banki specjalistyczne.
Z punktu widzenia form własności, polskie prawo bankowe dopuszcza tworzenie i działalność banków:
- państwowych,
- spółdzielczych,
- w formie spółek akcyjnych (w tym spółek Skarbu Państwa z udziałem kapitału zagranicznego),
- oddziałów i przedstawicielstw banków zagranicznych
306.BANKI SPECJALISTYCZNE
Bank specjalistyczny to bank utworzony w celu realizacji ściśle określonych celów (np. Finansowania
budownictwa mieszkaniowego, redystrybucji kredytów zagranicznych, itp.). W realizacji swoich celów
statutowych banki specjalistyczne mogą korzystać z ulg lub dotacji przyznanych im przez rząd lub bank
centralny, a także stosować zastrzeżone dla nich instrumenty finansowe. Najpopularniejszymi rodzajami banków
specjalistycznych są:
- banki hipoteczne-banki specjalizujące się w udzielaniu długoterminowych kredytów, dla których
zabezpieczeniem jest wpis do księgi wieczystej hipoteki kredytowanej nieruchomości. Pozyskują środki na
kredyty przez emisję i sprzedaż listów zastawnych. Listy te dopuszczone są do obrotu giełdowego.
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 68
- banki rozwoju-banki utworzone dla promowania niektórych kierunków polityki państwa oraz wspierania
konkretnych branż gospodarczych. W celu zdobycia środków na ten cel emitują długoterminowe papiery
wartościowe, gromadzą środki o długoterminowym charakterze, przyjmują długoterminowe lokaty.
- banki clearingowe- banki dokonujące rozliczeń transakcji handlu zagranicznego przeprowadzanych w walucie
clearingowej. Rozliczenia takie występują zazwyczaj przy transakcjach barterowych (transakcjach wymiany
towar za towar), gdy waluty krajów uczestniczących w transakcjach są niewymienialne
- banki inwestycyjne-banki, których podstawową działalnością jest inwestowanie na rynku kapitałowym
środków pozyskanych od klientów.
307.INSTYTUCJE PARABANKOWE.
(notatki)
Instytucje parabankowe, do których należą kasy oszczędnościowo- pożyczkowe, są dość powszechnie znane
w krajach Unii Europejskiej z prowadzenia działalności depozytowo- kredytowej. Nie posiadają one statusu
banku- wg polskiego,, Prawa bankowego” tylko banki mogą realizować działalność bankową.
-ich celem jest gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie swoich członków, udzielanie im pożyczek i
kredytów, przeprowadzanie na ich zlecenie rozliczeń finansowych oraz pośredniczenie przy zawieraniu umów o
ubezpieczenie na zasadach określonych w ustawie z 28 VII 1990,,o działalności ubezpieczeniowej”
-członkami kas mogą być wyłącznie osoby fizyczne połączone więzią o charakterze zawodowym lub
organizacyjnym
-kasy nie mogą prowadzić działalności zarobkowej
-kasy tego rodzaju są spółdzielniami, także ewentualnie w sprawach nieuregulowanych powyższą ustawą stosuje
się przepisy ustawy,, Prawo spółdzielcze” z 1982 roku.
Instytucje parabankowe działają na rynku pośrednictwa finansowego, nie posiadając licencji bankowej, na mocy
odrębnych przepisów. Najbardziej znane to Szkolne Kasy Oszczędnościowe (SKO) oraz Spółdzielcze Kasy
Oszczędnościowo-Kredytowe (SKOK). Tych ostatnich jest już ok. 500 i skupiają prawie 350 tys. Członków.
Do kas należą z reguły pracownicy konkretnego zakładu pracy lub mieszkańcy parafii, istnieją jednak także
SKOK-i wielośrodowiskowe. Oprocentowanie zarówno depozytów, jak i kredytów, jest w kasach korzystniejsze
od rynkowego jednak warunkiem korzystania z ich usług jest członkostwo w danej kasie.
308.SPÓŁDZIELCZE KASY OSZCZĘDNOŚCIOWO- KREDYTOWE
(Internet)
Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (SKOK) to instytucje parabankowe, zaliczane do szerokiej
kategorii instytucji finansowych. W rozumieniu prawa SKOK nie jest bankiem.
Można wyróżnić następujące elementy systemu SKOK:
-spółdzielcze kasy oszczędnościowo- kredytowe (w lipcu 2006 było ich 73)
-Kasa Krajowa - będąca związkiem rewizyjnym wobec SKOK
Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe działają w Polsce od 1992 roku. Wypełniają swoistą niszę
rynkową w zakresie obsługi ludności. Są to spółdzielnie, a więc stosuje się do nich przepisy ustawy Prawo
spółdzielcze”. Zgodnie z tym Prawem "spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób
o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków
prowadzi wspólną działalność gospodarczą".
Celem działalności SKOK jest gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie swoich członków, udzielanie im
pożyczek i kredytów, przeprowadzanie na ich zlecenie rozliczeń finansowych oraz pośredniczenie przy
zawieraniu umów ubezpieczenia. Do rozliczeń stosuje się odpowiednie przepisy ustawy,, Prawo bankowe” o
bankowych rozliczeniach pieniężnych. Należy zauważyć, że w ustawie wyraźnie jest powiedziane ze SKOK
prowadzą działalność niezarobkową (non-profit), a ich działalność sprowadza się przede wszystkim do
umożliwienia dostępu do tańszych pożyczek i kredytów osobom, które, ze względu na niezbyt wysokie dochody,
nie mogą takich uzyskać w bankach.
Członkami SKOK mogą być osoby fizyczne, połączone więzią o charakterze zawodowym lub organizacyjnym, a
w szczególności pracownicy zatrudnieni w jednym lub kilku zakładach pracy, względnie osoby należące do tej
samej organizacji społecznej lub zawodowej. Gospodarka finansowa SKOK polega na tworzeniu i
wykorzystywaniu funduszy określonych w ustawie. Fundusz udziałowy powstaje z wpłat udziałów
członkowskich lub innych źródeł określonych w odrębnych przepisach. Fundusz zasobowy powstaje z wpłat
przez członków wpisowego, nadwyżki bilansowej, wartości majątkowych oraz innych źródeł określonych w
odrębnych przepisach. Straty bilansowe są pokrywane z funduszu zasobowego, a w części przekraczającej
fundusz zasobowy z funduszu udziałowego. Środki pieniężne, które nie są wykorzystywane na pożyczki i
kredyty dla członków kasy, mogą być inwestowane z zachowaniem najwyższej staranności.
Kasa jest obowiązana wypłacić po śmierci członka z jego wkładu członkowskiego i oszczędności:
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 69
-koszty pogrzebu członka w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w
środowisku zmarłego - osobie, która przedłoży rachunki stwierdzające wysokość poniesionych przez nią
wydatków,
-kwotę nieprzekraczającą ogółem sumy przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej,
ogłaszanej przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, w okresie 5 lat kalendarzowych poprzedzających
wypłatę - jeżeli członek pisemnie wskazał kasie osoby, na których rzecz wypłata ma nastąpić; osobami
wskazanymi przez członka mogą być jego małżonek, zstępni, rodzice, dziadkowie i rodzeństwo,
-kwotę równą wpłatom na rachunki, dokonanym przez organ rentowy z tytułu świadczeń z ubezpieczeń i
zabezpieczeń społecznych, które nie przysługiwały za okres po śmierci posiadacza rachunków, wskazaną we
wniosku organu rentowego skierowanym do kasy, wraz z podaniem numerów rachunków, na które dokonano
wpłat.
309.Kredyt i pożyczka.
310.STATUS PRAWNY NBP.
Status prawny Narodowego Banku Polskiego:
Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza
oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego
pieniądza. Organami Narodowego Banku Polskiego są: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki
Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego Banku Polskiego. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powoływany
przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie może
należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się
pogodzić z godnością jego urzędu. W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes Narodowego Banku
Polskiego jako przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów powoływane na 6 lat, w
równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat. Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie
założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę
Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada Polityki Pieniężnej, w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku
budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej. Organizację i zasady
działania Narodowego Banku Polskiego oraz szczegółowe zasady powoływania i odwoływania jego organów
określa ustawa.
Konstytucja RP art. 227 ust. 1-7
Narodowy Bank Polski jest centralnym bankiem państwa (naczelna instytucja systemu bankowego każdego
kraju). Działa na podstawie ustawy z 31 stycznia 1989 roku o Narodowym Banku Polskim . Narodowy bank
Polski ma osobowość prawną. Siedzibą NBP jest Warszawa. Działalnością banku centralnego kieruje Prezes
powołany i odwoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP. Kadencja Prezesa NBP trwa 6 lat, przy czym ta
sama osoba nie może być Prezesem dłużej niż przez dwie kolejne kadencje. Zarząd NBP składa się z Prezesa
NBP, wiceprezesa – pierwszego zastępcy prezesa NBP, wiceprezesów oraz członków. Zarząd rozpatruje główne
zagadnienia z zakresu działalności NBP i podejmuje uchwały niezbędne do wykonywania jego zadań.
Prezes NBP działając jako organ państwa wydaje zarządzenia o charakterze normatywnym, zarządzenia
dotyczące organizacji i funkcjonowania banków oraz indywidualne decyzje administracyjne. Ustala on miedzy
innymi:
-stopę rezerw obowiązkowych banków, oprocentowania kredytu refinansowego oraz stopę redyskontowa weksli,
-jednolite zasady rozrachunków międzybankowych i numeracji jednostek organizacyjnych banków, a także
zasady i terminy przekazywania do NBP informacji przez banki,
Prezes NBP wydaje także Dziennik Urzędowy NBP, w którym publikowane są zarządzenia dotyczące
funkcjonowania banków, bilanse NBP i banków państwowych oraz obwieszczenia w sprawie utworzenia,
likwidacji i upadłości banku. Narodowy Bank Polski wykonuje zadania przez Centrale, oddziały okręgowe i inne
jednostki organizacyjne. W skład Centrali NBP wchodzą departamenty i inne równorzędne komórki.
Szczegółowy zakres działania oraz organizacje wewnętrzna centrali i innych jednostek organizacyjnych NBP
określają regulaminy wydawane przez Prezesa NBP. Narodowy Bank Polski może na zasadach ogólnych
tworzyć przedsiębiorstwa państwowe (np. Państwowa wytwórnia papierów wartościowych, Mennica
państwowa), spółki prawa handlowego (np. Polski Bank Inwestycyjny S.A.) oraz jednostki badawczo –
rozwojowe.
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 70
311.ORGANY NBP.
Kwestię tą reguluje ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. ,,o Narodowym Banku Polskim”. Organami NBP są:
1) Prezes NBP;
2) Rada Polityki Pieniężnej;
3) Zarząd NBP.
Prezes NBP jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, na 6-letnią
kadencję. Jest on przewodniczącym Rady Polityki Pieniężnej i Zarządu NBP.
W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzi Prezes jako Przewodniczący i dziewięciu członków, powoływanych
po trzech przez Prezydenta, Sejm i Senat. Zadaniem Rady Polityki Pieniężnej jest coroczne ustalanie założeń
polityki pieniężnej oraz podstawowych zasad jej realizacji. Rada ustala wysokość podstawowych stóp
procentowych, określa zasady operacji otwartego rynku oraz ustala zasady i tryb naliczania i utrzymywania
rezerwy obowiązkowej. Zatwierdza plan finansowy banku centralnego oraz sprawozdanie z działalności NBP.
Zarząd kieruje działalnością NBP. Jego podstawowym zadaniem jest realizacja uchwał Rady Polityki Pieniężnej,
uchwalanie i realizowanie planu działalności NBP oraz wykonywanie zatwierdzonego przez Radę planu
finansowego, a także realizacja zadań z zakresu polityki kursowej i systemu płatniczego.
312.RADA POLITYKI PIENIĘŻNEJ
Zgodnie z art. 227 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 Ustawy o Narodowym Banku Polskim
Rada Polityki Pieniężnej jest organem NBP.
Rada Polityki Pieniężnej ukształtowała się w dniu 17 lutego 1998r. W skład Rady wchodzą: Przewodniczący
Rady, którym jest Prezes NPB, oraz 9 członków , powołanych w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i
Senat.
Członkowie Rady Polityki Pieniężnej powoływani są ma 6 lat. Zgodnie z art. 12 Ustawy o NBP, Rada Polityki
Pieniężnej:
- ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z
przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej
- składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia
roku budżetowego
- ustala wysokość stóp procentowych NBP
- ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowe banków
- określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w
zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych
- zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP
- przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP
- ustala zasady operacji otwartego rynku.
Rada Polityki Pieniężnej dokonuje oceny działalności Zarządu NPB w zakresie realizacji założeń polityki
pieniężnej i uchwala zasady rachunkowości NBP, przedłożone przez Prezesa NBP.
313.NADZÓR BANKOWY
Działalność banków i ich oddziałów za granicą oraz przedstawicielstw banków zagranicznych działających w
Polsce podlega nadzorowi sprawowanemu przez Komisję Nadzoru bankowego w zakresie i na zasadach
określonych w Prawie Bankowym oraz ustawie o Narodowym Banku Polskim ( Obie ustawy z dnia
27.08.1997r.).
Celem nadzoru jest zapewnienie :
- bezpieczeństwa środków pieniężnych gromadzonych na rachunkach bankowych
- zgodności działalności banków z przepisami niniejszej ustawy, ustawy o Narodowym Banku Polskim, statutem
oraz decyzją o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku.
Czynności podejmowane w ramach nadzoru bankowego polegają w szczególności na :
- badaniu wypłacalności, płynności płatniczej i wyników ekonomicznych osiąganych przez banki,
- badaniu zgodności udzielanych kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych i poręczeń z
obowiązującymi w tym zakresie przepisami
- badaniu zabezpieczenia i terminowości spłaty kredytów i pożyczek pieniężnych
- badaniu stosowanego oprocentowania kredytów i pożyczek oraz rachunków bankowych
- dokonywaniu oceny sytuacji finansowej banków
Nadzór nad działalnością banków sprawuje Komisja Nadzoru Bankowego .
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 71
Decyzje i określone przez Komisję Nadzoru Bankowego zadania wykonuje i koordynuje wydzielony
organizacyjnie w strukturze NBP – Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego.
Do zadań Komisji należy w szczególności :
- określanie zasad działania banków zapewniających bezpieczeństwo środków pieniężnych zgromadzonych
przez klientów w bankach
- nadzorowanie banków w zakresie przestrzegania ustaw, statutu i innych przepisów prawa oraz
obowiązujących je norm finansowych
- dokonywanie okresowych ocen stanu ekonomicznego banków i przedstawianie ich Radzie oraz wpływu
polityki pieniężnej, podatkowej i nadzorczej na ich rozwój
- opiniowanie zasad organizacji nadzoru bankowego i ustalanie trybu jego wykonywania.
W skład Komisji wchodzą:
- Przewodniczący Komisji _ Prezes NBP
- Zastępca Przewodniczącego Komisji _ Minister Finansów lub delegowany przez niego sekretarz lub
podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów
- przedstawiciel Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
- Prezes Zarządu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego
- Przewodniczący Komisji Papierów Wartościowych i Giełd lub jego zastępca
- przedstawiciel Ministra Finansów
- Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego.
Komisja podejmuje decyzje w zakresie swoich kompetencji większością głosów przy obecności co najmniej
połowy składu Komisji. Przy równej liczbie głosów rozstrzyga głos Przewodniczącego Komisji.
Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego jest organem wykonawczym Komisji.
Generalnego Inspektora Nadzoru Bankowego powołuje i dowołuje Prezes NBP w uzgodnieniu z Ministrem
Finansów.
314.BANKOWY FUNDUSZ GWARANCYJNY
Misją Bankowego Funduszu Gwarancyjnego jest działanie na rzecz bezpieczeństwa i stabilności banków oraz
wzrostu zaufania do systemu bankowego. Podstawowymi zadaniami Funduszu są:
- ochrona wkładów pieniężnych na rachunkach bankowych osób fizycznych oraz innych podmiotów, które
powierzają pieniądze bankom jako instytucjom zaufania publicznego
- udzielanie pomocy finansowej bankom, które znalazły się w obliczu utraty wypłacalności i podejmują
samodzielną sanację
- wspieranie procesów łączenia się banków zagrożonych z silnymi jednostkami bankowymi
- gromadzenie informacji oraz bieżąca i okresowa analiza rozwoju sytuacji finansowej banków ukierunkowana
na podejmowanie inicjatyw oraz działań zapobiegających pogłębianiu się występujących zagrożeń.
W okresie 1995 – 2003 hierarchia ważności wymienionych zadań ulegała zmianie w zależności od sytuacji, w
jakiej znajdował się system bankowy. Jeśli w latach 1995 – 1996 najistotniejsze było sprawne wypełnianie
zobowiązań w stosunku do klientów banków znajdujących się w stanie upadłości to począwszy od połowy roku
1996 zdecydowanie na pierwszy plan – przy zachowaniu pełnej gotowości Funduszu do realizacji gwarancji-
wysunęła się działalność pomocowa nakierowana na likwidowanie przyczyn, które mogłyby doprowadzić do
upadłości banku, a tym samym powstania nieodwracalnych skutków finansowych i społecznych obciążających
cały system bankowy.
BFG jest niewątpliwie podmiotem prawa publicznego. Przemawia za tym sposób powoływania organów BFG.
Władze i struktura organizacyjna Funduszu: Rada BFG, Zarząd BFG, Biuro BFG. W skład 10- osobowej Rady
Funduszu wchodzą: powoływany przez Prezesa Rady Ministrów- przewodniczący, 3 członków powoływanych
przez ministra właściwego do spraw publicznych, 3 członków powoływanych przez Prezesa NBP i 3 członków
powoływanych przez Związek Banków Polskich. Tak ukształtowaną Radę Funduszu powołuje Zarząd BFG.
Nadzór nad BFG sprawuje minister właściwy do spraw finansów publicznych.
315.POJĘCIE INSTRUMENTU FINANSOWEGO.
Kwestię tą reguluje ustawa z dnia 29 lipca 2005 r ,,o obrocie instrumentami finansowymi” Ustawa reguluje
zasady, tryb i warunki podejmowania i prowadzenia działalności w zakresie obrotu papierami wartościowymi i
innymi instrumentami finansowymi, prawa i obowiązki podmiotów uczestniczących w tym obrocie oraz
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 72
wykonywanie nadzoru w tym zakresie. Instrument finansowy jest formą zobowiązania pieniężnego jednego
podmiotu względem drugiego. Instrumentami finansowymi w rozumieniu ustawy są:
1) papiery wartościowe;
2) niebędące papierami wartościowymi:
A) tytuły uczestnictwa w instytucjach zbiorowego inwestowania,
B) instrumenty rynku pieniężnego,
C) finansowe kontrakty terminowe oraz inne równoważne instrumenty finansowe rozliczane pieniężnie,
umowy forward dotyczące stóp procentowych, swapy akcyjne, swapy na stopy procentowe, swapy walutowe,
D) opcje kupna lub sprzedaży instrumentów finansowych, opcje na stopy procentowe, opcje walutowe, opcje
na takie opcje, oraz inne równoważne instrumenty finansowe rozliczane pieniężnie,
E) prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od wartości oznaczonych co do gatunku
rzeczy, określonych rodzajów energii, mierników i limitów wielkości produkcji lub emisji zanieczyszczeń
(pochodne instrumenty towarowe),
F) inne instrumenty, jeżeli zostały dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym na terytorium państwa
członkowskiego lub są przedmiotem ubiegania się o takie dopuszczenie.
Maklerskimi instrumentami finansowymi są papiery wartościowe i niebędące papierami wartościowymi tytuły
uczestnictwa w instytucjach zbiorowego inwestowania oraz opcje kupna lub sprzedaży instrumentów
finansowych, opcje na stopy procentowe, opcje walutowe, opcje na takie opcje, oraz inne równoważne
instrumenty finansowe rozliczane pieniężnie,
316.PUBLICZNY OBRÓT PAPIERAMI WARTOŚCIOWYMI.(notatki)
Status prawny reguluje ustawa z 21 sierpnia 1997- prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi.
Publicznym obrotem papierami wartościowymi jest proponowanie lub nabywanie emitowanych w serii papierów
wartościowych przy wykorzystaniu środków masowego przekazu albo w inny sposób, jeżeli propozycja
skierowana jest do więcej niż trzystu osób albo do nieoznaczonego adresata. Podstawowym elementem rynku
kapitałowego jest rynek papierów wartościowych. Obrót papierami wartościowymi może dokonywać się w
systemie giełdowym oraz pozagiełdowym.
-Pierwotny obrót papierami wartościowymi to proponowanie przez remitenta bądź subemitenta usługowego
nabycia emitowanych w serii papierów wartościowych. Obrót tego rodzaju może być dokonywany po
otrzymaniu zgody kpwig (dopuszczenie do publicznego obrotu) za pośrednictwem domu maklerskiego lub
banku prowadzącego działalność maklerską. Istotą pierwotnego obrotu papierami wartościowymi jest emisja
akcji i obligacji we własnym imieniu.
-Wtórny obrót papierami wartościowymi jest to proponowanie przez podmioty inne niż eminent lub subeminent
usługowych w serii papierów wartościowych lub nabywanie tych papierów. Wtórny obrót papierami
wartościowymi dokonuje się zawsze na rynku regulowanym, który stanowi system obrotu papierami
wartościowymi dopuszczonymi do publicznego obrotu.
317.GIEŁDOWY I POZAGIEŁDOWY OBRÓT PAPIERAMI WARTOŚCIOWYMI.(notatki)
Obrót papierami wartościowymi może dokonywać się w systemie giełdowym oraz pozagiełdowym. Podstawowe
znaczenie ma obrót giełdowy cechujący się powszechnym dostępem do informacji, płynnością obrotu i
powszechną dostępnością, zorganizowany według jasnych zasad, w ramach którego występuje rynek obligacji i
rynek akcji. W Polsce początek rozwojowy pozagiełdowego rynku papierów wartościowych wiąże się z
powstaniem w 1996 z inicjatywy Zespołu Domów Maklerskich Związku Banków Polskich jako spółka akcyjna-
Centralna Tabela Ofert (CTO). Celem tej spółki jest organizowanie regulowanego pozagiełdowego publicznego
obrotu papierami wartościowymi i innymi instrumentami finansowymi. Rynek pozagiełdowy może być
prowadzony tylko przez spółkę akcyjną. Jej akcje mogą być tylko akcjami imiennymi i mogą je nabywać
wyłączne domy maklerskie, banki, towarzystwa funduszy powierniczych, zakłady ubezpieczeń oraz emitenci
papierów wartościowych notowanych na rynku pozagiełdowym. Na prowadzenie spółki akcyjnej zajmującej się
obrotem pozagiełdowym wymagane jest zezwolenie kpwig wydawane na wniosek zainteresowanego podmiotu.
Kpwi G zatwierdza również statut spółki. Odmawia się wydania zezwolenia, jeżeli spółka nie spełnia
przewidzianych prawem wymagań oraz nie daje rękojmi prowadzenia działalności w sposób należyty.
Przedmiotem obrotu CTO mogą być papiery wartościowe oraz prawa z papierów wartościowych oraz
instrumenty finansowe.
318.GIEŁDA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH
GPW- Założycielem Spółki jest Skarb Państwa, za który działają Minister Skarbu Państwa w porozumieniu z
Ministrem Finansów.
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 73
Celem spółki jest organizowanie publicznego obrotu papierami wartościowymi w tym promowanie obrotu
papierami wartościowymi i upowszechnianie informacji związanych z tym obrotem. Giełda papierów
wartościowych jest to miejsce przystosowane, pod względem technicznym i organizacyjnym, do regularnych
spotkań uczestników rynku papierów wartościowych w celu kojarzenia ofert sprzedaży i nabycia papierów
wartościowych w obrocie publicznym. Giełda papierów wartościowych jest zorganizowanym rynkiem
kapitałowym, na którym upoważnione osoby dokonują stałych transakcji kupna- sprzedaży papierów
wartościowych według cen ustalonych na podstawie podaży i popytu.
Przedmiotem przedsiębiorstwa Spółki jest działalność:
1. Prowadzenie giełdy papierów wartościowych
2. Prowadzenie obrotu instrumentami finansowymi innymi niż określone w pkt. 1 działalność
zmierzająca do promowania obrotu papierami wartościowymi i upowszechnianie informacji
związanych z tym obrotem. Akcje Spółki mogą nabywać domy maklerskie, Skarb Państwa,
banki, zagraniczne osoby prawne.
319.GIEŁDY TOWAROWE
Pierwsze giełdy towarowe powstały na początku drugiej połowy XVI wieku i były to: giełda nowojorska oraz
paryska, w Polsce natomiast giełda w Warszawie.
Giełda towarowa w świetle obowiązującego prawa jest zespołem osób, urządzeń i środków technicznych
zapewniającym wszystkim uczestnikom obrotu jednakowe warunki zawierania transakcji giełdowych oraz
jednakowy dostęp w tym samym czasie do informacji rynkowych.
Zadaniem giełd jest zapewnienie bezpiecznego i sprawnego przebiegu transakcji, rozliczeń, koncentracji podaży
i popytu oraz upowszechnianie jednolitych informacji umożliwiających ocenę aktualnej wartości towarów
giełdowych. Warunkami jej prowadzenia są:
-prowadzenie wyłącznie przez spółkę akcyjną
-minimalna wysokość kapitału zakładowego spółki nie może być mniejsza niż 3 mln zł.
-przedmiotem działalności takiej spółki może być wyłącznie prowadzenie giełdy oraz prowadzenie rozliczeń i
transakcji giełdowych, dokonywanych na danej giełdzie
-akcje spółki prowadzącej giełdę powinny być wyłącznie imienne
Utworzenie i prowadzenie giełdy wymaga zezwolenia Komisji Papierów Wartościowych i Giełd, które
wydawane jest na wniosek spółki.
Zasady i ustrój giełdy towarowej określają statut oraz regulamin giełdy, który wymaga zatwierdzenia przez
kpwig, co ta czyni wydając zezwolenie. Statut giełdy powinien określać podmioty, które mogą być dopuszczone
do obrotu na danej giełdzie. Transakcją giełdową jest umowa sprzedaży towarów giełdowych, zawarta na
giełdzie towarowej przez członków giełdy, do których zaliczamy m.in.: domy maklerskie oraz maklerów
niezależnych.
Bardzo ważne znaczenie w działalności giełd spełniają izby rozrachunkowe-odpowiadają z prawidłowe i
rzetelne rozliczenie transakcji giełdowych, funkcje ich pełni np. Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych.
Pośród giełd towarowych należałoby wyróżnić giełdy gotówkowe i terminowe. Transakcje zawierane na
giełdach dzieli się na rzeczywiste i rzeczywiste.
Znaczenie giełd towarowych;
-kształtują ład rynkowy
-pozwalają na przewidywanie koniunktury
-zwalczają nieuczciwą konkurencję oraz praktyki monopolistyczne.
320.KOMISJA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH I GIEŁD JAKO ORGAN ADMINISTRACJI
CENTRALNEJ
!!!!!!Już jej nie ma!!!!!
Komisja Papierów Wartościowych i Giełd jest centralnym organem administracji państwowej właściwym w
zakresie nadzoru i kontroli oraz ustanawiania reguł działania rynku papierów wartościowych i podmiotów na
nim działających w tym ( działalności giełd towarowych, giełdowych izb rozrachunkowych oraz maklerów giełd
towarowych i podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa maklerskie na rynku towarów giełdowych). Zadaniem
kpwig jest czuwanie nad przestrzeganiem reguł uczciwego obrotu i konkurencji w zakresie publicznego obrotu
papierami wartościowymi, zapewnienie sprawnego funkcjonowania rynku papierów wartościowych, ochrania
interesy inwestorów poprzez kontrolę prawidłowości i rzetelności działań remitentów papierów wartościowych.
1. Dopuszcza papiery wartościowe do publicznego obrotu
2. Udziela pozwoleń podmiotom gospodarczym na oferowanie- nabywcom papierów wartościowych
3. Wydaje zezwolenie domom maklerskim na działalność
Prawo administracyjne – pobrano z UMCS.net.pl
2006/2007
Strona 74
4. Kontroluje bieżącą działalność rynku kapitałowego
5. Przyjmuje skargi na działalność na rynku kapitałowym
6. Upowszechnia wiedzę o zasadach funkcjonowania rynku papierów wartościowych
321.NADZÓR FINANSOWY
Na mocy ustawy z dnia 21 lipca 2006 roku o nadzorze nad rynkiem finansowym w dniu 19 września 2006 roku
rozpoczęła działalność Komisja Nadzoru Finansowego. Nowy organ nadzoru przejął zadania zniesionej
przepisami:
-Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych
-Komisji Papierów Wartościowych i Giełd
-od dnia 1 stycznia 2008 roku nadzór finansowy sprawowany przez Komisję Nadzoru Finansowego obejmie
także nadzór bankowy oraz nadzór nad instytucjami pieniądza elektronicznego sprawowany obecnie przez
Komisje Nadzoru Bankowego.
Nadzór nad działalnością KNF sprawuje prezes RM. Przewodniczącym KNF jest obecnie Stanisław Kluza, a
przedstawicielem prezydenta prof. Cioch.(dane na kwiecień 2007). KNF sprawuje nadzór nad rynkiem
kapitałowym, nadzór ubezpieczeniowy, emerytalny oraz nadzór uzupełniający nad konglomeratami
finansowymi, w których skład wchodzą nadzorowane podmioty. Do zadań komisji należy ponadto:
-podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego.
-podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności.
-podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego.
-udział w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym.
-stworzenie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku
finansowego.
322.OCHRONA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ.
Ochronę własności przemysłowej reguluje ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej
323.OCHRONA KONKURENCJI.
Kwestie ochrony konkurencji reguluje ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. O ochronie konkurencji i konsumentów.
Ustawa wprowadza liczne zakazy, które mają na celu ochronę konkurencji. Na przykład zakazane są
porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób
konkurencji na rynku właściwym, polegające w szczególności na:
1) ustalaniu, bezpośrednio lub pośrednio, cen i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów;
2) ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji lub zbytu oraz postępu technicznego lub inwestycji;
3) podziale rynków zbytu lub zakupu;
4) stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów,
stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji;
5) uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia,
niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy;
6) ograniczaniu dostępu do rynku lub eliminowaniu z rynku przedsiębiorców nieobjętych porozumieniem;
7) uzgadnianiu przez przedsiębiorców przystępujących do przetargu lub przez tych przedsiębiorców i
przedsiębiorcę będącego organizatorem przetargu warunków składanych ofert, w szczególności zakresu prac lub
ceny.
Zakazane jest nadużywanie pozycji dominującej na rynku właściwym przez jednego lub kilku przedsiębiorców.
Prezes Urzędu jest centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach ochrony konkurencji i
konsumentów. Prezes Rady Ministrów sprawuje nadzór nad działalnością Prezesa Urzędu. Zadania w dziedzinie
ochrony interesów konsumentów w zakresie określonym ustawą oraz odrębnymi przepisami wykonują również:
samorząd terytorialny, a także organizacje konsumenckie i inne instytucje, do których statutowych lub
ustawowych zadań należy ochrona interesów konsumentów.