Księga Psalmów

1

Księga Psalmów

Stary Testament

Biblia hebrajska

część wspólna dla wyznawców

judaizmu i wszystkich chrześcijan,

w tym protestantów Rodzaju (1 Mojżeszowa)

Wyjścia (2 Mojżeszowa)

Kapłańska (3 Mojżeszowa)

Liczb (4 Mojżeszowa)

Powtórzonego Prawa (5 Mojżeszowa)

Jozuego · Sędziów · Rut

1 Samuela · 2 Samuela

1 Królewska · 2 Królewska

1 Kronik · 2 Kronik

Ezdrasza · Nehemiasza · Estery

Hioba (Joba) · Psalmy (Psałterz)

Przysłów (Przypowieści)

Koheleta (Kaznodziei)

Pieśń nad pieśniami

Izajasza · Jeremiasza

Lamentacje (Treny)

Ezechiela · Daniela

Ozeasza · Joela · Amosa

Abdiasza · Jonasza · Micheasza

Nahuma · Habakuka · Sofoniasza

Aggeusza · Zachariasza · Malachiasza

Kanon katolicki, prawosławny,

etiopski i syryjski

Tobiasza · Judyty

1 Machabejska · 2 Machabejska

Mądrości · Syracha

Barucha · List Jeremiasza

Kanon prawosławny (słowiański i

grecki), etiopski i syryjski

Księga Psalmów

2

3 Ezdrasza · 3 Machabejska · Ody

Modlitwa Manassesa · Psalm 151

Kanon prawosławny (gruziński)

4 Machabejska · 4 Ezdrasza

Kanon etiopski węższy

Jubileuszów · Henocha

1-3 Mekabiego · 4 Barucha

Kanon syryjski

Psalmy 152-155 · 2 Barucha

Portal biblijny

Księga Psalmów [Ps], Psałterz, Psałterz Dawidowy (w średniowiecznej łacinie

psalterium od gr. psalterion, z gr. psallo, śpiewać) - wchodzący w skład Biblii (Stary

Testament) zbiór 150 utworów poetyckich w języku hebrajskim.

Psalmy są zróżnicowane pod względem gatunkowym: można wyróżnić lamentacje, hymny

pochwalne i dziękczynne, psalmy królewskie, dydaktyczne, mądrościowe, prorockie i inne.

Psalmy są wybitnym pomnikiem literatury starożytnego Izraela, lecz przede wszystkim

stanowią dokument pobożności żydowskiej czasów starożytnych. Chrześcijanie upatrują w

wielu psalmach proroctw dotyczących życia i mesjańskiego posłannictwa Jezusa Chrystusa.

Psalmy stały się wzorem dla chrześcijańskiej poezji religijnej, były też tłumaczone przez

wybitnych poetów.

Autorstwo Księgi Psalmów

Zebranie psalmów i autorstwo wielu z nich tradycja żydowska i chrześcijańska przypisywała

królowi Dawidowi. Część psalmów zawiera w pierwszym wierszu imiona różnych osób. Są

one poprzedzone przyimkiem le (np. leDawid), który interpretowano tradycyjnie jako lamed

auctoris tzn. oznaczający autora. O dawnej tradycji świadczy przekład Wulgaty, w którym

imiona znalazły się w dopełniaczu (np. "Dawidowy"), mimo że Septuaginta stosowała w tym

miejscu celownik

[1]

.

Imiona w tytułach psalmów (tekst hebrajski)

Imię

Psalmy

Mojżesz

90

Dawid

3-9; 11-32; 34-41; 51-65; 68-70; 86; 101-103; 108-110; 122; 124; 131-133; 138-148

Salomon

72; 127

Asaf

50; 73-84

synowie Koracha

88;89

Heman Ezrachita

88

Etan Ezrahita

89

Księga Psalmów

3

Najwięcej, bo 73 psalmy, ma w tytule imię Dawida. Przekłady starożytne różnią się w

stosowaniu imion w tytułach. Septuaginta ma imię Dawida w 84 psalmach, Wulgata w 65,
zaś Peszitta w 86. Zbiór psalmów Dawida (Ps 3-41) otwierał Psałterz, dlatego Dawid stał się

naturalnie w tradycji żydowskiej i chrześcijańskiej jedynym autorem wszystkich psalmów.

Psalm 95 choć nie posiada tytułu oznaczającego autora, został zacytowany w liście do

Hebrajczyków (Hbr 4,7) przy użyciu formuły mówiąc przez Dawida. Sobór Trydencki używał

określenia Psałterz Dawidowy, które później przyjęło się w literaturze katolickiej.

Pozostałe psalmy przypisywano Mojżeszowi (1), Salomonowi (2), Asafowi (13), synom

Koracha (2) oraz Hemanowi i Etanowi Ezrachitom (po 1). Przekłady starożytne do autorów

wliczały jeszcze Jeremiasza (Ps 137), Aggeusza i Zachariasza (Ps 110-111; 146-148),

Ezechiela (Ps 65) i innych.

Współczesna krytyka (M. Dadhood) zwraca uwagę, że starożytna poezja hebrajska i

ugarycka używały przyimka le w różnych znaczeniach i psalmy "Dawida" można rozumieć

jako psalmy "z cyklu Dawida" lub "mające związek z Dawidem". Współczesna krytyka

katolicka (np. Biblia Jerozolimska) stoi na stanowisku, że zbiór Dawidowy ma pewien

związek z Dawidem, o którego talencie muzycznym i poetyckim wspominały liczne księgi

historyczne Starego Testamentu. Niektóre utwory, np. Psalm 18 są autentyczną modlitwą

Dawida

[2]

.

Liberalni bibliści, przesuwając powstanie Psałterza w późniejsze czasy, odmawiają

Dawidowi jakiegokolwiek udziału w autorstwie Psalmów, uważając że nagłówki dodano

później w ramach tzw. "dawidyzacji" Psałterza

[3]

.

Księga Psalmów

4

Czas powstania

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją

[4]

.

Obecnie uważa się, że Księga Psalmów powstawała w długim okresie historycznym:

niektóre są bardzo stare, inne zawierają aluzje do niewoli babilońskiej (np. Ps 137).

Tekst Księgi i jego przekaz

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją

[4]

.

Psałterz floriański

Księga Psalmów została napisana w całości w języku

hebrajskim. Tekst księgi przez setki lat uległ w

wielu miejscach skażeniu, dlatego wydania

krytyczne korygowane są przy wykorzystaniu

starożytnych przekładów. Same przekłady, zarówno

starożytne, jak i na języki narodowe miały znaczący

wpływ na interpretację i rozpowszechnienie księgi.

Tekst hebrajski

Tekst hebrajski Psalmu 1

Tekst księgi Psalmów, pierwotnie składający się

wyłącznie ze spółgłosek, podobnie jak cały hebrajski

Stary Testament, został uzupełniony o samogłoski między

VI a XI wiekiem n.e. przez żydowskich uczonych,

masoretów (tekst masorecki, TM). Współczesny tekst

krytyczny Księgi Psalmów pochodzi najczęściej z Biblia

Hebraica Stuttgartensia, za której podstawę posłużył

hebrajski Kodeks Leningradzki z XI wieku. Tekst

masorecki podlegał rozbieżnym ocenom, jego jakość

krytykowali m.in. B. Duhm i H. Gunkel, choć miał też

zdecydowanych zwolenników (B. Eerdmans, W. E.
Barnes). Odkrycia manuskryptów w Qumran i studia porównawcze języków semickich

pozwoliły na poprawienie TM w zakresie samogłosek, natomiast tekst spółgłoskowy

pozostał prawie niezmieniony.

Księga Psalmów

5

Przekłady starożytne

Zobacz: Septuaginta, Wulgata, Psałterz Gallikański

Polskie przekłady Psalmów

W literaturze polskiej oprócz przekładów dokonywanych łącznie z całą Biblią wielkie

znaczenie miały przekłady tej jednej księgi, które wchodziły w skład psałterzy i

modlitewników.

Jeszcze w okresie przed wynalezieniem druku powstały Psałterz Kingi (XIII w.), Psałterz

floriański (zwany też Psałterzem królowej Jadwigi) (XIV w.) i Psałterz puławski (XV w.)

Stałe miejsce w historii literatury polskiej przyniosła Psalmom poetycka parafraza: Psałterz

Dawidów Jana Kochanowskiego (1579), do którego Mikołaj Gomółka skomponował muzykę -

Melodie na psałterz polski. Późniejszą próbą parafrazy był Trybut należyty wdzięczności

wszystkiego dobrego dawcy Panu i Bogu albo Psalmodia polska Wespazjana Kochowskiego

(1693).

W 1806 Franciszek Karpiński, opierając się częściowo na tekście Kochanowskiego,

przygotował przekład używany powszechnie w liturgii katolickiej, np. w śpiewanych

Nieszporach.

W drugiej połowie XX wieku, wraz z powstaniem tłumaczeń całej Biblii (Biblia Tysiąclecia i

Biblia Warszawska), coraz częściej zaczęły być używane teksty Psalmów z tych Biblii.

Powstawały też przekłady poetyckie, z których najbardziej znane zostały przetłumaczone

przez Leopolda Staffa (1937), Romana Brandstaettera (1968) i Czesława Miłosza (1979).

Struktura Księgi Psalmów

W tradycji żydowskiej Psałterz jest podzielony, analogicznie do Pięcioksięgu, na pięć ksiąg,

z których każda kończy się doksologią lub błogosławieństwem (w Kościele Prawosławnym –

na dwadzieścia kathismata):

1. Pierwsza księga zawiera 41 Psalmów, wszystkie imiennie przypisywane Dawidowi, z

wyjątkiem Psalmów 1, 2, 10 i 33, które, mimo że anonimowe, przypisywane mu były

tradycyjnie. Choć autorstwo Dawida nie może zostać formalnie potwierdzone, krytycy

zgadzają się, że jest to prawdopodobnie najstarsza część Księgi Psalmów.

2. Druga księga zawiera 31 Psalmów (42-72). 18 z nich jest przypisywanych Dawidowi, a

jeden Salomonowi (Psalm 72), chociaż użyte "le'Shlomo" mogłoby również być

celownikiem: „Salomonowi”. Reszta jest anonimowa.

3. Trzecia księga zawiera 17 Psalmów (73-89). Psalm 86 jest przypisywany Dawidowi,

Psalm 88 Hemanowi Ezrachicie, a Psalm 8 Etanowi Ezrachicie.

4. Czwarta księga również zawiera 17 Psalmów (90-106). Psalm 90 przypisywany jest

Mojżeszowi, a Psalmy 101 i 103 – Dawidowi.

5. Piąta księga zawiera pozostałe 44 Psalmy. 15 spośród nich jest przypisywanych

Dawidowi, jeden (Psalm 127) Salomonowi.

Psalm 136 jest często nazywany "wielkie Halleh", choć Talmud używa tej nazwy również dla

Psalmów od 120 do 135. Psalmy od 113 do 118 tworzą Hallel, recytowany podczas trzech

wielkich świąt (Pascha, Święto Tygodni, Święto Namiotów), Rosz Chodesz i ośmiu dni

święta Chanuka. Manuskrypty z Qumran zawierają nieco inną wersję Psalmu 136.

Psalmy 120-134 to "pieśni wstępowań", które śpiewali pielgrzymi, zbliżając się do schodów

Świątyni.

Księga Psalmów

6

Najdłuższy jest Psalm 119, który składa się ze 176 wersetów w grupach po osiem. Każda z

grup rozpoczyna się jedną z 22 liter hebrajskich. Na zasadzie "al pi aleph-bet" (akrostych na
bazie alfabetu – abecedariusz) są również zbudowane Psalmy: 9, 10, 25, 34, 37, 111, 112 i

145.

Psalm 117, składający się z dwóch wersetów, jest najkrótszy.

Numeracja psalmów

Istnieją różnice w organizacji i numeracji poszczególnych psalmów między Biblią hebrajską,

opartą na tekście masoreckim, a Biblią grecką, czyli przekładem Septuaginty:

• Psalmy 9 i 10 w Biblii hebrajskiej zostały połączone w Psalm 9 w greckiej.

• Psalmy 114 i 115 - zostały połączone w Psalm 113

• Psalm 116 - podzielony został na Psalmy 114 i 115.

• Psalm 147 - podzielony został na Psalmy 146 i 147.

Psałterz hebrajski

Psałterz grecki

1–8

9–10

9

11–113

10–112

114–115

113

116

114–115

117–146

116–145

147

146–147

148–150

Księga Psalmów w Wulgacie (Psałterz Gallikański), która była przekładem z tłumaczenia

greckiego, zastosowała grecki sposób numeracji - a za nią takie przekłady jak Biblia Wujka.

Współczesne przekłady Biblii z języków oryginalnych stosują numerację hebrajską, grecką

umieszczając czasami w nawiasach.

Gatunki literackie

Badania tekstu Psalmów wykazały, że niektóre ich grupy mogą być sklasyfikowane razem ze

względu na podobieństwa między nimi. Główne ich rodzaje to:

1. Hymny

2. Lamentacje indywidualne

3. Lamentacje zbiorowe

4. Pieśni ufności

5. Pieśni pochwalne (dziękczynne) indywidualne

6. Psalmy królewskie

7. Psalmy mądrościowe

Wyróżniano też zbiory psalmów z racji na ich charakter i zastosowanie w tradycji

chrześcijańskiej, np. siedem psalmów pokutnych.

Księga Psalmów

7

Teologia i interpretacja psalmów

Psalm 2 i 110 to tzw. psalmy mesjańskie, które mówią o mającym przyjść Pomazańcu
Bożym.

Psalmy 41, 72, 89, 106 i 150 to psalmy doksologiczne, wychwalające wielkość Boga Jahwe.

Użycie Psalmów w tradycji żydowskiej

Mężczyzna czytający Psalmy przy

murze zachodnim w Jerozolimie

Rytuał ustanowiony przez Torę Mojżesza nie mówi nic

na temat miejsca pieśni w kulcie Boga. Pierwsze

wzmianki na ten temat pojawiają się w epoce Dawida,

co wywołuje przekonanie, że przypisywanie mu

Psalmów jest przynajmniej częściowo uzasadnione.

Niektóre nagłówki Psalmów sugerują ich użycie

liturgiczne:

• 13 Psalmów to shirim (gr. oda, pieśń). Słowo shir

oznacza, że utwór cechuje się regularnością i może

się odnosić zarówno do pieśni świeckich jak i

religijnych.

• 58 Psalmów to mizmor (gr. psalmos – psalm). Chodzi

o odę lub o pieśń wykonywaną przy akompaniamencie muzycznym: pieśń religijną, której

towarzyszy jeden lub wiele instrumentów.

• Psalm 145 i inne są nazywane tehillah (gr. hymnos – hymn). Chodzi o pieśń pochwalną –

pieśń, której główną myślą jest wychwalanie Boga.

• Sześć Psalmów (16, 56-60) nazywane są mikhtam.

• Psalm 7 i 3 rozdział Księgi Habakuka noszą tytuł shigayon. Chodzi o pieśń w stanie

uniesienia, np. gniewu, smutku.

Psalmy zajmują ważne miejsce w kulcie żydowskim. Wiele z nich służy jako wprowadzenie

do modlitwy:

• Psalm 145 (oznaczony słowem "Ashrei", które w rzeczywistości rozpoczyna dwa ostatnie

wersety Psalmu 144), jest czytany przed nabożeństwem lub podczas niego, trzy razy

dziennie.

• Psalmy 29, 92, 93 i 95-99, stanowią część wprowadzenia do nabożeństwa w Szabat (w

piątek wieczorem).

Tradycyjnie według rytuału opisanego w Misznie, jeden „Psalm dnia” jest czytany po

nabożeństwie porannym (Shaharit) każdego dnia tygodnia:

• niedziela: Ps. 24

• poniedziałek: Ps. 48

• wtorek: Ps. 82

• środa: Ps. 94

• czwartek: Ps.81

• piątek: Ps. 93

• sobota (Szabat): Ps. 92

Psalmy stanowią także integralną część rytuału pogrzebowego. W trakcie czuwania przy

ciele zmarłego Żyda, przez cały czas aż do pogrzebu, przy świetle słońca lub świecy

recytowane są Tehilim. Dawniej to czuwanie było organizowane przez bliskich zmarłego, a

Księga Psalmów

8

dziś jest to zapewniane przez członka lokalnego Hevra kaddisha.

Wielu Żydów czyta całość Księgi Psalmów w ciągu jednego miesiąca albo nawet tygodnia
oraz odmawia każdego tygodnia jeden Psalm związany z wydarzeniami tygodnia albo z

odpowiednim, ustalonym fragmentem Tory. Chasydzi (a w szczególności Lubawicz) czytają

całość Księgi przed nabożeństwem porannym, podczas Szabatu poprzedzającego nów

księżyca.

116 bezpośrednich cytatów z Księgi Psalmów w Nowym Testamencie pozwala

przypuszczać, że były one bliskie żydowskiej wspólnocie z czasów Jezusa.

Zobacz też

• psalm

• psalm responsoryjny

• psalmy pokutne

• Kategoria: Psalmy - opisy pojedynczych utworów z Księgi Psalmów

Linki zewnętrzne

• Psalmodia Polska - niektóre psalmy w przekładzie Wespazjana Kochowskiego

[5]

• Tekst Księgi Psalmów w przekładzie Biblii Tysiąclecia

[6]

• Księga Psalmów z marginaliami z Biblii Jerozolimskiej

[7]

• Wybór cytatów z psalmów na każdy dzień

[8]

• Tradycyjne polskie przekłady Księgi Psalmów

[9]

Przypisy

[1] Tadeusz Brzegowy: Psałterz i Księga Lamentacji. Tarnów: Wydawnictwo Biblos, 2003, ss. 74-75. ISBN

83-7332-136-2.

[2] Tadeusz Brzegowy: Psałterz i Księga Lamentacji. Tarnów: Wydawnictwo Biblos, 2003, ss. 76-77. ISBN

83-7332-136-2.

[3] Tadeusz Brzegowy: Psałterz i Księga Lamentacji. Tarnów: Wydawnictwo Biblos, 2003, ss. 76-77. ISBN

83-7332-136-2.

[4] http:/

/

en.

wikipedia.

org/

wiki/

Ksi%C4%99ga_psalm%C3%B3w

[5] http:/

/

www.

staropolska.

gimnazjum.

com.

pl/

barok/

W_Kochowski/

Psalmodia_polska.

html

[6] http:/

/

online.

biblia.

pl/

rozdzial.

php?id=834

[7] http:/

/

www.

biblia.

info.

pl/

psalmy.

html

[8] http:/

/

www.

modlitwawiekow.

pl/

[9] http:/

/

spiew-koscielny.

tumnus.

info/

index.

php?board=35.

0

Article Sources and Contributors

9

Article Sources and Contributors

Księga Psalmów  Source: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=17273630  Contributors: Abraham, Aleksandra Baran, Andrzej Gandecki, Aviv ben
Jehuda, Birczanin, Bolando, Gładka, Kpjas, Krzysiek10, MarcinS, Mzopw, Niki K, Odder, Rdrozd, Rzukow, S99, Seba245, Sp5uhe, Svetomir, Szpawq,
Thomasbee, Togo, Wpedzich, 28 anonimowe edycje

Źródła, licencje i autorzy grafiki

10

Źródła, licencje i autorzy grafiki

Plik:Köln-Tora-und-Innenansicht-Synagoge-Glockengasse-040.JPG  Source:
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Köln-Tora-und-Innenansicht-Synagoge-Glockengasse-040.JPG  License: unknown  Contributors: Horsch,
Willy

Grafika:Psałterz florianski1.jpg  Source: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Psałterz_florianski1.jpg  License: Public Domain  Contributors:
Bestiasonica, Niki K, Ranveig, Shakko, Warburg, 5 anonimowe edycje

Grafika:Bhs psalm1.gif  Source: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Bhs_psalm1.gif  License: GNU Free Documentation License
 Contributors: Acer11, Ar-ras, Maksim, Matt314, TILMAN KLUGE, Wst

Grafika:Psalms WesternWall.jpg  Source: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Psalms_WesternWall.jpg  License: Creative Commons
Attribution 2.0  Contributors: Brian Jeffery Beggerly from S'pore, Singapore

Licencja

11

Licencja

Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/

/

creativecommons.

org/

licenses/

by-sa/

3.

0/