Nicienie płucne - bydła

Wywoływana przez nicienie z rodzaju

Dictyocaulidae

Długie nitkowate nicienie, samiec 30 – 50 mm, samica 60 – 80 mm,

Żywiciel: bydło, żubr i inne dzikie przeżuwacze

Umiejscowienie: tchawica, oskrzela

Biologia: jaja zawierające larwę składane w tchawicy lub oskrzelach, są wykrztuszane, następnie

połkniete i wraz z kałem wydalane, w środowisku zewnętrznym larwy linieją 2 razy (larwa III

stadium (okryta dwoma wylinkami) staje się inwazyjna. Do zarażenie dochodzi poprzez

zjedzenie inwazyjnych larw. W jelicie larwy uwalniają się z osłonek i wnikają przez ścianę

jelita do węzłów chłonnych, gdzie linieją III raz, następnie naczyniami chłonnymi, a następnie

żylnymi wędrują do serca prawego i płuc, tam przebijają się do pęcherzyków płucnych i

migrują do większych oskrzeli i tchawicy, gdzie linieją IV raz osiągając dojrzałość

Objawy: duszność, kaszel, wypływ z nosa (początkowo śluzowy, przechodzący w ropny)

Owsica koni

Wywoływana przez owsika końskiego Oxyuris equi

Samiec 9 – 12 mm, samica 24 – 157mm

Żywiciel – koń, osioł, muł, zebra

Umiejscowienie: jelito grube (okrężnica)

Biologia: po kopulacji samce giną, a ciężarne samice wędrują do prostnicy, składają jaja przy odbycie, a

następnie same wypadają na zewnątrz i giną, w jajach larwa linieje dwukrotnie i staje się inwazyjna,

do zarażenia dochodzi po zjedzeniu zanieczyszczonej paszy jajami, które odrywając się od odbytu

zanieczyszczają stajnię.

Objawy: głównie wynikają z mechanicznego drażnienia przez larwy błony sluzowej jelit grubych, oraz

świąd w okolicy odbytu (powoduje to wzmożone tarcie zadem o sciany i przegrody co powoduje

zjeżenie i wytarcie włosów u nasady ogona – zaczosy ogona)

Włosogłówczyca

Pies i lis – Trichocephalus vulpis

Samiec 45 – 60 mm, samica 60 – 75 mm

Umiejscowienie – jelito ślepe

Świnia i dzik – Włosogłówka świńska (Trichocephalus suis)

Samiec 35 – 48 mm, samica 33 – 46mm

Umiejscowienie: jelito grube

Rozwój: larwa w jaju linieje i staje się inwazyjna, do zarażenia dochodzi poprzez zjadanie inwazyjnych

larw, w jelitach z jaj wydostają się larwy, które wnikają w błonę śluzową jelita, gdzie przebywają około

10 dni a następnie przedostają się do swiatła jelita slepego lub grubego gdzie dojrzewają

Syngamoza

Wywoływana orzez Syngamus trachea

Nicienie krwistoczerwonej barwy, wystepują parami (tworząc kształt litery Y), będącymi stale w stadium

kopulacji. Samiec 2 – 6 mm, samica 5 – 20 mm

Żywiciel: kury, indyki, pawie, bażanty, kuropatwy, gołębie i inne ptaki

Umiejscowienie: tchawica

Biologia: jaja wydalane poprzez wykrztusznie lub z kałem (po połknięciu), w jajach larwy linieją dwukrotnie,

inwazyjna jest larwa III stadium, jaja z inwazyjnymi larwami mogą być zjadane przez dżdżownice,

ślimaki, owady, które stają się żywicielem paratenicznym. Do żarażenia dochodzi po zjedzeniu jaj z

larwami inwazyjnymi lub żywiciela paratenicznego, po zarażeniu larwy z przewodu pokarmowego

wędrują drogą krwionośną przez wątrobę do płuc gdzie linieją dwukrotnie a następnie przedostają się

do tchawicy

Okres prepatentny: 46 – 91 dni

Objawy: „ziewanie” - wyciaganie szyi i szerokie otwieranie dzioba, utrudnione oddychanie, swiszczący

kaszel, potrząsanie głową

Świerzb drążący

Choroba wywoływana przez świerzbowca drążącego Sarcoptes scabiei

Bydło – S. scabiei var. bovis

Koń – S. scabiei var. equi

Świnia – S. scabiei var. suis

Pies – S. scabiei var. canis

Roztocza o niesegmentowanym, okrągłym ciele, powierzchnia ciała pokryta kolcami, łuskami i nielicznymi

szczecinkami,

Postacie dorosłe posiadają 4 pary odnóży

U samców I, II i IV para nóg zaopatrzona w przylgi, u samic tylko I i II para. Nogi bez przylg zakończone

długimi szczeinkami

Biologia: pasożytuje w głębokich warstwach naskórka, w wydrążonych przez siebie krętych korytarzach.

Zapłodnione samice składają w tych korytarzach jaja z których wykluwają się sześcionożne larwy. Po

3 – 4 dniach larwy linieją w ośmionożne nimfy, które po kolejnej wylince przekształcają się w samce

lub niedojrzałe ale zdolne do kopulacji samice. Po kopulacji (ma miejsce na powierzchni skóry)

samice linieją jeszcze raz i dopiero wtedy mogą składać jaja.

Umiejscowienie: pasożytuje w głebokich warstwach naskórka, początkowo na głowie i szyi, później może
rozprzestrzeniać się na całe ciało

Objawy: Pojawiają się najczęściej zimą lub wczesną wiosną, w czasie przebywania zwierząt w oborze.

Początkowo pojawiają się łysinki, które z czasem się powiększają, a skóra w tych miejscach staje

się sucha i szorstka, pojawią się również bardzo silny świąd

W miarę trwania choroby powstają na zmienionej skórze guzki, pęcherzyki, strupy

U bydła często po wyprowadzeniu na pastwisko dochodzi do samowyleczenia, jednakże po powrocie do

obor zdarzają się nawroty.

U koni i prosiat postępujący, nieleczony proces prowadzi do wyniszczenia organizmu, a nierzadko do

śmierci

Świerzb naskórny

Choroba wywoływana przez swierzbowca naskórnego Psoroptes

Bydło, owce – Psoroptes ovis

Koń – Psoroptes equi

U świń i psów nie wystepuje

Posiadają długie nogi (wyjątek IV para u samca, która jest wyraźnie krótsza od III pary), u samca na

wszystkich kończynach przylgi, u samicy III para zakończona długimi szczecinkami.

Żyją na skórze i w runie u nasady włosów, Samica składa jaja na granicy zdrowej i chorej skóry, z jaj

wylęgają się 6-cio nożne larwy, po 2 – 3 dniach linieją i powstają nimfy, po nastepnej lince powstają

samce i niedojrzałe samice, dochodzi do kopulacji, po której samice linieją jeszcze raz i zaczynają

składać jaja.

Pasozytują na skórze, odżywiaja się chłonką i płynem tkankowym.

Cykl rozwojowy trwa 8 – 9 dni

Umiejscowienie: nasada ogona, okolica krzyżowo – lędźwiowa, kłąb, rzadko na głowie

Objawy:

Bydło: wystepuje rzadko, objawy podobne do świerzbu drążącego, często dochodzi do powikłań

bakteryjnych

Konie: proces chorobowy najczęściej zaczyna się u podstawy grzywy i ogona, objawy podobne do

świerzbu drążącego, ale z mniejszą tendencją do rozprzestrzeniania się.

Świerzb uszny

Wywoływany przez świerzbowca usznego Otodectes cynotis

Pasożyty owalnego kształtu, posiadające 4 pary odnóży u samców wszystkie oprócz IV pary posiadają

przylgi, u samic tylko pierwsze dwie pary.

Biologia: po kopulacji samica składa jaj, z których powstają larwy, które linieją poprzez stadium nimfy I i II

osiągają dojrzałość po 3 tygodniach

Objawy: pasożytuje w zewnetrznych przewodach słuchowych, na wskutek drażnienia dochodzi do

zwiekszonej produkcji woskowiny, i do rozwoju stanu zapalnego, powodując bolesność, świąd okolicy

ucha, mozliwe są wtórne infekcje bakteryjne i grzybicze.

Nużyca

Wywoływana przez nużeńca (Demodex canis)

Są to roztocza, do 0,3 mm długości, o robakowatym kształcie ciała, zaopatrzone w 4 pary krótkich kończyn

i wydłużony segmentowany odwłok

Umiejscowienie: mieszko włosowe, przy silnej inwazji również gruczoły łojowe.

Biologia: w mieszkach włosowych samica składa jaja, z których wylęgają się nieruchome larwy, które po 2

wylinkach (stadia nimfy I i II) dochodzą do postaci dorosłej.

Objawy: wystepują 2 postacie

Łuszcząca: pierwotna, zmiany zaczynają się od pyska w postaci plamek i przerzedzeń włosa, łuszczenia

naskórka, następnie zmiany się zlewają i tworzą większe zaczerwienione łysiny, rozszerzające się na

szyję, kończyny przednie, rzdko wystepuje świąd

Krostowata: wtórna, wynik powikłań bakteryjnych (gronkowcowe), pojawiają się krosty, w których jest ropa

z licznymi nużeńcami, skóra jest zaczerwieniona, obrzękła i gorąca. Dochodsi do powiększenia

okolicznych węzłów chłonnych

Rozpoznawanie: zeskrobiny

Choroba roztoczowa

Wywoływana przez roztocza świdraczek pszczeli (Acarapis woodi)

Posiadają segmentowane ciało, pokryte licznymi włoskami, mają 4 pary odnóży, z których pierwsza para

posiada przylgi

Do zarażenia dochodzi poprzez kontakt bezpośredni

Umiejscowienie: pierwsza para tchawek, a niekiedy także w workach powietrznych, odzywiają się

hemolimfą.

Biologia: w tchawkach samice składają jaja, z których wylegają się larwy, które po 10 – 15 dniach

przeobrażają się w postacie dorosłe.

Objawy: nawet przy silnej inwazji pasożyt nie wywołuje objawów u pszczół, oprócz wyraźnego skrócenia

długości życia pszczoły, co przy silnej inwazji w ulu może doprowadzić do zamarcia rodziny.

Diagnostyka: badania laboratoryjne

Choroba podlega obowiązkowi rejestracji

Warroza

Wywoływana przez (Varroa destructor), jest pasożytem dorosłych pszczół i czerwiu, odżywia się hemolimfą

Samice wielkości 1,2 – 1,7 mm, barwy czerwono brązowej, o poprzecznie owalnym ciele, samce 0,9 mm,

okrągłe, szarobiałe, nie posiadają aparatu gebowego

Rozwój pasozyta przebiega w komórkach z czerwiem pszczelim, samice dostaja się do nich tuż przed

zasklepieniem, po zasklepieniu samica składa 5 -6 jaj, z których wylęgają się szczescionożne larwy,

z larwy powstaje protonimfa (biała, podłużnie owalna larwa), a z protonimfy pwstaje deutonimfa

(poprzecznie owalna larwa) obydwa stadia żywią sięhemolimfą czerwiu. Przeobrażenie do dorosłego

roztocza trwa 6 – 7 dni. W komórkach z czerwiem, z którego powstają robotnice rozwija się 1 samiec

i 4 samice, a w komórkach z czerwiem trutowym 1 samiec i 5 samic. Samice są zapładniane jeszcze

przed wygryzieniem się młodej pszczoły z komórki.

Objawy: osłabienie pszczół i czerwiu, utrudnienie lotu, uszkodzenie mechaniczne oskórka pszczoły mogą

być bramami wejścia dla infekcji. Pasozyty przenoszą wirusy: ostrego paraliżu pszczół, powolnego

paraliżu pszczół, wirusa zdeformowanych skrzydeł, kaszmirskiego wirusa pszczół, wirusa choroby

woreczkowej, wirusa choroby czarnych mateczników

Rozpoznanie: polega na wykryciu obecności pasożyta w rodzinie (osyp, czerw, pszczoły)

Choroba podlega obowiązkowi rejestracji

Gzawica bydła

Wywoływana przez gza bydlęcego dużego (Hypoderma bovis) i gza bydlęcego małego (Hypoderma

lineatum)

Hypoderma bovis

Przypomina trzmiela, osiąga 12 – 15 mm, ciało ma pokryte gęstymi ciemnożółtymi włoskami, głowa

szeroka, ciemna

Po kopulacji samce giną, a samice zaczynają składać jaja, podlatując do bydła składają po jednym jajku na

sierści kończyn, w ciągu 1 – 3 dni samica składa 600 – 800 jajek i ginie. Po 4 – 7 dniach z jaj

wykluwają się larwy I stadium, larwy po wykluciu aktywnie wnikają przez skóre do tkanki podskórnej I

rozpoczynają wędrówkę przez 3 – 4 miesiące wzdłuż powiezi I splotów nerwowych do kanału

kręgowego, gdzie usadawiają się w tkance tłuszczowej nadoponowej. Przebywają tam 3 – 5

miesięcy., następnie dalej jako larwy I stadium wędrują wzdłuż nerwów rdzeniowych pod skóre

grzbietu, gdzie osiedlają się I po 8 dniach linieją przekształcając się w larwy II stadium. Larwy te

drążą niewielkie otwory w skórze przez które wystawiają końcówkę ciała I zaczynają oddychać

tlenem atmosferycznym. Po 27 dniach dochodzi do drugiej wylinki powstają baryłkowate,

ciemnożółte larwy III stadium. Larwy te nastepnie drążą większe otwory I wypadają na ziemię, gdzie

zakopują się I przeobrażają się w poczwarkę. Po około miesiącu z poczwarki wychodzi dorosły owad.

Hypoderma lineatum

Mniejszy i smuklejszy od gza bydlęcego dużego, ma 11 – 13 mm, również podobny do trzmiela, grznbiet

barwy czarnej, strona brzuszna żółtobrązowa.

Samica po kopulacji zaczyna składać jaja, (nie podczas lotu, tylko wpełzając na leżące zwierzęta), składa

po 5 – 20 jaj na jednym włosie, na kończynach przednich i przedpiersiu. Po 3 – 5 dniach wylęgają się

larwy, które wędrują do ściany przełyku (w podśluzówce), gdzie przebywają 5 – 8 miesięcy, po tym

okresie zaczynają wędrować pod skórę gdzie ich rozwój jest podobny do H. Bovis.

Objawy: loty H. Bovis powodują niepokój zwierząt i ich ucieczkę z pastwisk, co może prowadzić do

niedożywienia, liczna inwazja larw może prowadzić do zahamowania rozwoju młodych osobników,

można obserwować spadek mleczności, a bydła mięsnego słabsze przyrosty i zmiany w mięśniach

na szlakach wędrówki larw. Obecność larw w kanale kręgowym może prowadzić do niedowładów, na

etapie tworzenia się pod skórą guzów, dochodzi do uszkodzenia skóry

Rozpoznanie: stwierdzenie na skórze grzbietu guzów

Gzawica owiec

Wywoływana przez gza owczego (Oestrus ovis)

Są to owady średniej wielkości, szarożółte o przezroczystych skrzydłach

Żywiciel owca, koza, przypadkowo pies i człowiek

Umiejscowienie: błona śluzowa jam nosowych i zatoki czołowej

Biologia: po kopulacji i wykształceniu larw w jajach samice w czasie lotu składają larwy (rzadko jaja) w

okolicy nozdrzy owiec, larwy wędrują do jam nosowych i zatok przynosowych, przebywają tam 9 –

10 miesięcy, gdzie rosną odżywiając się produktami zapalnymi błony sluzowej, po tym czasie

wracają do jamy nosowej i czynnie albo biernie (przy kichaniu) opuszczają je. Po dostaniu się na

ziemię, zagrzebują się w niej i przeobrażaja w poczwarkę. Dojrzały owad wylęga się po 2 – 6

tygodniach

Objawy: stan zapalny błony sluzowej nosa i zatok, poczatkowo owce są niespokojne, potrząsają głową,

pojawia się surowiczo – śluzowy wypływ z nosa z domieszką krwi. Po kilku tygodniach objawy

zanikają i pojawiają się ponownie na początku wiosny i obserwować można śluzowo – ropny wypływ

z nosa, zaburzenia neurologiczne, utratę apetytu. Po wydostaniu się larw objawy zanikają.

Gzawica koni

Wywoływana przez gzy z rodzaju Gasterophilus:

Giez jelitowy (G. intestinalis) – jaja składane na przednich kończynach, larwy w języku (II stadium)

i żoładku (III stadium)

Giez dwunastnicy (G. nasalis) – jaja składane w okolicy międzyżuchwowej, larwy na dziąsłach (II

stadium) i w dwunastnicy (III stadium)

Giez odbytnicy (G. haemorrhoidalis) – jaja składane na wargach, larwy błona śluzowa jamy ustnej

(II stadium), żołądek (III stadium)

Giez kolcogłowy (G. pecorum) – jaja na liściach traw, larwy nasada języka (II stadium),

dwunastnica (III stadium)

Giez czarnorogi (G. nigricornis) – jaja w okolicy częki i nosa, larwy błona śluzowa policzków (II

stadium), dwunastnica (III stadium)

Objawy: zależą od intensywności inwazji,

W jamie ustnej powodują nadżerk, rozległe stany zapalne błony sluzowej jamy ustnej, utrudniają

jedzenie,

W żołądku i dwunastnicy powodują powstawanie nadżerek, owrzodzeń, uposledzają funkcje

wydzielnicze żołądka, utrudniają pasaż treści pokarmowej

Wszołowica

Wywoływana przez:

Bydło: Bovivola bovis

Owce: Bovicola ovis

Kozy: Bovicola capra

Psy: Trichodectes canis

Koty: Felicola subrostrata

Pasożyty pozbawione skrzydeł, posiadają zawsze szersza głowę od tyłowia, narządy gębowe typu

gryzącego, posiadają 3 pary odnóży zakończonych pazurkiem,

Umiejscowienie:

Bydło: głowa, szyja, grzbiet, nasada ogona

Owce: szyja, tułów

Kozy: grzbiet

Psy: głowa, szyja, brzuch, boki ciała

Wszołowica

Biologia: samica składa około 100 jaj (posiadają wieczko), z jaj wylęgają się larwy, które trzykrotnie linieją i

osiągają dojrzałość płciową

Wszoły odżywiają się złuszczonym naskórkiem, włosami i wydzieliną gruczołów skóry

Do zarażenia dochodzi poprzez bezpośredni kontakt

Objawy: pojawia się najczęściej w okresie jesienno – zimowym, masowa inwazja powoduje niepokój

zwierząt, silny świąd, ocieranie się o przeszkody prowadzi do pojawiania się urazów mechanicznych i

do wtórnych powikłań w postaci ropnych stanów zapalnych skóry, u owiec może dochodzić do

filcowania i wypadania wełny

Wszawica

Wywoływana przez wszy

Pasożyty długości 2 – 5 mm, o wydłużonej, węższej od tułowia głowie, posiadają 3 pary kończyn

Umiejscowienie: skóra karku, grzbietu i nasady ogona

Biologia: z jaj (gnidy) przylepionych do włosów wylęgają się larwy, które w ciągu 2 – 3 tygodni linieją dwu

lub trzykrotnie i osiągają dojrzałość płciową

Odżywiają się krwią

Objawy: podobne jak przy wszołowicy

Inwazje pcheł

Wywoływana przez pchły

Pchła psia (Ctenocephalides canis) – psy, lisy, koty, szczury, myszy, ludzie

Pchła kocia (Ctenocephalides felis) – koty, psy i inne zwierzeta

Pchła ludzka (Pulex irritans) – ludzie, psy i inne zwierzęta

Bezskrzydłe owady, o spłaszczonym bocznie ciele, barwy brązowej, narządy gebowe w ssąco – kłujące,

trzecia para nóg przystosowana do wykonywania skoków

Biologia: rozwój pcheł przebiega z przeobrażeniem zupełnym, zapłodnione samice składają do 450 jaj,

jednorazowo po 4 – 8 szt, na sierść żywiciela, opadają one następnie na ziemię lub legowiska. Z jaj

wykluwają się białe larwy, które zyją w legowiskach, szparach podłogi, odżywiają się szczatkami

organicznymi i kałem dorosłych pcheł, larwy linieją dwukrotnie, Larwa III stadium otacza się

oprzędem tworząc kokon, w którym przeobrażają się w poczwarki. Stadium poczwarki trwa 4 – 14

dni, ale może przedłużać się do 160 dni. Całkowity rozwój zależy od wilgotności i temperatury i może

trwać od 18 – 500 dni.

Objawy: intensywna inwazja może powodować niepokój, silny świąd,