Chemiczne metody analizy ilościowe śr leczniczych Rajzer

background image

AKADEMIA MEDYCZNA W GDAŃSKU

CHEMICZNE

METODY ANALIZY ILOŚCIOWEJ

ŚRODKÓW LECZNICZYCH

pod redakcją Danuty Rajzer





















GDAŃSK 2008

background image

Autorzy:

Danuta Rajzer, Lucyna Konieczna, Alina Plenis,

Ewelina Dziurkowska




Recenzent:

Prof. dr hab. Marek Wesołowski







Wydano za zgodą

Senackiej Komisji Wydawnictw Akademii Medycznej w Gdańsku







© Copyright by Medical University of Gdańsk

ISBN 978-83-602534-1-0










Wydawca: Akademia Medyczna w Gdańsku

Druk: Dział Wydawnictw AMG

ul. Marii Skłodowskiej-Curie 3a,

Zlecenie KW/195/2008

background image

SPIS TREŚCI

WSTĘP .................................................................................................................................. 5

1.

ALKACYMETRIA.......................................................................................................... 6

1.1.

Acydymetria............................................................................................................ 6

1.2.

Alkalimetria ............................................................................................................ 7

1.2.1.

Oznaczanie soli amonowych metodą formalinową.................................... 15

2.

ARGENTOMETRIA ..................................................................................................... 17

2.1.

Miareczkowanie bezpośrednie – metoda Mohra................................................... 17

2.2.

Miareczkowanie pośrednie – metoda Volharda .................................................... 18

3.

AZOTYNOMETRIA ..................................................................................................... 23

4.

BROMIANOMETRIA................................................................................................... 25

5.

CEROMETRIA.............................................................................................................. 30

6.

JODOMETRIA .............................................................................................................. 31

6.1.

Oznaczanie jodków w obecności innych halogenków .......................................... 33

7.

KOMPLEKSOMETRIA ................................................................................................ 34

7.1.

Miareczkowanie bezpośrednie .............................................................................. 34

7.2.

Miareczkowanie pośrednie.................................................................................... 38

8.

MANGANOMETRIA.................................................................................................... 42

9.

MIARECZKOWANIE W ŚRODOWISKU NIEWODNYM ........................................ 44

9.1.

Acydymetria.......................................................................................................... 44

9.1.1.

Oznaczanie amin i zasad heterocyklicznych.............................................. 45

9.1.2.

Oznaczanie soli zasad organicznych.......................................................... 52

9.1.2.1.

Oznaczanie soli zasad organicznych z niektórymi kwasami
nieorganicznymi i organicznymi ................................................ 52

9.1.2.2.

Oznaczanie soli zasad organicznych z kwasami
chlorowcowodorowymi metodą bezpośrednią ........................... 56

9.1.2.3.

Oznaczanie soli zasad organicznych z kwasami
chlorowcowodorowymi metodą pośrednią
(Pifera - Wollish’a) .................................................................... 59

9.1.2.4.

Oznaczanie soli silnych zasad nieorganicznych ze słabymi
kwasami organicznymi............................................................... 78

9.2.

Alkalimetria .......................................................................................................... 80

SKOROWIDZ ..................................................................................................................... 83





background image



background image

5

WSTĘP

Ćwiczenia laboratoryjne z chemii leków mają na celu zapoznanie studentów farmacji z

teoretycznymi i praktycznymi zagadnieniami związanymi z analizą substancji leczniczych.

Poniższe opracowanie umożliwi studentom uzyskanie wiedzy koniecznej do wyboru

właściwej metody ilościowego oznaczania substancji leczniczych oraz prawidłowego jej
przeprowadzenia.

Skrypt obejmuje zagadnienia dotyczące analizy ilościowej substancji leczniczej i jest

dopełnieniem wcześniej opracowanego przez pracowników Katedry i Zakładu Chemii Far-
maceutycznej AMG skryptu pt „Chemiczne metody identyfikacji środków leczniczych”.
Poprzednie opracowanie obejmowało tematykę jakościowej oceny oraz zasady badania czy-
stości wybranych substancji leczniczych.

Niniejsze opracowanie stanowi uzupełnienie i zawiera komentarze do monografii znaj-

dujących się w FP VI.

Skrypt podzielono na rozdziały zgodnie z klasycznymi metodami ilościowego oznacza-

nia związków. Każda z metod została krótko scharakteryzowana. Zasadniczym celem tego
opracowania było przedstawienie schematów reakcji oznaczania szeregu substancji leczni-
czych zarówno farmakopealnych, jak i znajdujących się w USL, które sprawiają trudności
studentom w poprawnym ich przedstawieniu.

Mamy nadzieję, że tak opracowany skrypt przyczyni się do lepszego przygotowania stu-

dentów III roku farmacji do ćwiczeń z chemii leków, zarówno teoretycznego jak i praktycz-
nego.


background image

6

1. ALKACYMETRIA


Alkacymetria jest działem analizy miareczkowej opartym na reakcji przenoszenia proto-

nu z kwasu do zasady z utworzeniem słabo zdysocjowanej cząsteczki wody.

W zależności od rodzaju stosowanego titranta, alkacymetrię dzieli się na acydymetrię

(miareczkowanie mianowanym roztworem kwasu, np.: HCl, H

2

SO

4

) i alkalimetrię (miarecz-

kowanie mianowanym roztworem zasady, np.: NaOH, KOH).

Wybór wskaźnika do identyfikacji punktu końcowego zobojętnienia jest uzależniony od

charakteru chemicznego powstającej soli. Dla soli mocnych kwasów i mocnych zasad roz-
twór miareczkowany ma odczyn obojętny, w przypadku soli hydrolizujących kwaśny lub
zasadowy.


1.1. Acydymetria


WĘGLAN LITU


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 1 g substancji, rozpuścić w 50 ml 1 mol/l roztworu kwasu sol-

nego, doprowadzić do wrzenia, dodać 3 – 4 krople roztworu fenoloftaleiny, ochłodzić i od-
miareczkować nadmiar kwasu 1 mol/l roztworem wodorotlenku sodu do zmiany zabarwienia
na różowe.

Li

2

CO

3

Cl

H

2

LiCl

2

O

H

2

CO

2

1 ml 1 mol/l roztworu kwasu solnego odpowiada 36,95 mg węglanu litu.

WODOROWĘGLAN SODU


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 2 g substancji, rozpuścić w 50 ml wody pozbawionej ditlenku

węgla, dodać 3 – 4 krople roztworu oranżu metylowego i miareczkować 1 mol/l roztworem
kwasu solnego do zmiany zabarwienia z żółtego na pomarańczowe.

NaHCO

3

Cl

H

NaCl

O

H

2

CO

2

1 ml 1 mol/l roztworu kwasu solnego odpowiada 84,01 mg wodorowęglanu sodu.








background image

1.

Alkacymetria 7

1.2. Alkalimetria


KWAS ACETYLOSALICYLOWY


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 1,5 g substancji, rozpuścić w 50 ml 0,5 mol/l roztworu wodoro-

tlenku sodu, ogrzewać przez 15 min na łaźni wodnej pod chłodnicą zwrotną, ochłodzić, do-
dać 3 – 4 krople roztworu fenoloftaleiny i nadmiar wodorotlenku sodu odmiareczkować 0,25
mol/l roztworem kwasu siarkowego(VI) do odbarwienia roztworu.

O

OH

O

O

CH

3

NaOH

O

O

O

O

CH

3

Na

O

H

2

O

O

O

O

CH

3

Na

NaOH

O

O

O

Na

Na

CH

3

COONa

2NaOH

H

2

SO

4

Na

2

SO

4

2H

2

O

1 ml 0,25 mol/l roztworu kwasu siarkowego(VI) odpowiada 45,05 mg kwasu acetylosa-

licylowego.

KWAS MLEKOWY

Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 1 g substancji do kolby z doszlifowanym korkiem, dodać 10 ml

wody i 20 ml 1 mol/l roztworu wodorotlenku sodu. Kolbę zamknąć i pozostawić na 30 min
w ciemnym miejscu. Dodać 3 – 4 krople roztworu fenoloftaleiny i miareczkować 1 mol/l
roztworem kwasu solnego do odbarwienia się roztworu.

C

H

3

OH

O

OH

NaOH

C

H

3

O

O

OH

Na

O

H

2

Cl

H

NaOH

NaCl

O

H

2

1 ml 1 mol/l roztworu wodorotlenku sodu odpowiada 90,08 mg kwasu mlekowego.



background image

8

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

SALICYLAN METYLU

Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 1 g substancji, dodać 25 ml 0,5 mol/l etanolowego roztworu wo-

dorotlenku potasu, 5 ml wody, ogrzewać 1 h na łaźni wodnej pod chłodnicą zwrotną, ochło-
dzić, dodać 30 ml wody, 3 – 4 krople roztworu fenoloftaleiny i nadmiar wodorotlenku potasu
odmiareczkować 0,5 mol/l roztworem kwasu solnego do odbarwienia roztworu.

O

O

OH

CH

3

KOH

O

O

OH

K

CH

3

OH

KOH

HCl

KCl

H

2

O

1 ml 0,5 mol/l etanolowego roztworu wodorotlenku potasu odpowiada 76,07 mg salicy-

lanu metylu.


Oznaczanie substancji leczniczych w zobojętnionym rozpuszczalniku

Przygotowanie rozpuszczalnika do analizy

Do 15 ml 96° etanolu, metanolu, mannitolu lub gliceryny dodać 3 – 4 krople roztwo-

ru fenoloftaleiny i miareczkować 0,1 mol/l roztworem wodorotlenku sodu do różowego
zabarwienia. Tak przygotowany odczynnik użyć do rozpuszczenia substancji badanej.


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,2 g substancji, rozpuścić w 15 ml 96° etanolu, zobojętnionego

według przepisu zamieszczonego powyżej. Miareczkować 0,1 mol/l roztworem wodorotlen-
ku sodu do uzyskania różowego zabarwienia.

Zgodnie z powyższą procedurą oznacza się następujące związki:

ACETAZOLAMID

S

N

N

S

O

O

N

H

2

O

NH

CH

3

NaOH

S

N

N

S

O

O

-

N

H

O

NH

CH

3

Na

+

O

H

2

1 ml 0,1 mol/l roztworu wodorotlenku sodu odpowiada 22,22 mg acetazolamidu.








background image

1.

Alkacymetria 9

BARBITAL

NH

N

H

C

H

3

C

H

3

O

O

O

NaOH

N

N

H

C

H

3

C

H

3

O

O

O

-

Na

+

O

H

2

1 ml 0,1 mol/l roztworu wodorotlenku sodu odpowiada 18,42 mg barbitalu.

CHLOROPROPAMID

Cl

NH

S

NH

CH

3

O

O

O

NaOH

Cl

N

S

NH

CH

3

O

-

O

O

Na

+

O

H

2

1 ml 0,1 mol/l roztworu wodorotlenku sodu odpowiada 27,67 mg chloropropamidu.

FENOBARBITAL

NH

N

H

C

H

3

O

O

O

NaOH

N

N

H

C

H

3

O

O

O

-

Na

+

O

H

2

1 ml 0,1 mol/l roztworu wodorotlenku sodu odpowiada 23,22 mg fenobarbitalu.

FUROSEMID

Cl

S

O

O

N

H

2

O

OH

NH

O

NaOH

Cl

S

O

O

N

H

2

O

O

-

NH

O

Na

+

O

H

2

1 ml 0,1 mol/l roztworu wodorotlenku sodu odpowiada 33,07 mg furosemidu.



background image

10

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

GLIBENKLAMID

Cl

N

O

NH

S

N

O

CH

3

O

O

O

H

H

NaOH

Cl

N

O

N

S

N

O

CH

3

O

-

O

O

H

H

Na

+

O

H

2

1 ml 0,1 mol/l roztworu wodorotlenku sodu odpowiada 49,40 mg glibenklamidu.

HYDROCHLOROTIAZYD

NH

S

N
H

S

O

O

N

H

2

Cl

O

O

NaOH

N

S

N
H

S

O

O

-

N

H

Cl

O

-

O

Na

+

O

H

2

2

2

2

1 ml 0,1 mol/l roztworu wodorotlenku sodu odpowiada 14,88 mg hydrochlorotiazydu.

IBUPROFEN

CH

3

C

H

3

O

OH

CH

3

NaOH

CH

3

C

H

3

O

O

-

CH

3

Na

+

O

H

2

1 ml 0,1 mol/l roztworu wodorotlenku sodu odpowiada 20,63 mg ibuprofenu.

KETOPROFEN

O

CH

3

O

OH

NaOH

O

CH

3

O

O

-

Na

+

O

H

2

1 ml 0,1 mol/l roztworu wodorotlenku sodu odpowiada 25,43 mg ketoprofenu.


background image

1.

Alkacymetria

11

KWAS ACETYLOSALICYLOWY

O

OH

O

O

CH

3

NaOH

O

O

O

O

CH

3

Na

O

H

2


1 ml 0,1 mol/l roztworu wodorotlenku sodu odpowiada 18,02 mg kwasu acetylosalicy-

lowego.

KWAS BENZOESOWY

O

OH

NaOH

O

O

-

Na

+

O

H

2

1 ml 0,1 mol/l roztworu wodorotlenku sodu odpowiada 12,21 mg kwasu benzoesowego.

KWAS MEFENAMOWY

O

OH

NH

CH

3

CH

3

NaOH

O

O

-

NH

CH

3

CH

3

Na

+

O

H

2

1 ml 0,1 mol/l roztworu wodorotlenku sodu odpowiada 24,13 mg kwasu mefenamowe-

go.

KWAS SALICYLOWY

O

OH

OH

NaOH

O

O

-

OH

Na

+

O

H

2

1 ml 0,1 mol/l roztworu wodorotlenku sodu odpowiada 13,81 mg kwasu salicylowego.


background image

12

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

TOLBUTAMID

NH

S

NH

CH

3

O

O

C

H

3

O

NaOH

O

H

2

N

S

NH

CH

3

O

-

O

C

H

3

O

Na

+

1 ml 0,1 mol/l roztworu wodorotlenku sodu odpowiada 27,04 mg tolbutamidu.

KLOMETIAZOLU EDYSYLAN


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,3 g substancji, rozpuścić w 50 ml wody, dodać 3 – 4 krople

roztworu fenoloftaleiny i miareczkować 0,1 mol/l roztworem wodorotlenku sodu do różowe-
go zabarwienia.

S

N

+

Cl

CH

3

H

S

O

O

O

-

S

O

O

O

-

2

NaOH

2

2

S

N

Cl

CH

3

O

H

2

S

O

O

O

S

O

O

O

Na

Na

2

1 ml 0,1 mol/l roztworu wodorotlenku sodu odpowiada 25,67 mg edysylanu klometiazo-

lu.

DIWODOROFOSFORAN SODU


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 1 g substancji, rozpuścić w 40 ml wody, dodać 3 – 4 krople roz-

tworu fenoloftaleiny i miareczkować 0,5 mol/l roztworem wodorotlenku sodu do różowego
zabarwienia.

NaH

2

PO

4

2NaOH

2H

2

O

Na

3

PO

4

1 ml 0,5 mol/l roztworu wodorotlenku sodu odpowiada 59,99 mg diwodorofosforanu so-

du.

KWAS CYTRYNOWY

Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 1 g substancji, rozpuścić w 40 ml wody, dodać 3 – 4 krople roz-

tworu fenoloftaleiny i miareczkować 0,5 mol/l roztworem wodorotlenku sodu do różowego
zabarwienia.

background image

1.

Alkacymetria

13

O

O

H

O

OH

O

O

H

OH

3 NaOH

O

O

-

O

O

-

O

O

-

OH

Na

+

3

O

H

2

3

1 ml 0,5 mol/l roztworu wodorotlenku sodu odpowiada 32,02 mg kwasu cytrynowego.

KWAS MRÓWKOWY


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 1 g substancji, dodać 20 ml wody, 3 – 4 krople roztworu fenolo-

ftaleiny i miareczkować 1 mol/l roztworem wodorotlenku sodu do różowego zabarwienia.

O

OH

H

NaOH

O

O

-

H

Na

+

O

H

2

1 ml 1 mol/l roztworu wodorotlenku sodu odpowiada 46,03 mg kwasu mrówkowego.

KWAS BOROWY


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 1 g substancji, dodać 15 g mannitolu, 100 ml wody, ogrzać do

rozpuszczenia, ochłodzić, dodać 3 – 4 krople roztworu fenoloftaleiny i miareczkować 1,0
mol/l roztworem wodorotlenku sodu do różowego zabarwienia.

OH

OH

O

H

H

H

OH

H

OH

H

OH

B

OH

O

H

O

H

B

OH

OH

OH

O

H

H

H

OH

H

O

H

O

2

O

H

2

B

OH

OH

OH

O

H

H

H

OH

H

O

H

O

NaOH

B

O

OH

OH

O

H

H

H

OH

H

O

H

O

Na

O

H

2

1 ml 1,0 mol/l roztworu wodorotlenku sodu odpowiada 61,83 mg kwasu borowego.

background image

14

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

TETRABORAN SODU


Zawartość
Rozpuścić 2 g mannitolu w 10 ml wody, dodać 3 – 4 krople roztworu fenoloftaleiny i

zobojętnić 0,1 mol/l roztworem wodorotlenku sodu. W tak przygotowanym roztworze man-
nitolu rozpuścić 0,3 g dokładnie odważonej substancji, ogrzać, ochłodzić i miareczkować 0,1
mol/l roztworem wodorotlenku sodu do różowego zabarwienia.

(zobojętnienie rozpuszczalnika patrz str. 9)

Na

2

B

4

O

7

3H

2

O

2 NaBO

2

2 H

3

BO

3

NaOH

NaBO

2

O

H

2

H

3

BO

3

2

Dalszy ciąg reakcji – patrz monografia kwas borny.

1 ml 0,1 mol/l roztworu wodorotlenku sodu odpowiada 19,07 mg tetraboranu sodu.

FENYLOBUTAZON

Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,5 g substancji, rozpuścić w 15 ml acetonu, dodać 3 – 4 krople

roztworu błękitu bromotymolowego i miareczkować 0,1 mol/l roztworem wodorotlenku
sodu do niebieskiego zabarwienia utrzymującego się 15 s.

N

N

O

O

CH

3

NaOH

N

N

O

-

O

CH

3

Na

+

O

H

2


1 ml 0,1 mol/l roztworu wodorotlenku sodu odpowiada 30,84 mg fenylobutazonu.

TEOBROMINA

Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,15 g substancji, rozpuścić w 125 ml wrzącej wody, ochłodzić

do temp. 50 - 60˚C, dodać 25 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra, zmieszać, dodać 3 –
4 krople roztworu fenoloftaleiny i miareczkować 0,1 mol/l roztworem wodorotlenku sodu do
różowego zabarwienia.

N

N

H

N

N

O

O

CH

3

CH

3

AgNO

3

HNO

3

N

N

N

N

O

O

CH

3

CH

3

Ag

background image

1.

Alkacymetria

15

HNO

3

NaOH

O

H

2

NaNO

3

1 ml 0,1 mol/l roztworu wodorotlenku sodu odpowiada 18,02 mg teobrominy.

TEOFILINA


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,15 g substancji, rozpuścić w 100 ml wody, dodać 25 ml 0,1

mol/l roztworu azotanu(V) srebra i zmieszać. Dodać 3 – 4 krople roztworu błękitu bromoty-
molowego i miareczkować 0,1 mol/l roztworem wodorotlenku sodu do niebieskiego zabar-
wienia.

N

N

N

N

O

O

CH

3

C

H

3

Ag

AgNO

3

N

N

N

H

N

O

O

CH

3

C

H

3

HNO

3

HNO

3

NaOH

O

H

2

NaNO

3

1 ml 0,1 mol/l roztworu wodorotlenku sodu odpowiada 18,02 mg teofiliny.

1.2.1. Oznaczanie soli amonowych metodą formalinową


Oznaczanie jonów amonowych opiera się na reakcji z aldehydem mrówkowym (forma-

liną), w wyniku której powstaje heksahydrometylenotetraamina (urotropina) i wydziela się
równoważna ilość kwasu, który odmiareczkowuje się mianowanym roztworem wodorotlen-
ku sodu.

Reakcja przebiega według schematu:

4NH

4

X

6HCOH

(CH

2

)

6

N

4

4HX

6H

2

O

HX

NaOH

NaX

O

H

2




Zawartość
Zobojętnić 5 ml formaliny wobec 3 – 4 kropli roztworu fenoloftaleiny miareczkując 0,1 mol/l

roztworem wodorotlenku sodu do uzyskania różowego zabarwienia. Do tak zobojętnionej forma-
liny dodać 5 ml (odmierzonych pipetą) oznaczanej soli amonowej i miareczkować 0,1 mol/l roz-
tworem wodorotlenku sodu do ponownego uzyskania różowego zabarwienia.


Zgodnie z powyższą procedurą oznacza się następujące związki:

background image

16

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

BROMEK AMONU

1 ml 0,1 mol/l roztworu wodorotlenku sodu odpowiada 9,79 mg bromku amonu.

CHLOREK AMONU


1 ml 0,1 mol/l roztworu wodorotlenku sodu odpowiada 5,35 mg chlorku amonu.

background image

17

2. ARGENTOMETRIA


W analizie farmaceutycznej znalazła zastosowanie miareczkowa analiza wytrąceniowa,

głównie argentometria. Oznaczanie oparte jest na reakcjach tworzenia się trudno rozpusz-
czalnych soli srebra. Metodą tą oznacza się sole silnych zasad nieorganicznych (chlorki,
bromki, jodki) i słabych zasad organicznych z kwasami chlorowcowymi.


2.1. Miareczkowanie bezpośrednie – metoda Mohra



Argentometrycznie metodą Mohra oznacza się jony chlorkowe i bromkowe w solach

nieorganicznych. Oznaczanie prowadzi się w środowisku obojętnym wobec chromianu(VI)
potasu jako wskaźnika. W środowisku kwaśnym jony chromianowe CrO

4

2-

przechodzą w

dichromianowe Cr

2

O

7

2-

, co powoduje zmniejszenie stężenia wskaźnika.

2CrO

4

2-

H

+

2

2HCrO

4

Cr

2

O

7

2-

O

H

2

W silnie kwaśnym środowisku osad chromianu(VI) srebra nie wytrąca się (patrz IV gru-

pa anionów).

W środowisku zasadowym zachodzi reakcja:

AgNO

3

NaOH

AgOH

NaNO

3

AgOH

Ag

2

O

O

H

2

2

Tak więc zarówno odczyn kwaśny, jak i zasadowy roztworu prowadzi do błędnych wy-

ników oznaczeń.

Reakcja oznaczania przebiega według schematu:

MeCl

AgNO

3

AgCl

MeNO

3

AgNO

3

K

2

CrO

4

Ag

2

CrO

4

KNO

3

2

2


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,1 g substancji, rozpuścić w 25 ml wody, dodać 3 – 4 krople

roztworu chromianu(VI) potasu i miareczkować 0,1 mol/l roztworem azotanu(V) srebra do
zmiany zabarwienia na żółte.

Przy poszczególnych monografiach podano tylko reakcję oznaczania związku z płynem

mianowanym. Reakcja ze wskaźnikiem przebiega identycznie jak podano powyżej.

Zgodnie z powyższą procedurą oznaczane są następujące związki:

CHLOREK AMONU

NH

4

Cl

AgNO

3

AgCl

NH

4

NO

3


1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra odpowiada 5,35 mg chlorku amonu.


background image

18

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

CHLOREK POTASU

KCl

AgNO

3

AgCl

KNO

3


1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra odpowiada 7,46 mg chlorku potasu.

CHLOREK SODU

NaCl

AgNO

3

AgCl

NaNO

3


1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra odpowiada 5,84 mg chlorku sodu.

2.2. Miareczkowanie pośrednie – metoda Volharda



Metodą Volharda oznaczane są jony srebra bezpośrednio, a jony halogenkowe i tiocyja-

nianowe pośrednio. Oznaczanie prowadzi się w środowisku rozcieńczonego kwasu azotowe-
go(V) wobec jonów Fe

3+

pochodzących z siarczanu(VI) żelaza(III) i amonu jako wskaźnika.

Zakwaszenie roztworu zapobiega tworzeniu się Ag

2

O, a jednocześnie cofa hydrolizę żela-

za(III). Powstający wodorotlenek żelaza(III) utrudniałby zaobserwowanie końca miareczko-
wania, ze względu na jego czerwono – brunatne zabarwienie.

Reakcja oznaczania przebiega według schematu:

MeX

AgNO

3

AgX

MeNO

3

Nadmiar azotanu(V) srebra odmiareczkowuje się roztworem tiocyjanianu amonu (ro-

danku amonu) wobec wskaźnika:

AgNO

3

NH

4

SCN

AgSCN

NH

4

NO

3

Fe

3+

SCN

FeSCN

2+

Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,2 g substancji, rozpuścić w 40 ml wody, dodać 2 ml 25% roz-

tworu kwasu azotowego(V), 25 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra, 1,0 ml roztworu
siarczanu(VI) żelaza(III) i amonu i nadmiar azotanu(V) srebra odmiareczkować 0,1 mol/l
roztworem tiocyjanianu amonu.

Przy poszczególnych monografiach podano tylko reakcję oznaczanego związku z pły-

nem mianowanym. Reakcja ze wskaźnikiem przebiega identycznie jak opisano powyżej.

Zgodnie z powyższą procedurą oznaczane są następujące związki:

BROMEK AMONU

NH

4

Br

AgNO

3

AgBr

NH

4

NO

3

1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra odpowiada 9,79 mg bromku amonu.

background image

2.

Argentometria

19

BROMEK SODU

NaBr

AgNO

3

AgBr

NaNO

3

1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra odpowiada 10,29 mg bromku sodu.

JODEK POTASU

KI

AgNO

3

AgI

KNO

3


1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra odpowiada 16,16 mg jodku potasu.

JODEK SODU

NaI

AgNO

3

AgI

NaNO

3


1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra odpowiada 14,99 mg jodku sodu.

Argentometrycznie, metodą pośrednią można oznaczać także chlorowodorki zasad orga-

nicznych. Reakcja przebiega według poniższego schematu:

AgNO

3

HNO

3

zasada organiczna

Cl

H

AgCl

zasada organiczna


Dalszy przebieg reakcji jest zgodny ze schematem przedstawionym w punkcie 2.2.

ANTAZOLINY CHLOROWODOREK

1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra odpowiada 30,18 mg chlorowodorku antazo-

liny.

CHLOROPROMAZYNY CHLOROWODOREK


1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra odpowiada 35,53 mg chlorowodorku chloro-

promazyny.

CHLOROPROTYKSENU CHLOROWODOREK


1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra odpowiada 35,23 mg chlorowodorku chloro-

protyksenu.

DILTIAZEMU CHLOROWODOREK


1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra odpowiada 45,10 mg chlorowodorku diltia-

zemu.

background image

20

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

EFEDRYNY CHLOROWODOREK

1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra odpowiada 20,17 mg chlorowodorku efedryny.

FENFORMINY CHLOROWODOREK


1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra odpowiada 24,18 mg chlorowodorku fenfor-

miny.

FLUFENAZYNY DICHLOROWODOREK

1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra odpowiada 25,52 mg dichlorowodorku flufe-

nazyny.

FLUOKSETYNY CHLOROWODOREK


1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra odpowiada 34,58 mg chlorowodorku fluokse-

tyny.

IMIPRAMINY CHLOROWODOREK


1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra odpowiada 31,69 mg chlorowodorku imipra-

miny.

LIDOKAINY CHLOROWODOREK

1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra odpowiada 27,08 mg chlorowodorku lidoka-

iny.

MIANSERYNY CHLOROWODOREK

1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra odpowiada 30,08 mg chlorowodorku mianse-

ryny.

OPIPRAMOLU DICHLOROWODOREK

1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra odpowiada 21,82 mg dichlorowodorku opi-

pramolu.

PAPAWERYNY CHLOROWODOREK

1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra odpowiada 37,59 mg chlorowodorku papawe-

ryny.

PROKAINAMIDU CHLOROWODOREK


1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra odpowiada 27,18 mg chlorowodorku proka-

inamidu.

background image

2.

Argentometria

21

PROKAINY CHLOROWODOREK

1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra odpowiada 27,28 mg chlorowodorku proka-

iny.

PROMAZYNY CHLOROWODOREK

1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra odpowiada 32,09 mg chlorowodorku proma-

zyny.

PROMETAZYNY CHLOROWODOREK


1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra odpowiada 32,09 mg chlorowodorku prome-

tazyny.

TIORYDAZYNY CHLOROWODOREK


1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra odpowiada 40,70 mg chlorowodorku tioryda-

zyny.

DIMENHYDRAMINA


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,8 g substancji i przenieść do kolby stożkowej, dodać 50 ml

wody, 3 ml 10% roztworu wodorotlenku amonu, 6 ml 10% roztworu azotanu(V) amonu i
ogrzewać 5 min na łaźni wodnej, dodać 25 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra i po-
nownie mieszając, ogrzewać 15 min na łaźni wodnej, ochłodzić, przenieść ilościowo do
kolby miarowej poj. 200 ml i uzupełnić wodą do kreski, przesączyć, odrzucić pierwsze 20 ml
przesączu. Do 100 ml przesączu dodać 10 ml 25% roztworu kwasu azotowego(V), 1,0 ml
roztworu siarczanu(VI) żelaza(III) i amonu, nadmiar azotanu(V) srebra odmiareczkować 0,1
mol/l roztworem tiocyjanianu amonu do uzyskania czerwonego zabarwienia.

Według powyższej procedury oznacza się 8–chloroteofilinę, będącą składnikiem dimen-

hydraminy.

N

N

N

N

O

O

CH

3

C

H

3

Ag

Cl

AgNO

3

N

N

N

H

N

O

O

CH

3

C

H

3

Cl

HNO

3

1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(V) srebra odpowiada 21,46 mg 8-chloroteofiliny.





background image

22

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

AZOTAN SREBRA


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,3 g substancji, rozpuścić w 50 ml wody, dodać 5 ml 25% roz-

tworu kwasu azotowego(V), 1,0 ml roztworu siarczanu(VI) żelaza(III) i amonu, miareczko-
wać 0,1 mol/l roztworem tiocyjanianu amonu.

AgNO

3

NH

4

SCN

AgSCN

NH

4

NO

3


1 ml 0,1 mol/l roztworu tiocyjanianu amonu odpowiada 16,99 mg azotanu(V) srebra.

PROTEINIAN SREBRA

Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 2 g substancji, przenieść do kolby stożkowej poj. 500 ml, dodać

15 ml 96% roztworu kwasu siarkowego(VI), 5 ml 65% roztworu kwasu azotowego(V),
przykryć lejkiem i ogrzewać do jasnożółtego zabarwienia. Następnie dodać 100 ml wody,
utrzymywać 30 min we wrzeniu i ochłodzić. Lejek i szyjkę kolby spłukać wodą, dodać 5 ml
65% roztworu kwasu azotowego(V), 1,0 ml roztworu siarczanu(VI) żelaza(III) i amonu,
miareczkować 0,1 mol/l roztworem tiocyjanianu amonu.


1 ml 0,1 mol/l roztworu tiocyjanianu amonu odpowiada 10,79 mg srebra.

background image

23

3. AZOTYNOMETRIA


Metodą azotynową oznacza się większość pierwszorzędowych monoamin aromatycz-

nych oraz niektóre diaminy aromatyczne. W analizie farmaceutycznej azotynometrię stosuje
się do oznaczania sulfonamidów oraz innych pierwszorzędowych amin aromatycznych.

Reakcja przebiega zgodnie z następującym schematem:

Ar

NH

2

NaNO

2

Ar

N

+

N

NaCl

O

H

2

2

HCl

2

Cl

-


Koniec miareczkowania wyznacza się stosując tzw. wskaźnik zewnętrzny - papierek jo-

doskrobiowy. W punkcie końcowym miareczkowania kropla roztworu naniesiona na papie-
rek jodoskrobiowy zabarwia go na niebiesko, zgodnie z reakcją:

KI

2

NaNO

2

2

I

2

KCl

2

NO

2

Cl

H

NaCl

4

O

H

2

2

2

Zabarwienie pochodzi od połączenia kompleksowego skrobi z jodem. Wskaźnik jodo-

skrobiowy nie może być bezpośrednio dodany do roztworu, ponieważ powstający jodowodór
szybciej reagowałby z kwasem azotowym(III) niż przebiegałaby reakcja diazowania aminy
(niebieskie zabarwienie roztworu wystąpiłoby już na początku oznaczania).


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,2 g substancji, rozpuścić w 10 ml 25% roztworu kwasu solne-

go, dodać 50 ml wody, oziębić, dodać 25 g lodu i powoli miareczkować 0,1 mol/l roztworem
azotanu(III) sodu do niebieskiego zabarwienia papierka jodoskrobiowego.

Przy poszczególnych monografiach podano tylko reakcję oznaczanego związku z pły-

nem mianowanym. Reakcja ze wskaźnikiem przebiega identycznie jak podano powyżej.

Zgodnie z powyższą procedurą oznaczane są następujące związki:

AMINOBENZOESAN ETYLU

N

H

2

O

O

CH

3

HCl

N

H

3

+

O

O

CH

3

Cl

-

N

H

3

+

O

O

CH

3

Cl

-

NaNO

2

N

+

O

O

CH

3

N

Cl

-

NaCl

O

H

2

2

HCl

1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(III) sodu odpowiada 16,52 mg aminobenzoesanu etylu.




background image

24

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

SULFACETAMID SODOWY

N

H

2

S

O

O

N

O

CH

3

Na

HCl

N

H

3

+

S

O

O

N

O

CH

3

Na

Cl

-

N

H

3

+

S

O

O

N

O

CH

3

Na

Cl

-

NaNO

2

N

+

S

O

O

N

O

CH

3

Na

N

Cl

-

NaCl

O

H

2

2

HCl


1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(III) sodu odpowiada 23,62 mg sulfacetamidu sodowe-

go.

SULFAKARBAMID

N

H

2

S

O

O

NH

O

NH

2

HCl

N

H

3

+

S

O

O

NH

O

NH

2

Cl

-

N

H

3

+

S

O

O

NH

O

NH

2

Cl

-

NaNO

2

N

+

S

O

O

NH

O

NH

2

N

Cl

-

NaCl

O

H

2

2

HCl


1 ml 0,1 mol/l roztworu azotanu(III) sodu odpowiada 21,52 mg sulfakarbamidu.

background image

25

4. BROMIANOMETRIA



Metoda bromianometryczna znalazła zastosowanie w analizie farmaceutycznej do ozna-

czania:

• fenoli
• fenolokwasów i ich estrów
• kwasów aromatycznych i ich soli
• niektórych amin aromatycznych

• związków heterocyklicznych.

Reakcja chemiczna przebiega zgodnie ze schematem:

KBrO

3

5KBr

3H

2

SO

4

3Br

2

3K

2

SO

4

3H

2

O

Wydzielony brom tworzy z oznaczanym związkiem bromopochodną, a nadmiar bromu

utlenia dodane w nadmiarze jony jodkowe:

Br

2

2KI

I

2

2KBr

Wydzielony jod odmiareczkowuje się mianowanym roztworem tiosiarczanu(VI) sodu:

Na

2

S

2

O

3

I

2

2NaI

Na

2

S

4

O

6

W związkach aromatycznych z wolną grupą aminową, atomy bromu podstawiają się w

pierścieniu benzenowym. Reakcja bromowania umożliwia podstawienie atomów bromu w
pozycji orto i para.

W przypadku związków z dodatkowym pierścieniem heterocyklicznym może zachodzić

podstawienie kolejnego atomu bromu do tego układu.


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,1 g substancji, przenieść do kolby stożkowej z doszlifowanym

korkiem poj. 500 ml, rozpuścić w 20 ml wody, dodać 5 ml stężonego roztworu kwasu siar-
kowego(VI) i oziębić. Następnie dodać 30 ml 0,0167 mol/l roztworu bromianu(V) potasu
oraz 1 g bromku potasu i 200 ml wody. Po 30 min dodać 1 g jodku potasu. Pozostawić w
zamkniętej korkiem kolbie na 15 min, a następnie wydzielony jod odmiareczkować 0,1 mol/l
roztworem tiosiarczanu(VI) sodu do słomkowego zabarwienia mieszaniny. Dodać 2 ml 1%
roztworu skrobi i miareczkować do odbarwienia się roztworu. Równolegle wykonać próbę
kontrolną z tymi samymi odczynnikami ale bez substancji. Różnica stanowi ilość ml roztwo-
ru tiosiarczanu(VI) sodu zużytą na zmiareczkowanie oznaczanej substancji leczniczej.

Przy poszczególnych monografiach podano tylko reakcję oznaczanego związku z bro-

mem. Pozostałe reakcje przebiegają identycznie jak opisano powyżej.

Zgodnie z powyższą procedurą oznaczane są następujące związki:

AMINOBENZOESAN ETYLU

2Br

2

2HBr

N

H

2

O

O

CH

3

N

H

2

Br

Br

O

O

CH

3

1 ml 0,1 mol/l roztworu tiosiarczanu(VI) sodu odpowiada 27,53 mg aminobenzoesanu

etylu.

background image

26

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

FENOL

3Br

2

3HBr

OH

OH

Br

Br

Br

1 ml 0,1 mol/l roztworu tiosiarczanu(VI) sodu odpowiada 15,69 mg fenolu.

FENYLEFRYNY CHLORODOWOREK

3Br

2

3HBr

OH

O

H

N

+

CH

3

H

H

Cl

-

OH

O

H

N

+

CH

3

H

H

Br

Br

Br

Cl

-

1 ml 0,1 mol/l roztworu tiosiarczanu(VI) sodu odpowiada 33,95 mg chlorowodorku fe-

nylefryny

.

PROKAINY CHLOROWODOREK

2Br

2

2HBr

N

H

2

O

O

N

+

CH

3

C

H

3

H

N

H

2

Br

Br

O

O

N

+

CH

3

C

H

3

H

Cl

-

Cl

-

1 ml 0,1 mol/l roztworu tiosiarczanu(VI) sodu odpowiada 68,19 mg chlorowodorku pro-

kainy.

REZORCYNOL

3Br

2

3HBr

OH

OH

OH

Br

Br

Br

OH

1 ml 0,1 mol/l roztworu tiosiarczanu(VI) sodu odpowiada 18,35 mg rezorcynolu.

background image

4.

Bromianometria

27

SULFACETAMID SODOWY

N

H

2

S

O

O

N

CH

3

O

Na

2Br

2

N

H

2

S

O

O

N

CH

3

O

Na

Br

Br

2HBr

1 ml 0,1 mol/l roztworu tiosiarczanu(VI) sodu odpowiada 59,05 mg sulfacetamidu so-

dowego.

SULFADYMIDYNA

N

H

2

S

O

O

NH

N

N

CH

3

CH

3

2Br

2

N

H

2

S

O

O

NH

N

N

CH

3

CH

3

Br

Br

2HBr


1 ml 0,1 mol/l roztworu tiosiarczanu(VI) sodu odpowiada 69,58 mg sulfadymidyny.

SULFAFURAZOL

2Br

2

2HBr

N

H

2

S

O

O

NH

O

N

CH

3

C

H

3

N

H

2

S

O

O

NH

Br

Br

O

N

C

H

3

CH

3

1 ml 0,1 mol/l roztworu tiosiarczanu(VI) sodu odpowiada 66,75 mg sulfafurazolu.

SULFAGUANIDYNA

N

H

2

S

O

O

NH

NH

2

NH

2Br

2

N

H

2

S

O

O

NH

NH

2

NH

Br

Br

2HBr

1 ml 0,1 mol/l roztworu tiosiarczanu(VI) sodu odpowiada 53,56 mg sulfaguanidyny.




background image

28

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

SULFAMERAZYNA

2Br

2

2HBr

N

H

2

S

O

O

NH

N

N

CH

3

N

H

2

S

O

O

NH

Br

Br

N

N

CH

3

1 ml 0,1 mol/l roztworu tiosiarczanu(VI) sodu odpowiada 66,08 mg sulfamerazyny.

SULFAMETOKSAZOL

2Br

2

2HBr

N

H

2

S

O

O

NH

N

O

CH

3

N

H

2

S

O

O

NH

Br

Br

N

O

CH

3

1 ml 0,1 mol/l roztworu tiosiarczanu(VI) sodu odpowiada 63,32 mg sulfametoksazolu.

SULFAPROKSYLINA

2Br

2

2HBr

N

H

2

S

O

O

NH

O

O

CH

3

CH

3

N

H

2

S

O

O

NH

Br

Br

O

O

CH

3

CH

3

1 ml 0,1 mol/l roztworu tiosiarczanu(VI) sodu odpowiada 55,73 mg sulfaproksyliny.

SULFATIAZOL

3Br

2

3HBr

N

H

2

S

O

O

NH

S

N

N

H

2

S

O

O

NH

Br

Br

S

N

Br

OH

O

H

2

1 ml 0,1 mol/l roztworu tiosiarczanu(VI) sodu odpowiada 42,55 mg sulfatiazolu.








background image

4.

Bromianometria

29

TYMOL

2Br

2

2HBr

CH

3

OH

CH

3

C

H

3

CH

3

Br

Br

OH

CH

3

C

H

3

1 ml 0,1 mol/l roztworu tiosiarczanu(VI) sodu odpowiada 37,56 mg tymolu.

SALICYLAN FENYLU


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,2 g substancji, dodać 10 ml 0,5 mol/l roztworu wodoro-

tlenku sodu, ogrzewać 10 min na łaźni wodnej pod chłodnicą zwrotną, ochłodzić, przenieść
ilościowo do kolby miarowej poj. 100 ml i uzupełnić wodą. Odmierzyć 20 ml roztworu do
kolby stożkowej z doszlifowanym korkiem, dodać 200 ml wody, 50 ml 0,0167 mol/l roztwo-
ru bromianu(V) potasu, 0,1 g bromku potasu, 10 ml 20% roztworu kwasu solnego. Po 30 min
dodać 15 ml 10% roztworu jodku potasu i po 15 min miareczkować 0,1 mol/l roztworem
tiosiarczanu(VI) sodu do uzyskania słomkowej barwy roztworu. Następnie dodać 2 ml roz-
tworu skrobi i miareczkować do odbarwienia mieszaniny. Wykonać próbę kontrolną. Z róż-
nicy ilości mililitrów titranta zużytego na zmiareczkowanie próby badanej i próby kontrolnej
oblicza się zawartość oznaczanego związku.

O

O

OH

O

Na

O

O

OH

Na

2NaOH

O

H

2

2HCl

O

Na

O

O

OH

Na

OH

O

OH

OH

2NaCl

6Br

2

OH

O

OH

OH

OH

Br

Br

Br

6HBr

CO

2

2


1 ml 0,1 mol/l roztworu tiosiarczanu(VI) sodu odpowiada 17,85 mg salicylanu fenylu.

background image

30

5. CEROMETRIA


Cerometria jest to metoda oznaczania substancji za pomocą miareczkowania mianowa-

nym roztworem siarczanu ceru(IV). Siarczan ceru(IV) jest związkiem silnie utleniającym w
roztworach kwaśnych i może być stosowany do oznaczania substancji o właściwościach
redukujących.

Farmakopealnymi związkami oznaczanymi cerometrycznie są paracetamol i glukonian

żelaza.

Reakcja przebiega według następującego schematu:

Ce

4+

Ce

3+

e

Oznaczenie prowadzi się w środowisku kwaśnym, gdyż w roztworach obojętnych i słabo

kwaśnych sole ceru(IV) ulegają hydrolizie.

W cerometrii jako wskaźnik stosuje się ferroinę, tj. czerwono zabarwiony kompleks o–

fenantroliny z siarczanem żelaza (II). Kropla nadmiaru siarczanu ceru(IV) reaguje ze wskaźni-
kiem utleniając Fe

2+

do Fe

3+

. Kompleks o-fenantroliny z siarczanem żelaza(III) ma barwę niebie-

ską.

Zielononiebieskie zabarwienie mieszaniny reakcyjnej w punkcie końcowym miareczkowania

powstaje w wyniku mieszaniny barw, uzyskanych z bladoniebiesko zabarwionego kompleksu o-
fenantroliny z siarczanem żelaza(III) oraz żółto zabarwionego 2–metylonaftochinonu.

GLUKONIAN ŻELAZA

Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 1 g substancji do kolby stożkowej poj. 200 ml, rozpuścić w mie-

szaninie 30 ml wody i 10 ml 16% roztworu kwasu siarkowego(VI). Po całkowitym rozpusz-
czeniu substancji dodać 3 – 4 krople roztworu o-fenantroliny i miareczkować 0,1 mol/l roz-
tworem siarczanu ceru(IV) do zmiany zabarwienia z czerwonego na zielononiebieskie.

Fe

2+

Ce

4+

Fe

3+

Ce

3+

1 ml 0,1 mol/l roztworu siarczanu ceru(IV) odpowiada 44,61 mg glukonianu żelaza(II).

PARACETAMOL

Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,05 g substancji, rozpuścić w 2 ml 96˚ etanolu, dodać 30 ml

10% roztworu kwasu solnego, 3 - 4 krople roztworu ferroiny i wolno miareczkować 0,1
mol/l roztworem siarczanu ceru(IV) do zmiany zabarwienia z czerwonego na zielononiebie-
skie, utrzymującego się 1 min.

O

H

O

NH

CH

3

O

NO

2

6Ce(SO

4

)

2

3H

2

O

3Ce

2

(SO

4

)

3

3H

2

SO

4

CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu siarczanu ceru(IV) odpowiada 25,20 mg paracetamolu.

background image

31

6. JODOMETRIA



Oznaczanie jodometryczne prowadzi się metodą miareczkowania bezpośredniego lub

pośredniego. Podczas miareczkowania bezpośredniego zachodzi redukcja jodu, zaś w mia-
reczkowaniu pośrednim następuje utlenianie jonów jodkowych do wolnego jodu, który utle-
nia titrant – tiosiarczan(VI) sodu.

JOD

Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,2 g substancji, przenieść do kolby zawierającej 1 g jodku pota-

su i 2 ml wody, dodać 1 ml 10% roztworu kwasu octowego i mieszać do rozpuszczenia.
Dodać 50 ml wody i miareczkować 0,1 mol/l roztworem tiosiarczanu(VI) sodu do uzyskania
słomkowego zabarwienia roztworu. Następnie dodać 2 ml roztworu skrobi i miareczkować
do odbarwienia roztworu.

Na

2

S

2

O

3

I

2

2NaI

Na

2

S

4

O

6

1 ml 0,1 mol/l roztworu tiosiarczanu(VI) sodu odpowiada 12,69 mg jodu.

KWAS ASKORBOWY


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,1 g substancji, rozpuścić w 20 ml świeżo przegotowanej i

ochłodzonej wody, dodać 10 ml 16% roztworu kwasu siarkowego(VI), 2 ml roztworu skrobi
i miareczkować 0,05 mol/l roztworem jodu do uzyskania trwałego niebieskiego zabarwienia
roztworu.

O

O

H

OH

O

O

H

O

H

I

2

O

O

O

O

O

H

O

H

2HI

1 ml 0,05 mol/l roztworu jodu odpowiada 8,81 mg kwasu askorbowego.

METAMIZOL SODOWY


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,2 g substancji, rozpuścić w 5 ml wody, dodać 5 ml 0,02 mol/l

roztworu kwasu solnego i miareczkować 0,05 mol/l roztworem jodu, wobec 2 ml roztworu
skrobi jako wskaźnika, do uzyskania niebieskiego zabarwienia roztworu.

background image

32

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

N

N

O

CH

3

CH

3

N

C

H

3

S

O

O

O

-

Na

+

N

N

O

CH

3

CH

3

NH

C

H

3

O

H

2

NaHSO

3

C

H

2

O

I

2

HI

NaHSO

3

O

H

2

NaHSO

4

2

1 ml 0,05 mol/l roztworu jodu odpowiada 16,67 mg metamizolu sodowego.

NADMANGANIAN POTASU


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,06 g substancji, rozpuścić w 20 ml wody, dodać 10 ml 10%

roztworu jodku potasu, 10 ml 10% roztworu kwasu solnego, 100 ml wody i miareczkować
0,1 mol/l roztworem tiosiarczanu(VI) sodu do uzyskania słomkowego zabarwienia roztworu.
Następnie dodać 2 ml roztworu skrobi i miareczkować do odbarwienia się.

2KMnO

4

10KI

16HCl

12KCl

2MnCl

2

8H

2

O

5I

2

I

2

2Na

2

S

2

O

3

Na

2

S

4

O

6

2NaI

1 ml 0,1 mol/l roztworu tiosiarczanu(VI) sodu odpowiada 3,16 mg nadmanganianu pota-

su.

TIOSIARCZAN SODU


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,4 g substancji, rozpuścić w 30 ml wody i miareczkować 0,05

mol/l roztworem jodu do niebieskiego zabarwienia, dodając do miareczkowania 2 ml roz-
tworu skrobi.

Na

2

S

2

O

3

I

2

2

2NaI

Na

2

S

4

O

6

1 ml 0,05 mol/l roztworu jodu odpowiada 24,82 mg tiosiarczanu sodu.





background image

6.

Jodometria

33

6.1. Oznaczanie jodków w obecności innych halogenków



Jony jodkowe można oznaczać w mieszaninie z innymi halogenkami (np.: Cl

-

, Br

-

) sto-

sując poniższą procedurę.


Zawartość
Odmierzyć pipetą 3 ml oznaczanej mieszaniny do kolby z doszlifowanym korkiem, do-

dać 25 ml wody, 4 ml 50% roztworu chlorku żelaza(III), dokładnie wymieszać i pozostawić
na 1,5 h. Po upływie tego czasu dodać 100 ml wody, 10 ml 25% roztworu kwasu fosforowe-
go(V) oraz 1 g jodku potasu. Wydzielony jod odmiareczkować 0,1 mol/l roztworem tiosiar-
czanu(VI) sodu do uzyskania słomkowego zabarwienia. Następnie dodać 2 ml roztworu
skrobi i miareczkować do odbarwienia roztworu.

Przykładowo podano przebieg reakcji dla jodku potasu:

2KI

2FeCl

3

2FeCl

2

2KCl

I

2

Nadmiar dodanego do reakcji utleniacza (FeCl

3

) usuwa się dodając roztwór kwasu fosfo-

rowego(V), który z jonami Fe

3+

tworzy słabo zdysocjowaną sól:

FeCl

3

H

3

PO

4

FePO

4

3HCl


Jodek potasu dodawany jest celem rozpuszczenia wydzielonego jodu, który jest trudno

rozpuszczalny w wodzie.

Wydzielony w reakcji jod odmiareczkowujemy roztworem tiosiarczanu sodu:

Na

2

S

2

O

3

I

2

2NaI

Na

2

S

4

O

6

JODEK POTASU

1 ml 0,1 mol/l roztworu tiosiarczanu(VI) sodu odpowiada 16,60 mg jodku potasu.

JODEK SODU

1 ml 0,1 mol/l roztworu tiosiarczanu(VI) sodu odpowiada 14,99 mg jodku sodu.

background image

34

7. KOMPLEKSOMETRIA



Kompleksometria (kompleksonometria) jest najbardziej uniwersalną metodą oznaczania

związków metali. Komplekson(III) (etylenodiaminotetraoctan disodowy – EDTANa

2

) two-

rzy kompleksy z jonami metali zawsze w stosunku 1:1, niezależnie od wartościowości meta-
lu. Trwałość kompleksów wersenianowych zależy od wartościowości oznaczanych jonów
metali (wzrasta wraz ze wzrostem ich wartościowości) oraz od pH roztworu (tworzący się
kompleks metal – wersenian musi być trwalszy od wcześniej powstałego kompleksu metal –
wskaźnik).

Wskaźniki stosowane w oznaczeniach kompleksometrycznych określane są mianem me-

talowskaźników. Do nich należy: kalces, mureksyd, czerń eriochromowa T, które tworzą z
oznaczanym jonem barwny kompleks. W punkcie końcowym miareczkowania następuje
uwolnienie wskaźnika i jednocześnie zmiana barwy roztworu.

Reakcja kompleksometrycznego oznaczania kationów przebiega według następującego

schematu:

Me

H

2

Ind

MeInd

H

+

2+

2-

2-

2

N

N

O

O

OH

O

O

OH

O

O

Na

Na

Me

2+

N

N

O

O

O

O

O

O

O

O

Na

Na

Me

H

+

2

MeInd

H

+

2-

H

2

Y

2-

MeY

2-

HInd

3-


7.1. Miareczkowanie bezpośrednie



Oznaczanie preparatów bizmutu

Schemat reakcji kompleksometrycznego oznaczania preparatów bizmutu przebiega we-

dług równania:

N

N

O

O

OH

O

O

OH

O

O

Na

Na

N

N

O

O

O

O

O

O

O

O

Na

Bi

H

+

2

Bi

3+

Na

+

background image

7.

Kompleksometria

35

BIZMUTU AZOTAN ZASADOWY

Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,2 g substancji, rozpuścić lekko ogrzewając w mieszaninie 3 ml

10% roztworu kwasu azotowego(V) i 2 ml wody, dodać 200 ml wody i miareczkować 0,05
mol/l roztworem wersenianu disodowego wobec oranżu ksylenowego do zmiany zabarwie-
nia z czerwonego na żółte.


1 ml 0,05 mol/l roztworu wersenianu disodowego odpowiada 11,65 mg tlenku bizmutu.

BIZMUTU GALUSAN ZASADOWY


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,3 g substancji, rozpuścić w 5 ml 10% roztworu kwasu azoto-

wego(V) z 5 ml wody, ogrzewać 2 min, dodać 0,1 g chloranu(V) potasu i ponownie ogrze-
wać 1 min. Dodać 10 ml wody, ogrzewając aż roztwór stanie się przezroczysty, dodać 200
ml wody, 3 – 4 krople roztworu oranżu ksylenowego i miareczkować 0,1 mol/l roztworem
wersenianu disodowego do zmiany zabarwienia z czerwonego na żółte.


1 ml 0,1 mol/l roztworu wersenianu disodowego odpowiada 20,90 mg bizmutu.

Oznaczanie preparatów cynku

Schemat reakcji kompleksometrycznego oznaczania preparatów cynku przebiega według

równania:

N

N

O

O

OH

O

O

OH

O

O

Na

Na

N

N

O

O

O

O

O

O

O

O

Na

Na

Zn

H

+

2

Zn

2+


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,1 g substancji, rozpuścić w 2 ml 10% roztworu kwasu solnego,

dodać 100 ml wody, 10 ml roztworu buforu amonowego o pH 10,0; 0,1 g czerni eriochro-
mowej T i miareczkować 0,05 mol/l roztworem wersenianu disodowego do zmiany zabar-
wienia z czerwonego na niebieskie.

Zgodnie z powyższą procedurą oznacza się następujące związki:

CHLOREK CYNKU

1 ml 0,05 mol/l roztworu wersenianu disodowego odpowiada 6,82 mg chlorku cynku.

TLENEK CYNKU


1 ml 0,05 mol/l roztworu wersenianu disodowego odpowiada 4,07 mg tlenku cynku.

background image

36

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

SIARCZAN CYNKU

Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,3 g substancji, rozpuścić w 40 ml wody, dodać 10 ml roztworu

buforu amonowego o pH 10,0; 0,1 g czerni eriochromowej T i miareczkować 0,05 mol/l
roztworem wersenianu disodowego do zmiany zabarwienia z czerwonego na niebieskie.


1 ml 0,05 mol/l roztworu wersenianu disodowego odpowiada 14,38 mg siarczanu cynku.

Oznaczanie preparatów magnezu

Schemat reakcji kompleksometrycznego oznaczania preparatów magnezu przebiega we-

dług równania:

N

N

O

O

OH

O

O

OH

O

O

Na

Na

N

N

O

O

O

O

O

O

O

O

Na

Na

Mg

H

+

2

Mg

2+


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,3 g substancji, rozpuścić w 40 ml wody, dodać 10 ml roztworu

buforu amonowego o pH 10,0; 0,1 g czerni eriochromowej T i miareczkować 0,05 mol/l
roztworem wersenianu disodowego do zmiany zabarwienia z czerwonego na niebieskie.

Zgodnie z powyższą procedurą oznacza się następujące związki:

CHLOREK MAGNEZU


1 ml 0,05 mol/l roztworu wersenianu disodowego odpowiada 20,33 mg chlorku magne-

zu.

SIARCZAN MAGNEZU


1 ml 0,05 mol/l roztworu wersenianu disodowego odpowiada 12,32 mg siarczanu ma-

gnezu.


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,1 g substancji, rozpuścić w 2 ml 10% roztworu kwasu solnego,

dodać 100 ml wody, 10 ml roztworu buforu amonowego o pH 10; 0,1 g czerni eriochromo-
wej T i miareczkować 0,05 mol/l roztworem wersenianu disodowego do zmiany zabarwienia
z czerwonego na niebieskie.

Zgodnie z powyższą procedurą oznacza się następujące związki:

TLENEK MAGNEZU


1 ml 0,05 mol/l roztworu wersenianu disodowego odpowiada 2,02 mg tlenku magnezu.

background image

7.

Kompleksometria

37

WĘGLAN MAGNEZU


1 ml 0,05 mol/l roztworu wersenianu disodowego odpowiada 2,02 mg tlenku magnezu.

Oznaczanie preparatów wapnia

Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,2 g substancji, rozpuścić w 50 ml wody, dodać 1 ml 15% roz-

tworu wodorotlenku sodu, około 0,1 g kalcesu i miareczkować 0,05 mol/l roztworem werse-
nianu disodowego do zmiany zabarwienia z fioletowego na niebieskie.

Schemat reakcji kompleksometrycznego oznaczania preparatów wapnia przebiega we-

dług równania:

N

N

O

O

OH

O

O

OH

O

O

Na

Na

N

N

O

O

O

O

O

O

O

O

Na

Na

Ca

H

+

2

Ca

2+


Zgodnie z powyższą procedurą oznacza się następujące związki:

BROMEK WAPNIA


1 ml 0,05 mol/l roztworu wersenianu disodowego odpowiada 9,995 mg bromku wapnia.

CHLOREK WAPNIA


1 ml 0,05 mol/l roztworu wersenianu disodowego odpowiada 10,95 mg sześciowodnego

chlorku wapnia.

GLUKONIAN WAPNIA


1 ml 0,05 mol/l roztworu wersenianu disodowego odpowiada 21,52 mg bezwodnego

glukonianu wapnia.

PANTOTENIAN WAPNIA

1 ml 0,05 mol/l roztworu wersenianu disodowego odpowiada 23,83 mg pantotenianu

wapnia.

MLECZAN WAPNIA


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,3 g substancji, ogrzewając rozpuścić w mieszaninie 35 ml wo-

dy z 1 ml 25% roztworu kwasu solnego, dodać 20 ml 25% roztworu wodorotlenku amonu,

background image

38

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

0,1 g kalcesu i miareczkować 0,05 mol/l roztworem wersenianu disodowego do zmiany
zabarwienia z fioletowego na niebieskie.


1 ml 0,05 mol/l roztworu wersenianu disodowego odpowiada 10,91 mg bezwodnego

mleczanu wapnia.

WĘGLAN WAPNIA


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,1 g substancji, rozpuścić w 1 ml 10% roztworu kwasu solnego,

dodać 50 ml wody, ogrzać do wrzenia w celu usunięcia ditlenku węgla, ochłodzić, dodać 2
ml 15% roztworu wodorotlenku sodu, 0,1 g kalcesu i miareczkować 0,05 mol/l roztworem
wersenianu disodowego do zmiany zabarwienia z fioletowego na niebieskie.


1 ml 0,05 mol/l roztworu wersenianu disodowego odpowiada 5,04 mg węglanu wapnia.

Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,1 g substancji, dodać 1 ml 10% roztworu kwasu solnego, 50

ml wody i ogrzać do wrzenia. Roztwór ochłodzić, dodać 2 ml 10% roztworu wodorotlenku
sodu, 0,1 g kalcesu i miareczkować 0,05 mol/l roztworem wersenianu disodowego do zmia-
ny zabarwienia z fioletowego na niebieskie.

Zgodnie z powyższą procedurą oznacza się następujące związki:

TLENEK WAPNIA


1 ml 0,05 mol/l roztworu wersenianu disodowego odpowiada 2,804 mg tlenku wapnia.

WODOROFOSFORAN WAPNIA


1 ml 0,05 mol/l roztworu wersenianu disodowego odpowiada 8,61 mg diwodnego wodo-

rofosforanu wapnia.


7.2. Miareczkowanie pośrednie


Pośrednio metodą kompleksometryczną oznacza się takie jony metali, których kompleksy z

EDTANa

2

tworzą się powoli, mogą wytrącać się w pH wymaganym przy miareczkowaniu bez-

pośrednim, lub nie można dobrać odpowiedniego wskaźnika do miareczkowania bezpośredniego.

Jedną z technik miareczkowania pośredniego jest dodanie nadmiaru kompleksonu(III) i

jego odmiareczkowanie mianowanym roztworem odpowiedniego metalu.


Oznaczanie preparatów glinu

FOSFORAN GLINU


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 1 g substancji, rozpuścić ogrzewając w 30 ml 1% roztworu kwa-

su solnego. Przenieść ilościowo do kolby miarowej poj. 50 ml i uzupełnić do kreski 1%

background image

7.

Kompleksometria

39

roztworem kwasu solnego. Do kolby stożkowej pobrać 5 ml roztworu, dodać 100 ml wody i
25 ml 0,05 mol/l roztworu wersenianu disodowego, ogrzać do wrzenia i utrzymywać 3 min
we wrzeniu, ochłodzić, dodać 7 g metenaminy, 0,2 g mieszaniny oranżu ksylenowego z
azotanem(V) potasu i odmiareczkować nadmiar 0,05 mol/l roztworu wersenianu disodowego
0,05 mol/l roztworem azotanu(V) ołowiu(II) do zmiany zabarwienia na żółte.

.

N

N

O

O

OH

O

O

OH

O

O

Na

Na

N

N

O

O

O

O

O

O

O

O

Na

Al

H

+

2

Al

3+

Na

+

N

N

O

O

OH

O

O

OH

O

O

Na

Na

N

N

O

O

O

O

O

O

O

O

Na

Na

Pb

H

+

2

Pb

2+


1 ml 0,05 mol/l roztworu wersenianu disodowego odpowiada 6,10 mg fosforanu glinu.

SIARCZAN GLINOWO–POTASOWY


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,3 g substancji, rozpuścić w 20 ml wody, dodać 20 ml 0,05

mol/l roztworu wersenianu disodowego, 10 ml roztworu buforu octanowego o pH 4,5 i
utrzymywać 10 min we wrzeniu, ochłodzić, po 10 min dodać 2 g jodku potasu i odmiarecz-
kować nadmiar 0,05 mol/l roztworu wersenianu disodowego 0,05 mol/l roztworem azota-
nu(V) bizmutu(III) do żółtego zabarwienia.

N

N

O

O

OH

O

O

OH

O

O

Na

Na

N

N

O

O

O

O

O

O

O

O

Na

Al

H

+

2

Al

3+

Na

+

background image

40

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

N

N

O

O

OH

O

O

OH

O

O

Na

Na

N

N

O

O

O

O

O

O

O

O

Na

Bi

H

+

2

Bi

3+

Na

+


1 ml 0,05 mol/l roztworu wersenianu disodowego odpowiada 23,72 mg siarczanu glino-

wo–potasowego.

SIARCZAN GLINU


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,2 g substancji, dodać 10 ml wody, 1 ml 10% roztworu kwasu

solnego i ogrzewać do wrzenia. Ochłodzić, dodać 25 ml 0,05 mol/l roztworu wersenianu
disodowego, 2 g wodoroftalanu potasu, 30 ml 96° etanolu i zmieszać. Dodać 3 ml etanolo-
wego roztworu ditizonu (0,25 mg/ml) i nadmiar wersenianu disodowego odmiareczkować
0,05 mol/l roztworem siarczanu(VI) cynku(II) do zmiany zabarwienia na fioletowe. Wyko-
nać próbę kontrolną.

N

N

O

O

OH

O

O

OH

O

O

Na

Na

N

N

O

O

O

O

O

O

O

O

Na

Al

H

+

2

Al

3+

Na

+

N

N

O

O

OH

O

O

OH

O

O

Na

Na

N

N

O

O

O

O

O

O

O

O

Na

Na

Zn

H

+

2

Zn

2+

1 ml 0,05 mol/l roztworu wersenianu disodowego odpowiada 16,66 mg siarczanu glinu.

WODOROTLENEK GLINU


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,4 g substancji, rozpuścić w mieszaninie 2 ml 1 mol/l roztworu

kwasu solnego z 50 ml wody, dodać 50 ml 0,05 mol/l roztworu wersenianu disodowego i
zobojętnić 1 mol/l roztworem wodorotlenku sodu. Roztwór ogrzać do wrzenia, pozostawić
10 min na wrzącej łaźni wodnej, szybko ochłodzić, dodać ok. 50 mg oranżu ksylenowego,

background image

7.

Kompleksometria

41

5 g metenaminy i odmiareczkować nadmiar wersenianu disodowego 0,05 mol/l roztworem
azotanu(V) ołowiu(II) do zmiany zabarwienia z żółtego na czerwone.

Schemat przebiegu reakcji – patrz monografia fosforan glinu.

1 ml 0,05 mol/l roztworu wersenianu disodowego odpowiada 3,90 mg wodorotlenku gli-

nu lub 2,55 mg tlenku glinu.


background image

42

8. MANGANOMETRIA


Manganometria jest działem oksydymetrii, w którym oznaczanie substancji przeprowa-

dza się miareczkując roztworem manganianu(VII) potasu.

Oznaczanie ilościowe manganometryczne przeprowadza się na ogół w środowisku kwa-

śnym. Silne zabarwienie roztworu manganianu(VII) potasu eliminuje konieczność stosowa-
nia dodatkowych wskaźników.

Właściwości utleniające manganianu(VII) potasu warunkuje reakcja, której przebieg jest

uzależniony od pH roztworu:

• środowisko silnie kwaśne

4H

2

O

MnO

4

5e

H

+

Mn

2+

8

-

• środowisko obojętne lub słabo alkaliczne

4

2

OH

MnO

4

3e

O

H

2

MnO

2

-

-

• środowisko silnie alkaliczne

MnO

4

1e

MnO

4

-

2-

Manganometrycznie w środowisku silnie kwaśnym oznacza się substancje nieorganiczne

i organiczne o właściwościach redukujących.

AZOTYN SODU


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 1 g substancji, rozpuścić w 70 ml wody w kolbie miarowej poj.

100 ml, uzupełnić wodą i zmieszać. Otrzymanym roztworem powoli miareczkować do zani-
ku różowego zabarwienia, ogrzaną do temp. 40°C mieszaninę 25 ml 0,02 mol/l roztworu
manganianu(VII) potasu z 200 ml wody i 30 ml 16% roztworu kwasu siarkowego(VI).

2KMnO

4

5NaNO

2

3H

2

SO

4

5NaNO

3

3H

2

O

2MnSO

4

K

2

SO

4


Azotanów(III) nie można zakwaszać kwasem siarkowym(VI), ponieważ powoduje to ich

rozkład. Z tej przyczyny stosuje się miareczkowanie odwrócone, w którym zakwaszony
roztwór KMnO

4

miareczkuje się roztworem azotanu(III).


1 ml 0,02 mol/l roztworu manganianu(VII) potasu odpowiada 3,43 mg azotynu sodu.

BROMEK POTASU


Zawartość

Odważyć dokładnie ok. 1,2 g substancji, rozpuścić w wodzie i uzupełnić wodą do 100

ml, odmierzyć pipetą 10 ml roztworu, dodać 100 ml wody, 10 ml 96% roztworu kwasu siar-
kowego(VI) i kilka perełek szklanych, ogrzać do wrzenia i powoli miareczkować 0,02 mol/l
roztworem manganianu(VII) potasu do różowego zabarwienia, utrzymującego się 60 s.

2KMnO

4

10KBr

8H

2

SO

4

2MnSO

4

5Br

2

O

H

2

8

6K

2

SO

4

1 ml 0,02 mol/l roztworu manganianu(VII) potasu odpowiada 11,90 mg bromku potasu.

background image

8.

Manganometria

43

NADTLENEK WODORU


Zawartość
Odmierzyć pipetą 5 ml roztworu i uzupełnić wodą do 100 ml w kolbie miarowej. Do

10,0 ml roztworu dodać 20 ml 10% roztworu kwasu siarkowego(VI) i natychmiast miarecz-
kować 0,02 mol/l roztworem manganianu(VII) potasu do różowego zabarwienia.

2KMnO

4

5H

2

O

2

3H

2

SO

4

5O

2

8H

2

O

2MnSO

4

K

2

SO

4

1 ml 0,02 mol/l roztworu manganianu(VII) potasu odpowiada 1,701 mg nadtlenku wo-

doru.


Organiczne preparaty wapnia

Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,3 g substancji, rozpuścić w 100 ml wody, dodać 2 ml 25% roz-

tworu kwasu solnego i ogrzać do wrzenia; dodać 15 ml 4% roztworu szczawianu amonu, 2
krople roztworu czerwieni metylowej i dodawać 10% roztworu amoniaku do zmiany zabar-
wienia. Mieszaninę ogrzewać na łaźni wodnej przez 2 h i odstawić do ochłodzenia. Następ-
nie przesączyć przez twardy sączek, a osad przemywać małymi porcjami wody do zaniku
reakcji na kwas szczawiowy. Sączek wraz z osadem przenieść do kolby stożkowej. Osad
rozpuścić w gorącej wodzie i w 30 ml 16% roztworu kwasu siarkowego(VI). Mieszaninę
ogrzać do 70˚C i miareczkować 0,02 mol/l roztworem manganianu(VII) potasu do trwałego,
różowego zabarwienia.


W zależności od oznaczanego preparatu wapnia w reakcji z HCl powstaje CaCl

2

i odpo-

wiedni kwas organiczny. Dalej reakcja przebiega według schematu:

CaCl

2

(NH

4

)

2

C

2

O

4

CaC

2

O

4

2NH

4

Cl

CaC

2

O

4

H

2

SO

4

H

2

C

2

O

4

CaSO

4

5H

2

C

2

O

4

2KMnO

4

3H

2

SO

4

10CO

2

8H

2

O

2MnSO

4

K

2

SO

4

GLUKONIAN WAPNIA


1 ml 0,02 mol/l roztworu manganianu(VII) potasu odpowiada 22,42 mg glukonianu

wapnia.

MLECZAN WAPNIA


1 ml 0,02 mol/l roztworu manganianu(VII) potasu odpowiada 10,91 mg bezwodnego

mleczanu wapnia.

PANTOTENIAN WAPNIA


1 ml 0,02 mol/l roztworu manganianu(VII) potasu odpowiada 2,004 mg wapnia.

background image

44

9. MIARECZKOWANIE W ŚRODOWISKU

NIEWODNYM



W środowisku niewodnym oznacza się związki o charakterze słabych kwasów lub zasad.

Ze względu na słabą rozpuszczalność lub słabą dysocjację w środowisku wodnym, ich ozna-
czanie w wodzie nie jest możliwe. Rozpuszczalniki w środowisku niewodnym mogą brać
udział w reakcji przekazywania protonu (powstają odpowiednie kationy lub aniony) albo w
niej nie uczestniczą.

Do oznaczeń najczęściej stosuje się rozpuszczalniki :

a)

aprotolityczne – nie biorą udziału w przekazywaniu protonu między substancją
oznaczaną a płynem miareczkującym

b)

amfiprotolityczne – aktywnie uczestniczą w przekazywaniu protonów, wywołu-
jąc jonizację danego związku poprzez tworzenie wiązania jonowego. Wśród
nich wyróżniamy rozpuszczalniki:

• protonogenne – oddają proton oznaczanej substancji, podwyższając jej

charakter zasadowy

• protonofilne (protonofilowe) – przyjmują proton od oznaczanej sub-

stancji, zwiększając jej charakter kwasowy.


9.1. Acydymetria



Acydymetrycznie w środowisku niewodnym oznacza się związki o charakterze zasado-

wym:

• aminy I, II, III rzędowe i zasady amoniowe
• zasady heterocykliczne
• sole zasad organicznych z kwasami nieorganicznymi i organicznymi

• sole mocnych zasad nieorganicznych i słabych kwasów organicznych

Rozpuszczalniki:
W acydymetrii stosuje się rozpuszczalniki protonogenne (kwaśne lub słabo kwaśne), np.

kwas octowy, propionowy, bezwodnik kwasu octowego, propionowego oraz aprotolityczne
(obojętne o małej wartości stałej dielektrycznej), np. toluen, dioksan, chloroform.

Wskaźniki:

Zakresy zmiany barwy wskaźników stosowanych w środowisku niewodnym nie za-

leżą od stężenia jonów H

+

i znajdują się w innych granicach pH niż stosowane w roztworze

wodnym. Do nich należą:

– 0,1% roztwór fioletu krystalicznego w 100% roztworze kwasu octowego
– 0,5% roztwór zieleni brylantowej w 100% roztworze kwasu octowego
– 0,5% roztwór zieleni malachitowej w 100% roztworze kwasu octowego
– 0,2% roztwór 1–naftolobenzeiny w 100% roztworze kwasu octowego
– 0,1% roztwór żółcieni dimetylowej w etanolu.

Płyny miareczkujące:

– 0,1 mol/l roztwór kwasu chlorowego(VII) w 100% roztworze kwasu octowego
– 0,1 mol/l roztwór kwasu chlorowego(VII) w dioksanie
– 0,005 mol/l roztwór kwasu p–toluenosulfonowego w dioksanie.

background image

9.

Miareczkowanie

w

środowisku niewodnym

45

Najczęściej stosowanym organicznym rozpuszczalnikiem do miareczkowania słabych

zasad jest kwas octowy, a płynem mianowanym roztwór kwasu chlorowego(VII) w kwasie
octowym.


Kwas octowy wobec silnych kwasów zachowuje się jak zasada i przyjmuje proton two-

rząc sól. Zachodzi więc reakcja protolizy, w której kwas chlorowy(VII) oddaje proton, a
kwas octowy go przyjmuje:

HClO

4

CH

3

COOH

CH

3

COOH

2

ClO

4

Kwas Zasada

Kwas Zasada

(Kw)

(Z)

(Kw)

(Z)

Jednakże charakter zasadowy kwasu octowego jest znacznie słabszy w porównaniu z

wodą. Protony są luźniej związane z cząsteczkami rozpuszczalnika niż w przypadku jonu
hydroniowego (H

3

O

+

). W związku z tym aktywność protonów w roztworach silnych kwasów

w kwasie octowym jest większa niż w wodzie. Słabe zasady są zdolne do odebrania proto-
nów jonom octaniowym (CH

3

COOH

2

+

) powstającym w roztworze po dodaniu kwasu chlo-

rowego(VII).

Z

CH

3

COOH

2

ClO

4

HZ

ClO

4

CH

3

COOH

Obecność wody podwyższa wyniki oznaczeń lub uniemożliwia zauważenie zmiany bar-

wy wskaźnika, ponieważ w jej obecności część jonów CH

3

COOH

2

+

przechodzi w H

3

O

+

o

słabszych właściwościach kwasowych (woda jest silniejszą zasadą niż CH

3

COOH).

O

H

2

O

H

3

+

CH

3

COOH

2

ClO

4

ClO

4

CH

3

COOH

Dodatek niewielkich ilości bezwodnika kwasu octowego stosuje się w celu związania

śladowych ilości wody.


9.1.1. Oznaczanie amin i zasad heterocyklicznych



W przypadku amin i zasad heterocyklicznych reakcja z kwasem chlorowym(VII) prze-

biega według następujących schematów:

HClO

4

CH

3

COOH

CH

3

COOH

2

ClO

4

a)

dla amin:

– I - rzędowych

R

NH

2

CH

3

COOH

2

ClO

4

R

N

+

H

H

H

CH

3

COOH

ClO

4

– II - rzędowych

R

NH

R

1

CH

3

COOH

2

ClO

4

R

N

+

R

1

H

H

CH

3

COOH

ClO

4

background image

46

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

– III - rzędowych

R

N

R

1

R

2

CH

3

COOH

2

ClO

4

R

N

+

R

1

R

2

H

CH

3

COOH

ClO

4

b)

dla zasad heterocyklicznych:

N

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

+

H

ClO

4

CH

3

COOH


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,3 g substancji, rozpuścić w 20 ml 100% roztworu kwasu

octowego i miareczkować 0,1 mol/l roztworem kwasu chlorowego(VII) wobec 3 - 4 kropli
roztworu fioletu krystalicznego do zmiany zabarwienia z fioletowego na niebieskie. Wyko-
nać próbę kontrolną.

Zgodnie z powyższą procedurą oznaczane są następujące związki:

AMINOFENAZON

N

N

CH

3

CH

3

O

N

CH

3

C

H

3

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

N

CH

3

CH

3

O

N

+

CH

3

C

H

3

H

CH

3

COOH

ClO

4

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 23,13 mg aminofenazonu.

BAKLOFEN

Cl

NH

2

O

OH

CH

3

COOH

2

ClO

4

Cl

N

+

O

OH

H

H

H

CH

3

COOH

ClO

4

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 21,37 mg baklofenu.

background image

9.

Miareczkowanie

w

środowisku niewodnym

47

CHLORCHINALDOL

N

OH

Cl

Cl

CH

3

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

+

OH

Cl

Cl

CH

3

H

CH

3

COOH

ClO

4

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 22,81 mg chlorchinaldolu.

CHLORODIAZEPOKSYD


Chlorodiazepoksyd posiada grupę aminową przy węglu 2, dlatego też przyłączenie pro-

tonu zachodzi w tej pozycji, w odróżnieniu od pozostałych pochodnych benzodiazepin.

N

N

N

Cl

O

CH

3

H

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

N

N

+

Cl

O

CH

3

H

H

CH

3

COOH

ClO

4

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 29,98 mg chlorodiazepoksydu.

CYMETYDYNA

N

N

CH

3

S

NH

N

NH

CH

3

N

H

CH

3

COOH

2

ClO

4

CH

3

COOH

ClO

4

H

H

N

+

N

CH

3

S

NH

N

NH

CH

3

N

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 25,23 mg cymetydyny.

CYNNARYZYNA

N

N

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

+

N

+

H

H

ClO

4

2CH

3

COOH

2

2

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 18,42 mg cynnaryzyny.

background image

48

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

EPINEFRYNA

N

CH

3

OH

OH

O

H

H

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

+

CH

3

OH

OH

O

H

H

H

CH

3

COOH

ClO

4

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 18,32 mg epinefryny.

HALOPERIDOL

N

OH

Cl

O

F

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

+

OH

Cl

O

F

H

CH

3

COOH

ClO

4

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 37,59 mg haloperidolu.

KLOZAPINA

N
H

N

N

N

Cl

CH

3

CH

3

COOH

2

ClO

4

2

N
H

N

N

+

N

+

Cl

CH

3

H

H

ClO

4

2CH

3

COOH

2

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 16,34 mg klozapiny.

LIDOKAINA

O

N

CH

3

N

CH

3

CH

3

CH

3

H

CH

3

COOH

2

ClO

4

O

N

CH

3

N

+

CH

3

CH

3

CH

3

H

H

CH

3

COOH

ClO

4

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 23,43 mg bezwodnej lidokainy.



background image

9.

Miareczkowanie

w

środowisku niewodnym

49

LORATADYNA

N

N

O

O

CH

3

Cl

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

+

N

O

O

CH

3

Cl

H

CH

3

COOH

ClO

4

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 38,29 mg loratadyny.

METRONIDAZOL

N

N

OH

NO

2

CH

3

CH

3

COOH

2

ClO

4

CH

3

COOH

ClO

4

N

+

N

OH

NO

2

CH

3

H

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 17,12 mg metronidazolu.

DIMENHYDRAMINA


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,3 g substancji, rozpuścić ogrzewając w 30 ml 100% roztworu

kwasu octowego, ochłodzić i miareczkować 0,05 mol/l roztworem kwasu chlorowego(VII)
wobec 3 - 4 kropli roztworu fioletu krystalicznego do zmiany zabarwienia z fioletowego na
niebieskie. Wykonać próbę kontrolną.

Według powyższej procedury oznacza się difenhydraminę, będącą składnikiem di-

menhydraminy.

O

N

CH

3

CH

3

CH

3

COOH

2

ClO

4

O

N

+

CH

3

CH

3

H

CH

3

COOH

ClO

4

1 ml 0,05 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 12,77 mg difenhydraminy.




background image

50

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

Oznaczanie substancji leczniczych w mieszaninie kwasu octowego z bezwodnikiem

octowym (uzasadnienie dodatku bezwodnika kwasu octowego – patrz strona 48 i 60)


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,2 g substancji, rozpuścić w 10 ml 100% roztworu kwasu

octowego, dodać 10 ml roztworu bezwodnika kwasu octowego, 3 - 4 krople roztworu fioletu
krystalicznego i miareczkować 0,1 mol/l roztworem kwasu chlorowego(VII) do zmiany
zabarwienia z fioletowego na niebieskie. Wykonać próbę kontrolną.

Zgodnie z powyższą procedurą oznacza się następujące związki:

NIKETAMID

N

N

CH

3

CH

3

O

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

+

N

CH

3

CH

3

O

H

CH

3

COOH

ClO

4

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 17,82 mg niketamidu.

NIKOTYNAMID

N

NH

2

O

CH

3

COOH

2

ClO

4

CH

3

COOH

ClO

4

N

+

NH

2

O

H

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 12,21 mg nikotynamidu.

NIKOTYNYLOMETYLOAMID

N

NH

O

OH

CH

3

COOH

2

ClO

4

CH

3

COOH

ClO

4

N

+

NH

O

OH

H

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 15,22 mg nikotynylomety-

loamidu.





TEMAZEPAM


Pochodne benzodiazepiny wykazują właściwości słabych zasad. W środowisku kwa-

śnym tworzą sole, a przyłączenie protonu następuje w położeniu 4.

background image

9.

Miareczkowanie

w

środowisku niewodnym

51

N

N

O

Cl

OH

C

H

3

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

N

+

O

Cl

C

H

3

OH

H

CH

3

COOH

ClO

4


1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 30,07 mg temazepamu.

TYNIDAZOL

N

N

NO

2

CH

3

S

O

O

CH

3

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

+

N

NO

2

CH

3

S

O

O

CH

3

H

CH

3

COOH

ClO

4

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 24,74 mg tynidazolu.

ZOPIKLON

N

N

N

O

N

Cl

O

O

N

N

C

H

3

CH

3

COOH

2

ClO

4

CH

3

COOH

ClO

4

N

N

N

O

N

+

Cl

O

O

N

N

C

H

3

H


1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 38,88 mg zopiklonu.

KOFEINA


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,2 g wysuszonej substancji, rozpuścić w 30 ml mieszaniny

(2:1) toluenu z bezwodnikiem kwasu octowego, dodać 3 – 4 krople roztworu fioletu krysta-
licznego i miareczkować 0,1 mol/l roztworem kwasu chlorowego(VII) do zmiany zabarwie-
nia z fioletowego na żółte. Wykonać próbę kontrolną.

N

N

N

N

CH

3

O

C

H

3

O

CH

3

O

O

O

C

H

3

C

H

3

N

N

N

N

+

CH

3

O

C

H

3

O

CH

3

H

O

O

O

C

H

2

-

C

H

3

background image

52

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

N

N

N

N

+

CH

3

O

C

H

3

O

CH

3

H

O

O

O

C

H

2

-

C

H

3

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

N

N

N

+

CH

3

O

C

H

3

O

CH

3

H

ClO

4

CH

3

COOH

O

O

O

C

H

3

C

H

3

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 19,42 mg bezwodnej kofe-

iny.


9.1.2. Oznaczanie soli zasad organicznych


9.1.2.1. Oznaczanie soli zasad organicznych z niektórymi kwasami nie-

organicznymi i organicznymi


Z punktu widzenia definicji kwasów i zasad Brönsteda kationy soli zasad organicznych

są kwasami, są bowiem zdolne do odszczepienia protonu, a aniony zasadami, ponieważ
mogą przyłączyć protony przechodząc w sprzężone z nimi kwasy.

Metodą bezpośrednią możemy oznaczać sole kwasów nieorganicznych (azotany(V),

siarczany(VI) i fosforany(V) oraz słabych kwasów organicznych (octany, winiany, maleinia-
ny i mleczany) z zasadami organicznymi.

Jon octaniowy (CH

3

COOH

2

+

) utworzony w wyniku reakcji kwasu chlorowego(VII) z

rozpuszczalnikiem jest silniejszym kwasem niż kwasy [HZ]

+

sprzężone z zasadami i dlatego

w każdym z tych przypadków jest protonodawcą.

Jon siarczanowy w środowisku kwasu octowego może przyjąć tylko jeden proton, co

odpowiada przejściu jonu SO

4

2-

w HSO

4

-

. Przyjęcie drugiego protonu przez jon HSO

4

-

nie

jest możliwe, ponieważ kwas siarkowy(VI) w środowisku kwasu octowego jest jednym z
najsilniejszych kwasów.

Analogicznie przebiega reakcja dla jonu PO

4

3-

.

Aniony słabych kwasów organicznych jako zasady w środowisku kwasu octowego są w

stanie przyjąć tylko jeden proton od kwasu chlorowego(VII).



Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,3 g substancji, rozpuścić w 20 ml 100% roztworu kwasu

octowego i miareczkować 0,1 mol/l roztworem kwasu chlorowego(VII) wobec 3 – 4 kropli
roztworu fioletu krystalicznego do zmiany zabarwienia z fioletowego na niebieskie. Wyko-
nać próbę kontrolną.

Zgodnie z powyższą procedurą oznacza się następujące związki:



background image

9.

Miareczkowanie

w

środowisku niewodnym

53

EPINEFRYNY WODOROWINIAN

N

+

CH

3

OH

OH

O

H

H

H

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

+

CH

3

OH

OH

O

H

H

H

CH

3

COOH

ClO

4

O

O

H

O

O

-

OH

O

H

O

O

H

O

OH

OH

O

H

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 33,33 mg wodorowinianu

epinefryny.

KODEINY FOSFORAN

O

O

CH

3

OH

N

+

C

H

3

H

H

2

PO

4

CH

3

COOH

2

ClO

4

O

O

CH

3

OH

N

+

C

H

3

H

CH

3

COOH

ClO

4

H

3

PO

4

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 39,74 mg bezwodnego fos-

foranu kodeiny.

MIKONAZOLU AZOTAN

Cl

Cl

O

N

N

+

Cl

Cl

H

NO

3

CH

3

COOH

2

ClO

4

Cl

Cl

O

N

N

+

Cl

Cl

H

CH

3

COOH

ClO

4

HNO

3

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 47,91 mg azotanu mikona-

zolu.









background image

54

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

MORFINY SIARCZAN

O

O

H

OH

N

+

C

H

3

H

SO

4

CH

3

COOH

2

ClO

4

O

O

H

OH

N

+

C

H

3

H

CH

3

COOH

ClO

4

2

2-

O

O

H

OH

N

+

C

H

3

H

HSO

4


1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 66,88 mg bezwodnego siar-

czanu morfiny.

NAFAZOLINY AZOTAN

N

N

+

H

H

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

N

+

H

H

CH

3

COOH

ClO

4

NO

3

HNO

3

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 27,33 mg azotanu nafazoli-

ny.

NOREPINEFRYNY WODOROWINIAN

N

+

OH

O

H

O

H

H

H

H

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

+

OH

O

H

O

H

H

H

H

CH

3

COOH

ClO

4

O

O

H

O

O

-

OH

O

H

O

O

H

O

OH

OH

O

H

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 31,93 mg bezwodnego wo-

dorowinianu norepinefryny.

ORCYPRENALINY SIARCZAN

N

+

OH

O

H

OH

CH

3

CH

3

H

H

2

SO

4

CH

3

COOH

2

ClO

4

2-

N

+

OH

O

H

OH

CH

3

CH

3

H

H

ClO

4

CH

3

COOH

N

+

OH

O

H

OH

CH

3

CH

3

H

H

HSO

4

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 52,26 mg siarczanu orcy-

prenaliny.


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,3 g substancji, rozpuścić w 20 ml roztworu bezwodnika kwasu

octowego, dodać 3 – 4 krople roztworu fioletu krystalicznego i miareczkować 0,1 mol/l

background image

9.

Miareczkowanie

w

środowisku niewodnym

55

roztworem kwasu chlorowego(VII) do zmiany zabarwienia z fioletowego na niebieskie.
Wykonać próbę kontrolną.

Zgodnie z powyższą procedurą oznacza się następujące związki:

LEWOMEPROMAZYNY MALEINIAN

O

O

O

C

H

2

-

C

H

3

N

S

N

+

H

CH

3

O

CH

3

CH

3

C

H

3

O

O

-

O

OH

O

O

O

C

H

3

C

H

3

N

S

N

+

H

CH

3

O

CH

3

CH

3

C

H

3

O

OH

O

OH

CH

3

COOH

2

ClO

4

ClO

4

O

O

O

C

H

3

C

H

3

CH

3

COOH

O

O

O

C

H

2

-

C

H

3

N

S

N

+

H

CH

3

O

CH

3

CH

3

C

H

3

N

S

N

+

H

CH

3

O

CH

3

CH

3

C

H

3

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 44,45 mg maleinianu lewo-

mepromazyny.

PERAZYNY DIMALEINIAN

O

O

O

C

H

3

C

H

3

N

S

N

+

N

+

CH

3

H

H

2

2

N

S

N

+

N

+

CH

3

H

H

O

O

-

O

OH

2

O

OH

O

OH

O

O

O

C

H

2

-

C

H

3

2

CH

3

COOH

2

ClO

4

ClO

4

2CH

3

COOH

O

O

O

C

H

3

C

H

3

2

2

2

O

O

O

C

H

2

-

C

H

3

N

S

N

+

N

+

CH

3

H

H

2

N

S

N

+

N

+

CH

3

H

H

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 28,58 mg dimaleinianu pe-

razyny.


PROCHLORPERAZYNY DIMALEINIAN


Zawartość

Odważyć dokładnie ok. 0,2 g substancji, rozpuścić w 30 ml 100% roztworu kwasu

octowego, dodać 5 ml roztworu bezwodnika kwasu octowego; po upływie 30 min dodać 3 –
4 krople roztworu 1-naftolobenzeiny i miareczkować 0,1 mol/l roztworem kwasu chlorowe-
go(VII) do zmiany zabarwienia z żółtego na niebieskie. Wykonać próbę kontrolną.

background image

56

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

CH

3

COOH

2

ClO

4

ClO

4

2CH

3

COOH

2

2

2

O

O

-

O

OH

N

S

N

+

N

+

CH

3

Cl

H

H

N

S

N

+

N

+

CH

3

Cl

H

H

2

O

OH

O

OH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 30,30 mg dimaleinianu pro-

chlorperazyny.

ETAKRYDYNY MLECZAN


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,2 g substancji, rozpuścić w 3 ml 100% roztworu kwasu mrów-

kowego, dodać 30 ml roztworu bezwodnika kwasu octowego i miareczkować 0,1 mol/l roz-
tworem kwasu chlorowego(VII) wobec 3 – 4 kropli roztworu fioletu krystalicznego do zmia-
ny zabarwienia z fioletowego na niebieskie. Wykonać próbę kontrolną.

N

+

CH

3

O

N

H

2

NH

2

H

C

H

3

OH

O

O

-

N

+

CH

3

O

N

H

2

NH

2

H

C

H

3

OH

O

OH

O

O

O

C

H

3

C

H

3

O

O

O

C

H

2

-

C

H

3

CH

3

COOH

2

ClO

4

ClO

4

CH

3

COOH

N

+

CH

3

O

N

H

2

NH

2

H

O

O

O

C

H

2

-

C

H

3

N

+

CH

3

O

N

H

2

NH

2

H

O

O

O

C

H

3

C

H

3

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 34,34 mg mleczanu etakry-

dyny.


9.1.2.2. Oznaczanie soli zasad organicznych z kwasami chlorowcowodoro-

wymi metodą bezpośrednią



W metodzie bezpośredniego oznaczania soli zasad organicznych z kwasami chlorowco-

wodorowymi reakcja przebiega w obecności bezwodnika kwasu octowego. W środowisku
niewodnym bezwodnik kwasu octowego jest dawcą protonu dla zasady (jonu chlorkowego).

Reakcja przebiega według następującego schematu:

R

N

+

H

H

H

Cl

-

O

O

O

C

H

3

C

H

3

O

O

O

C

H

2

-

C

H

3

Cl

H

R

N

+

H

H

H

background image

9.

Miareczkowanie

w

środowisku niewodnym

57

O

O

O

C

H

2

-

C

H

3

R

N

+

H

H

H

CH

3

COOH

2

ClO

4

R

N

+

H

H

H

ClO

4

O

O

O

C

H

3

C

H

3

CH

3

COOH


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,3 g substancji, rozpuścić w 20 ml roztworu bezwodnika kwasu

octowego, dodać 3 - 4 krople roztworu odpowiedniego wskaźnika i miareczkować 0,1 mol/l
roztworem kwasu chlorowego(VII) do zmiany zabarwienia. Wykonać próbę kontrolną.

Zgodnie z powyższą procedurą oznacza się następujące związki:

FLUFENAZYNY DICHLOROWODOREK


Miareczkować wobec zieleni malachitowej do zmiany zabarwienia z zielonego na żółte.

O

O

O

C

H

3

C

H

3

O

O

O

C

H

2

-

C

H

3

Cl

-

Cl

H

N

S

F

F

F

N

+

N

+

OH

H

H

2

2

N

S

F

F

F

N

+

N

+

OH

H

H

2

2

CH

3

COOH

2

ClO

4

ClO

4

2CH

3

COOH

O

O

O

C

H

3

C

H

3

O

O

O

C

H

2

-

C

H

3

N

S

F

F

F

N

+

N

+

OH

H

H

2

2

N

S

F

F

F

N

+

N

+

OH

H

H

2

2

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 25,52 mg dichlorowodorku

flufenazyny.

KLONIDYNY CHLOROWODOREK

Miareczkować wobec zieleni brylantowej do zmiany zabarwienia z zielonego na żółte.

O

O

O

C

H

3

C

H

3

O

O

O

C

H

2

-

C

H

3

Cl

-

Cl

H

Cl

Cl

N

N

N

+

H

H

H

Cl

Cl

N

N

N

+

H

H

H

CH

3

COOH

2

ClO

4

ClO

4

O

O

O

C

H

3

C

H

3

O

O

O

C

H

2

-

C

H

3

Cl

Cl

N

N

N

+

H

H

H

Cl

Cl

N

N

N

+

H

H

H

CH

3

COOH

background image

58

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 26,66 mg chlorowodorku

klonidyny.

PROMETAZYNY CHLOROWODOREK


Miareczkować wobec zieleni malachitowej do zmiany zabarwienia z zielonego na żółte.

O

O

O

C

H

3

C

H

3

O

O

O

C

H

2

-

C

H

3

N

S

N

+

CH

3

CH

3

CH

3

H

Cl

-

N

S

N

+

CH

3

CH

3

CH

3

H

Cl

H

O

O

O

C

H

2

-

C

H

3

N

S

N

+

CH

3

CH

3

CH

3

H

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

S

N

+

CH

3

CH

3

CH

3

H

ClO

4

CH

3

COOH

O

O

O

C

H

3

C

H

3

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 32,09 mg chlorowodorku

prometazyny.


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,2 g substancji, rozpuścić w 20 ml 100% roztworu kwasu

octowego, dodać 10 ml roztworu bezwodnika kwasu octowego, 3 - 4 krople roztworu odpo-
wiedniego wskaźnika i miareczkować 0,1 mol/l roztworem kwasu chlorowego(VII) do zmia-
ny zabarwienia. Wykonać próbę kontrolną.

Zgodnie z powyższą procedurą oznacza się następujące związki:

NOKSYPTYLINY CHLOROWODOREK


Miareczkować wobec 1-naftolobenzeiny do zmiany zabarwienia z żółtego na niebieskie.

N

O

N

+

C

H

3

CH

3

H

Cl

-

O

O

O

C

H

3

C

H

3

N

O

N

+

C

H

3

CH

3

H

O

O

O

C

H

2

-

C

H

3

HCl

N

O

N

+

C

H

3

CH

3

H

O

O

O

C

H

2

-

C

H

3

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

O

N

+

C

H

3

CH

3

H

CH

3

COOH

ClO

4

O

O

O

C

H

3

C

H

3

background image

9.

Miareczkowanie

w

środowisku niewodnym

59

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 33,09 mg chlorowodorku

noksyptyliny.

KSYLOMETAZOLINY CHLOROWODOREK


Miareczkować wobec fioletu krystalicznego do zmiany zabarwienia z fioletowego na

niebieskie.

N

CH

3

N

+

CH

3

CH

3

C

H

3

CH

3

H

H

Cl

-

O

O

O

C

H

3

C

H

3

N

CH

3

N

+

CH

3

CH

3

C

H

3

CH

3

H

H

O

O

O

C

H

2

-

C

H

3

HCl

N

CH

3

N

+

CH

3

CH

3

C

H

3

CH

3

H

H

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

CH

3

N

+

CH

3

CH

3

C

H

3

CH

3

H

H

CH

3

COOH

ClO

4

O

O

O

C

H

2

-

C

H

3

O

O

O

C

H

3

C

H

3

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 28,08 mg chlorowodorku

ksylometazoliny.


9.1.2.3.

Oznaczanie soli zasad organicznych z kwasami chlorowcowodoro-
wymi metodą

pośrednią (Pifera - Wollish’a)



Jony halogenkowe w środowisku kwasu octowego mają tak słaby charakter zasadowy,

że nie są zdolne do przyjęcia od niego protonu. Dlatego nie jest możliwe oznaczanie tych
jonów przez bezpośrednie miareczkowanie kwasu chlorowego(VII). Należy je przeprowa-
dzić w octany działaniem octanu rtęci(II) w 100% kwasie octowym. Zarówno powstający
halogenek rtęci(II), jak i nadmiar octanu rtęci(II) nie przeszkadzają w oznaczaniu, ponieważ
są słabo zdysocjowane. Powstający jon octanowy jako najsilniejsza zasada w środowisku
kwasu octowego może być oznaczony kwasem chlorowym(VII).

Reakcja przebiega według następującego schematu:

R

N

+

H

H

H

(CH

3

COO)

2

Hg

2

2

R

N

+

H

H

H

CH

3

COO

Cl

-

HgCl

2

kwas słaba

kwas silna

(Kw) zasada (Z)

(Kw) zasada (Z)



background image

60

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,3 g substancji, rozpuścić w 10 ml 100% roztworu kwasu

octowego, dodać 5 ml roztworu bezwodnika kwasu octowego, 5 ml roztworu octanu rtęci(II)
i miareczkować 0,1 mol/l roztworem kwasu chlorowego(VII) wobec 3 – 4 kropli roztworu
fioletu krystalicznego do zmiany zabarwienia z fioletowego na niebieskie. Wykonać próbę
kontrolną.

Zgodnie z powyższą procedurą oznacza się następujące związki:

ADYFENINY CHLOROWODOREK

Cl

-

(CH

3

COO)

2

Hg

HgCl

2

CH

3

COO

2

O

O

N

+

CH

3

CH

3

H

2

O

O

N

+

CH

3

CH

3

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

O

O

N

+

CH

3

CH

3

H

O

O

N

+

CH

3

CH

3

H

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 34,79 mg chlorowodorku

adyfeniny.

AMITRYPTYLINY CHLOROWODOREK

N

+

CH

3

CH

3

H

Cl

-

(CH

3

COO)

2

Hg

2

HgCl

2

2

N

+

CH

3

CH

3

H

CH

3

COO

background image

9.

Miareczkowanie

w

środowisku niewodnym

61

N

+

CH

3

CH

3

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

+

CH

3

CH

3

H

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 31,39 mg chlorowodorku

amitryptyliny.

ANTAZOLINY CHLOROWODOREK

N

N

N

+

H

H

Cl

-

(CH

3

COO)

2

Hg

HgCl

2

N

N

N

+

H

H

CH

3

COO

2

2

N

N

N

+

H

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

N

N

+

H

H

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 30,18 mg chlorowodorku

antazoliny.


BENZYDAMINY CHLOROWODOREK

N

N

O

N

+

C

H

3

CH

3

H

Cl

-

(CH

3

COO)

2

Hg

2

HgCl

2

2

N

N

O

N

+

C

H

3

CH

3

H

CH

3

COO

background image

62

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

N

N

O

N

+

C

H

3

CH

3

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

N

O

N

+

C

H

3

CH

3

H

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 34,59 mg chlorowodorku

benzydaminy.

BROMHEKSYNY CHLOROWODOREK

Br

Br

NH

2

CH

3

N

+

H

Cl

-

2

(CH

3

COO)

2

Hg

HgCl

2

2

Br

Br

NH

2

CH

3

N

+

H

CH

3

COO

Br

Br

NH

2

CH

3

N

+

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

Br

Br

NH

2

CH

3

N

+

H

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 41,26 mg chlorowodorku

bromheksyny.



BUPIWAKAINY CHLOROWODOREK

CH

3

CH

3

NH

O

N

+

CH

3

H

Cl

-

2

(CH

3

COO)

2

Hg

HgCl

2

2

CH

3

CH

3

NH

O

N

+

CH

3

H

CH

3

COO

CH

3

CH

3

NH

O

N

+

CH

3

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

CH

3

CH

3

NH

O

N

+

CH

3

H

ClO

4

2CH

3

COOH

background image

9.

Miareczkowanie

w

środowisku niewodnym

63

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 34,29 mg bezwodnego chlo-

rowodorku bupiwakainy.

CHLORODIAZEPOKSYDU CHLOROWODOREK

N

N

Cl

N

+

CH

3

O

H

H

2

Cl

-

(CH

3

COO)

2

Hg

HgCl

2

2

N

N

Cl

N

+

CH

3

O

H

H

CH

3

COO

N

N

Cl

N

+

CH

3

O

H

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

N

Cl

N

+

CH

3

O

H

H

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 33,62 mg chlorowodorku

chlorodiazepoksydu.






CHLOROPROMAZYNY CHLOROWODOREK

N

S

N

+

CH

3

Cl

CH

3

H

2

Cl

-

(CH

3

COO)

2

Hg

2

N

S

N

+

CH

3

Cl

CH

3

H

CH

3

COO

HgCl

2

background image

64

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

N

S

N

+

CH

3

Cl

CH

3

H

CH

3

COOH

2

ClO

4

CH

3

COO

N

S

N

+

CH

3

Cl

CH

3

H

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 35,53 mg chlorowodorku

chloropromazyny.

CHLOROPROTYKSENU CHLOROWODOREK

S

N

+

CH

3

Cl

CH

3

H

Cl

-

2

(CH

3

COO)

2

Hg

2

S

N

+

CH

3

Cl

CH

3

H

CH

3

COO

HgCl

2

S

N

+

CH

3

Cl

CH

3

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

S

N

+

CH

3

Cl

CH

3

H

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 35,23 mg chlorowodorku

chloroprotyksenu.





DEZYPRAMINY CHLOROWODOREK

N

N

+

CH

3

H

H

Cl

-

2

(CH

3

COO)

2

Hg

N

N

+

CH

3

H

H

HgCl

2

2

CH

3

COO

background image

9.

Miareczkowanie

w

środowisku niewodnym

65

N

N

+

CH

3

H

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

N

+

CH

3

H

H

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 30,28 mg chlorowodorku

dezypraminy.

DIFENHYDRAMINY CHLOROWODOREK

O

N

+

CH

3

CH

3

H

Cl

-

2

(CH

3

COO)

2

Hg

HgCl

2

2

O

N

+

CH

3

CH

3

H

CH

3

COO

O

N

+

CH

3

CH

3

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

O

N

+

CH

3

CH

3

H

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 29,18 mg chlorowodorku

difenhydraminy.

DILTIAZEMU CHLOROWODOREK

Cl

-

S

N

O

O

O

C

H

3

N

+

CH

3

C

H

3

O

C

H

3

H

2

(CH

3

COO)

2

Hg

2

S

N

O

O

O

C

H

3

N

+

CH

3

C

H

3

O

C

H

3

H

CH

3

COO

HgCl

2

S

N

O

O

O

C

H

3

N

+

CH

3

C

H

3

O

C

H

3

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

S

N

O

O

O

C

H

3

N

+

CH

3

C

H

3

O

C

H

3

H

2CH

3

COOH

ClO

4

background image

66

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 45,10 mg chlorowodorku

diltiazemu.

DROTAWERYNY CHLOROWODOREK

N

+

O

O

C

H

3

C

H

3

O

O

CH

3

CH

3

H

H

Cl

-

2

(CH

3

COO)

2

Hg

HgCl

2

2

N

+

O

O

C

H

3

C

H

3

O

O

CH

3

CH

3

H

H

CH

3

COO

N

+

O

O

C

H

3

C

H

3

O

O

CH

3

CH

3

H

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

+

O

O

C

H

3

C

H

3

O

O

CH

3

CH

3

H

H

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 43,40 mg chlorowodorku

drotaweryny.

EFEDRYNY CHLOROWODOREK

N

+

CH

3

OH

CH

3

H

H

Cl

-

2

(CH

3

COO)

2

Hg

HgCl

2

2

N

+

CH

3

OH

CH

3

H

H

CH

3

COO

N

+

CH

3

OH

CH

3

H

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

+

CH

3

OH

CH

3

H

H

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 20,17 mg chlorowodorku

efedryny.

ETAMBUTOLU DICHLOROWODOREK

2

N

+

N

+

O

H

C

H

3

OH

CH

3

H

H

H

H

Cl

-

(CH

3

COO)

2

Hg

HgCl

2

N

+

N

+

O

H

C

H

3

OH

CH

3

H

H

H

H

CH

3

COO

2

background image

9.

Miareczkowanie

w

środowisku niewodnym

67

N

+

N

+

O

H

C

H

3

OH

CH

3

H

H

H

H

CH

3

COO

2

CH

3

COOH

2

ClO

4

2

N

+

N

+

O

H

C

H

3

OH

CH

3

H

H

H

H

2

ClO

4

4CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 13,86 mg dichlorowodorku

etambutolu.

ETYLOMORFINY CHLOROWODOREK

Cl

-

2

(CH

3

COO)

2

Hg

HgCl

2

2

O

N

+

CH

3

OH

O

C

H

3

H

CH

3

COO

O

N

+

CH

3

OH

O

C

H

3

H




CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

O

N

+

CH

3

OH

O

C

H

3

H

ClO

4

2CH

3

COOH

O

N

+

CH

3

OH

O

C

H

3

H

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 34,99 mg bezwodnego chlo-

rowodorku etylomorfiny.

FENFORMINY CHLOROWODOREK

2

2

(CH

3

COO)

2

Hg

CH

3

COO

HgCl

2

NH

NH

NH

3

+

NH

NH

Cl

-

NH

NH

NH

3

+

NH

NH

CH

3

COOH

2

ClO

4

ClO

4

2CH

3

COOH

CH

3

COO

NH

NH

NH

3

+

NH

NH

NH

NH

NH

3

+

NH

NH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 24,18 mg chlorowodorku

fenforminy.

background image

68

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

FLUFENAZYNY DICHLOROWODOREK

Cl

-

N

S

F

F

F

N

+

N

+

OH

H

H

2

(CH

3

COO)

2

Hg

N

S

F

F

F

N

+

N

+

OH

H

H

HgCl

2

CH

3

COO

2

N

S

F

F

F

N

+

N

+

OH

H

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

2

2

N

S

F

F

F

N

+

N

+

OH

H

H

2

ClO

4

4CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 25,52 mg dichlorowodorku

flufenazyny.

FLUOKSETYNY CHLOROWODOREK

F

F

F

O

N

+

CH

3

H

H

Cl

-

2

(CH

3

COO)

2

Hg

HgCl

2

2

F

F

F

O

N

+

CH

3

H

H

CH

3

COO

F

F

F

O

N

+

CH

3

H

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

F

F

F

O

N

+

CH

3

H

H

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 34,58 mg chlorowodorku

fluoksetyny.

HOMATROPINY BROMOWODOREK

N

+

C

H

3

O

O

OH

H

Br

-

2

(CH

3

COO)

2

Hg

HgBr

2

2

N

+

C

H

3

O

O

OH

H

CH

3

COO

background image

9.

Miareczkowanie

w

środowisku niewodnym

69

N

+

C

H

3

O

O

OH

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

+

C

H

3

O

O

OH

H

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 35,63 mg bromowodorku

homatropiny.

IMIPRAMINY CHLOROWODOREK

N

N

+

C

H

3

CH

3

H

Cl

-

2

(CH

3

COO)

2

Hg

N

N

+

C

H

3

CH

3

H

HgCl

2

2

CH

3

COO

N

N

+

C

H

3

CH

3

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

N

+

C

H

3

CH

3

H

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 31,69 mg chlorowodorku

imipraminy.

KLONIDYNY CHLOROWODOREK

Cl

-

Cl

Cl

N

N

N

+

H

H

H

2

(CH

3

COO)

2

Hg

2

Cl

Cl

N

N

N

+

H

H

H

CH

3

COO

HgCl

2

Cl

Cl

N

N

N

+

H

H

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

Cl

Cl

N

N

N

+

H

H

H

2CH

3

COOH

ClO

4

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 26,66 mg chlorowodorku

klonidyny.

background image

70

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

LIDOKAINY CHLOROWODOREK

O

N

CH

3

N

+

CH

3

CH

3

CH

3

H

H

Cl

-

2

(CH

3

COO)

2

Hg

HgCl

2

2

O

N

CH

3

N

+

CH

3

CH

3

CH

3

H

H

CH

3

COO

O

N

CH

3

N

+

CH

3

CH

3

CH

3

H

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

O

N

CH

3

N

+

CH

3

CH

3

CH

3

H

H

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 27,08 mg bezwodnego chlo-

rowodorku lidokainy.




METOKLOPRAMIDU CHLOROWODOREK

Cl

N

H

2

N

CH

3

O

N

+

CH

3

CH

3

O

H

H

Cl

-

2

(CH

3

COO)

2

Hg

HgCl

2

2

Cl

N

H

2

N

CH

3

O

N

+

CH

3

CH

3

O

H

H

CH

3

COO

Cl

N

H

2

N

CH

3

O

N

+

CH

3

CH

3

O

H

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

Cl

N

H

2

N

CH

3

O

N

+

CH

3

CH

3

O

H

H

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 33,63 mg bezwodnego chlo-

rowodorku metoklopramidu.

MIANSERYNY CHLOROWODOREK

N

N

+

C

H

3

H

Cl

-

2

(CH

3

COO)

2

Hg

HgCl

2

2

N

N

+

C

H

3

H

CH

3

COO

background image

9.

Miareczkowanie

w

środowisku niewodnym

71

N

N

+

C

H

3

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

N

+

C

H

3

H

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 30,08 mg chlorowodorku

mianseryny.

MORFINY CHLOROWODOREK

O

N

+

C

H

3

OH

O

H

H

Cl

-

2

(CH

3

COO)

2

Hg

HgCl

2

2

O

N

+

C

H

3

OH

O

H

H

CH

3

COO

O

N

+

C

H

3

OH

O

H

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

O

N

+

C

H

3

OH

O

H

H

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 32,18 mg bezwodnego chlo-

rowodorku morfiny.

NOKSYPTYLINY CHLOROWODOREK

N

O

N

+

CH

3

C

H

3

H

Cl

-

2

(CH

3

COO)

2

Hg

HgCl

2

2

CH

3

COO

N

O

N

+

CH

3

C

H

3

H

background image

72

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

ClO

4

2CH

3

COOH

N

O

N

+

CH

3

C

H

3

H

N

O

N

+

CH

3

C

H

3

H

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 33,09 mg chlorowodorku

noksyptyliny.

OKSPRENOLOLU CHLOROWODOREK

O

O

CH

2

CH

3

N

+

CH

3

OH

H

H

Cl

-

2

(CH

3

COO)

2

Hg

HgCl

2

2

O

O

CH

2

CH

3

N

+

CH

3

OH

H

H

CH

3

COO

O

O

CH

2

CH

3

N

+

CH

3

OH

H

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

O

O

CH

2

CH

3

N

+

CH

3

OH

H

H

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 30,18 mg chlorowodorku

oksprenololu.


OPIPRAMOLU DICHLOROWODOREK

N

N

+

N

+

OH

H

H

Cl

-

2

(CH

3

COO)

2

Hg

HgCl

2

N

N

+

N

+

OH

H

H

CH

3

COO

2

CH

3

COO

2

CH

3

COOH

2

ClO

4

2

N

N

+

N

+

OH

H

H

N

N

+

N

+

OH

H

H

2 ClO

4

4CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 21,82 mg dichlorowodorku

opipramolu.



background image

9.

Miareczkowanie

w

środowisku niewodnym

73

PAPAWERYNY CHLOROWODOREK

N

+

O

CH

3

CH

3

O

O

C

H

3

O

C

H

3

H

Cl

-

2

(CH

3

COO)

2

Hg

HgCl

2

2

N

+

O

CH

3

CH

3

O

O

C

H

3

O

C

H

3

H

CH

3

COO

N

+

O

CH

3

CH

3

O

O

C

H

3

O

C

H

3

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

+

O

CH

3

CH

3

O

O

C

H

3

O

C

H

3

H

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 37,59 mg chlorowodorku

papaweryny.

PETYDYNY CHLOROWODOREK

N

+

CH

3

O

O

CH

3

H

Cl

-

2

(CH

3

COO)

2

Hg

HgCl

2

2

N

+

CH

3

O

O

CH

3

H

CH

3

COO

N

+

CH

3

O

O

CH

3

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

+

CH

3

O

O

CH

3

H

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 28,38 mg chlorowodorku

petydyny.

PILOKARPINY CHLOROWODOREK

N

+

N

O

C

H

3

CH

3

O

H

Cl

-

2

(CH

3

COO)

2

Hg

HgCl

2

2

N

+

N

O

C

H

3

CH

3

O

H

CH

3

COO

background image

74

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

N

+

N

O

C

H

3

CH

3

O

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

+

N

O

C

H

3

CH

3

O

H

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 24,47 mg chlorowodorku

pilokarpiny.

PIRYDOKSYNY CHLOROWODOREK

N

+

C

H

3

O

H

OH

OH

H

2

Cl

-

(CH

3

COO)

2

Hg

HgCl

2

2

N

+

C

H

3

O

H

OH

OH

H

CH

3

COO

N

+

C

H

3

O

H

OH

OH

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

+

C

H

3

O

H

OH

OH

H

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 20,56 mg chlorowodorku

pirydoksyny.

PROKAINAMIDU CHLOROWODOREK

N

H

2

N

O

N

+

CH

3

CH

3

H

H

2

Cl

-

(CH

3

COO)

2

Hg

HgCl

2

2

N

H

2

N

O

N

+

CH

3

CH

3

H

H

CH

3

COO

N

H

2

N

O

N

+

CH

3

CH

3

H

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

H

2

N

O

N

+

CH

3

CH

3

H

H

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 27,18 mg chlorowodorku

prokainamidu.





background image

9.

Miareczkowanie

w

środowisku niewodnym

75

PROKAINY CHLOROWODOREK

N

H

2

O

O

N

+

CH

3

CH

3

H

2

Cl

-

(CH

3

COO)

2

Hg

HgCl

2

2

N

H

2

O

O

N

+

CH

3

CH

3

H

CH

3

COO

N

H

2

O

O

N

+

CH

3

CH

3

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

H

2

O

O

N

+

CH

3

CH

3

H

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 27,28 mg chlorowodorku

prokainy.

PROMAZYNY CHLOROWODOREK

N

S

N

+

CH

3

H

CH

3

Cl

-

2

2

(CH

3

COO)

2

Hg

N

S

N

+

CH

3

H

CH

3

CH

3

COO

HgCl

2

N

S

N

+

CH

3

H

CH

3

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

S

N

+

CH

3

H

CH

3

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 32,09 mg chlorowodorku

promazyny.

PROMETAZYNY CHLOROWODOREK

N

S

N

+

CH

3

CH

3

CH

3

H

Cl

-

2

(CH

3

COO)

2

Hg

2

N

S

N

+

CH

3

CH

3

CH

3

H

CH

3

COO

HgCl

2

background image

76

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

N

S

N

+

CH

3

CH

3

CH

3

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

N

S

N

+

CH

3

CH

3

CH

3

H

2CH

3

COOH

ClO

4

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 32,09 mg chlorowodorku

prometazyny.

PROPRANOLOLU CHLOROWODOREK

O

N

+

CH

3

CH

3

OH

H

H

2

Cl

-

(CH

3

COO)

2

Hg

HgCl

2

2

O

N

+

CH

3

CH

3

OH

H

H

CH

3

COO

O

N

+

CH

3

CH

3

OH

H

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

O

N

+

CH

3

CH

3

OH

H

H

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 29,58 mg chlorowodorku

propranololu.

PRYDYNOLU CHLOROWODOREK

O

H

N

+

H

2

Cl

-

(CH

3

COO)

2

Hg

HgCl

2

2

O

H

N

+

H

CH

3

COO

O

H

N

+

H

CH

3

COO

CH

3

COOH

2

ClO

4

O

H

N

+

H

ClO

4

2CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 33,19 mg chlorowodorku

prydynolu.


background image

9.

Miareczkowanie

w

środowisku niewodnym

77

TETRAKAINY CHLOROWODOREK

C

H

3

N

O

CH

3

N

+

CH

3

O

H

H

2

Cl

-

(CH

3

COO)

2

Hg

CH

3

COO

HgCl

2

2

C

H

3

N

O

CH

3

N

+

CH

3

O

H

H

CH

3

COOH

2

ClO

4

ClO

4

2CH

3

COOH

CH

3

COO

C

H

3

N

O

CH

3

N

+

CH

3

O

H

H

C

H

3

N

O

CH

3

N

+

CH

3

O

H

H

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 30,08 mg chlorowodorku te-

trakainy.

TRIFLUOPERAZYNY DICHLOROWODOREK

Cl

-

2

(CH

3

COO)

2

Hg

HgCl

2

CH

3

COO

2

N

S

N

+

N

+

CH

3

F

F

F

H

H

N

S

N

+

N

+

CH

3

F

F

F

H

H

CH

3

COOH

2

ClO

4

2

2

ClO

4

4CH

3

COOH

CH

3

COO

2

N

S

N

+

N

+

CH

3

F

F

F

H

H

N

S

N

+

N

+

CH

3

F

F

F

H

H

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 24,02 mg dichlorowodorku

trifluoperazyny.

TRIHEKSYFENIDYLU CHLOROWODOREK

CH

3

COO

HgCl

2

2

2

Cl

-

(CH

3

COO)

2

Hg

N

+

OH

H

N

+

OH

H

background image

78

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

CH

3

COOH

2

ClO

4

ClO

4

2CH

3

COOH

CH

3

COO

N

+

OH

H

N

+

OH

H

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 33,79 mg chlorowodorku

triheksyfenidylu.

TYMAZOLINY CHLOROWODOREK

CH

3

COO

HgCl

2

2

2

Cl

-

(CH

3

COO)

2

Hg

CH

3

O

CH

3

C

H

3

N

N

+

H

H

CH

3

O

CH

3

C

H

3

N

N

+

H

H

CH

3

COOH

2

ClO

4

ClO

4

2CH

3

COOH

CH

3

COO

CH

3

O

CH

3

C

H

3

N

N

+

H

H

CH

3

O

CH

3

C

H

3

N

N

+

H

H

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 26,88 mg chlorowodorku

tymazoliny.


9.1.2.4. Oznaczanie soli silnych zasad nieorganicznych ze słabymi kwasa-

mi organicznymi



Do tej grupy związków należą sole sodowe i potasowe słabych kwasów organicznych

(octowego, salicylowego, benzoesowego i innych) oraz sole enoli i imidów.

Reakcja oznaczania tych związków przebiega według schematu:

O

O

-

R

Me

O

OH

R

MeClO

4

CH

3

COOH

+

CH

3

COOH

2

ClO

4

Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,3 g substancji, rozpuścić w 20 ml 100% roztworu kwasu

octowego i miareczkować 0,1 mol/l roztworem kwasu chlorowego(VII) wobec 3 – 4 kropli

background image

9.

Miareczkowanie

w

środowisku niewodnym

79

roztworu fioletu krystalicznego do zmiany zabarwienia z fioletowego na niebieskie. Wyko-
nać próbę kontrolną.

Zgodnie z powyższą procedurą oznacza się następujące związki:

OCTAN POTASU

C

H

3

O

O

-

K

+

CH

3

COOH

2

ClO

4

C

H

3

O

OH

CH

3

COOH

KClO

4


1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 9,81 mg octanu potasu.

SALICYLAN SODU

OH

O

O

-

Na

+

CH

3

COOH

2

ClO

4

CH

3

COOH

NaClO

4

OH

O

OH


1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 16,01 mg salicylanu sodu.

BENZOESAN SODU


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,2 g substancji, rozpuścić w 10 ml 100% roztworu kwasu

octowego, dodać 10 ml roztworu bezwodnika kwasu octowego, 3 - 4 krople roztworu fioletu
krystalicznego i miareczkować 0,1 mol/l roztworem kwasu chlorowego(VII) do zmiany
zabarwienia z fioletowego na niebieskie. Wykonać próbę kontrolną.

O

O

-

Na

+

CH

3

COOH

2

ClO

4

O

OH

NaClO

4

CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 14,41 mg benzoesanu sodu.

Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,2 g substancji, rozpuścić w 30 ml 100% roztworu kwasu

octowego, dodać 5 ml roztworu bezwodnika kwasu octowego; po upływie 30 min dodać 3 –
4 krople roztworu 1-naftolobenzeiny i miareczkować 0,1 mol/l roztworem kwasu chlorowe-
go(VII) do zmiany zabarwienia z żółtego na zielone. Wykonać próbę kontrolną.

Zgodnie z powyższą procedurą oznacza się następujące związki:




background image

80

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

CYTRYNIAN SODU

O

O

-

O

O

-

O

O

-

OH

CH

3

COOH

O

OH

O

OH

O

OH

OH

3

Na

+

CH

3

COOH

2

ClO

4

NaClO

4

3

3

3


1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 86,03 mg bezwodnego cy-

trynianu sodu.

OCTAN SODU

Na

+

O

O

-

C

H

3

CH

3

COOH

2

ClO

4

O

OH

C

H

3

NaClO

4

CH

3

COOH

1 ml 0,1 mol/l roztworu kwasu chlorowego(VII) odpowiada 8,21 mg bezwodnego octa-

nu sodu.


9.2. Alkalimetria



Alkalimetrycznie w środowisku niewodnym oznacza się substancje o bardzo słabym

charakterze kwasowym:

• enole
• imidy
• fenole
• sulfonamidy

Rozpuszczalniki:
Do oznaczania alkalimetrycznego używane są rozpuszczalniki protonofilowe (zasado-

we), np.: etylenodiamina, 1–butyloamina, pirydyna, dimetyloformamid (DMF) lub aprotoli-
tyczne (obojętne), np.: dioksan, toluen.

Rozpuszczalniki protonofilowe o dużym powinowactwie do protonu stosuje się do ozna-

czania kwasów, gdyż biorąc udział w reakcji zobojętniania zwiększają ich moc.

W przypadku rozpuszczania oznaczanego kwasu (AH) w rozpuszczalniku (S) powstaje

sprzężona zasada tego kwasu (A

-

) i solwatowany proton (SH

+

). W związku z tym moc roz-

puszczonego kwasu wzrasta, a powstający kation SH

+

reaguje z zasadą anionową, co ilustru-

je schemat:

AH

S

SH

A

+

-

CH

3

OH

ANa

CH

3

ONa

SH

A

+

-

S

Wskaźniki:
Najczęściej stosuje się 1% roztwór błękitu tymolowego w metanolu lub 1% roztwór fio-

letu azowego w benzenie.

background image

9.

Miareczkowanie

w

środowisku niewodnym

81

Płyny mianowane:
Płyny mianowane stosowane w alkalimetrii to:

• 0,1 mol/l roztwór metanolanu sodu, potasu lub litu
• wodorotlenki (np. tetrabutyloamoniowy, tetraetyloamoniowy)

Oznaczanie powinno być przeprowadzone w atmosferze azotu wolnego od obecności di-

tlenku węgla, ponieważ CO

2

ma wpływ na obniżenie stężenia metanolanu sodowego na

skutek powstania węglanu metylosodowego.

ACETAZOLAMID


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,1 g substancji, rozpuścić w 30 ml roztworu 1-butyloaminy,

dodać 3 – 4 krople roztworu błękitu tymolowego i miareczkować 0,1 mol/l roztworem meta-
nolanu sodu do zmiany zabarwienia z żółtego na niebieskie. Wykonać próbę kontrolną.

S

N

N

S

O

O

NH

2

O

NH

C

H

3

2

2

CH

3

NH

2

CH

3

NH

3

+

S

N

N

S

O

O

-

NH

O

-

N

C

H

3

CH

3

ONa

Na

+

2CH

3

OH

2

2

CH

3

NH

2

2

2

CH

3

NH

3

+

S

N

N

S

O

O

-

NH

O

-

N

C

H

3

S

N

N

S

O

O

-

NH

O

-

N

C

H

3


1 ml 0,1 mol/l roztworu metanolanu sodu odpowiada 11,11 mg acetazolamidu.

Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,1 g substancji, rozpuścić w 20 ml metanolu, dodać 3 – 4 kro-

ple roztworu błękitu tymolowego i miareczkować 0,1 mol/l roztworem metanolanu sodu do
zmiany zabarwienia z czerwonego na niebieskie. Wykonać próbę kontrolną.

Zgodnie z powyższą procedurą oznacza się następujące związki:

FENYTOINA

N

H

N
H

O

O

CH

3

OH

N

H

N

O

O

-

C

H

3

O

+

H

H

N

H

N

O

O

-

C

H

3

O

+

H

H

CH

3

ONa

N

H

N

O

O

-

Na

+

2CH

3

OH

background image

82

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

1 ml 0,1 mol/l roztworu metanolanu sodu odpowiada 25,23 mg fenytoiny.

SALICYLAMID

OH

O

NH

2

CH

3

OH

C

H

3

O

+

H

H

O

-

O

NH

2

C

H

3

O

+

H

H

O

-

O

NH

2

CH

3

ONa

Na

+

2CH

3

OH

O

-

O

NH

2


1 ml 0,1 mol/l roztworu metanolanu sodu odpowiada 13,71 mg salicylamidu.

HYDROCHLOROTIAZYD


Zawartość
Odważyć dokładnie ok. 0,15 g substancji, rozpuścić w 30 ml roztworu 1–butyloaminy,

przez 10 min przepuszczać azot wolny od ditlenku węgla; nie przerywając przepływu azotu
dodać 3 – 4 krople roztworu fioletu azowego, miareczkować 0,1 mol/l roztworem metanola-
nu sodu do zmiany zabarwienia z czerwonego na niebieskie. Wykonać próbę kontrolną.

NH

N
H

S

O

O

S

O

O

N

H

2

Cl

N

N
H

S

O

-

O

S

O

-

O

N

H

Cl

2

2

CH

3

NH

2

CH

3

NH

3

+

N

N
H

S

O

-

O

S

O

-

O

N

H

Cl

2

CH

3

ONa

Na

+

2CH

3

OH

2

N

N
H

S

O

-

O

S

O

-

O

N

H

Cl

2

CH

3

NH

3

+

CH

3

NH

2

2


1 ml 0,1 mol/l roztworu metanolanu sodu odpowiada 14,88 mg hydrochlorotiazydu.

background image

83

SKOROWIDZ


A

acetazolamid, 8, 81
adyfeniny chlorowodorek, 60
aminobenzoesan etylu, 23, 25
aminofenazon, 46
amitryptyliny chlorowodorek, 60
antazoliny chlorowodorek, 19, 61
azotan srebra, 22
azotyn sodu, 42

B

baklofen, 46
barbital, 9
benzoesan sodu, 79
benzydaminy chlorowodorek, 61
bizmutu azotan zasadowy, 35
bizmutu galusan zasadowy, 35
bromek amonu, 16, 18
bromek potasu, 42
bromek sodu, 19
bromek wapnia, 37
bromheksyny chlorowodorek, 62
bupiwakainy chlorowodorek, 62

C

chlorchinaldol, 47
chlorek amonu, 16, 17
chlorek cynku, 35
chlorek magnezu, 36
chlorek potasu, 18
chlorek sodu, 18
chlorek wapnia, 37
chlorodiazepoksyd, 47
chlorodiazepoksydu chlorowodorek, 63
chloropromazyny chlorowodorek, 19, 63
chloropropamid, 9
chloroprotyksenu chlorowodorek, 19, 64
cymetydyna, 47
cynnaryzyna, 47
cytrynian sodu, 80

D

dezypraminy chlorowodorek, 64

difenhydraminy chlorowodorek, 65
diltiazemu chlorowodorek, 19, 65
dimenhydramina

(8-chloroteofilina), 21
(difenhydramina), 49

diwodorofosforan sodu, 12
drotaweryny chlorowodorek, 66

E

efedryny chlorowodorek, 20, 66
epinefryna, 48
epinefryny wodorowinian, 53
etakrydyny mleczan, 56
etambutolu dichlorowodorek, 66
etylomorfiny chlorowodorek, 67

F

fenforminy chlorowodorek, 20, 67
fenobarbital, 9
fenol, 26
fenylefryny chlorodoworek, 26
fenylobutazon, 14
fenytoina, 81
flufenazyny dichlorowodorek, 20, 57, 68
fluoksetyny chlorowodorek, 20, 68
fosforan glinu, 38
furosemid, 9

G

glibenklamid, 10
glukonian wapnia, 37, 43
glukonian żelaza, 30

H

haloperidol, 48
homatropiny bromowodorek, 68
hydrochlorotiazyd, 10, 82

I

ibuprofen, 10
imipraminy chlorowodorek, 20, 69

background image

84

Chemiczne metody analizy ilościowej środków leczniczych

J

jod, 31
jodek potasu, 19, 33
jodek sodu, 19, 33

K

ketoprofen, 10
klometiazolu edysylan, 12
klonidyny chlorowodorek, 57, 69
klozapina, 48
kodeiny fosforan, 53
kofeina, 51
ksylometazoliny chlorowodorek, 59
kwas acetylosalicylowy, 7, 11
kwas askorbowy, 31
kwas benzoesowy, 11
kwas borowy, 13
kwas cytrynowy, 12
kwas mefenamowy, 11
kwas mlekowy, 7
kwas mrówkowy, 13
kwas salicylowy, 11

L

lewomepromazyny maleinian, 55
lidokaina, 48
lidokainy chlorowodorek, 20, 70
loratadyna, 49

M

metamizol sodowy, 31
metoklopramidu chlorowodorek, 70
metronidazol, 49
mianseryny chlorowodorek, 20, 70
mikonazolu azotan, 53
mleczan wapnia, 37, 43
morfiny chlorowodorek, 71
morfiny siarczan, 54

N

nadmanganian potasu, 32
nadtlenek wodoru, 43
nafazoliny azotan, 54
niketamid, 50
nikotynamid, 50
nikotynylometyloamid, 50
noksyptyliny chlorowodorek, 58, 71

norepinefryny wodorowinian, 54

O

octan potasu, 79
octan sodu, 80
oksprenololu chlorowodorek, 72
opipramolu dichlorowodorek, 20, 72
orcyprenaliny siarczan, 54

P

pantotenian wapnia, 37, 43
papaweryny chlorowodorek, 20, 73
paracetamol, 30
perazyny dimaleinian, 55
petydyny chlorowodorek, 73
pilokarpiny chlorowodorek, 73
pirydoksyny chlorowodorek, 74
prochlorperazyny dimaleinian, 55
prokainamidu chlorowodorek, 20, 74
prokainy chlorowodorek, 21, 26, 75
promazyny chlorowodorek, 21, 75
prometazyny chlorowodorek, 21, 58, 75
propranololu chlorowodorek, 76
proteinian srebra, 22
prydynolu chlorowodorek, 76

R

rezorcynol, 26

S

salicylamid, 82
salicylan fenylu, 29
salicylan metylu, 8
salicylan sodu, 79
siarczan cynku, 36
siarczan glinowo–potasowy, 39
siarczan glinu, 40
siarczan magnezu, 36
sulfacetamid sodowy, 24, 27
sulfadymidyna, 27
sulfafurazol, 27
sulfaguanidyna, 27
sulfakarbamid, 24
sulfamerazyna, 28
sulfametoksazol, 28
sulfaproksylina, 28
sulfatiazol, 28

background image

Skorowidz

85

T

temazepam, 50
teobromina, 14
teofilina, 15
tetraboran sodu, 14
tetrakainy chlorowodorek, 77
tiorydazyny chlorowodorek, 21
tiosiarczan sodu, 32
tlenek cynku, 35
tlenek magnezu, 36
tlenek wapnia, 38
tolbutamid, 12
trifluoperazyny dichlorowodorek, 77
triheksyfenidylu chlorowodorek, 77

tymazoliny chlorowodorek, 78
tymol, 29
tynidazol, 51

W

węglan litu, 6
węglan magnezu, 37
węglan wapnia, 38
wodorofosforan wapnia, 38
wodorotlenek glinu, 40
wodorowęglan sodu, 6

Z

zopiklon, 51



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
J Minczewski,Z Marczenko T2 Chemia Analityczna Chemiczne Metody Analizy Ilościowej
Cygański A Chemiczne Metody Analizy Ilościowej
J Minczewski,Z Marczenko T2 Chemia Analityczna Chemiczne Metody Analizy Ilościowej
Cz 11 Instrumentalne metody analizy ilościowej Wysokosprawna chromatografia cieczowa (HPLC)
Cz 10 Instrumentalne metody analizy ilościowej Metody chromatograficzne
Metody analizy ilościowej
13. Miareczkowanie amperometryczne, Technologia Chemiczna, Rok III, Semestr II, Instrumentalne metod
Obliczenia statystyczne w chemicznej analizie ilościowej
Instrumentalne metody analizy chemicznej egzamin
metody analizy danych dane ilosciowe
Cz 4 Instrumentalne metody analizy chemicznej Spektrometria w podczerwieni
Statystyczne metody analizy?nych Klasyfikacja województw według ilości hoteli
03. Roztwarzanie materiałów w kwasach i przez stapianie, Technologia Chemiczna, Rok III, Semestr II,
04. Metody rozdzielania, Technologia Chemiczna, Rok III, Semestr II, Instrumentalne metody analizy,
02. Pobieranie prób i kalibracja sprzętu analitycznego, Technologia Chemiczna, Rok III, Semestr II,

więcej podobnych podstron