Praktyka

D

ENTAL

T

RIBUNE

Polish Edition

6

Wiedząc jak postępować w podsta-
wowych stanach nagłych możesz
uratować życie twojemu pacjentowi.

Najczęstszym stanem nagłym w

gabinecie jest omdlenie podczas zas-
trzyku. Rozwiązaniem jest ułożenie
pacjenta na plecach z lekko unie-
sionymi nogami. Wcelu zapobiegania
omdleniom w takich sytuacjach, naj-
lepiej położyć pacjenta jeszcze przed
zrobieniem zastrzyku.

Inne częste stany to lekkie reakcje

alergiczne, hipoglikemia, niedociśnie-
nie ortostatyczne, drgawki, astma,
hiperwentylacja. Wszyscy pracownicy
powinni wiedzieć jak postępować w
powyższych sytuacjach.

Twoi pacjenci ufają Tobie. To zau-

fanie pozwala im wierzyć, że wiesz jak
zapobiec nagłym sytuacjom, a jeśli
wystąpią – wiesz jak w nich
postępować. Czy ty i twój personel
wiecie jak utrzymać pacjenta przy ży-
ciu do chwili przyjazdu fachowej po-
mocy medycznej?

Każdy czytelnik DT powinien

dowiedzieć się, jakie leki i procedury są
zalecane w jego kraju. Sprawdź, jakie
leki powinny być w zestawach pier-
wszej pomocy.

Informacje tutaj przedstawione są

ogólnymi wskazówkami, które możesz
wykorzystać szukając odpowiedników
w twoim kraju.

1

Basic Life Support (BLS) – pod-
stawowe czynności resuscytacyjne

Wwielu stanach w USA wymaga

się, żeby stomatolodzy, asystentki,
higienistki brali udział w corocznych
szkoleniach Basic Life Support
(BLS). A jakie są wymagania w twoim
kraju?

Instruktorzy CPR (cardiopul-

monary resuscitation – resuscytacja
krążeniowo-oddechowa) prowadzą
szkolenia również w prywatnych gabi-
netach. Niezależnie od tego czy jest to
regulowane prawnie czy nie, szkolenie
powinno być prowadzone raz do roku.
Szkolenia dla personelu powinny być
organizowane w gabinecie, bo to w nim
wszyscy będą, gdy nastąpi prawdziwe
nagłe zdarzenie. Zaangażuj cały swój
personel – recepcjonistki, asystentki,
lekarzy - każdy, kto pracuje w twoim
gabinecie

powinien

zostać

przeszkolony i wiedzieć czego się od
niego oczekuje.

Kiedy będziesz świadkiem nagłej

sytuacji bądź wypadku zastosuj się do
jednolitego schematu postępowania,
stosowanego na całym świecie. Nieza-
leżnie od tego czy jesteś stomatolo-
giem,

higienistką,

pielęgniarką,

członkiem personelu ratunkowego czy
lekarzem medycyny ratunkowej właś-
ciwa kolejność postępowania w sytu-
acji nagłej to:

– Ułożenie (Positioning),
– Zapewnienie drożności dróg odde-

chowych (Airway),

– Wentylacja płuc (Breathing),
– Przywrócenie krążenia krwi (Circu-

lation),

– Defibrylacja (Defibrillation).

Wytyczne dla instruktorów CPR w

USA zmieniły się w 2002 roku. Kolej-
ność postępowania można określić
skrótem PABCD. Nazwa CPR (car-
diopulmonary resuscitation - resuscy-
tacja krążeniowo-oddechowa) powoli
zastępowana jest skrótem od nazwy: re-
suscytacja krążeniowo-oddechowo-
mózgowa (CPCR).

Ułożenie

Jeśli pacjent rozmawia z tobą

dowodzi to, że oddycha i bije mu serce.
Wtakiej sytuacji najlepsza jest pozycja
najwygodniejsza dla pacjenta. Ast-
matycy, którzy mają problemy z oddy-
chaniem jak i pacjenci z bólem w klatce
piersiowej będą woleli siedzieć prosto.
Jest to najwygodniejsza dla nich pozy-
cja. Cukrzyk, który zaczyna wchodzić
w stan hipoglikemii będzie często się
dziwnie zachowywał, lecz pozostanie
przytomny.

Najczęstszą przyczyną utraty przy-

tomności są spadki ciśnienia tętniczego
krwi. Oznacza to, że mózg nie otrzy-
muje wystarczającej ilości tlenu. Pac-
jenci tracący przytomność powinni być
zawsze ułożeni w pozycji poziomej z
lekko uniesionymi nogami, ale nie
pozwól, żeby głowa była niżej niż
reszta ciała. Wtakiej pozycji człowiek
najprawdopodobniej odzyska przy-
tomność w ciągu 10 sekund. Jeśli pac-
jent nie odzyska przytomności w ciągu
10 sekund powinieneś zadzwonić po
ambulans.

Zapewnienie drożności dróg oddechowych

Podczas stanu nieprzytomności

mięśnie, w tym język wiotczeją, co może
doprowadzić do zatkania dróg od-
dechowych. Aby zapobiec niedrożności
dróg oddechowych połóż dłoń pod
głowę ofiary i delikatnie odchyl głowę
do tyłu unosząc podbródek ku przodowi.
Przywrócenie i utrzymanie drożności
dróg oddechowych jest najważniejszym
krokiem w ratowaniu życia innych.

Wentylacja płuc

Następnie sprawdź czy ofiara od-

dycha. Wtym celu nadstaw ucho nad
usta ofiary, aby móc słyszeć i czuć jej
oddech. Nie patrz na ruchy klatki pier-
siowej! Nawet przy niedrożności dróg
oddechowych klatka piersiowa może
wciąż poruszać się starając się zdobyć
powietrze.

Jeśli ofiara nie oddycha musisz

przystąpić do sztucznego oddychania.
Właściwy kurs CPR nauczy Cię oczy-
wiście jak to robić. Na razie lekarze
powinni

kupić

„maseczki

kie-

szonkowe” dla każdego członka perso-
nelu. Na przykład podczas zabiegu
periochirurgicznego pacjent może
krwawić i możliwe, że trzeba będzie go
szybko wentylować bez maseczki.
Każdy pracownik powinien zawsze
mieć przy sobie maseczkę.

Przywrócenie krążenia krwi

Po wentylacji sprawdź tętno. Jako

lekarz na pewno wiesz jak sprawdzić
tętno na tętnicy szyjnej i tętnicach ob-
wodowych.

Defibrylacja

Przy braku oznak życia musisz

rozpocząć masaż serca.

Zdecydowane działanie

Jako

przedstawiciel

służby

zdrowia na tym nie powinieneś
kończyć podstawowych procedur ra-
towania życia. Masz obowiązek dal-
szego zdecydowanego działania, co oz-
nacza, jeśli to możliwe, powinieneś
postawić diagnozę.

Wniektórych przypadkach nie jest

to trudne – pacjent chory na astmę
powie, że nie może oddychać, pacjent z
chorobą niedokrwienną serca będzie
skarżył się na ból w klatce piersiowej.
Jeśli jesteś w stanie postawić rozpoz-
nanie i masz przy sobie właściwy
sprzęt, zacznij działać. Jeśli właściwe
wyposażenie nie jest dostępne lub nie
jesteś pewien swoich działać natych-
miast wezwij pogotowie.

Problemy sercowo-naczyniowe

Jak radzisz sobie w tego typu sytu-

acjach? Jeśli nie zadziałasz szybko,
pacjent umrze. Jeśli nie umrze, jego
mózg będzie nieodwracalnie uszko-
dzony.

Śmierć kliniczna a śmierć biologiczna

Jeśli serce przestaje bić w momen-

cie, gdy osoba traci przytomność – nie
oddycha i nie ma tętna – wtedy jest ona
w stanie śmierci klinicznej. Nawet, jeśli
wydaje się, że nie żyje, nadal ma we
krwi tlen. Komórki ciała będą żywe
jeszcze przez 3-5 minuty do momentu
wyczerpania ostatnich cząsteczek

tlenu. Wtym momencie komórki
umierają. Wtedy następuje śmierć bio-
logiczna.

Ostry zawał serca

Płytka miażdżycowa w ścianie

naczyń tętniczych wapnieje wraz z
wiekiem pacjenta. Jeśli następuje ro-
zerwanie płytki ściany naczynia sub-
stancje tłuszczowe są wystawione na
działanie krwinek. Płytki krwi for-
mułują skrzep i ciągłość przepływu
krwi zostaje przerwana. Doprowadza
to do zawału serca. Prowadzić może do
niemiarowości rytmu serca i zaciskają-
cych i piekących bólów w klatce pier-
siowej.

Pacjent musi dostać się do szpitala

w ciągu sześciu godzin od początku ob-
jawów. Niestety pacjenci, którzy od-
czuwają tego typu objawy po raz pier-
wszy w życiu nie trafiają na czas do
szpitala, gdyż nie zdają sobie sprawy z
zagrożenia i negują zawał serca.

Pacjenci pozostają przytomni, a ból

promieniuje do okolicy żołądka, do
lewej ręki, do góry do szyi i ramienia. W
przeciwieństwie do bólu wieńcowego,
który nie nasila się, ból zawałowy staje
się coraz silniejszy. Innymi objawami
zawału mogą być nudności i wymioty
spowodowane niedotlenieniem mózgu
nazywanym hipoksją.

Pacjenci mogą czuć bicie serca.

Niekoniecznie świadczy to o złym
stanie, ale powoduje, że ludzie są zde-
nerwowani i przestraszeni. Zazwyczaj
też intensywnie się pocą. Pacjenci
myślą, że umierają, a to ich jeszcze
bardziej przeraża. Najważniejszą
rzeczą jest fakt, że są przytomni. Nieza-
leżnie od tego jak źle się czuje jest w
niezłym stanie tak długo jak z tobą roz-
mawia. Sytuacja staje się bardzo
poważna w momencie, gdy pacjent
traci przytomność. Co zrobisz z przy-
tomnym pacjentem z zawałem mięśnia
sercowego?

Pamiętaj:

ułożenie,

drożność dróg oddechowych, wenty-
lacja płuc, krążenie krwi, defibrylacja
(PABCD).

Następujące leki są często po-

dawane podczas zawału mięśnia ser-
cowego: morfina, tlen, nitrogliceryna,
aspiryna. Leki podawane są dożylnie.
(poza tlenem, aspiryną-przyp. tł.)

Morfina

Ofiara zawału nadal będzie od-

czuwała ból, ale morfina uspokaja
bardzo zdenerwowanych pacjentów.
Morfina zmniejsza zużycie tlenu przez
serce.

Tlen

Nawet, jeśli tlen nie może prze-

dostać się przez skrzep, który powięk-
sza się, pozostałe komórki w orga-
nizmie dostaną więcej tlenu i to jest ko-
rzystne.

Nitrogliceryna

Czy to jest zawał mięśnia sercowego

czy zaostrzenie choroby niedokrwien-
nej serca (angina pectoris)? Zapewne
nie wiesz. Dlatego podaj pacjentowi
dwie tabletki nitrogliceryny. Jeśli ból w
klatce piersiowej minie i nie wróci
świadczy to o zaostrzeniu choroby
niedokrwiennej serca. Jeśli ból w ogóle
nie ustępuje albo, jeśli mija i wraca jest
to zawał serca.

Tlenek azotu

Pacjent odczuwa ból. Gdy orga-

nizm doświadcza nasilonego bólu i
uwalnia duże ilości katecholamin,
znanych jako epinefryna i norepine-
fryna (odpowiednio: adrenalina i nora-
drenalina-przyp. tł.).

Substancje te powodują szybszy i

nieregularny rytm serca. Nie podej-
mowanie leczenia bólu związanego z
zawałem serca może prowadzić do

śmierci pacjenta. Pomocny może
okazać się tlen z podtlenkiem azotu.

WEuropie

ambulanse

są

wyposażone w tlen z podtlenkiem
azotu, jak również w narkotyk zwany
Entonox. Entonox jest 50% mieszaniną
tlenu i tlenku azotu w jednym cylindrze.

WUSA nazywany jest Dolonox i

jest lekiem przeciwbólowym, jak
dożylna postać morfiny. Jako stoma-
tolodzy, wielu z Was posiada w gabine-
tach tlenek azotu. Możecie podać NO,
ponieważ jest on bardzo bezpieczny;
jest używany w zawałach serca. Pod-
wyższa próg bólowy i gdy nasilenie
bólu maleje pacjent czuje się lepiej. Nie
skrzywdzisz pacjenta podawając mu
tlenek azotu.

Aspiryna

Jedna tabletka aspiryny zapobiega

zlepianiu się płytek krwi przez 14 dni
ich życia. Podaj pacjentowi z zawałem
tabletkę

aspiryny

(dawka

dla

dorosłych-325 mg) i pozwól mu żuć ją
do momentu aż się rozpuści w ustach.
Zacznie działać w ciągu 20 minut i za-
pobiegnie narastaniu skrzepu. W
rzeczywistości, gdy podejrzewasz za-
wał serca od razu podaj pacjentowi as-
pirynę. Pamiętaj jednak, że wielu ludzi
nie toleruje aspiryny ze względu na
alergię, krwawienia, wrzody. Wtych
przypadkach nie możesz podać as-
piryny i nie masz innego wyboru. Naj-
większa śmiertelność okołozawałowa
jest obserwowana w ciągu pierwszej
godziny od pojawienia się objawów.

Elektrokardiografia

Wzdrowym sercu wysyłany jest

impuls elektryczny i wszystkie włókna
mięśniowe kurczą się w dokładnie tym
samym czasie. Podczas zawału nato-
miast pojawiają się przedwczesne skur-
cze komorowe (premature ventricular
contractions-PVC). Zanim serce
wypełni się krwią uszkodzona część
mięśnia sercowego przedwcześnie
pobudza serce. Serce wtedy ponownie
wypełni się krwią co spowoduje niere-
gularny rytm serca.

Serce pracuje, ale gdy nic w nim nie

ma jest to praca jałowa. Pacjent
pomyśli, że jego serce omija uderzenie,
a w rzeczywistości bije ono zbyt często.
Na tym etapie pacjent jest zazwyczaj
przytomny, ale nie czuje się dobrze.
Każde uderzenie serca jest PVC i jest to
zatrzymanie akcji serca, znane jako
częstoskurcz komorowy (ventricular
tachycardia-VT lub VTac). Wiele osób
uważa, że podczas nagłego zatrzyma-
nia krążenia serce przestaje bić, ale to
nieprawda. Serce wciąż pracuje, ale na
pusto-nie pompuje krwi.

Następnie pojawia się migotanie

komór (ventricular fibrillation-VF).
Jest to zupełny brak koordynacji pracy
serca. Każda komórka mięśniowa kur-
czy się według własnego rytmu. Czyn-
ność serca wynosi wtedy około 400
uderzeń na minutę, ale nic nie jest
wypompowywane. Stan ten personel
ratunkowy widzi w 90% przypadków,
gdy przyjeżdża do ofiary. Podczas VF
mięsień wciąż żyje, ale staje się coraz
słabszy. Gdy cały tlen jest zużyty serce
wchodzi w stan agonalny-jak próba
uruchomienia

samochodu

przy

wyładowanym akumulatorze-wtedy
mięsień umiera, a EKG ukazuje płaską
linię.

Przypuśćmy, że pacjent w twoim

gabinecie nagle opada bezwładnie w
fotelu stomatologicznym. Najpierw
utrzymaj go w fotelu i postępuj według
PABCD. Gdy potrzebny jest masaż
serca u dorosłych używasz dwóch rąk i
uciskasz na 5 cm. U dzieci pomiędzy
1-8 r.ż. używasz tylko jednej ręki i
uciskasz na głębokość 2,5 cm. Wprzy-
padku niemowląt (do ukończenia 1 r.ż.)
używasz tylko dwóch palców i uciskasz

Kontakt z pacjentem

Medycyna Ratunkowa
w gabinecie stomatologicznym

Robin Goodman, Dental Tribune International

Artyku∏ ten oparty jest na wyk∏adzie przedsta-
wionym przez dr Stanley F. Malamed podczas
spotkania Amerykaƒskiego Towarzystwa Perio-
dontologicznego w San Francisco w Kalifornii, we
wrzeÊniu 2003. Wyk∏ad by∏ zatytu∏owany Medy-
cyna Ratunkowa-Powrót do Podstaw. Dr Malamed
jest profesorem w dziedzinie stomatologii i
anestezji na Uniwersytecie Po∏udniowej Kalifornii.
Zajmuje si´ stomatologià, anestezjà i medycynà
ratunkowà przez ponad 30 lat. Jest autorem 100
doniesieƒ naukowych i 16 rozdzia∏ów w ró˝nych
medycznych i stomatologicznych ksià˝kach i cza-
sopismach. Opublikowa∏ trzy w∏asne ksià˝ki z
których obecnie uczà si´ studenci szkó∏ dentysty-
cznych.

D

ENTAL

T

RIBUNE

Polish Edition

Praktyka

7

tylko 1,27 cm. Ogólna zasada to 15
ucisków klatki piersiowej i 2 wdechy.
Reguła ta obowiązuje nawet przy
dwóch ratownikach.

Celem masażu serca jest utrzymanie

komórek ciała przy życiu i dotlenienie
ich. Komórkami, które mają największy
metabolizm i umierają najszybciej są
neurony, komórki mózgowe. Utrzymaj
dopływ krwi z tlenem do serca, by mogło
znów pracować, ale utrzymaj też
dopływ tlenu do mózgu, by pacjent po
obudzeniu się był wciąż tą samą osobą i
nie miał nieodwracalnego uszkodzenia
mózgu. Dlatego czas jest tak istotny.

Najwięcej n.z.k. pojawia się

pomiędzy 6 rano a południem. Trudne
jest wstawanie; budzik wyłącza się i
twoje ciało uwalnia katecholaminy.
Wtedy może pojawić się zatrzymanie
akcji serca.WAmeryce Północnej naj-
większa ilość n.z.k. ujawnia się w
poniedziałek rano, podczas gdy na
Środkowym Wschodzie w sobotę rano,
a w Izraelu w niedzielę rano.

Defibrylacja.

Każda osoba w gabinecie stomato-

logicznym powinna być przeszkolona
w zakresie obsługi defibrylatora. Jest
on używany, gdy pacjent nie
odpowiada na pytania, nie oddycha, nie
ma oznak krążenia krwi i nie porusza
się. Defibrylatory ogólnie dostępne
(public access defibrillation-PAD)
można znaleźć na lotniskach, w
samolotach, w kasynach, itp.

Zalecane jest, żebyś posiadał

defibrylator w swoim gabinecie i za-
bierał go na weekend, ale zostaw go w
bagażniku samochodu. Wgabinecie na-
jlepiej przechowywać defibrylator w
pobliżu telefonu. Wten sposób gdy go
potrzebujesz możesz w tym samym cza-
sie zadzwonić pod numer alarmowy.
Gdy masz defibrylator w gabinecie
możesz przestać przeprowadzać CPR i
BLS i użyć defibrylator. Urządzenie
przejmuje pracę. Gdy masz urządzenie;
ono zazwyczaj dokładnie instruuje jak
postępować.

Zaleca się umieścić defibrylator

przy lewym uchu pacjenta. Wmomen-
cie gdy podnosisz łyżki urządzenie
włącza się automatycznie i zaczyna do
Ciebie mówić. Wszystkie defibryla-
tory działają tak samo. Wszystkie mają
takie same instrukcje obsługi i obrazki.
Wszystkie mają dwa przyciski, na jed-
nym jest napisane ‘on/off’, na drugim
‘shock’.

Krok 1 Włącz urządzenie pod-

nosząc łyżki.

Krok 2 Urządzenie mówi, żeby

przyłożyć elektrody. Nie możesz
popełnić błędu, bo maszyna pokazuje
obrazki. Jeśli pacjent ma bardzo owło-
sioną klatkę piersiową usuń część
włosów i umieść elektrody dopóki
maszyna nie powie „analizowanie
rytmu, nie dotykaj pacjenta!”

Upewnij się, że ani ty ani pacjent

nie jesteście mokrzy. Jeśli jesteście,
wysusz siebie i pacjenta. Winnym razie
impuls elektryczny przejdzie po całym
miejscu i wstrząśnie też Tobą.

Krok 3 Po komunikacie „nie

dotykaj pacjenta” urządzenie ma 20-40
sekund na analizę rytmu. Jeśli jest to VF
lub VT, powie „ wskazany wstrząs”.
Następnie usłyszysz ładowanie defi-
brylatora i urządzenie powie „nie
dotykaj pacjenta”. Jeśli go dotkniesz
wstrząśnie również Tobą.

Krok 4 Pojawia się czerwone lub

żółte światło i wtedy maszyna mówi
„wstrząs pacjenta”. Gdy przyciśniesz
świecący się guzik urządzenie
spowoduje wstrząs elektryczny. Oz-
nacza to, że wszystkie mięśnie w orga-
nizmie zdepolaryzują się i pacjent
„podskakuje”. Ważne jest, że impuls
ten depolaryzuje mięsień sercowy.
Maszyna znowu odczytuje rytm.

Urządzenie powie „wstrząs, naciśnij

przycisk, analiza rytmu. Nie dotykaj pac-
jenta”. Jeśli utrzymuje się nadal VF
powie „wskazany wstrząs, ładowanie” i
naładuje się na wyższy poziom energii,
najpierw 200 J, potem 300, a jeszcze
później 360. Po trzecim wstrząsie
urządzenie powie „kontynuuj CPR przez
1 minutę”. Później znów będzie anali-
zować rytm. Pamiętaj, urządzenie będzie
mówić do Ciebie przez cały ten proces.
Możliwe, że powie „nie rozpoczęto
wstrząsu”- może „przywrócono nor-
malny rytm zatokowy”. Urządzenie
powie wtedy „sprawdź drożność dróg

oddechowych, wentylację, tętno. Jeśli
brak tętna kontynuuj CPR”.

Wyobraźmy sobie, że rytm serca

jest zatokowy, a pacjent nieprzy-
tomny. Odchylasz mu głowę do
tyłu, wysuwasz żuchwę i patrzysz,
słuchasz i czujesz, by przekonać się,
że nie oddycha. Robisz dwa wdechy,
sprawdzasz tętno i odkrywasz, że
jest. Masz teraz do czynienia z
nieprzytomnym, nie oddychającym
pacjentem z tętnem. Powinieneś
wentylować dorosłego pacjenta raz na
5 sekund.

Jeśli urządzenie mówi „wstrząs nie

wskazany” możliwe, że to asystolia.
Defibrylator powie „kontynuuj CPR”.
Dzieje się tak dlatego, że aby wstrząs
był skuteczny serce musi wykazywać
znaki życia.

Użycie defibrylatora jest naj-

ważniejszym krokiem do przywróce-
nia kurczliwości.

Wdzisiejszych czasach są nawet

urządzenia dla dzieci z elektrodami pe-
diatrycznymi. Najważniejszy jest czas
od momentu utraty przytomności do
defibrylacji. Im krótszy ten czas, tym
większa szansa przeżycia. Jeśli chcesz,
żeby pacjent przeżył n.z.k. bardzo

ważny jest „łańcuch przeżycia”, inny
dla dzieci, inny dla dorosłych.

Łańcuch przeżycia

Procedury działania
w stosunku do dorosłych

Pacjent jest nieprzytomny, a ty

jesteś sam.
1. Wezwij pomoc. Jeśli ktoś jest w

pobliżu, powiedz, by zadzwonił po
karetkę podczas gdy ty podejmujesz
dalsze działania.

AD



strona 8

DT

Praktyka

D

ENTAL

T

RIBUNE

Polish Edition

8

Nigdy nie przestaną zadziwiać mnie,
niekiedy oderwane od rzeczywis-
tości, opinie stomatologów dotyczące
leczenia dzieci. W praktyce, leczenie
dzieci w gabinecie może sprawiać nie
tylko ogromną radość, ale również
przynosić korzyści finansowe i uzu-
pełniać zakres usług.

Dużo zależy od postawy lekarza,

którą on lub ona wypracuje w stosunku
do młodych pacjentów. Jeżeli stoma-
tolog ma dobre podejście inni
pracownicy pójdą w jego ślady. Wmo-
mencie, kiedy asystentka, higienistka i
recepcjonistka zdadzą sobie sprawę z
tego, że leczenie dzieci może być naj-
radośniejszym aspektem dnia pracy,
wszystko ułoży się tak, że gabinet za-
pewni młodym pacjentom wspaniałą
opiekę.

Rodzice docenią twoje kwali-

fikacje, bardziej niż myślisz i z zado-
woleniem przyślą do ciebie innych
członków rodziny. Co więcej, poinfor-
mują swoich przyjaciół, (którzy
również mają dzieci), że istnieje gabi-
net, w którym ich pociechy mogą być
leczone przez opiekuńczy zespół. Pra-
cownicy z odpowiednim podejściem są
kluczem do wszystkiego.

Istotna jest wiedza o niektórych

sztuczkach handlowych, ale jeżeli
gabinet nie stosuje odpowiedniej
metody leczenia młodych pacjentów,
nie można uniknąć negatywnego
przekonania, że ''dzieci są problemem''
nawet po opracowaniu ''zabawnej'' ter-
minologii, rozsądnego planu leczenia,
zastosowania łagodnej sedacji czy
techniki rozbawiania. Dzięki wielolet-
niej praktyce, wiem że w wielu przy-
padkach dzieci, które trafiają do gabi-
netu bez określonych doświadczeń, są
pozytywniej nastawione do leczenia
niż dorośli. Wwiększości sytuacji
dorośli mają ugruntowany stosunek do
leczenia, przez swoje nastawienie
przewidują

czy

zabieg

będzie

''bolesny'', oraz mają wyobrażenie o
wielu innych, często przykrych dla nich
etapach wizyty.

Zaczynając leczenie u dziecka,

które pierwszy raz jest u dentysty,
każdy lekarz może wykreować pozyty-

wne nastawianie pacjenta do wizyt
stomatologicznych do końca życia. I po
raz kolejny, prawidłowe połączenie
podejścia lekarza z odpowiednim
wykorzystaniem jego umiejętności
umożliwi przeprowadzenie udanej
wizyty z wzajemną satysfakcją.

Elementy kluczowe dla dziecka

Jest wiele aspektów związanych z

zachowaniem się dziecka w gabinecie
stomatologicznym, ale pięć następują-
cych elementów jest szczególnie
ważnych, aby wizyta zakończyła się
sukcesem.

Mów w ich języku Używaj określeń,

które pozytywnie kojarzą się dziecku w
określonym wieku. Wmojej praktyce
zamiast stwierdzenia ''dawać zastrzyk''
mówię, ''usypiam ząbki''. Nie jest to
oszustwo. Opisując w ten sposób co ro-
bimy unikamy określeń, z którymi
dziecko mogło już się spotkać i mięć złe
skojarzenia związane z nimi. Dając
dziecku dokładny opis tego, co się
będzie działo i kiedy wszystko co
mówię się spełnia, tworzę więź zaufa-
nia. Mówiąc, że teraz warga stanie
większa i właśnie tak się dzieje, dziecko
wie, że może mi zaufać. Używaj
określeń dla sprzętu i zabiegów, które
są przyjazne dziecku i proste do zrozu-
mienia, jak na przykład ''gwizdek'' za-
miast ''wiertło''. Ta prosta technika poz-
woli dziecku pozytywnie kojarzyć wi-
zytę u stomatologa.

Postaraj się, żeby wizyty były

krótkie Zależy to od wieku dziecka, ale
generalnie nie jest zalecane, aby wizyta
była dłuższa niż 45 minut, lub godzinę,
jeżeli dziecko jest leczone w sedacji.
Postaraj się przeprowadzić całe lecze-
nie na nie więcej niż trzech wizytach.

Wszystko tłumacz Jedna z najefekty-

wniejszych technik odwracania uwagi
dziecka od zabiegu jest opisywanie pac-
jentowi wszystkiego, co się dzieje, wte-
dy nic nie jest niespodziewane. Opisując
zabieg w prostych, zrozumiałych
słowach, dziecko jest w stanie
przewidzieć, jaki będzie następny in-
strument i co będzie czuło podczas za-
biegu i nie denerwuje się tym.

Unikaj bólu Niezbędne jest ru-

tynowe używanie znieczulenia miejs-

cowego. Przed wizytą nie wiem czy
dziecko będzie odczuwać dolegliwości
bólowe podczas ''rutynowego'' za-
biegu. Spotkałem się z wieloma
młodymi pacjentami, dla których
''bolesnym'' zabiegiem było czyszcze-
nie zębów gumką, podczas gdy inne
dzieci nie odezwały się słowem przy
wykonywaniu seryjnych ekstrakcji,
amputacji czy cementowania koron
stalowych itd. Nie jestem w stanie
przewidzieć, które z dzieci nie będą
miały przykrych doznań podczas za-
planowanego

zabiegu,

dlatego

znieczulam wszystkich pacjentów dla
zapewnienia komfortu. Używam
znieczulenia powierzchniowego i
okazjonalnie tlenku azotu, aby ułatwić
proces dawania zastrzyku, ale zwykle
nie mam problemów podczas wykony-
wania tej czynności.

Używaj koferdamu Koferdam jest

bardzo istotny. Ułatwia wgląd do
ubytku, zapobiega dostawaniu się
zanieczyszczeń do jamy ustnej dziecka
i pozwala zachować suchość niezbędną
do

prawidłowego

założenia

wypełnienia kompozytowego czy
kompomerowego. Zapobiega także za-
aspirowaniu upuszczonych narzędzi.
Aby prawidłowo założyć koferdam
niezbędne jest posiadanie odpowied-
nich dla dziecka klamer.

Stwórz atmosferę współpracy Nie

udawaj i nie owijaj w bawełnę, skup
swoja uwagę na czynnościach wykony-
wanych podczas wizyty. Wtedy możesz
dać dziecku poczucie współpracy i
unikać ogólnych stwierdzeń takich jak
''Jesteś dobrym pomocnikiem''. Mimo,
że jest to określenie pozytywne, mały
pacjent prawdopodobnie nie będzie
wiedział, co robi dobrze. Bądź
dokładny i powiedz ''bardzo mi poma-
gasz otwierając buzie, bo mogę lepiej
widzieć'' lub, ”kiedy nie ruszasz głową
tak jak teraz mogę pracować szybciej''.
Wten sposób uczysz dziecko
współpracy i dajesz mu do zrozumienia,
że doceniasz jego pomoc.

Elementy kluczowe we
współpracy z rodzicami

Wielu stomatologów zgodzi się, że

większym wyzwaniem w pedodoncji

jest współpraca z rodzicami niż z
dziećmi. Temat jest bardzo szeroki, ale
w mojej opinii ''kłopotliwi'' rodzice
(tacy, którzy stwarzają problemy) są
psychicznie podobni do dzieci - nie
wiedzą, czego się spodziewać dopóki
nie zostanie im to powiedziane.
Ponieważ rodzice mają tendencje do
wymyślania wielu możliwości, które
mogą się zdarzyć, w moim przekona-
niu bezpieczniej dla lekarza jest poin-
formować ich o tym, co się będzie dzia-
ło. Dzięki temu osiągniesz cel, którym
jest pomoc rodziców podczas twojej
pracy.

Bądź uczciwy Przemyśl swoje

przypuszczenia co do następnej wizyty
dziecka i uczciwie podziel się nimi z
rodzicami. Jeżeli uważasz, że dziecko
dobrze sobie poradzi powiedz to rodzi-
com, aby mogli stworzyć sobie pozyty-
wny obraz następnego spotkania. Dzię-
ki temu dziecko również przyjdzie na
kolejna wizytę z pozytywnym nasta-
wieniem.

Jeżeli przewidujesz, że dziecko nie

będzie współpracować na następnej
wizycie, niemądre jest mówienie rodzi-
com, że wszystko pójdzie gładko.
Rodzic zna swoje dziecko lepiej niż ty i
większość nich przychodząc do stoma-
tologa nie spodziewa się, że dziecko
będzie spokojne. Lepiej być szczerym i
nie stawiać dziecka w złym świetle.

Udzielaj dokładnych informacji

Pamiętaj o tym, że rozmawiasz z
dorosłym, który obawia się o stan swo-
jego dziecka. Dlatego poświęć czas,
aby dokładnie wyjaśnić swoją filozofię
leczenia i jaką rolę w tym wszystkim
ma odgrywać rodzic. Włącz w to tech-
niki pracy z dzieckiem, jakich będziesz
używał takie jak: przyjazne dziecku
określenia.

Kiedy rodzice towarzyszą dziecku

podczas

zabiegu,

powiedz

im

wcześniej, że ważne dla ciebie jest to,
abyś całą swoją uwagę mógł skierować
na dziecko. Pamiętaj powiedzieć, iż
oczekujesz, że dziecko będzie w trakcie
zabiegu słuchać ciebie, a nie rodziców.
Poproś rodziców, aby nie odzywali się
do dziecka w trakcie zabiegu. Daj im
także listę z przyjaznymi dziecku
określeniami, aby nie przestraszyli
swojej pociechy w domu używając
słów takich jak: zastrzyk, wiertło, wyr-
wać ząb i innych negatywnych
określeń.

Doradź również, by rodzice nie

przygotowywali dziecka do wizyty. Ja
wyjaśniam rodzicom, że przygotuję
dziecko do kolejnego spotkania zanim
opuści gabinet. Robię to mając
bezpośredni kontakt wzrokowy z pac-
jentem, wyjaśniając podczas badania,
iż

znalazłem

„x

robaczków

cukrowych” i wypędzę je na następnej
wizycie. Następnie pytam dziecko czy
mi w tym pomoże tak samo jak na
dzisiejszej wizycie. Wzasadzie zawsze
młody pacjent się zgadza. Następnie
mówię rodzicom, że przygotowanie
zostało zakończone.

Istnieje wiele sposobów pomoc-

nych podczas wizyty pedodontycznej.
Wmoim przypadku nawiązywanie
kontaktu z pacjentem daje tyle satys-
fakcji, co techniczna strona stoma-
tologii. Jest stwierdzone, że wspaniałe
zaplecze techniczne musi współgrać z
dobrym podejściem lekarza. Doświad-
czenie nauczyło mnie, że jeżeli dziecko
się rusza, kopie, krzyczy lub w jakikol-
wiek sposób nie współpracuje, bardzo
dużym wyzwaniem jest przeprowadze-
nie skutecznego leczenia. Jest to zdecy-
dowanie negatywny aspekt leczenia
dzieci.

Satysfakcja płynąca z dobrego

podejścia do dzieci i tego, że wracają
chętnie na kolejne wizyty są nieuch-
wytną nagrodą, ale często bardziej
znaczącą niż inne procedury wymaga-
jące zdolności technicznych, które
wykonujesz.

Jeśli

wykorzystasz

opisane powyżej techniki (oczywiście
z odpowiednim nastawieniem!) odkry-
jesz, że leczenie dzieci może być
naprawdę wielką radością.

DT

2. Postępuj zgodnie z podstawowymi

czynnościami

resuscytacyjnymi

(BLS). BLS nie może zmienić VF w
prawidłowy rytm. BLS utrzymuje ut-
lenowanie mózgu, by zapobiec
uszkodzeniom i utrzymuje ut-
lenowanie serca, żeby zadziałał
wstrząs elektryczny. Po prostu utrzy-
muje przy życiu dwa podstawowe or-
gany. Z każdą minutą po zatrzymaniu
akcji serca bez defibrylacji szanse
przeżycia maleją o 7-10%.

Procedury działania w stosunku do dzieci

1.Rozpocznij podstawowe czynności

resuscytacyjne.
Tak szybko jak to możliwe wezwij
pomoc. Zwróć uwagę na różnice w
porównaniu ze schematem dla
dorosłych. Dorośli potrzebujący po-
mocy mają zwykle około 70 lat, a ich
tętnice wieńcowe są stare, z płytką
miażdżycową. Jedynym sposobem

żeby uratować to „starsze serce” jest
jak najszybsze wezwanie pomocy.

Jednakże najczęstszą przyczyną

nagłego zatrzymania krążenia u
dzieci jest niedrożność dróg odde-
chowych. Pomimo, że BLS nie zmieni
u dorosłych migotania komór w
prawidłowy rytm, u dzieci serce
przestaje bić z braku tlenu. Jeśli
możesz natychmiast rozpocząć przy-
wracanie krążenia krwi, może to skró-
cić okres braku przytomności. Serce
dziecka samo w sobie jest zdrowe.
Jeżeli dostarczysz mu tlen, może szyb-
ko wrócić do siebie. Gdy dorosły
traci przytomność nadal ma tlen we
krwi i możliwe, że masz jeszcze 5-10
min. do nadejścia śmierci biolog-
icznej. Natomiast, gdy dziecko traci
przytomność możliwe, że nie ma w
ogóle tlenu we krwi, bo większość
przyczyn utraty przytomności u
dzieci to niedrożność dróg odde-
chowych. Dlatego pierwszym kro-
kiem u dziecka powinno być rozpoczę-

cie BLS, a później wezwanie pomocy
w sytuacji, kiedy jest to możliwe.

Współczynniki przeżycia

Jeśli człowiek ma nagłe zatrzymanie

krążenia i jest pozostawiony bez CPR to
w momencie, gdy przyjeżdża personel
ratunkowy po 10 lub więcej minutach,
szanse na przeżycie wynoszą mniej niż
2%. Tak się zdarza z reguły. Jeśli ofiara
otrzymuje wczesną pomoc w postaci
CPR, a defibrylacja jest opóźniona
szanse wynoszą 2-8%. Jeżeli ofiara jest
poddana wczesnej CPR i defibrylacji w
ciągu 7 minut szanse na przeżycie
wynoszą 20%. Oczywiście, im szybszy
dostęp do defibrylatora i zaawan-
sowanych czynności resuscytacyjnych,
tym większe szanse na przeżycie. Twoim
zadaniem, jako przedstawiciela służby
zdrowia, jest utrzymać ofiarę przy życiu
dopóki nie odzyska przytomności lub
dopóki personel ratunkowy nie przejmie
nad nią opieki. Pytaniem jest, czy jesteś
na to przygotowany?

DT

Kontakt z pacjentem

Radość z leczenia dzieci

Gregory L. Psaltis, USA

Dr Gregory L. Psaltis od 1981 prowadzi
prywatną praktykę stomatologiczną
nastawioną na leczenie dzieci w Olimpii,
Waszyngtonie. Otrzymał tytuł dr n. stom.
i tytuł specjalisty z dziedziny pedodoncji
na

Uniwersytecie

Kalifornińskim,

Szkole Dentystycznej w San Francisco.
Dr Psaltis wygłosił wiele wykładów z
dziedziny pedodoncji o zasięgu kra-
jowym, jak również kursów prakty-
cznych oraz zajęć dotyczących jakości
życia.

Opublikował

także

wiele

artykułów odnoszących się do jego życia
zawodowego.
Więcej informacji dotyczących jego
prezentacji, ulotek reklamowych gabi-
netu, opublikowanych artykułów można
znaleźć na stronie Psilent Productions,
firmie doktora Psaltisa założonej w celu
wzbogacenia zarówno zawodowego jak i
osobistego życia stomatologów.

PSILENT PRODUCTIONS,
Dr Gregory Psaltis,
5925 Sleepy Hollow Lane N.E.,
Olympia, WA 98516, USA
Tel./Faks: (360) 413-5760
E-mail: [e-mail]

www.psaltis.info



strona 7

DT

Autor