Prawo Harcerskie i nasze wartości

Prawo Harcerskie i nasze wartości - materiał do dyskusji instruktorskich na temat wartości wynikających

z Prawa Harcerskiego Nie zapominaj o tym. Nie zapominaj o Prawie. To jest wola twego sumienia.

Sumienie jest tym, co najlepsze w człowieku. (…)Tym, co pozostaje w nas. Aimée Martin

WPROWADZENIE Merytoryczna dyskusja o Prawie i Przyrzeczeniu Harcerskim ma kluczowe znaczenie dla

przyszłości Związku Harcerstwa Polskiego. Dlatego tak ważne jest, by przeprowadzić ją w sposób dojrzały

i odpowiedzialny oraz być do niej dobrze przygotowanym. Nie można w niej ograniczyć się do ustalania,

jakie wymogi zawierają zapisy poszczególnych punktów Prawa i z jakimi wartościami są związane. Należy

znaleźć odpowiedź na zasadnicze pytania: które wartości zawarte w Prawie są dziś najistotniejsze, a które

najbardziej zagrożone i powinny być przedmiotem szczególnej troski w naszych działaniach

wychowawczych i jak kształtować osobowość członków ZHP, by przygotować ją do sprostania wyzwaniom

współczesności. Być może, że efektem dyskusji będą wnioski o zmianach w przyjętych przez XXXIII Zjazd

ZHP „Podstawach wychowawczych ZHP”, o czym zadecyduje Zjazd Programowy ZHP

(XXXIV Nadzwyczajny Zjazd ZHP). Myślę jednak, że podsumowaniem dyskusji o aktualnym rozumieniu i

o ewentualnych zmianach w tekście Prawa Harcerskiego powinien zadecydować ostatecznie XXXV Zjazd

ZHP. Decyzje powyższe będą miały ogromne znaczenie, zaważą na naszej przyszłości, zatem nie mogą

być podejmowane „w biegu” i „po łebkach”, ale muszą być rezultatem

głębokich przemyśleń i rozwagi. Muszą być również wynikiem dyskusji wszystkich kręgów i wspólnot

instruktorskich. W poprzedniej części materiału „Przed Zjazdem Programowym ZHP”

postawiliśmy tezy do dyskusji o rozumieniu i zapisach poszczególnych punktów Prawa Harcerskiego.

Dyskusja nad powyższymi tezami ma nam dać odpowiedź, czy konieczne są zmiany w redakcji naszego

Prawa. W drugiej części materiału znajdują się tezy do dyskusji o tym, czym jest Prawo Harcerskie.

Przedstawiamy tu rozważania wybitnych instruktorów harcerskich na ten temat, mając na celu

wprowadzenie i przygotowanie korpusu instruktorskiego do dyskusji. Być może pojawią się inne tezy,

wynikające z doświadczeń środowisk harcerskich. Nie bójmy się ich stawiać do dyskusji. Niniejszy

materiał ma na celu skierowanie instruktorskich dyskusji na wartości zawarte w Prawie Harcerskim.

Spróbujmy zastanowić się, które z wartości, wpisane w Prawo są istotne dla harcerstwa i z tego powodu

wymagają podkreślenia i szczególnego skomentowania. Zakładamy, że wartości, zawarte w Prawie są

podstawą harcerskiego systemu wychowawczego, a ujęcie ich w konkretne punkty — tylko ich

zewnętrzną formą. Dlatego — mimo wielu zmian, jakie na przestrzeni lat dokonywały się w

zapisach Prawa Harcerskiego — nasze wartości i harcerski system wychowawczy nie uległy

zmianie. Układ tej części jest następujący: dla porządku i ułatwienia dyskusji tezy dotyczące wartości

ujęte są w kolejności takiej, jak w Prawie. Każdy punkt rozpoczyna cytat z Księgi Jaszczurki, autorstwa

szwajcarskiej instruktorki skautowej, Aimée Martin w tłumaczeniu Krystyny Krzewskiej, harcerki 14

Warszawskiej Drużyny Harcerek z Hufca ZHP Grzybów i jej matki, Laury Krzewskiej. Następnie

prezentowane są tezy do wartości opracowane przez Przewodniczącego ZHP, hm. Andrzeja Borodzika.

Szerzej są one omawiane na łamach miesięcznika instruktorów ZHP „Czuwaj”. TEZY DO

DYSKUSJI 1. Harcerz sumiennie spełnia swoje obowiązki wynikające z Przyrzeczenia Harcerskiego. Są

małe obowiązki i duże. Trzeba spełniać swój mały obowiązek albo duży, dzień po dniu, nic nie mówiąc, po

prostu — ponieważ tak trzeba i ponieważ się tego chce. Na początku dygresja. Zapis pierwszego

punktu Prawa jest jedynym, który został inaczej sformułowany niż jego tradycyjny tekst obowiązujący w

latach 1932—1945. Tekst ten brzmiał następująco: „Harcerz służy Bogu i Polsce i

sumiennie spełnia swoje obowiązki”. Tekst „Harcerz sumiennie spełnia swoje obowiązki

wynikające z Przyrzeczenia Harcerskiego” został uchwalony na XXVIII Zjeździe ZHP w roku 1990

razem z podwójną rotą Przyrzeczenia, jedną o treści takiej, jak dziś obowiązująca i drugiej, w której w

miejsce słów „służyć Bogu i Polsce…” wprowadzone zostały słowa „służyć

Polsce, dążyć do prawdy i sprawiedliwości…”. Dziś, gdy od ponad dziesięciu mamy znów

jedną rotę Przyrzeczenia, wydaje mi się, że należałoby powrócić też do tradycyjnej formuły pierwszego

punktu Prawa Harcerskiego. 1.Służyć Bogu Służbę Bogu Należy więc widzieć w trzech wymiarach:

a.sprawy bardzo osobistej, wewnętrznej — religijności i wiary w Boga b.ideowości, stałej pracy

nad sobą, kształtowania swojej osobowości i postępowania zgodnie z zasadami etyki chrześcijańskiej,

c.opartego na tych zasadach etycznych stosunku do wszystkich ludzi. 2.Służyć PolsceInspiracją do służby

Polsce powinien być patriotyzm, uczucie przywiązania i szacunku do ojczyzny, połączone z poczuciem

więzi społecznej i gotowością do poświęceń dla dobra kraju i rodaków. Służba Polsce ma bardzo różne

formy i jest realizowana w różnorodnych obszarach, z których największe znaczenie mają dziś:

a.znalezienie swojego miejsca w „dorosłym życiu”, b.dbałość o naszą tożsamość

narodową, c.działanie na rzecz rozwoju kraju i troska o jego rangę międzynarodową, d.podejmowanie, z

największym nawet poświęceniem, działań dla ochrony i ratowania ludzi i mienia w chwilach zagrożeń.

3.Nieść chętną pomoc bliźnimNależy zwrócić tu szczególną uwagę na: a.niesienie pomoc słabszym,

chorym, bezbronnym, b.pamiętanie o wykonaniu czegoś pożytecznego i potrzebnego innym każdego

dnia, c.zdobywanie wiedzy, uczenie się odpowiedzialności i zaangażowania, by móc efektywnie działać w

http://zjazd.zhp.pl - zjazd.zhp.pl

Powered by Mambo

Generated: 6 March, 2007, 12:22

sytuacjach kryzysowych. 2. Na słowie harcerza polegaj jak na Zawiszy. Obiecuj tylko to, co możesz

zrobić, nie obiecuj tego, czego zrobić nie możesz. I pamiętaj, żeby zawsze można było na ciebie liczyć,

żeby twoje słowa były odbiciem twoich myśli. 1.Należy zwrócić tu szczególną uwagę na mówienie prawdy

w każdych okolicznościach. 2.Istotne jest zajmowanie stanowiska czy wyrażanie swojej opinii w

konkretnych sprawach na możliwie pełnej znajomości faktów i zdarzeń. 3.Powinno się wymagać pełnej

zgodności słów z czynami. 4.Niezwykle ważne są: punktualność, realizowanie na co dzień zasady

„fair play” oraz przestrzegania obowiązującego prawa, przepisów administracyjnych czy

regulaminów wewnętrznych obowiązujących w ZHP. 3. Harcerz jest pożyteczny i niesie pomoc bliźnim.

Nie myśleć o sobie. Odwrócić się od siebie i patrzeć na innych. Możliwe, że oni nie potrzebują ciebie, ale

tyle jest rzeczy do zrobienia. (…) Oddać przysługę i wprowadzić piękno do życia tych, którzy nie

maja czasu myśleć o pięknie, którzy nie wiedzą, gdzie go szukać i którzy nie wiedzą, że ono może

przemienić zwykłe dni pracy w nieustanne święto. 1.Należy podkreślać rolę nauki, zdobywanie

kompetencji i dążenie do mistrzostwa w tym wszystkim, co chce się robić. 2.Realizacja tego punktu

Prawa Harcerskiego w codziennym życiu powinna zakładać nieustanne „bycie potrzebnym”

i niesienie pomocy innym nawet w sprawach drobnych. 3.Pomoc bliźniemu może mieć także inny wymiar,

jakim jest ratowanie innych w chwilach zagrożenia. 4.Pomóc to umieć odnaleźć się w sytuacjach, w

których ludzie nie z własnej winy znajdują się w trudnym położeniu. 5.Wszystkie podejmowane działania

— aby mogły być uznane jako niesienie pomocy bliźnim — muszą być podejmowane w

pełni dobrowolnie. 6.Konieczne jest podejmowanie służby innym jako przezwyciężanie własnego egoizmu.

4. Harcerz w każdym widzi bliźniego, a za brata uważa każdego innego harcerza. Przywiązanie, przyjaźń,

miłość to pojęcia bliskoznaczne. Wielka siła, która przyszła do mnie i która idzie do ciebie. Rzeka, która

wypłynęła z głębi mojej istoty i sączy się ku tobie. (…) Mogę pracować dla wszystkich. Mogę

pomagać wszystkim. I to jest to, co chcę robić najlepiej jak umiem. 1.Podstawowe zagadnienie to praca

nad empatią i widzenie w każdym bliźniego. 2.Określenie „za brata uważa każdego innego

harcerza” powinno odnosić się do wszystkich skautów i harcerzy. 3.Zrealizować ideę braterstwa na

co dzień to oprzeć podejmowane działania na wzajemnym zaufaniu i prawidłowych relacjach

międzyludzkich. 4.Ważną sprawą jest, by rzetelnie wykonywać zadania i wywiązywać się z obowiązków

podejmowanych na rzecz naszej wspólnoty (rodzina, szkoła, harcerstwo itd.). 5. Harcerz postępuje po

rycersku. Rycerskość jest cnotą, którą przypisują sobie mężczyźni, ale narodziła się z kobiety. Mężczyźni

są często zbyt surowi w obejściu. Brakuje im uprzejmości, słodyczy, wdzięku i elegancji. (…)

Mężczyzna dzięki kobiecie zaczął odczuwać słodycz i szacunek dla niej. Starał się opanować siłę,

gwałtowność, zbyt wielkie natężenie głosu oraz surowe obyczaje wojownika i myśliwego (…).

1.Formuła postępowania po rycersku stawia przed nami bardzo wysokie wymagania w odniesieniu do

sposobu bycia, postępowania, zasad działania a nawet wyglądu. Dziś zasady rycerskiego zachowania to:

a.męstwo, odwaga, sprawność w działaniu, lojalność w stosunku do przełożonych i współtowarzyszy,

b.bezinteresowność, uczciwość, prawość i prawdomówność;c.opiekuńczy stosunek do słabszych,

bezbronnych i dzieci oraz szczególny stosunek do kobiet dodatkowo pełen szacunku, uwielbienia,

elegancji i kurtuazji, życzliwości, wyrozumiałości i delikatności w postępowaniu, d.zachowywanie się

zawsze z osobistą godnością, z wyglądem, ubiorem i postawą dostosowaną do okoliczności. 2.Rycerskość

powinna się przejawiać w umiejętności rzeczowej, merytorycznej i kulturalnej wymianie poglądów

(pięknie się różnić). 3.Należy umieć odróżniać dobro od zła. 6. Harcerz miłuje przyrodę i stara się ją

poznać. Bądź dobra dla wróbli, które kąpią się w kurzu, dla chudego konia, dla kota wypędzanego przez

wszystkich, ponieważ nie należy do nikogo i dla ślimaka, i dla kreta, i dla chrabąszcza, i dla wszystkich

wzgardzonych na świecie, dla tych, którzy się robią całkiem mali ze strachu, aby ich nie odkryto i nie

kazano cierpieć. 1.Wiadomo, że my jako ludzie jesteśmy integralną częścią całego ziemskiego

ekosystemu i że trwałe zakłócenie go przez działalność ludzką będzie dla nas tragiczne. Pożądane

działania, konieczne do podejmowania to przede wszystkim: a.odkrywanie piękna otaczającego nas

świata, b.poznawanie praw i współzależności rządzących przyrodą, c.uczenie się korzystania z

dobrodziejstw i zasobów przyrody, d.przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska naturalnego, e.dbałość i

troska o wszystkie zwierzęta, f.różnorodne działania na rzecz zachowania i rozwoju obszarów leśnych i

terenów zielonych, g.nieniszczenie bez uzasadnionej potrzeby roślin i drzew, h.pozostawianie po obozie

czy biwaku miejsca w stanie takim, jak je zastaliśmy. 2.Istotną sprawą, na którą należy zwrócić uwagę są

różnorodne działania zmniejszające negatywny wpływ ludzkiego oddziaływania na nasz ekosystem.

Przykładowo: a.sortowanie zbieranie makulatury, przedmiotów metalowych, szklanych czy plastikowych

b.rozsądna gospodarka ciepłem, światłem czy wodą, c.mniejsza ilość zużywanych środków chemicznych,

d.zachowanie kultury i odpowiedzialności przy pozbywaniu się zbędnych surowców (np. wyrzucane w

lesie: guma do żucia, plastikowa butelka, konserwy). 7. Harcerz jest karny i posłuszny rodzicom i

wszystkim swoim przełożonym. Życie nie daje wszystkiego. Ono odmawia wieli rzeczy. Często zakazuje,

ale wie dlaczego. Wie, dokąd nas prowadzi i co nam przystoi. Przyjmij więc to i bądź posłuszna. Z tego

wielkiego wysiłku nad sobą wyjdziesz silniejsza. Z tego wyrzeczenie, z tej milczącej zgody, z tego

przyjmowania wyjdziesz lepsza. A czy nie dlatego żyjemy, by stawać się coraz lepszymi? 1.Należy zwrócić

szczególną uwagę na samodyscyplinę. 2.Istotne zagadnienie to przestrzeganie przepisów państwowych i

http://zjazd.zhp.pl - zjazd.zhp.pl

Powered by Mambo

Generated: 6 March, 2007, 12:22

administracyjnych, regulaminów i przyjętych zasad postępowania. 3.Kluczową sprawą jest karność i

posłuszeństwo wobec rodziców, a także wychowawców i przełożonych (np. w harcerstwie). 4.Ważnym

zagadnieniem jest szacunek dla osób starszych. 8. Harcerz jest zawsze pogodny. Życie nie składa się z

samych tylko radości i przyjemności, nie ominą cię smutki, tak jak wszystkich. Trzeba je przezwyciężyć. I

jeszcze się uśmiechnąć do ludzi, bo oni nic na to nie poradzą. 1.Wszystkie zadania i obowiązki należy

realizować z uśmiechem i optymistycznym podejściem. 2.Warto być miłym, życzliwym i uczynnym, a

żartem, uśmiechem i przyjaznym zachowaniem zjednywać sobie przyjaciół, jak również rozładowywać

najbardziej nawet napiętą sytuację. 3.Dobrze jest uczyć się wiary we własne siły. 4.Należy umieć

traktować siebie samego nie zawsze poważnie, umieć spojrzeć na siebie w krzywym zwierciadle. 5.Warto

pamiętać, by w ślad za poczuciem humoru szło poczucie taktu. 6.W kontaktach z innymi ludźmi

pożyteczne jest wprowadzanie pogodnego nastroju, życzliwości wzajemnej i przyjaznej atmosfery. 9.

Harcerz jest oszczędny i ofiarny. Trzeba trzymać się dobrze, nie ustępować, iść aż do końca. To czasami

jest trudne. Ale trud jest potrzebny, bo stajesz się silniejsza, walcząc o to, co jest ciężkie i trudne.

1.Istotny jest tu wymóg przezorności w gospodarowaniu własnymi zasobami finansowymi. 2.Warta

szczególnego podkreślenia jest troska jest wszystko, co znajduje się we wspólnym użytkowaniu.

3.Konieczne jest zwrócenie uwagi na unikanie beztroskich i bezmyślnych zachowań czy działań, które

narażą nas lub innych na dodatkową pracę, koszty czy wydatki. 4.Konieczne są: dbałość i działania na

rzecz zasobności i gospodarności różnych wspólnot, w których przyszło (przyjdzie) nam funkcjonować.

5.Ważną rolę odgrywa umiejętność gospodarowania własnym czasem. 6.Istotne są tu zagadnienia

stronienia od gier hazardowych oraz ofiarność na rzecz potrzebujących pomocy oraz ofiarność w działaniu

w sytuacjach kryzysowych. 10. Harcerz jest czysty w myśli, mowie i uczynkach; nie pali tytoniu i nie pije

napojów alkoholowych. Kiedy twoja dusza jest czysta, twoje oczy są jasne, a spojrzenie proste,

przychodzi do ciebie spokój, siła, która pomaga ci żyć. Kiedy twoja dusz jest czysta, twoje ciało jest także

czyste. Czystość to białość duszy (…), słodkie światło poranka i doskonałość istnienia. 1.Należy

unikać wulgarnych rozmów, zachowań i dowcipów, które świadczą o braku osobistej kultury. 2.Należy

zaznaczyć sprawę odpowiedzialności w stosunkach damsko — męskich. 3.Szczególnie ważny jest

tu rozsądek, rozwaga i takt. 4.Zapis „nie pali tytoniu i nie pije napojów alkoholowych”

winien być interpretowany jako bezwzględny nakaz abstynencji, nakaz nieulegania wszelkim nałogom,

nie tylko tym, które są tu wyszczególnione. hm. Andrzej Borodzik

hm. Marcin Binasiak Główna Kwatera ZHP Warszawa, styczeń 2007

http://zjazd.zhp.pl - zjazd.zhp.pl

Powered by Mambo

Generated: 6 March, 2007, 12:22