ROZRÓD

WETERYNARIA W PRAKTYCE

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ-CZERWIEC • 3/2007

60

nu i oksytocyny. Dotychczas nie opisa-
no niekorzystnych efektów ubocznych
stosowania aglepristonu u suk, choć
w badaniach własnych obserwowano
wzrost aktywności transaminaz w suro-
wicy w trakcie długotrwałego podawania.
W rzadkich przypadkach notuje się od-
czyny zapalne w miejscach iniekcji.

Według różnych autorów tylko 38-40%

przypadkowo pokrytych suk zachodzi rze-
czywiście w ciążę, stąd nie mając co do tego
pewności, podawanie estrogenów czy pro-
staglandyn – leków obarczonych znaczny-
mi skutkami ubocznymi – jest rzeczą ryzy-
kowną (5). Zwłaszcza podanie estrogenów
(często używanych przez lekarzy) niesie za
sobą ujemne skutki, prowadząc niejedno-
krotnie do utraty możliwości rozrodczych.
Aglepriston nie ma ujemnego wpływu na
funkcje rozrodcze u suk, o czym może
świadczyć duży odsetek suk szczennych,
u których go w przeszłości podawano. Stąd
nawet nie będąc pewnym, czy suka jest
w ciąży, można podawać go bez większego
ryzyka. Mając możliwość podania aglepri-
stonu, nie trzeba czekać do momentu po-
twierdzenia ciąży. Usuwanie ciąży po 25.
dniu może wiązać się z wypływami z dróg
rodnych, w trakcie resorpcji płodów jest
większe ryzyko retencji wydzieliny w ja-
mie macicy i większa możliwość stanów
zapalnych, a nawet intoksykacji organi-
zmu. Niekiedy przy aborcji w wysokiej cią-
ży (w praktyce nie znając daty krycia trud-
no dokładnie ustalić termin porodu) suka
wypiera żywe, ale jeszcze niezdolne do sa-
modzielnego życia płody, co dla właściciela
jest bardzo negatywnym przeżyciem. Dlate-
go wczesne zapobieganie ciąży u suk przy
użyciu aglepristonu jest mocno uzasadnio-
ne zarówno z punktu widzenia sztuki lekar-
skiej, jak i etyki.

E

STROGENY

Wydzielane w proestrus wywołują w maci-
cy szereg zmian umożliwiających przyszłą
implantację. Zmiany te polegają na obrzę-
ku i przekrwieniu endometrium oraz wzro-
ście aktywności wydzielniczej gruczołów

Niechciane (przypadkowe) pokrycie
suki lub kotki jest częstym problemem,
w szczególności w miesiącach letnich.
Problem dotyczy zarówno suk, jak i kotek.
Zdarza się u hodowców, a także u prywat-
nych właścicieli zwierzęcia. Możliwości
postępowania w przypadkach, gdy wła-
ściciel samicy nie decyduje się na posia-
danie miotu, przedstawia ryc. 1.

Z uwagi na dość późną diagnostykę

ciąży (powyżej 20. dnia) wielu właścicieli
decyduję się na zapobieganie ciąży jesz-
cze przed jej zdiagnozowaniem.

Do zapobiegania ciąży w późnym estrus

i wczesnym diestrus stosuję leki, które zo-
staną omówione poniżej.

A

NTYGESTAGENY

Związki te, będące wybiórczymi blokera-
mi receptorów progesteronowych, wyda-
ją się być lepiej tolerowane przez suki niż
dotychczas stosowane leki, a ich skutecz-
ność antykoncepcyjna wynosi do 100%.
Stosowany w weterynarii aglepriston,
wiążąc się z receptorem progesterono-
wym, eliminuje jego działanie biologicz-
ne na narządy efektorowe – macicę oraz
gruczoł mlekowy (1, 2).

Ponadto podaje się je tylko w dwukrot-

nej iniekcji w ciągu 24 h w dowolnym
terminie od dnia krycia do implantacji
(22. dzień). Dawka wynosi 10 mg/kg.

Podanie antygestagenów nie zmienia

stężenia progesteronu w surowicy krwi.
Do obumarcia embrionów, a potem pło-
dów, i otwarcia szyjki macicy, w przypadku
późniejszego zastosowania, dochodzi przy
prawidłowym poziomie progesteronu. Po-
dejrzewa się, iż aglepriston oddziałuje tak-
że na oś podwzgórze – przysadka – jajniki,
o czym świadczy podwyższone stężenie pro-
laktyny po jego podaniu u suk ciężarnych,
a także skrócenie okresu interestrus (3).

O ośrodkowym działaniu antygestage-

nów świadczy także przejściowy spadek
ciepłoty wewnętrznej organizmu po po-
daniu leku (4).

Aglepriston nie wpływa na poziom

progesteronu, prostaglandyn, kortyzo-

dr n. wet. Sławomir Giziński

Zakład Rozrodu Zwierząt Katedry Nauk Klinicznych, Wydział Medycyny Weterynaryjnej SGGW

Abstract

Incidental (undesirable) mating is a fre-
quent problem in breeding kennels and
also for individual owners. Such mating
is sometimes connected with inbreeding
or size disproportion between a male
and a female; this may lead to fetal
loss and dystocia. Veterinary surgeon
is obliged to inform an owner about a
possible approach in the case of inci-
dental mating if an owner refuses to al-
low his bitch to have puppies.

Key words

contraception, aglepriston, mismating

Streszczenie

Niechciane (przypadkowe) krycie suk
jest częstym problemem spotykanym
w hodowlach psów oraz u indywidual-
nych właścicieli. Krycie takie ma nie-
kiedy charakter wsobny lub wiąże się
z dysproporcjami wielkości między sam-
cem i samicą, czego wynikiem może
być zamieranie płodów oraz dystocia.
Lekarz weterynarii zobowiązany jest do
przedstawienia właścicielowi możliwości
postępowania po niechcianym kryciu
w przypadku, gdy właściciel z różnych
powodów nie chce mieć miotu.

Słowa kluczowe

zapobieganie ciąży, aglepriston, nie-
chciane krycie

Postępowanie
po przypadkowym
kryciu u suk

ROZRÓD

WETERYNARIA W PRAKTYCE

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ-CZERWIEC • 3/2007

62

macicznych. Podanie egzogennych es-
trogenów w trakcie estrus powoduje nad-
mierną proliferację endometrium uniemoż-
liwiającą implantację, a także utrudnienie
transportu komórek jajowych przez jajo-
wody, co prowadzi do ich degeneracji. Es-
trogeny wykazują także bezpośrednią em-
briotoksyczność (6).

Estrogeny są bardzo często używa-

ne przez lekarzy. Najczęściej stosuje się
Oestradiolum benzoicum i Oestradiolum cy-
pionicum. W praktyce estrogeny podajemy
w 3. i 5., a niekiedy także w 7. dniu po ko-
pulacji w dawce od 22 μg/kg do 44 μg/kg
w formie zastrzyków domięśniowych.

Zbyt wczesne podanie może nie przy-

nieść efektu, zaś podanie późne (w diestrus)
może zwiększać ryzyko zapalenia macicy,
gdyż estrogeny, działając wraz progestero-
nem, częściej prowadzą do zwyrodnienia
cystowatego endometrium (7). Podawanie
estrogenów mimo dość wysokiej skutecz-
ności antykoncepcyjnej (do 100% w daw-
ce 44 μg/kg, niższe dawki są bezpieczniej-
sze, ale nie dają zadowalających efektów
antykoncepcyjnych) niesie za sobą szereg
skutków ubocznych. Najczęściej obserwuje
się: pyometrę (7-25%), supresję szpiku kost-
nego, anemię plastyczną, krwotoki z maci-
cy, krwotoki wewnętrzne, notowano także
pojedyncze zgony po jednorazowym poda-
niu estrogenów (6). U suk, u których sto-
sowano estrogeny, obserwowano mniejsze
możliwości zajścia w ciążę w kolejnych cy-
klach. Z uwagi na to nie powinno się sto-
sować estrogenów u suk przeznaczonych
w przyszłości do rozrodu.

Podobne efekty uboczne wykazywał blo-

ker receptorów estrogenowych – tamoxifen,
który u psów ma działanie estrogenne, po-
dawany w dawce 1 mg/kg przez 10 dni przed
15. dniem diestrus wykazywał 100% skutecz-
ność antykoncepcyjną. Jednak podawanie
tego leku powodowało u leczonych suk en-
dometritis, cysty jajnikowe i pyometrę (8).

P

ROSTAGLANDYNY

I

AGONIŚCI

DOPAMINY

Miały być alternatywą dla estrogenów. Za
utrzymanie i prawidłowy przebieg ciąży

odpowiedzialny jest progesteron, wydzie-
lany przez ciałko żółte. Progesteron jajni-
kowy zapobiega kurczliwości macicy do
ostatnich dni ciąży. Usunięcie jajników
u suk w późnej ciąży, ok. 55. dnia, powo-
duje poronienie w ciągu 48 h (9, 10).

Hormonami odpowiedzialnymi za rozwój

i utrzymanie ciałka żółtego, w szczególności
po implantacji, są LH i prolaktyna. Hypofi-
zektomia do 18. dnia po owulacji nie zmie-
nia poziomu progesteronu w surowicy (6).
Prostaglandyny i leki antyprolaktynowe
(bromokryptyna, cabergolina) powoduję
regresję ciałka żółtego i spadek poziomu
progesteronu w surowicy, co w konsekwen-
cji prowadzi do poronienia (12). Podawanie
samych prostaglandyn w pierwszej połowie
ciąży nie zawsze okazywało się skuteczne,
natomiast w kombinacji z kabergoliną za-
pewniało 100-procentową efektywność.
PGF2α w dawce 250 μg/kg z bromokryp-
tyną w dawce 10 μg/kg od 6 dnia diestrus
przez 5 dni powodowało spadek koncentra-
cji poziomu progesteronu w surowicy po-
niżej 2 ng/ml i brak ciąży w badaniu USG
w 30. dniu od krycia (13, 14)

Jednak prostaglandyny powodują u psów

gwałtowne efekty uboczne, takie jak: drgaw-
ki, ślinotok, gorączka, wymioty, nagłe de-
fekacje i oddawanie moczu. Niższe dawki
PGF2α, ograniczające wystąpienie objawów
ubocznych, stosowane w I połowie ciąży nie
dają 100-procentowego efektu antykoncep-
cyjnego. Objawy uboczne często zniechęcają
właścicieli do kontynuacji terapii (13, 14).

Porównując skuteczność, a przede

wszystkim wystąpienie i charakter efek-
tów ubocznych trzech opisanych grup le-
ków, można jednoznacznie stwierdzić, iż
antygestageny są lekami do podawania
z wyboru w przypadkach przypadkowe-
go krycia u suk i kotek.

‰

Piśmiennictwo
1. Philibert D.: Affinité relative de liaison pour

les récepteurs stéroïdiens – activité antiprogesté-
rone in vivo. Rapport d’étude interne Rous-
sel, Uclaf 1994.

2. Concannon P.W., Yeager A., Frank: Termi-

nation of pregnancy and induction of prema-

ture luteilysis by the antiprogestagen, mifepris-
tone, in dogs. „J. Reprod. Fertil.”, 1990, 88,
99-104.

3. Galac S., Kooistra H.S., Dieleman S.J.,

Cestnil V., Okkens A.C.: Effects of aglepris-
tone a progesterone receptor agonist adminis-
tered during the early luteal phase in non-preg-
nant bitches. „Theriogenology”, 2004, 63,
494-500.

4. Corrada Y., Garcia P., de la Sota P.E., Huz-

man M., Landowi MF., Gobello C.: De-
crease of body temperature after aglepristone
treatment in bitches. „Animal Reproduction
Science”, 2005, 87, 295-299.

5. Feldman E.C., Davidson A.P., Nelson W.N.:

Prostaglandin induction of abortion in preg-
nant bitches after misalliance. „J. Am. Vet.
Med. Assos.”, 1993, 202, 1855-1858.

6. Bowen R.A.,Olson P.l, Behrendt M.D.: Ef-

ficacy and toxicity of estrogen commonly used
to terminated canine pregnancy. „J. Amer. Vet.
Med. Assn.”, 1985, 186, 783-788.

7. Concanoon P.W., Meyers-Wallen V.N.:

Current and proposed methods for contra-
ception and termination pregnancy in dog
and cats. „J. Am. Vet. Assoc.”, 1991,198,
1214-1225.

8. Bowen R.A., Olson P.N., Young S.: Ef-

ficacy and toxicity of tamoxifen citrate for
prevention and termination of pregnancy in
bitches. „J. Amer. Vet. Med. Assn.”, 1988,
49, 27-31.

9. Tsutsui T.: Effects of ovariectomy and proges-

terone treatment on the maintenance of preg-
nancy in bitches. „Jpn. J Vet. Sci.”, 1983, 45,
47-51.

10. Concannon P.W.: Effects of hypophysectomy

and LH administration on luteal phase plas-
ma progesterone levels in the Beagle bitch.
„J. Reprod. Fertil.”, 1980, 58, 407-410.

11. Okkens A.C., Dieleman S.J., Bevers M.M.:

Influence of hypophysectomy on the lifespan of
the corpus luteum in the cyclic dog. „J. Reprod.
Fertil.”, 1986, 77, 187-192.

12. Concannon P.: Reproductive endocrinology,

contraception and pregnancy termination in
dogs. [W:] Ettinger S., Feldman E.: Text-
book of Veterinary Internal Medicine. 4

th

Ed.,

Philadelphia, W.B. Saunders, 1995.

13. Onclin K., Silva L.D.M., Verstegen J.P.: Ter-

mination of unwanted pregnancy in dog with
the dopamiane agonist, cabergoline in combi-
nation with a syntetic analog of PGF2 alpha
either cloprostenol or alphaprostol. „Therio-
genology”, 1995, 43, 813-882.

14. Paradis M., Post K.., Mapletoft R.T.: Effects

of prostaglandin F2α on corpora lutea formation
and function in mated bitches. „Can. Vet. J.”,
1983, 24, 239-242.

dr n. wet. Sławomir Giziński

Zakład Rozrodu Zwierząt

Katedry Nauk Klinicznych

Wydział Medycyny Weterynaryjnej SGGW

02-776 Warszawa

ul. Nowoursynowska 159c

e-mail: [e-mail]

Ryc. 1. Metody likwidacji ciąży u suk i kotek

Przypadkowe

krycie

Zastosowanie środków

wczesnoporonnych

(0-25 dzień)

– estrogeny

– PGF

– aglepriston

Zastosowanie

środków

likwidujących ciążę

zaimplantowaną

(24-45 dzień)

Zabieg

ovariohisterektomii
po zdiagnozowaniu

ciąży