Tom. 7/2008 Nr 2(23)

Ocena jakości życia dzieci z cukrzycą typu 1

1.Małgorzata Przybysz,

2.Anita Horodnicka-Józwa,

3.Elżbieta Petriczko,

4.Krystyna Wójcik,

5.Mieczysław Walczak

1.Klinika Pediatrii, Endokrynologii, Diabetologii, Chorób Metabolicznych i Kardiologii Wieku

Rozwojowego Pomorskiej Akademii Medycznej, Szczecin

2.Specjalistyczna Poradnia Diabetologiczna dla Dzieci i Młodzieży Pomorskiej Akademii

Medycznej

Adres do korespondencji: Anita Horodnicka – Józwa, Klinika Pediatrii, Endokrynologii,

Diabetologii, Chorób Metabolicznych i Kardiologii Wieku Rozwojowego Pomorskiej Akademii

Medycznej, ul. Unii Lubelskiej 1, 71-252 Szczecin

Słowa kluczowe: jakość życia, cukrzyca typu 1

Wstęp. Aktualnie badanie jakości życia jest istotnym elementem oceny klinicznej i

odgrywa szczególną rolę w przypadku chorób przewlekłych. Celem pracy było porównanie

jakości życia dzieci chorych na cukrzycę typu 1 z jakością życia ich zdrowych rówieśników oraz

identyfikacja czynników wpływających na jakość ich życia.

Materiały i metody. Ba

daniem objęto 42 dzieci z cukrzycą typu 1 w wieku 6 – 18 lat. Grupę kontrolną stanowiło 32

zdrowych dzieci. Do oceny jakości życia wykorzystano kwestionariusz ankietowy, ponadto od

dzieci chorych zebrano dane w oparciu o kwestionariusz specyficzny dla chorych z cukrzycą.

Wzięto także pod uwagę parametry takie jak: odsetek HbA1c, wartość wskaźnika BMI, rodzaj

insulinoterapii oraz warunki mieszkaniowe i miejsce zamieszkania.

Wyniki.

Uzyskane wyniki nie wykazały istotnej różnicy pomiędzy jakością życia dzieci chorych i

zdrowych, chociaż osoby z cukrzycą, w stosunku do grupy kontrolnej, istotnie rzadziej określały

swoje samopoczucie psychiczne jako bardzo dobre (p<0,002). Należy podkreślić, że grupa

pacjentów do 12 roku życia istotnie częściej określała jakość życia jako bardzo dobrą (p<0,03) i

była ona bardziej zadowolona z leczenia (p<0,04) niż dzieci starsze. Analiza danych wskazuje

również na bardzo istotną zależność pomiędzy bardzo dobrą jakością życia a odpowiednim

wyrównaniem metabolicznym choroby, wyrażonym odsetkiem HbA1c (HbA1c ≤6,5%, p<0,004).

Wnioski.

Uzyskane dane pozwalają stwierdzić, że ogólna jakość życia dzieci chorych na cukrzycę typu 1

nie różni się w sposób istotny od jakości życia ich zdrowych rówieśników. Celowe wydaje się

zwrócenie szczególnej uwagi na sferę emocjonalną tych pacjentów oraz ich rozwój

psychospołeczny, zwłaszcza grupy dzieci wkraczających w okres pokwitania. Wydaje się

również, że odpowiednie wyrównanie cukrzycy (HbA1c ≤6,5%) ma korzystny wpływ na jakość

życia pacjentów z tą chorobą. Endokrynol. Ped., 7/2008; 2(23):67-74.

Wstęp

1 / 9

Tom. 7/2008 Nr 2(23)

Choroba jest zjawiskiem niekorzystnie, wpływającym na wiele aspektów funkcjonowania

dziecka. Stan ten naraża małego pacjenta na stres,

często uniemożliwia zaspokojenie jego wszystkich potrzeb i jest dla niego czymś

niezrozumiałym i trudnym do zaakceptowania. Choroba przewlekła jest czynnikiem długotrwale

obciążającym dziecko, towarzyszy mu każdego dnia, dlatego też stanowi istotne zagrożenie dla

rozwoju fizycznego, emocjonalnego i społecznego chorego dziecka [1].

Szacuje się, że w Europie na cukrzycę typu 1 zapada rocznie ok. 10.000 dzieci i liczba ta wciąż

rośnie [2]. Konsekwencją wzrastającej liczby chorych jest nie tylko opracowywanie nowych,

„ulepszonych” metod leczenia tej choroby, ale również zwrócenie większej uwagi klinicystów na

pojęcie jakości życia pacjentów chorujących na cukrzycę typu 1.

„Jakość życia to obszar życia ludzkiego, który danego człowieka bezpośrednio dotyczy i który

jest dla niego ważny” [3]. Jest zbiorem potrzeb materialnych i niematerialnych jednostki, do

których zaspokojenia dążymy. Jakość życia kształtują zarówno czynniki obiektywne, czyli

zewnętrzne, środowiskowe, jak i czynniki subiektywne, do których należą na przykład: emocje,

nastrój oraz samopoczucie pacjenta. Holistyczny model opieki medycznej zakłada całościowe

spojrzenie na pacjenta – oprócz procesu diagnostycznego, wyboru optymalnego leczenia,

kontroli parametrów wyrównania choroby, bierze pod uwagę potrzeby psychologiczne pacjenta

oraz psychofizyczne aspekty funkcjonowania chorego człowieka w społeczeństwie. Dzięki

takiemu podejściu proces leczenia ma na celu nie tylko wyeliminowanie objawów choroby i

opóźnienie wystąpienia powikłań, ale także uczynienie życia pacjenta jak najbardziej zbliżonym

do życia osób zdrowych [4].

Aktualnie ocena jakości życia jest częścią pełnej oceny klinicznej i odgrywa szczególną rolę w

przypadku chorób przewlekłych, które obciążają wszystkie elementy bytu: fizyczne, psychiczne,

społeczne, emocjonalne, rodzinne i zawodowe [5].

„Dziecko jest jednością biopsychiczną, dlatego wszystko, co przeżywa ma wpływ na jego

zachowanie oraz funkcje jego organizmu” [2]. Świadomość własnej choroby, obowiązek

pilnowania posiłków, pomiaru glikemii oraz insulinoterapia mogą być czynnikami obniżającymi

jakość życia młodej, rozwijającej się osoby. Co więcej, cukrzyca, z którą zmaga się dziecko,

może wpływać na funkcjonowanie całej rodziny, stawiając jej pewne, dodatkowe wymagania i

niejednokrotnie wymuszając reorganizację życia rodzinnego. Z tego względu istotnym staje się

poznanie czynników negatywie wpływających na jakość życia chorego na cukrzycę. Ich

identyfikacja pozwoli podjąć stosowną interwencję, w celu zapewnienia pacjentowi optymalnego

funkcjonowania w najbliższym otoczeniu i społeczeństwie.

Cel pracy

Celem pracy jest porównanie jakości życia dzieci z cukrzycą typu 1 z jakością życia ich

zdrowych rówieśników oraz identyfikacja czynników wpływających na jakość życia dzieci z

cukrzycą.

Materiał i metody

Do przeprowadzenia badań posłużono się kwestionariuszem – ankietą, który był anonimowy.

Wypełnienie ankiet zajęło uczestnikom badanym około 15 min. Warunkiem przeprowadzenia

ankiety była dobrowolna zgoda badanego. Pytania wstępne dotyczyły danych osobowych,

takich jak: płeć dziecka, wiek, miejsce zamieszkania i warunki mieszkaniowe. Badanie

przeprowadzono w Klinice Pediatrii, Endokrynologii, Diabetologii, Chorób Metabolicznych i

2 / 9

Tom. 7/2008 Nr 2(23)

Kardiologii Wieku Rozwojowego oraz Specjalistycznej Poradni Diabetologicznej dla Dzieci i

Młodzieży SPSK1 PAM w Szczecinie, w okresie od października 2006 r. do kwietnia 2007 r.

Grupa badana

Badaniami objęto 42 dzieci (28 dziewcząt i 14 chłopców) z cukrzycą typu 1, w wieku 6 – 18 lat

(średnia – 13,9) hospitalizowanych w Klinice Pediatrii, Endokrynologii Diabetologii Chorób

Metabolicznych i Kardiologii Wieku Rozwojowego PAM w Szczecinie, a następnie znajdujących

się pod opieką Specjalistycznej Poradni Diabetologicznej dla Dzieci i Młodzieży SPSK1 PAM w

Szczecinie.

Dzieci te podzielono na grupy:

– od 6. do 12. roku życia (15 dzieci – 36% )

– od 13. do 18. roku życia (27 dzieci – 64% ).

Ze względu na czas trwania choroby badanych podzielono na:

– dzieci ze świeżo ujawnioną cukrzycą, tj. chorujących krócej niż 1 rok, (15 dzieci – 36% )

– dzieci chorujących 1 – 5 lat (18 dzieci – 43%)

– dzieci chorujących powyżej 5 lat (9 dzieci – 21% ).

Z dokumentacji medycznej uzyskano dane dotyczące odsetka HbA1c (za dobre wyrównanie

cukrzycy przyjęto odsetek HbA1c ≤6,5%, natomiast nieodpowiednia kontrola metaboliczna

odpowiada HbA1c >6,6%), wartości wskaźnika BMI, rodzaju terapii (intensywna insulinoterapia

metodą wielokrotnych wstrzyknięć lub z użyciem osobistej pompy osobistej).

Grupa kontrolna

Grupę kontrolną stanowiło 32 zdrowych dzieci (17 dziewcząt i 15 chłopców) w wieku 11 – 17 lat

(średnia 13,5).

Wyodrębniono grupy:

– do 12. roku życia ( 14 dzieci – 44% ),

– od 13 do 18 lat (18 dzieci – 56%).

Metody badań

1. Ocena ogólnej jakości życia

Do oceny ogólnej jakości życia wykorzystano niemiecki kwestionariusz KINDL (Ravens –

Sieberer, 2000), który przetłumaczono, przy współpracy socjologów. KINDL jest używany w

badaniach nad jakością życia w chorobach przewlekłych, takich jak m.in. cukrzyca czy astma

oskrzelowa. Kwestionariusz ten został uznany za wiarygodne, trafne oraz praktyczne narzędzie

badawcze. Ankieta składa się z 24 pytań tworzących 6 domen: ciała, psyche, samooceny,

rodziny, kontaktów z rówieśnikami i szkołą. Odpowiedzi oceniane są przy użyciu 5. punktowej

skali Likert ( 1 = nigdy, 2 = rzadko, 3 = czasami, 4 = często, 5 = zawsze). Przedział możliwych

do uzyskania punktów to 24 – 120, przy czym uzyskanie 120 oznacza najwyższą jakość życia.

2. Ocena jakości życia związanej z cukrzycą

Do oceny jakości życia związanej z cukrzycą użyto polskiej wersji kwestionariusza dotyczącego

wpływu cukrzycy na jakość życia (Diabetes Quality of Life for Youth, DQOLY – Ingersoll,

Marrero), zmodyfikowanego do 3 podskal: wpływu cukrzycy, obaw związanych z cukrzycą oraz

satysfakcji z leczenia. Odpowiedzi oceniano według skali Likert (jak wyżej), natomiast wyniki

zanalizowano w poszczególnych domenach. Kwestionariuszem DQOLY zostały przebadane

tylko dzieci chore.

3 / 9

Tom. 7/2008 Nr 2(23)

3. Metody analizy statystycznej

Analizy statystycznej dokonano w programie STATISTICA.PL. Porównano wyniki dzieci

chorych i zdrowych w zakresie ogólnej jakości życia, w zależności od wieku, płci i warunków

mieszkaniowych, a także rezultatów uzyskanych w poszczególnych domenach ankiety KINDL.

Analizie poddano również poszczególne podskale kwestionariusza DQOLY, uwzględniając

stężenia HbA1c, wielkość wskaźnika BMI, czas trwania choroby, rodzaj terapii i miejsce

zamieszkania.

Zmienne jakościowe scharakteryzowano podając liczebność i częstość wystąpienia

poszczególnych ich kategorii. Porównania częstości występowania poszczególnych kategorii

badanych zmiennych niezależnych, dokonano przestrzegając zasady Maxwella, a następnie

stosując odpowiednio: test niezależności Chi2, test niezależności Chi2 z poprawką Yatesa i

dokładny test Fischera (test dwustronny).

Jako istotne przyjęto różnice częstości występowania danej cechy ≤0,05.

Wyniki

Spośród 42 dzieci z cukrzycą typu 1, 5 (11,9%) oceniło swoją jakość życia jako złą, natomiast

wśród dzieci zdrowych nie zanotowano podobnego wyniku. Różnica ta nie była jednak istotna

statystycznie (p>0,12). Dobrą jakość życia potwierdziło 16 (38,1%) dzieci chorych i 11 (34,4%)

dzieci zdrowych, natomiast bardzo dobrą 21 (50%) osób z cukrzycą i 21 (65,6%) osób

zdrowych. Nie były to jednak różnice istotne statystycznie (odpowiednio: p>0,74 i p>0,17).

Należy podkreślić, że dzieci chore poniżej 12 roku życia, istotnie częściej określały swoją

jakość życia jako bardzo dobrą niż dzieci starsze (tab. I.).

Ocena jakości życia w zależności od płci nie wykazała istotnych różnic w badanych grupach.

Uzyskane wyniki przedstawiono w tabeli II.

W grupie dzieci zdrowych 13 (41%) osób oceniło swoje warunki mieszkaniowe jako bardzo

dobre, a jako dobre 19 (59%) osób. Wśród dzieci

z cukrzycą 24 osoby (57%) oceniły swoje warunki mieszkaniowe jako bardzo dobre, 17 (40%)

jako dobre, a 1 (3%) dziecko jako złe. Uzyskane wyniki nie wskazują na istnienie związku

pomiędzy warunkami mieszkaniowymi a jakością życia w badanych grupach.

Rezultaty w poszczególnych domenach ankiety KINDL przedstawiają tabele III i IV.

Porównanie grupy badanej z kontrolną w zakresie oceny swego ciała i samopoczucia

4 / 9

Tom. 7/2008 Nr 2(23)

fizycznego, samooceny, rodziny, kontaktów z rówieśnikami nie wykazało istotnych różnic.

W podskali psyche wykazano jednak istotną różnicę zarówno w zakresie dobrej jakości życia

(p<0,02), jak i bardzo istotną różnicę w zakresie bardzo dobrej jakości życia (p<0,002). Dzieci

chore istotnie częściej, w stosunku do swych rówieśników z grupy kontrolnej, określały, swoje

samopoczucie psychiczne jako dobre, a istotnie rzadziej jako bardzo dobre.

W badaniu poszukiwano także związku pomiędzy kontrolą metaboliczną choroby a jakością

życia. Wśród dzieci z cukrzycą 27 (64,3%) osób miało odsetek HbA1c >6,6%, natomiast 15

(35,7%) osób miało odsetek HbA1c ≤6,5%. Dzieci z odsetkiem HbA1c ≤6,5% istotnie częściej

(p<0,004), aniżeli dzieci z odsetkiem HbA1c >6,6%, określały swoją jakość życia jako bardzo

dobrą (ryc.1).

W grupie badanej wskaźnik BMI u 22 osób (52,4%) mieścił się w zakresie normy, u 14 (33,3%)

osób stwierdzono niedowagę, u 5 (12%) nadwagę, a u 1 (2,3%) otyłość. Nie obserwowano

jednak związku między stanem odżywienia objętych badaniami dzieci a jakością ich życia.

Poddano także analizie jakość życia w zależności od czasu trwania choroby, nie uzyskując

istotnych statystycznie różnic (ryc.2).

W celu szczegółowej identyfikacji czynników oddziaływujących na jakość życia dokonano

analizy rezultatów uzyskanych przez dzieci chore

w poszczególnych podskalach ankiety DQOLY. 30 (71,4%) osób uznało, że cukrzyca ma mały

wpływ na ich życie, natomiast 12 (28,6%) osób, że wpływ cukrzycy jest duży. Dokonana analiza

nie wykazała jednak istotnych zależności pomiędzy wpływem choroby a płcią, wiekiem dziecka,

długością trwania choroby, odsetkiem HbA1c i rodzajem terapii.

W podskali dotyczącej obaw związanych z chorobą 30 (71,4%) osób stwierdziło brak obaw, 7

(16,7%) osób miało małe obawy, natomiast

5 (11,9%) osób uznało, że ma duże obawy związane z chorobą. Ocena poziomu obaw w

zależności od płci, wieku, długości trwania choroby, typu terapii i poziomu glikowanej

hemoglobiny nie wykazała jednak istotnych różnic.

33 osoby (78,6%) były zadowolone z dotychczasowej terapii, natomiast 9 (21,4%) nie było

zadowolonych. Analiza satysfakcji z leczenia w zależności od płci, długości trwania choroby,

odsetka HbA1c i rodzaju terapii nie wykazała także istotnych różnic. Natomiast ocena

zadowolenia z terapii w zależności od wieku pacjentów wykazała, że dzieci powyżej 12 roku

życia są istotnie częściej niezadowolone z rodzaju

leczenia niż dzieci młodsze (p<0,04). Analizowano również, związek pomiędzy jakością życia a

rodzajem terapii. Wśród badanych 36 (85,7%) osób stosuje intensywną terapię za pomocą

iniekcji, natomiast 6 (14,3%) osób korzystało z osobistej pompy insulinowej. Istotnych różnic w

zakresie jakości życia tych dzieci nie stwierdzono. Większość badanych mieszkała w mieście

5 / 9

Tom. 7/2008 Nr 2(23)

(27osób - 64,3%), pozostała część na wsi (15 osób - 35,7%).W ocenie satysfakcji z leczenia u

tych dzieci nie wykazano istotnych różnic (p>0,82).

Dyskusja

Zdrowie według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) to nie tylko brak choroby lub

niepełnosprawności, lecz stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego

oraz zdolność do pełnienia ról społecznych, umiejętność adaptacji do zmian środowiska i

radzenie sobie z tymi zmianami. „Jedynie zdrowe społeczeństwo może tworzyć dobra

materialne, kulturowe i rozwijać się, osiągając coraz lepszą jakość życia” [6]. Zegarlicka –

Poręba [7] zwraca uwagę na kwestię nieco innego rozumienia zdrowia przez młodzież

chorującą na cukrzycę typu 1, w stosunku do ich zdrowych rówieśników; uznaje za

najistotniejsze kryteria: właściwe odżywianie, radość z życia oraz posiadanie sprawnych

wszystkich części ciała. Potwierdzają to spostrzeżenia Korpal-Szczyrskiej i wsp., według

których wśród trudności, na które napotykają nastolatki chorujące na cukrzycę, do

najważniejszych zaliczają obawę przed odległymi powikłaniami choroby i konieczność

przestrzegania zasad żywieniowych [8].

Przeprowadzone przez nas badania nie wykazały istotnej różnicy między jakością życia dzieci

chorych i zdrowych. Interesującym jest, że obowiązek stosowania powtarzających się i często

bolesnych procedur, takich jak pomiary glikemii, iniekcje insuliny czy obowiązek planowania

posiłków, zdaje się nie wpływać negatywnie na jakość życia chorych dzieci. W amerykańskim

badaniu, przeprowadzonym na grupie 100 dzieci z cukrzycą, również nie zaobserwowano, by

choroba obniżała jakość ich życia, w porównaniu z grupą zdrowych rówieśników. W badaniu

tym zwraca jednak uwagę fakt, iż to rodzice małych pacjentów zadeklarowali istotnie niższą

jakość życia w stosunku do rodziców w zdrowej populacji. Różnica ta wynikała z gorszego

rezultatu w podskalach dotyczących sposobu postrzegania przez rodziców zdolności do

adaptacji dziecka w szkole i aspektów jego emocjonalnego funkcjonowania [9]. Florys i wsp.

podkreślają, że rodzice, zwłaszcza młodszych dzieci, odczuwają zmianę życia zarówno swojego

i swoich dzieci. Na rodzicach ciąży poczucie odpowiedzialności za zdrowie i życie dziecka, co

nasila w nich poczucie lęku [10].

Badania własne wskazują na istotną różnicę pomiędzy dziećmi z cukrzycą a zdrową populacją

dziecięcą w zakresie sfery psychoemocjonalnej. Dzieci chore istotnie rzadziej określają swoje

samopoczucie psychiczne jako bardzo dobre, w stosunku do ich zdrowych rówieśników.

Podobne dane uzyskali Jacobson i wsp. podczas 10-letniej obserwacji pacjentów ze świeżo

ujawnioną cukrzycą [11]. Stałe poczucie zagrożenia hipoglikemią i hiperglikemią, wymogi

związane z dietą i leczeniem, poczucie odmienności i braku zrozumienia przez otoczenie,

Myśliwiec i wsp. uznali za bezpośrednie przyczyny ujemnego wartościowania własnej osoby

przez chorych z cukrzycą [12]. Z badań innych autorów wynika, że u dzieci z cukrzycą mamy do

czynienia ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia problemów psychologicznych. W 10-letniej

obserwacji Kovacs stwierdził zaburzenia zachowania pod postacią depresji, bądź stanów

lękowych u ponad połowy badanych [13]. Osoby chore miały zwiększone predyspozycje do

reagowania lękiem. W badaniu Florys [10] subiektywne uczucie obawy i napięcia dominowało u

pacjentów ze złą kontrolą metaboliczną (HbA1c >8,5%). Prezentowane przez tych autorów

wyniki skłaniają do wniosku, iż w przypadku choroby przewlekłej, jaką jest nie tylko cukrzyca,

ale i wiele innych, celowa jest opieka psychologa, zwłaszcza tuż po postawieniu diagnozy.

Płeć i wiek pacjentów wydają się nie mieć bezpośredniego wpływu na jakość ich życia. Zwraca

6 / 9

Tom. 7/2008 Nr 2(23)

jednak uwagę fakt, że chore dziewczynki dwukrotnie częściej niż chłopcy określały swoją jakość

życia jako złą oraz miały więcej obaw związanych z chorobą. W badaniach innych autorów u

dziewcząt z cukrzycą odnotowywano także zwiększone ryzyko wystąpienia depresji i zaburzeń

łaknienia [14]. Olszewska wykazała, że im starsza chora dziewczynka, tym mniejsze poczucie

otrzymywanego wsparcia ze strony personelu medycznego [15].

Badania własne również pokazują wyraźnie lepszą jakość życia i większą satysfakcję z

leczenia u dzieci poniżej 12 roku życia, w porównaniu

z dziećmi starszymi. Dla tej grupy pacjentów choroba wydaje się być mniej kłopotliwa, dlatego

dzieci te lepiej radzą sobie z adaptacją do nowych warunków życia. Ponadto w tym przedziale

wiekowym istotniejsza jest rola rodziców, zarówno, w udzielaniu wsparcia, jak i zaangażowaniu

w leczenie i kontrolę glikemii. Jedna trzecia pacjentów powyżej 12 roku życia nie jest

zadowolona z prowadzonej terapii, co może prowadzić do gorszego stosowania się do zaleceń

lekarskich, gorszego wyrównania metabolicznego cukrzycy i wcześniejszego pojawienia się

powikłań. W badaniu Szewczyka nastolatki, zwłaszcza długotrwale chorujące na cukrzycę typu

1, wykazały wyższy poziom zmęczenia psychicznego w porównaniu ze zdrowymi rówieśnikami

– miały poczucie utraty energii, motywacji do działania, łatwiej się irytowały i bardziej niepokoiły

się o swoje możliwości [16]. W przeprowadzonym przez nas badaniu dzieci starsze z cukrzycą

prawie dwukrotnie rzadziej określały swoją jakość życia jako bardzo dobrą (37%) w stosunku do

ich zdrowych rówieśników (61,1%). Ponadto pacjenci powyżej 12 roku życia, częściej niż młodsi

chorzy na cukrzycę podawali, że choroba ma duży wpływ na ich życie.

Chorzy w wieku dojrzewania mają inne oczekiwania w stosunku do sposobu leczenia.

Zegarlicka-Poręba podkreśla, że młodzież najmniejszą wagę przywiązuje do bycia

odpowiedzialnym, rozwiązywania swoich problemów i panowania nad uczuciami i popędami.

Wiąże się to z niechęcią młodocianych do osiągania lepszych wyników leczenia [7]. Choroba

przewlekła staje się dla nich sporym obciążeniem a obowiązki, jakie nakłada na młodego

człowieka terapia cukrzycy, kolidują z dużą potrzebą niezależności, charakterystycznej dla tego

okresu rozwoju [17]. Uwzględnienie oczekiwań młodocianych w zakresie stosowanej terapii

może mieć duże znaczenie dla poprawy jakości ich życia. Przeprowadzone przez nas badanie

nie wykazało jednak związku między jakością życia a wielkością wskaźnika BMI, długością

trwania choroby, czy typem insulinoterapii. Mimo to zwraca uwagę fakt, że osoby chorujące od

1 roku do 5 lat, ponad dwukrotnie częściej określiły swoją jakość życia jako bardzo dobrą

(72,2%), nie tylko w stosunku do osób ze świeżo rozpoznaną cukrzycą (33%), ale także do

osób chorujących ponad 5 lat (33%). Dzieci te były częściej usatysfakcjonowane z leczenia. W

badaniach przeprowadzonych przez Ingersoll i Marrero wykazano, że tuż po postawieniu

diagnozy, cukrzyca ma duży wpływ na jakość życia, dość znacznie ją obniżając [18]. Wydaje

się, że po roku od postawienia diagnozy, większość pacjentów adaptuje się do nowych

warunków życia i jest w stanie sprostać wyzwaniom stawianym przez chorobę. Jednakże po

ponad 5-letnim okresie jej trwania, choroba ta staje się ponownie uciążliwą i może obniżać

jakość życia pacjentów.

Długoterminowym wskaźnikiem kontroli metabolicznej w cukrzycy typu 1 jest hemoglobina

glikowana (HbA1c). W wieloośrodkowym badaniu przeprowadzonym przez Hoey i wsp. na

ponad 2100 grupie nastolatków z cukrzycą, wykazano zależność pomiędzy właściwym

poziomem HbA1c a wyższą jakością życia [19]. Podobnie w badaniach innych autorów [20]

osoby z niskim poziomem HbA1c relacjonowały lepszą jakość życia. Uzyskane przez nas wyniki

także zwracają uwagę na istotną zależność pomiędzy bardzo dobra jakością życia a

odpowiednią kontrolą metaboliczną (HbA1c≤6,5%, p<0,004).

7 / 9

Tom. 7/2008 Nr 2(23)

Powyższe rezultaty pozwalają wnioskować, że właściwe prowadzenie cukrzycy ma korzystny

wpływ na jakość życia małych pacjentów. Wpływając pozytywnie na terapię i przestrzeganie

zaleceń lekarza.

Poprawa kontroli metabolicznej choroby, odsuwa w czasie moment wystąpienia powikłań

późnych, ograniczając znacznie częstość powikłań wczesnych (kwasica, hipoglikemia).

Zwrócenie uwagi na pojęcie jakości życia dzieci z cukrzycą wśród pediatrów wydaje się być,

szczególnie ważne. Daje to, możliwość pełniejszej kontroli nad rozwojem chorego dziecka i

pozwala na wcześniejsze wykrycie zaburzeń, a co za tym idzie podjęcie w stosownym

momencie właściwych działań terapeuyucznych.

[1] Pilecka W.; Choroba przewlekła dziecka, jego rozwój i interakcje rodzinne – model

transakcyjny. Dziecko niepełnosprawne w rodzinie. Socjalizacja i rehabilitacja; Red.

Chodkowska M., UMCS; Lublin 1995

[2] Noczyńska A.; Cukrzyca typu 1 – choroba przewlekła; Family Medicine& Primary Care Vol.

8, Nr 2, Continuo; Wrocław 2006

[3] Levine N.M. ; Incorporation of quality of life assessment into clinical trials. Effect of cancer on

quality of life; CRC Press; Boston 1991

[4] Zwolińska B., Janowska M., Musiał K. et al.; Jakość życia w ocenie własnej u dzieci z

nieswoistymi zapaleniami jelit. Pediatria Współczesna; Gastroenterologia, Hepatologia i

Żywienie Dziecka; 2003: 5(2), 119-124

[5] Szkultecka – Dębek M., Mazur J.; Jakość życia związana ze zdrowiem – metody pomiaru;

Farmakoekonomika; 2005: 9(3), 3-11

[6] Banaszkiewicz Z., Szewczyk M., Cieżniakowska K. et al.; Jakość życia osób ze stomią

jelitową; Współczesna Onkologia ; 2007: 11(1), 17-25

[7] Zegarlicka-Poręba M., Jarosz-Chobot P., Krajeńska-Siuda E. et al.; Rozumienie zdrowia

przez młodzież chorującą na cukrzycę typu 1 w oparciu o własne kryteria; Endokry. Diabeł. i

Chor. Przem. Mat. Wieku. Roz. ; 2005: 11(2), 91-95

[8] Korpal-Szczyrska M., Kamieńska H., Dorant B. et al.; Problemy psychologiczne młodzieży

chorej na cukrzycę typu 1; Diabetol. Pol.; 2002:9, 121-125

[9] Laffel L., Connell A., Vangsness L. et al.; General Quality of Life in Youth with Type 1

Diabetes; Diabetes Care ; 2003: 26(11), 3067-3073

[10] Florys B., Grabowska A., Głowińska B. et al.; Próba oceny wybranych aspektów stanu

emocjonalnego dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1 w zależności od wyrównania

metabolicznego i stosowanej metody insulinoterapii; Endokrynol. Ped. ; 2005; 4(13): 31

[11] Jacobson AM., Hauser ST., Willett J. et al.; Psychological adjustment to IDDM: 10-year

follow-up of an onset cohort of child and adolescent patients; Diabetes Care ; 1997: 20, 811-818

[12] Myśliwiec M., Balcerska A.; Przewlekła choroba somatyczna w życiu i rozwoju dziecka oraz

jego rodziny- cukrzyca; Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej ; 2002: 2(4), 281-285

[13] Kovacs M., Goldston D., Obrosky D. et al.; Psychiatric disorders in youths with IDDM: rates

and risk factors; Diabetes Care ; 1997: 20, 36-44

[14] Rodin F., Daneman D.; Eating disorders and IDDM. A problematic association; Diabetes

Care ; 1992: 15, 1402-1412

[15] Olszewska A., Szewczyk L.; Poczucie wsparcia społecznego u nastolatków z cukrzycą typu

1; Endokrynol Ped ; 2005: 1(10), 27-36

8 / 9

Tom. 7/2008 Nr 2(23)

[16] Szewczyk L., Szołtek A.; Poziom zmęczenia psychicznego u nastolatków chorych na

cukrzycę typu 1; Endokrynol Ped; 2004: 3(8), 59-65

[17] Przybyszewski B., Czerwionka-Szaflarska M., Żbikowska-Bojko M.; Analiza jakości życia

dzieci i młodzieży chorych na cukrzycę typu 1 leczonych za pomocą ciągłego podskórnego

wlewu insuliny; Pediatr Pol ; 2008; 83 (1): 54-62

[18] Ingersoll GM., Marrero DG.; A modified quality-of-life measure for youths: psychometric

properties; Diabetes Educ. ; 1991: 17, 114-118

[19] Hoey H., Aanstoot HJ., Chiarelli F., et al.; Good metabolic control is associated with better

quality of life in 2.101 adolescents with type 1 diabetes; Diabetes Care ; 2001: 24, 1923-1928

[20] Guttmann-Bauman I, Flaherty BP, Strugger M. et al.; Metabolic control and quality-of-life

self-assessment in adolescents with IDDM; Diabetes Care. ; 1998: 21, 915-918

9 / 9