Materiały uzupełniające do wykładów z Biologii 
dla studentów I roku kierunku lekarsko-dentystycznego 

Prof. dr E. Hadaś 

- 1 - 

ORGANIZM I ŚRODOWISKO 

(na podstawie: 

Hadaś  E.  Żywa  materia  -  Pochodzenie,  charakterystyka  i  występowanie.  Organizm  i  Środowisko.  red.  

W Kasprzak - 

Materiały do seminariów z Biologii, - wyd. IV., zmienione i uzupełnione, Wydawnictwo 

Uczelniane AM, 19-28, 1992. 

 
 
 

Ilekroć przystępuje się do szczegółowego badania jakichkolwiek grup populacji, 

stwierdza  się  zdumiewające  przystosowanie  do  ich  miejsca  bytowania. 

Przystosowanie  to,  jak  i  funkcjonowanie  organizmów  powstało  w  wyniku  procesów 
ewolucyjnych na drodze  doboru naturalnego i selekcji. Poznanie struktury funkcji 
populacji, biocenozy czy ekosystemu, jak i poznanie podstawowych zasad ekologii, 

umożliwi nam zrozumienie praw i zasad ekologii populacji ludzkiej. Z ekologicznego 

punktu widzenia populację ludzką należy traktować na równi z innymi populacjami, 

ponieważ  rządzą  nią  takie  same  prawa  ekologiczne.  Chociaż  człowieka  może  

w  pewnym  stopniu  zmienić  środowisko,  zmiany  te  jednak  nie  zawsze  są  całkowite  

i  często  człowiek  musi  się  przystosować  do  sytuacji,  których  zmienić  nie  może. 

Zrozumienie zjawisk cyklicznych zachodzących w przyrodzie i współdziałanie z nimi 

jest znacznie korzystniejsze z punktu widzenia człowieka, niż ślepe dążenie do ich 
zmiany i regulacji. 
 

PODSTAWOWE ZASADY I POJĘCIA EKOLOGICZNE 
 

Pojęcie ekologii 

Problematyka  ekologiczna  została  po  raz  pierwszy  wyodrębniona  

w  samodzielną  gałąź  wiedzy  przez  Ernesta  Haeckla  i  sformułowana  jako  nauka 

zajmująca się zależnościami organizmu od otoczenia oraz istot, z którymi współżyje 
w miejscu swego bytowania. 

Ponieważ  ekologia  dotyczy  biologii  całych  grup  organizmów  oraz  procesów 

zachodzących  w  Środowisku,  ekologię  można  określić  jako  naukę  o strukturze  
 funkcjonowaniu 

żywej przyrody. 

Ekologię  dzieli  się  powszechnie  na  autekologię  i  synekologię.  Autoekologia 

zajmuje  się  badaniem  poszczególnych organizmów lub poszczególnych gatunków. 
Synekologia 

zajmuje  się  badaniem  grup  organizmów  występujących  razem  

i  tworzących  określoną  jednostkę.  Stosowane  są  również  inne  podziały  ekologii 
zgodnie z poziomami organizac

ji lub według grup taksonomicznych oraz oparte na 

typach środowiska. 

 

Pojęcie poziomów organizacji 

Zakres  współczesnej  ekologii  można  najłatwiej  określić,  jeżeli  rozważy  się 

ten  zakres  w  terminach  oznaczających  poziomy  organizacji.  Liczba  poziomów 
organiza

cji  nie  jest  ustalona  i  jest  całkowicie  dobrowolna.  Najwygodniej  jest 

wyróżnić 10 poziomów organizacji, które stanowią spektrum biologiczne: 

 

Materiały uzupełniające do wykładów z Biologii 
dla studentów I roku kierunku lekarsko-dentystycznego 

Prof. dr E. Hadaś 

- 2 - 

P 

K 

T 

N 

U 

O 

P 

B 

E 

B 

R 

O 

K 

A 

K 

R 

O 

I 

K 

I 

O 

M 

A 

R 

Ł 

G 

P 

O 

O 

O 

T 

Ó 

N 

Z 

A 

A 

U 

C 

S 

S 

O 

R 

K 

Ą 

D 

N 

L 

E 

Y 

F 

P 

I 

I 

D 

Y 

I 

A 

N 

S 

E 

L 

 

 

Y 

 

Z 

C 

O 

T 

R 

A 

 

 

 

N 

M 

J 

Z 

E 

A 

Z 

 

 

 

A 

Y 

E 

Y 

M 

 

M 

 

 

 

R 

 

 

 

Y 

 

A 

 

 

 

Z 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ą 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

D 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ó 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

W 

 

 

Poziomy  organizacji  zostały  uszeregowane  na  jednym  poziomie,  nie  zaś 

ułożone jeden pod drugim dla podkreślenia, że żaden z poziomów nie jest bardziej 

ważny od drugiego. Należy podkreślić, że w powyższym spektrum nie ma żadnych 

ostrych  granic  ani  przerw,  nawet  pomiędzy  organizmem  a  populacją.  Pojedynczy 

organizm  poza  populacją  nie  może  żyć  długo,  tak  jak  narząd  nie  jest  zdolny  do 

przeżycia  poza  organizmem.  Podobnie  biocenoza  nie  może  istnieć  bez  krążenia 

materii i przepływu energii w ramach ekosystemu. 

Ekologia zajmuje się głównie problemami powyżej poziomu organizmu. 

POJĘCIA: 
- populacja 

- biocenoza 

- ekosystem 

- biosfera 

 

Właściwości grupowe populacji 

Populacja  ma  różne  cechy  charakterystyczne,  które  są  jednak  wyłącznie 

właściwościami grupy, a nie należących do niej osobników. Oto niektóre właściwości 
populacji: 

1. 

rozrodczość 

2. 

śmiertelność 

3. 

rozkład wiekowy 

4. 

zagęszczenie 

5. 

rozkład przestrzenny 

6.  krzywa wzrostu 

 
1. 

Rozrodczość  jest  wrodzoną  zdolnością  populacji  do  wzrostu.  Wskaźnik 

rozrodczości  jest  równoważny  wskaźnikowi  przyrostu  naturalnego,  używanemu  

w  terminologii  dotyczącej  badań  populacji  ludzkiej.  W  rzeczywistości  jest  to  termin 
szerszy obe

jmujący wytwarzanie przez jakikolwiek organizm nowych osobników bez 

względu  na  sposób,  w  jaki  one  powstają,  rodzą  się,  wyglądają,  kiełkują,  czy  też 

powstają przez podział. 

Materiały uzupełniające do wykładów z Biologii 
dla studentów I roku kierunku lekarsko-dentystycznego 

Prof. dr E. Hadaś 

- 3 - 

 

W ekologii stosuje się dwa pojęcia dotyczące rozrodczości: 

• 

rozrodczość maksymalna (absolutna lub fizjologiczna) 

oraz 
• 

rozrodczość ekologiczna czyli rzeczywista. 

Rozrodczość  maksymalna  oznacza  teoretyczną  maksymalną  liczbę,  osobników 

powstających  w  idealnych  warunkach,  tj.  bez  ograniczeń  środowiskowych.  Jest  to 

wartość stała dla danej populacji. 

Rozrodczość ekologiczna dotyczy rozrodu odbywającego się w ściśle określonych 

warunkach  środowiskowych.  Nie  jest  ona  stała  dla  danej  populacji  i  waha  się 

zależnie  od  wielkości  i  składu  populacji  oraz  od  warunków  i  czynników  fizycznych 

środowiska. 
 
2. 

Śmiertelność odnosi się do wymierania osobników populacji. Jest to pojęcie mniej 

lub  więcej  przeciwstawne  pojęciu  rozrodczości.  Wyróżniamy  tutaj  pojęcia 

śmiertelności  ekologicznej,  czyli  rzeczywistej  i  śmiertelności  minimalnej. 

Śmiertelność  ekologiczna  -  ubytek osobników w danych warunkach 

środowiskowych  -  jest  podobnie  jak  rozrodczość  ekologiczna,  wielkością  niestałą, 

zmieniającą  się  wraz  ze  zmianami  populacji  i  warunków  środowiskowych. 

Śmiertelność  minimalna  jest  to  wielkość  stała  dla  danej  populacji,  określająca 

ubytek  osobników  w  warunkach  idealnych,  czyli  nieograniczających.    Jednak  przy 

najbardziej  sprzyjających  warunkach  osobniki  umierają  ze  starości,  co  zależy  od 

fizjologicznej  długości  życia,  która  oczywiście  jest  często  znacznie  większa  niż 
ekolo

giczna długość życia. 

 

3. 

Rozkład  wiekowy  populacji  jest  jej  istotną  cechą  wynikającą  z  rozrodczości,  jak  

i śmiertelności. Zazwyczaj śmiertelność zmienia się z wiekiem, a rozród jest często 

ograniczony  do  pewnych  grup  wiekowych.  Dlatego  też  struktura wiekowa  populacji 

zależy od aktualnej rozrodczości populacji. Z rozkładu wiekowego populacji wnosić 

można,  jakiego  stanu  należy  się  spodziewać  w  przyszłości.  Rozkład  wiekowy 

populacji można przedstawić w postaci piramid wiekowych. 

(Patrz następna strona) 
 

 

 

 

 

a) Piramida wieku w populacjach rozwijających 

się 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 

 

 

b) Piramida wieku w populacjach wymierających 

 
 
 
 
 
 

K

LAS

A W

I

EK

U

 

Materiały uzupełniające do wykładów z Biologii 
dla studentów I roku kierunku lekarsko-dentystycznego 

Prof. dr E. Hadaś 

- 4 - 

 
 

 

 

 

 

c) Piramida wieku w populacjach ustabilizowanych 

 
 
 
 
 
 
 
 

W  rozrastającej  się  raptownie  populacji  udział  osobników  młodych  jest 

zazwyczaj  znaczny,  w  populacji  ustabilizowanej  udział  poszczególnych  grup 
wiekowych jest bardziej 

równomierny,  zaś  w  populacji  wygasającej  znaczny  jest 

udział  osobników starych. Struktura wiekowa  populacji  może  podlegać  kolejnym 

zmianom, mimo, że nie zachodzą żadne zmiany wielkości populacji.  Istnieją dowody 

na  to,  że  populację  mają  stały  rozkład  wiekowy,  do  którego  osiągnięcia  dążą 

każdorazowo  istniejące  rozkłady  w1ekowe.  Kiedy  populacja  osiągnie  już  raz  stały 

rozkład  wiekowy,  wtedy  zwiększenie  się,  rozrodczości  czy  śmiertelności  powoduje 

zmiany okresowe, po których populacja samorzutnie wraca do stałej sytuacji. 

4. 

Zagęszczenie  populacji  oznacza  stosunek  populacji  do  określonej  jednostki 

przestrzeni. 

Zwykle  wyraża  się,  w  liczbie  osobników  populacji  lub  ich  biomasę  na 

jednostkę powierzchni lub objętości. np. 200 drzew na hektar, 5 milionów okrzemek 
na 1 m3 wody, lub 1 kg glonów na 1 m2 powierzchni. 

Czasami  istotne  jest  rozróżnienie  między 

zagęszczeniem globalnym, czyli 

liczbą lub biomasą na jednostkę całej powierzchni a 

zagęszczeniem specyficznym, 

czyli ekologicz

nym.  tj.  liczbą  lub  biomasą  na  jednostkę  przestrzeni  środowiska  - 

powierzchni lub objętości dostępnej, czyli takiej, która rzeczywiście może być zajęta 

przez populację. 

Często  duże  znaczenie  ma  to,  czy  wielkość  populacji  zmienia  się  w  danym 

momencie.  Wielkość  populacji  i  zmienia  się  tak  często,  zwłaszcza  u  niższych 

systematycznie  grup  roślin  i  zwierząt,  że  trudno  ją  mierzyć  dokładnie  i  oznaczanie 

zagęszczenia  na  jednostkę  przestrzeni  nie  ma  tu  dużego  znaczenia.  W takich 

przypadkach stosuje się wskaźnik 

względnej liczebności. Mogą być one odnoszone 

do  czasu,  np.:  jaka  liczba  ptaków  przelatuje  w  ciągu  doby,  lub  mogą  to  być 

oznaczenia procentowe, np.: procent roślin zaatakowanych przez określony gatunek 
p

asożyta. 

 
5. 

Rozkład  przestrzenny  populacji  odnosi  się  do  pewnego  rozmieszczenia  w 

środowisku,  które  wykazują  osobniki  tworzące  populację.  Wyróżnia  się  trzy  ogólne 

modele rozkładu przestrzennego: 

 

 

 

 

A) Rozkład równomierny  

B) Rozkład losowy  

C) Rozkład skupiskowy 

 

%   O S O B N I K Ó W  

Materiały uzupełniające do wykładów z Biologii 
dla studentów I roku kierunku lekarsko-dentystycznego 

Prof. dr E. Hadaś 

- 5 - 

R

ozkład  równomierny  występuje  wówczas,  gdy  między  osobnikami  w  populacji 

istnieje ostra konkurencja 

lub występują inne dodatkowe antagonizmy. 

Rozkład  losowy  jest  w  przyrodzie  rzadko  spotykany;  występuje  tam,  gdzie 

środowisko jest bardzo jednolite i gdzie nie obserwuje się tendencji do skupiania się 
osobników. 

Rozkład  skupiskowy  jest  znacznie  pospolitszym  zjawiskiem  i  niemalże  stanowi 

zasadę.  Jeżeli  osobniki  w  populacji  dążą  do  tworzenia  grup  pewnej  wielkości,  to 

rozkład  takich  grup  może  dowolnie  przybliżać  się  do  rozkładu  losowego  lub 

równomiernego.  Dlatego  też  należy  przyjąć,  że  istnieją  trzy  typy  rozmieszczenia 
skupiskowego: 

- losowo-skupiskowy 
- równomiernie skupiskowy 
- grupowo skupiskowy. 

W przyrodzie istnieją wszystkie wymienione typy rozkładu przestrzennego populacji. 
 
6. 

Populację  mają  charakterystyczne  modele  wzrostu,  które  nazywa  się  krzywymi 

wzrostu populacji. Dla celów porównaw

czych wyróżnia się dwa podstawowe modele 

wzrostu: 

• 

krzywą w kształcie litery J (wykładnicza) 

• 

krzywą w postaci litery S (esowata). 

Zależnie  od  szczególnych  właściwości  organizmów  czy  środowisk  krzywe  te 

można  łączyć  lub  przekształcać  w  różny  sposób.  Jeżeli  wzrost  populacji  da  się 

przedstawić  w  kształcie  litery  J,  to  jaj  zagęszczenie  szybko  wzrasta  w sposób 

wykładniczy, czyli w sposób taki jak procent składny; później, kiedy opór środowiska 

nagle zaczyna wywierać mniej lub bardziej skuteczny wpływ, przyrost zagęszczenia 

raptownie zatrzymuje się. 

Gdy wzrost populacji następuje według krzywej esowatej początkowo odbywa 

się  powoli  (stan  wyjściowy),  później  –  podobnie, jak w poprzednim typie krzywej - 
staje 

się szybki (faza logarytmiczna), lecz wkrótce - na skutek zwiększania się oporu 

środowiska - stopniowo zwalnia i wreszcie osiąga poziom mniejszego lub większego 

utrzymującego się zrównoważenia. 
 

Typy interakcji między dwoma gatunkami. 
 

W 

każdej  przestrzeni  zajmowanej  przez  dwie  lub  więcej  populacji  zachodzi 

stałe  oddziaływanie  na  siebie  żywych  organizmów.  Teoretycznie  można  wyróżnić 

sześć podstawowych możliwości oddziaływania na siebie populacji dwóch gatunków 
zgodnie z kombinacjami znaków zero, plus i minus, a mianowicie: 00, --, ++, +-, +0, -
0. 

PRZYGOTUJ WIADOMOŚCI O TYPACH 

INTERAKCJI MIĘDZY DWOMA GATUNKAMI 
- neutralizm 
- konkurencja 
- mutualizm 
- protokooperacja 
- komensalizm 
- amensalizm 
- 

pasożytnictwo 

- 

drapieżnictwo. 

Materiały uzupełniające do wykładów z Biologii 
dla studentów I roku kierunku lekarsko-dentystycznego 

Prof. dr E. Hadaś 

- 6 - 

Prawdopodobnie wszystkie wymienione wżytej interakcje występują w typowej 

biocenozie i można je wyróżniać i badać. Typ interakcji danej pary gatunków może 

się  zmieniać  pod  wpływem  różnych warunków lub w kolejnych etapach cyklu 

życiowego i tak na przykład dwa gatunki w jednym okresie cyklu życiowego wiążą się 

ze sobą przez pasożytnictwo, w innym przez komensalizm, a jeszcze w innym są one 

względem siebie zupełnie obojętne. 

PROBLEMY EKOL

OGII CZŁOWIEKA 

Ochrona przyrody i jej zadania. 
 

 

Ruch  ochrony  przyrody  przeszedł  na  przestrzeni  swojego  rozwoju 

historycznego  głęboką  ewolucję.  W  początkowym  okresie  wyrażał  się  on  

w  działalności  o  charakterze  konserwatorskim,  zmierzającym  do  zachowania 
p

ojedynczych  tworów  przyrody  mających  cechy  zabytkowe.  Następnie  uległ  on 

rozszerzeniu  przez  obejmowanie  ochroną  określonych  obszarów  i  tworzenia 

rezerwatów  przyrody  bądź  parków  narodowych  dla  zabezpieczenia  przed 
zniszczeniem resztek biocenoz naturalnych. 

W  ostatnich  dziesiątkach  lat  do  kręgu 

zainteresowań  ochrony  przyrody  zostały  włączone  problemy  związane  
z 

gospodarowaniem człowieka w przyrodzie. Zmiany oblicza Ziemi powstające pod 

wpływem  działalności  człowieka  wywołały  konieczność  zwrócenia  uwagi  na  całość 

otaczającej  przyrody,  w  trosce  o  zapobieżenie  dalszym  niekorzystnym  jej 

przekształceniom.  W  dotychczasowej  gospodarce  człowieka  i  korzystaniu  przez 
niego z bogactw 

naturalnych  i  sił  produkcyjnych  przyrody  dostrzeżono 

nieb1ezpieczeństwo  wyniszczenia  niektórych zasobów przyrody, a wskutek tego 

groźbę poważnych następstw godzących w samego człowieka. 

 

Ochrona przyrody w nowoczesnym ujęciu oznacza zachowanie, restytuowanie  

i  właściwe  użytkowanie  zasobów  przyrody  oraz  tych  tworów  przyrody  żywej  

i  nieożywionej, w postaci poszczególnych  okazów  lub  ich  skupień  jak  i  całych 

zbiorowisk  na  określonych  obszarach,  a  także  gatunków  roślin  i  zwierząt,  których 

ochrona jest  podyktowana interesem publicznym oraz ze względu na występujące 
swoiste cechy krajobrazu. 

 

Gro

źny  problem  degradacji  środowiska  przyrodniczego  w  skali  całego  świata 

zaczynają  rozumieć  nie  tylko  przyrodnicy,  ale  przedstawiciele  różnych  zawodów, 

politycy,  działacze  gospodarczy,  którzy  podejmuję  walkę  o  ochronę  środowiska 

przyrodniczego  i  o  umiejętne  kierowanie nieuniknionymi zmianami.  Dziś  ochroną 
przyrody, a 

więc i człowieka i jego gatunku biologicznego, zajmować się muszą nie 

tylko „ochroniarze”, ale i botanicy, zoologowie i  

lekarze, chemicy i leśnicy, ogrodnicy 

i  specjaliści  od  kanalizacji,  budowniczowie zapór wodnych, fabryk i lotnisk, 

konstruktorzy  samochodowi,  architekci  i  ekonomiści.  Wszyscy  muszą  nauczyć  się 

patrzeć szerzej niż to nakazuje ich specjalność zawodowa. W przeciwnym bowiem 

razie zatrujemy się substancjami przemiany materii i współczesnej cywilizacji. 
 

Zmiany w fizycznym środowisku człowieka oraz zmienność poglądów na pojęcie 
zanieczyszczenia. 

 

Większość substancji w naszym środowisku, których oddziaływanie staje się 

przyczyną  zaniepokojenia,  jest  wynikiem  ludzkiej  działalności.  Celowo lub 

Materiały uzupełniające do wykładów z Biologii 
dla studentów I roku kierunku lekarsko-dentystycznego 

Prof. dr E. Hadaś 

- 7 - 

nieumyślnie dodajemy do powietrza, którym oddychamy, do wody, którą pijemy, do 

ziemi, którą uprawiamy, wielkie ilości substancji o przypuszczalnej lub stwierdzonej 

aktywności  biologicznej.  Nieuchronnie  przenikają  one  do  naszego  organizmu,  a  w 
jakim 

stopniu wpływają na nasze zdrowie, jest jednym z najbardziej palących pytań. 

Przez  większość  okresu  swego  istnienia  człowiek,  jak  i  wszystkie  inne  formy 

życia,  pozostawał  w  równowadze  ze  swoim  środowiskiem.  Jego  działalność  i 
wytwarzane zanieczyszczenia ni

e  zmieniły  środowiska  w  stopniu  przekraczającym 

możliwości samooczyszczenia. W ciągu kilku jednak ostatnich dziesięcioleci człowiek 

zanieczyścił wiele rejonów Ziemi odpadami swej działalności przemysłowej i socjalnej 

w takim stopniu, że siły naturalne nie są w stanie im podołać. 
 

Tradycyjnie przez czynnik zanieczyszczający rozumiano szkodliwą substancję 

dodawaną  do  środowiska  przez  człowieka,  która  w  normalnych  warunkach  nie 

występowała,  albo  występowała  w  ilościach  zbyt  małych,  aby  spowodować  jakieś 

zagrożenie.  Ostatnio  zmuszeni  jesteśmy  do rozszerzenia definicji,  ponieważ 
s

twierdzono,  że  zmiany  środowiskowe  związane  są  z  pewnymi  czynnikami 

poprzednio 

uważanymi  za nieszkodliwe. Co więcej,  niektóre  czynniki  wywołujące 

zazwyczaj  skutki  pozytywne  mogą,  występując  w  nadmiarze,  zmienić  nasze 

środowisko  w  nieoczekiwany  sposób.  Nasuwa  się  pytanie:  CO  UWAŻAĆ  ZA 
ZANIECZYSZCZENIE? 

PRZYGOTUJ RÓWNIEŻ WIADOMOŚCI O: 
-  wody 
-  zanieczyszczeniu CO

2

 i zjawisku „efektu 

cieplarnianego" 

-  zanieczyszczeniu cieplnym 
- 

zanieczyszczeniu hałasem 

-  zanieczyszczeniu powietrza 
-  zanieczyszczeniu substancjami 

promieniotwórczymi (odpady) 

-  zanieczyszczeniu zanieczyszczeniu gleby 

 

Problem populacyjny 

Biosfera znajduje się obecnie w krytycznej sytuacji wobec narastającej ludności 

świata. 

Można  dziś  odtworzyć  wzrost  liczebności  ludzi  począwszy  od  najdawniejszych 

czasów.  Wydaje  się,  że  aż  do  8000  roku  p.n.e.  ludność  Ziemi nie przekraczała  
5 milionów. Wraz z roz

wojem  rolnictwa  liczba  ta  zaczęła  się  powiększać,  aby  na 

początku naszej ery dojść do co najmniej  200 milionów, a w roku 1650 przynajmniej 

do  500  milionów.  Ten  znaczny  wzrost  był  jednak  znikomy  w porównaniu z tym co 

nastąpiło  potem,  dzięki  powstaniu  nowoczesnej  nauki,  która  ograniczyła  

śmiertelność  i  zwiększyła  ilość  żywności.  Od roku 1650 do 1950 ludność  Ziemi 

zwiększyła się przeszło czterokrotnie i osiągnęła 2400 
milionów. 

Zwłaszcza jednak w ostatnich dziesięcioleciach wzrost ten jest ogromny i 

przybiera  charakter  eksplozyjny,  co  jest  głównie  wynikiem  dalszego  zmniejszenia 

śmiertelności  w  połączeniu  z  niezmienionym  przyrostem  naturalnym.  Szybkość 

przyrostu  ludności  na  świecie  przekracza  1.5  %  co  oznacza,  że  każdego  dnia 

przybywa  ponad  50  tysięcy  ludzi.  Teoretycznie  jeżeli  będzie  to  trwało  przez  kilka 

Materiały uzupełniające do wykładów z Biologii 
dla studentów I roku kierunku lekarsko-dentystycznego 

Prof. dr E. Hadaś 

- 8 - 

wieków,  a  wiec  czas  względnie  krótki,  to  liczba  ludzi  będzie  tak  wielka,  że  nie 

pomieszczą się oni na powierzchni Ziemi, nawet stłoczeni ciasno obok siebie. 

Jednak  z  biologicznego  punktu  widzenia  nie  jest  to  możliwe.  Mała 

śmiertelność w połączeniu z dużą rozrodczością nie mogę trwać w nieskończoność 
przyr

ost  naturalny  w  pewnym  momencie  musi  się  zrównać  ze  śmiertelnością, 

zgodnie z przebiegiem wszelkich zjawisk wzrostu populacji (krzywa esowata). 

Ludzkość  znajduje  się  obecnie  na  wstępującej  części  krzywej,  która  będzie  się 

musiała  załamać  po  osiągnięciu  pewnego poziomu.  Jeżeli  ludność  pewnych 

cywilizacji osiągnęła jak się wydaje, płaski odcinek krzywej, to narody rozwijające się, 

znajdują  się  w  okresie  eksplozji,  która  jest  skutkiem  dobrodziejstw  współczesnej 

nauki. I tu właśnie znajdujemy się wobec paradoksu: stosowanie zdobyczy medycyny 

i  metod  sanitarnych  zdołało  znacznie  zmniejszyć  śmiertelność,  nie  zmniejszając 

jednak  rozrodczości  tak,  że  w  niektórych  krajach  rozwijających  się  postęp  

w rolnictwie nie nadąża za wzrostem zaludnienia. W krajach tych więc ludność jest 

liczniejsza,  lecz  w  gorszym  stanie  zdrowotnym  niż  poprzednio,  na  skutek 

zmniejszenia  się  racji  żywnościowych.  Paradoks  polega  na  tym,  że  daje  się  życie 

ludziom, aby musieli umierać z głodu! 
 

 

Nie  ulega  wątpliwości,  że  tzw.  ”problem  populacyjny”,  ze  względu  na  częste 

jego  spłycanie  nie  uzyskał  właściwej  rangi.  Obejmuje on nie tylko zagadnienia 

wysokiego  naturalnego  przyrostu,  ale  wiąże  się  on  z  problemami  wyżywienia  – 

niedożywienia  i  otyłości,  problemami  chorób  genetycznych  i  chorób  zakaźnych 
wys

tępujących  coraz  częściej  dzięki  współczesnym metodom technologii 

przygotowywanie żywności oraz chorób współczesnej cywilizacji. 

 

PYTANIA KONTROLNE: 

- definicja ekologii 
- 

pojęcia populacji, biocenozy, ekosystemu, biosfery 

- funkcjonalny 

skład ekosystemu i składowe ekosystemu 

- 

właściwości  grupowe  populacji  (zagęszczenie  globalne  i  ekologiczne,  wskaźnik 

względnej  liczebności,    rozrodczość  maksymalna  i  ekologiczna,  śmiertelność 

ekologiczna  i  minimalna,  ekologiczna  i  fizjologiczna  długość  życia,    rozkład 
wiekowy populacji, krzywe wzrostu populacji, oscylacje cykliczne, 

rozprzestrzenianie się populacji, modele rozkładów przestrzennych) 
- 

typy interakcji między dwoma gatunkami 

- ochrona przyrody i jej zadania 

- zmiany 

w fizycznym środowisku człowieka 

- 

współczesne pojęcie zanieczyszczania 

- 

problem populacyjny i możliwości rozwiązania błędnego koła tego problemu