1

LISTA PYTAŃ DO EGZAMINU Z FINANSÓW PUBLICZNYCH

ZAGADNIENIA OGÓLNE

1. Co to są finanse publiczne z podmiotowego punktu widzenia w co wchodzi w ich

zakres ?

Finanse publiczne z podmiotowego (instytucjonalnego) punktu widzenia - dotyczą
działalności państwa(organy centralne), samorządów terytorialnych(powiaty, gminy) i
instytucji publicznych.( te instytucje, które finansowane są z budżetu państwa - oświata, sądy,
wojsko, policja, służba zdrowia ...) Mamy różne podmioty, które świadczą usługi społeczne,
które są finansowane tylko z pieniędzy publicznych, oraz takie, które są finansowane
częściowo z finansów publicznych.

2. Co to są finanse publiczne z przedmiotowego punktu widzenia i jaki jest ich

zakres ?

Finanse publiczne z przedmiotowego(instrumentalnego) punktu widzenia: na finanse
publiczne składaj się publiczne zasoby pieniężne, operacje publicznych zasobów pieniężnych,
majątek publiczny i jego wykorzystanie.

3. Od czego zależy zakres ingerencji państwa w gospodarkę ?

1. poziom rozwoju gospodarczego i aktualna sytuacja ekonomiczna
2. ustrój społeczno- polityczny
3. ukształtowanie tradycji
4. preferowane przez władzę państwową doktryny społeczno- ekonomiczne

Interwencjonizm

- ingerencja państwa w sferze życia gospodarczego

1.

Państwo jest zobowiązane do podejmowania działań chroniących rynek i
wzmacniających dodatni wpływ mechanizmu rynkowego na racjonalizację
działalności gospodarczej. Działanie mechanizmu rynkowego powoduje bowiem
powstanie dodatnich zjawisk i procesów nieosiągalnych w warunkach nierynkowego
procesu regulacji

2.

Łagodzenie ujemnych skutków działania mechanizmu rynkowego np. dysproporcje w
podziale dochodu narodowego, cykliczność procesów gospodarczych, występowanie
monopolistów.

4. Co to jest płynność finansowa państwa i jak jest realizowana ?

Płynność finansowa - jest to zdolność danego podmiotu do terminowego regulowania
zobowiązań = wypłacanie w terminie pensji urzędnikom państwowym. Gdyby pieniądze
leżały to traciłyby na wartości choćby przez inflacje. Dlatego ciągle lokuje je państwo na
różne lokaty. Państwo jest instytucją, która musi być bardzo zdecydowanie kontrolowana, ze
względu na to, że dysponuję największym majątkiem.

2

5. Jakie są elementy majątku publicznego ? Wymień je i omów.

Majątek publiczny i jego wykorzystanie

I.

grupa: majątek służący organom władzy i administracji państwowej i samorządowej
budynki, budowle i grunty,

II.

grupa: majątek służący publicznym instytucją usługowym - budynki, budowle i
grunty publicznych szkół, szpitali, kulturalnych - przynosi dochody, bo muszą płacić
czynsze itd.

III.

grupa: majątek w użytkowaniu publicznym - drogi, mosty, transport miejski, zieleń
miejska, budynki komunalne - przynosi dochody

IV.

grupa: majątek zaangażowany w zarobkową działalność gospodarczą:

1. gospodarka komunalna - przedsiębiorstwa samorządowe - dostawa wody,

oczyszczalnia ścieków - organem założycielskim jest gmina, jeśli są rentowne, to

wtedy płacą podatki i przynoszą zyski, jeśli nie to samorząd musi je dofinansowywać.

2. prowadzenie komercyjnej działalności - gmina może prowadzić działalność

gospodarczą, z której ma zyski, z których zasila budżet gminy.

3. Jednoosobowa spółka skarbu państwa - majątek na pograniczu państwowego i

prywatnego. Jest przedsiębiorstwo, któremu zmienia się formę prawną i emituje akcje,

które zostają w rękach państwa. Jak znajdzie się inwestor, który wykupi akcje to
mamy do czynienia z prywatyzacją spółki.

4. Przedsiębiorstwa państwowe, pracujące na własny rachunek. W trakcie działalności

przynosi zyski, a kapitał założycielski należy do państwa.

6. Co to jest system finansów publicznych i z jakich elementów się składa ?

Finanse - to jest podział i wymiana towarów i usług za pomocą pieniądza.
Wymiana - transakcja ekwiwalent za ekwiwalent, gdy cena jest promocyjna to nie mamy do
czynienia z wymianą.
Podział - jednostronne przekazanie towarów, usług i pieniędzy bez bezpośredniego
wzajemnego świadczenia – dotacje, subsydia, podatek, renta, emerytura, ochrona, obrona.
Podziałem zajmują się finanse publiczne.
Wymiana i podział podlega finansom tylko wtedy, gdy do nich dochodzi za pomocą
pieniądza.

Elementy systemu finansów publicznych:

I.

W przekroju instytucjonalnym



skarb państwa



budżet państwa



budżety województw, powiatów i gmin



publiczne fundusze celowe



agencje władz publicznych oraz regionalne izby obrachunkowe

II.

W przekroju podmioty



władze ustawodawcze szczebla centralnego (parlament) oraz władze szczebla
pośredniego (rady regionalne) i szczebla samorządowego (rady gminne)



władze wykonawcze (rządy, zarządy itp.) wymienionych wyżej szczebli



władze kontrolne działające w imieniu władz stanowiących, których zasięgiem objęte
są wszystkie dziedziny życia gospodarczego i społecznego, które implikują finanse
publiczne, w przypadku Polski jest to Najwyższa Izba Kontroli i Regionalne Izby
Obrachunkowe.

3



aparat skarbowy (finansowy) zajmujący się na bieżąco realizacją dochodów i

wydatków publicznych, ich kontrolą (tzw. policja skarbowa), zarządzaniem budżetem,
funduszami ubezpieczeniowymi itp. Struktura aparatu skarbowego jest w różnych
krajach różna, ale funkcje są identyczne lub zbliżone.



podmioty (jednostki), które są finansowane z funduszy publicznych (szpitale, szkoły,
jednostki wojskowe, sądownictwo, policja, jednostki administracji publicznej itp.)

III.

W przekroju prawnym



konstytucja lub inna ustawa zasadnicza zawierająca ogólne zasady tworzenia funduszy

publicznych oraz obowiązki poszczególnych rodzajów władz publicznych w zakresie
uchwalania, wykonywania i kontroli funduszy publicznych.



prawo budżetowe



coroczne ustawy budżetowe i uchwały budżetowe samorządów



ustawy podatkowe



ustawy o pozabudżetowych funduszach publicznych



ustawy o finansach samorządowych (lokalnych, regionalnych)



ustawy regulujące działalność Ministra Finansów oraz działalność aparatu skarbowego



ustawa karno- skarbowa



ustawa o zobowiązaniach podatkowych



akty normatywne regulujące działalność Ministra Finansów, rządu, innych ministrów,
na szczeblu lokalnym zaś zarządu gminy i jego przedstawicieli

IV.

Instrumenty



podatki centralne



podatki lokalne



opłaty



cła



dochody z majątku publicznego



składki na ubezpieczenie społeczne



subwencje



dotacje



kredyty państwowe i pożyczki publiczne

7. Co to jest skarb państwa i jakie funkcje pełni ?

Skarb państwa

-

jest instytucją niejednoznaczną, reprezentującą państwo jako właściciela

majątku publicznego w stosunkach cywilno-prawnych. W Polsce skarb państwa ma
osobowość prawną i może podejmować decyzje, zaciągać kredyty. Jeśli nie ma osobowości
prawnej to działa w ramach osobowości państwa.

Skarb państwa - jest mózgiem, bacznie obserwuje te przepływy pieniężne, synchronizuje
dochody z wydatkami, aby państwo nie straciło płynności finansowej.

4

Skarb państwa ma do realizacji 2 podstawowe zadania:

a. zarządzanie majątkiem publicznym - państwo albo finansuje ten majątek czyli

utrzymuje go, ale procesami jego prywatyzacji. Nie ponosi odpowiedzialności za
działanie przedsiębiorstw państwowych, z wyjątkiem tych samorządowych. Skarb
państwa ma powiązania z gospodarką lokalną. Przekazuje środki pieniężne,
subwencje, dotacje, aby mogły realizować swoje zadania. Ale majątek komunalny jest
wyłączony ze skarbu państwa.

b. finansowanie majątku publicznego- do zadań w tym zakresie należy:



gromadzenie i wydatkowanie środków publicznych



działalność gospodarcza w postaci kasjera i bankiera gospodarki narodowej.

8. Co się składa na majątek państwa ? Wymień i omów jego elementy.

Majątek publiczny i jego wykorzystanie

I.

grupa: majątek służący organom władzy i administracji państwowej i
samorządowej budynki, budowle i grunty,

II.

grupa: majątek służący publicznym instytucją usługowym - budynki, budowle i
grunty publicznych szkół, szpitali, kulturalnych - przynosi dochody, bo muszą
płacić czynsze itd.

III.

grupa: majątek w użytkowaniu publicznym - drogi, mosty, transport miejski,
zieleń miejska, budynki komunalne - przynosi dochody

IV.

grupa: majątek zaangażowany w zarobkową działalność gospodarczą:

1. gospodarka komunalna - przedsiębiorstwa samorządowe - dostawa wody,

oczyszczalnia ścieków - organem założycielskim jest gmina, jeśli są rentowne, to

wtedy płacą podatki i przynoszą zyski, jeśli nie to samorząd musi je dofinansowywać.

2. prowadzenie komercyjnej działalności - gmina może prowadzić działalność

gospodarczą, z której ma zyski, z których zasila budżet gminy.

3. Jednoosobowa spółka skarbu państwa - majątek na pograniczu państwowego i

prywatnego. Jest przedsiębiorstwo, któremu zmienia się formę prawną i emituje akcje,

które zostają w rękach państwa. Jak znajdzie się inwestor, który wykupi akcje to
mamy do czynienia z prywatyzacją spółki.

4. Przedsiębiorstwa państwowe, pracujące na własny rachunek. W trakcie działalności

przynosi zyski, a kapitał założycielski należy do państwa.

9. Na czym polega rola skarbu państwa jako kasjera ?

Skarb Państwa jako kasjer realizuje następujące zadania:
1. Dokonuje operacji finansowych – inkasuje i wypłaca środki pieniężne
Inkasowanie polega na kontrolowaniu dochodów i wydatków gromadzonych przez budżet
państwa, dokonywanie operacji na rachunkach specjalnych, dokonuje transferu środków do
budżetów samorządowych w postaci dotacji, zaliczek, subwencji, udziela pożyczek i zarządza
długiem publicznym)
2. Czuwa nad zachowaniem płynności finansowej państwa – dba aby środki były
rozporządzalne czyli dostępne odpowiednio do potrzeb regulowania zobowiązań
państwa - czyli zachowania płynności finansowej – polega na tym, aby znaleźć sposób
pozwalający na to, żeby w każdej chwili skarb państwa dysponował środkami pieniężnymi
wystarczającymi na terminowe regulowanie zobowiązań. Skarb państwa zajmuje się
gromadzeniem dochodów czasowych czyli zwrotnych – może zaciągać kredyty, aby nie
stracić płynności.

5

10. Co to są czasowe (zwrotne) dochody skarbu ? Wymień i omów jeden z nich.

Dochody czasowe (zwrotne) Skarbu Państwa:

1.

Pożyczki zagraniczne

a.

Międzypaństwowe

b.

międzynarodowe

2.

Pożyczki wewnętrzne

a.

Środki korespondentów Skarbu Państwa – wszystkie instytucje publiczne, które są
finansowane ze środków państwowych. Te środki dostają systematycznie raz w
miesiącu, ale w międzyczasie skarb państwa wykorzystuje je do innych celów, operuje
tymi środkami, aby pracowały, nie trzyma ich w "szufladzie", a w momencie, gdy
przychodzi data w której trzeba wypłacić wynagrodzenia, wtedy skarb państwa musi
mieć te środki na ten cel. Jeśli np. nie ma w tej chwili pieniędzy, to musi zaciągnąć
pożyczkę

b.

Bony skarbowe – najważniejsze dochody.
Bony skarbowe – krótkookresowe (1 dzień – 5 lat) są to papiery wartościowe których
emitentem jest Skarb Państwa, nabywcami są banki, przedsiębiorstwa,
przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe. Najpopularniejsze są 12 lub 52 tygodniowe. Bony
skarbowe służą finansowaniu deficytu i długu publicznego, nazywane są wekslami
skarbowymi. Sprzedaje się je na rynku pierwotnym. Dyskontowanie polega na
sprzedawaniu bonów skarbowych po cenie niższej niż nominalna, a później po cenie
nominalnej.

c.

Zaliczki Banku emisyjnego – są to emisje prostego pieniądza. Dodatkowa emisja
pieniądza jest to dodrukowywanie pieniędzy, w wyniku czego rosną ceny towarów,
ponieważ musi zachować się równowaga pieniądza.
Ilość pieniędzy = ilość towarów * cena -> równowaga pieniądza.

d.

Obligacje skarbowe – są to długoterminowe papiery wartościowe, których emitentem
jest Skarb Państwa, a nabywcami ludność. Emitowane są na okres 15-20 lat.
Obligacje klasyczne – ze względu na długi okres emitowania.

11. Co to są pożyczki zagraniczne i jakie są ich rodzaje ?

Pożyczki zagraniczne - jeden z instrumentów zachowania płynności finansowej,
zaciąganie długów. Środki pieniężne pożyczone za granicą, które zobowiązujemy się oddać
wraz z odsetkami. Pożyczki zagraniczne mogą być:

a. pożyczki międzypaństwowe - zaciągane są między dwoma państwami, rządami

dwóch państw.

b. pożyczki międzynarodowe - zaciągane w bankach innych państw.

12. Co to są środki korespondentów skarbu państwa i jak są wykorzystywane ?

Środki korespondentów Skarbu Państwa – wszystkie instytucje publiczne, które są
finansowane ze środków państwowych. Te środki dostają systematycznie raz w miesiącu, ale
w międzyczasie skarb państwa wykorzystuje je do innych celów, operuje tymi środkami, aby
pracowały, nie trzyma ich w "szufladzie", a w momencie, gdy przychodzi data w której trzeba
wypłacić wynagrodzenia, wtedy skarb państwa musi mieć te środki na ten cel. Jeśli np. nie ma
w tej chwili pieniędzy, to musi zaciągnąć pożyczkę

6

13. Co to są bony skarbowe i czemu służą ?

Bony skarbowe – [krótkookresowe (1 dzień – 5 lat)] są to papiery wartościowe których
emitentem jest Skarb Państwa, nabywcami są banki, przedsiębiorstwa, przedsiębiorstwa
ubezpieczeniowe. Najpopularniejsze są 12 lub 52 tygodniowe. Bony skarbowe służą
finansowaniu deficytu i długu publicznego, nazywane są wekslami skarbowymi. Sprzedaje się
je na rynku pierwotnym. Dyskontowanie polega na sprzedawaniu bonów skarbowych po
cenie niższej niż nominalna, a później po cenie nominalnej.

14. Co to są zaliczki banku emisyjnego i jakie są skutki ich emisji ?

Zaliczki banku emisyjnego - są to emisje prostego pieniądza. Dodatkowa emisja pieniądza
jest to dodrukowywanie pieniędzy, w wyniku czego rosną ceny towarów, ponieważ musi
zachować się równowaga pieniądza.
Ilość pieniędzy = ilość towarów * cena -> równowaga pieniądza.

15. Co to są obligacje i jakie są ich rodzaje ?

Obligacja – emitowany papier wartościowy, w którym emitent stwierdza, że jest
dłużnikiem obligatariusza i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego
świadczenia. Są to papiery masowego obrotu, występują więc w seriach. W przeciwieństwie
do akcji, obligacje nie dają posiadaczowi żadnych uprawnień względem emitenta typu
współwłasność, dywidenda czy też uczestnictwo w walnych zgromadzeniach. Obligacje
reprezentują prawa majątkowe podzielone na określoną liczbę równych jednostek, co
oznacza, iż przyznają identyczne uprawnienia.
Obligacje skarbowe – są to długoterminowe papiery wartościowe, których emitentem jest
Skarb Państwa, a nabywcami ludność. Emitowane są na okres 15-20 lat.
Obligacje klasyczne – ze względu na długi okres emitowania.

Rodzaje obligacji:

1. według pożyczkodawcy
a. dla ludności 2,3,4,10 letnie
b. dla inwestorów 10,20 letnie
2. według stopnia płynności
a. obligacje rynkowe (w obrocie giełdowym – bardziej płynne) 3 letnie
b. obligacje oszczędnościowe ( nie występują na rynku giełdowym – mniej płynne) -

2,4,10 letnie

3. według oprocentowania
a. obligacje o stałym oprocentowaniu – 2 letnie
b. obligacje o zmiennym oprocentowaniu – 3,4,10 letnie
4. według kapitalizacji odsetek
a. obligacje z kapitalizacją odsetek – 2,10 letnie
b. obligacje bez kapitalizacji odsetek – pozostałe

7

16. Jakie są rodzaje obligacji emitowanych w Polsce ?

1. o stałym oprocentowaniu



2 – letnie, nie giełdowe, odsetki naliczane są co roku. Kapitalizacja odsetek.

2. O zmiennym oprocentowaniu



3 –letnie – giełdowe. Oprocentowanie według wskaźnika WIBOR 6M

(oprocentowanie pożyczek na okres 6 miesięcy na rynku międzynarodowym).
Odsetki naliczane co pół roku. Brak kapitalizacji odsetek.



3 – letnie – nie giełdowe. Oprocentowanie zmienne – indeksowanie : stopa inflacji za

10 miesięcy ogłaszana przez GUS + marża. Odsetki naliczane co rok. Brak
kapitalizacji odsetek.



10 – letnie – nie giełdowe. Oprocentowanie zmienne – indeksowanie stopa inflacji

ogłaszana przez US za 12 miesięcy + marża. Odsetki naliczane co rok. Brak
kapitalizacji odsetek.



20 – letnie dla inwestorów.

17. Na czym polega rola skarbu państwa jako bankiera ?

Skarb państwa jako BANKIER
1. Bank emisyjny

a) bicie monet okolicznościowych
b) emisja papierów wartościowych
c) udzielanie gwarancji – podejmowanie zobowiązań za podmiot któremu udzielono
gwarancji. jeśli nie będzie on spłacał swych zobowiązań my za nie odpowiemy.

2. Bank handlowy – udziela pożyczek

a) udzielanie pożyczek – pożyczki rzeczowe, tzw. inkubatory przedsiębiorczości –
dla osób które chcą podjąć działalność gospodarczą a nie mają zabezpieczenia
gospodarczego.
b) współfinansowanie przedsiębiorczości - Skarb Państwa nie udziela pożyczek w
pieniądzu, ale może je współfinansować.

18. Co to są inkubatory przedsiębiorczości i jak są realizowane ?

Inkubatory przedsiębiorczości - instytucje (o różnej formie prawnej), których celem jest
wspieranie przedsiębiorczości.

W zależności od grupy docelowej można wyróżnić kilka szczególnych rodzajów inkubatorów
przedsiębiorczości, których oferta jest skierowana do:



początkujących przedsiębiorców z sektora małych i średnich przedsiębiorstw,
rozpoczynających lub dopiero zamierzających rozpocząć działalność gospodarczą,



młodzieży i studentów (akademickie inkubatory przedsiębiorczości - tworzone w
otoczeniu szkół wyższych akademickie inkubatory przedsiębiorczości (AIP) są ofertą
wsparcia w praktycznych działaniach rynkowych. Wyraża się to przede wszystkim
przez umożliwienie beneficjentom prowadzenia własnej działalności (pionu w AIP),
korzystając z osobowości prawnej inkubatora.)



podmiotów ekonomii społecznej (inkubatory przedsiębiorczości społecznej - Są
tworzone

przez samorządy lub organizacje

pozarządowe.

Oferują

doradcze,

szkoleniowe i infrastrukturalne wsparcie)

8

19. Co to jest budżet państwa i z jakich elementów się składa ?

Budżet państwa - zajmuje centralne miejsce w finansach, dysponuje ona ogromnymi
środkami pieniężnymi. Jest ważny, ponieważ środki finansowe dzieli praz przesuwa do
samorządów terytorialnych.(księgowy)
Budżet państwa należy rozumieć jako:
a) scentralizowany fundusz pieniężny
b) akt normatywny
c) plan finansowy państwa – który musi być przedstawiony do października roku
poprzedzającego rok budżetowy.
Jest to kryterium według ważności.

Budżet państwa jest to plan wydatków i dochodów państwa w określonym okresie czasu
(zazwyczaj w ciągu roku), stanowi on zestawienie ex ante i ex post dochodów i wydatków
związanych z wykonywaniem przez władze państwową tj. rząd danego kraju określonych
zadań ekonomicznych i społecznych.

20. Jakie są zasady budżetowe ? Wymień i omów jedna z nich.

Zasady budżetowe:

1. Równowagi – dochody = wydatki, jednak w praktyce jest inaczej. W budżecie musza

być ujęte wszystkie dochody i wydatki. W Polsce ta zasada nie jest realizowana.
Posiadamy fundusze publiczne, agencje – środków pieniężnych dla nich nie
uwzględnia się w budżecie.

2. Zupełności (powszechności)
3. Jedności – wszystkie dochody i wydatki musza być ujęte w jednym planie.
a. formalna – budżet wspólny dla państwa i jednostek samorządu terytorialnego.
b. materialna – dochody gromadzimy jako całość i nie wiążemy ich z konkretnymi

celami.

4. Jawności
5. Przejrzystości - związana z zasadą jawności – każdy obywatel ma prawo zobaczyć

jak wyglądają dochody i wydatki państwa. Na podstawie tych danych możemy
rozpoznać procesy jakie zachodzą w gospodarce.

6. Realności – budżet musi być oparty na konkretnych wskaźnikach ekonomicznych.
7. Gospodarności – wydatki muszą być racjonalnie zagospodarowane.
8. Operatywności – plan powinien być łatwy do realizacji.
9. Jednoroczności - planowany na rok kalendarzowy.

21. Jaki jest układ administracyjny Polski po 1999 roku ?

9

22. Jakie są źródła dochodów samorządu terytorialnego ? Wymień i omów jedno z

nich.

Dochody - samorządu terytorialnego: ( należne województwu, powiatowi, gminie)

1. Własne:

 podatki - lokalne, gromadzone przez gminę

o - majątkowe:



od spadków i darowizn,



od środków transportu pow. 3,5 tony,



podatek od nieruchomości



od czynności cywilno-prawnych



karta podatkowa

 opłaty - tylko gmina (targowa, miejsca, uzdrowiskowa, z tytułu wydobywania

kopalin, adiacencka -> z tytułu wzrostu wartości nieruchomości będącej wynikiem
rpzeprowadzonej rpzez gminę inwestycji infrastrukturalnych)



udziały

- partycypacja jednostek samorządu terytorialnego w dwóch podatkach, które

gromadzone są przez budżet państwa - PIT i CIT



dochody z majątku

- sprzedaż majątku, prywatyzują swój majątek, wynajem



dochody z jednostek budżetowych

- jednostka budżetowa - finansowana metodą

brutto - jak ma dochody, to przekazuje je do budżetu, a finansowana jest z budżetu,



dochody z zakładów budżetowych

- finansowane metodą netto, nadwyżka

przekazywana do budżetu, strata pokrywana z budżetu.

 odsetki od lokat

2. Uzupełniające - transfery

- każdy ze szczebli dostaje pieniądze od państwa, aby

wyrównywać poziom panujący na terenach różnych jednostek.



subwencje

- jest podzielona na 3 części



wyrównawczą

- wyrównanie dochodów gmin, ze względu na różnicę w

dochodach własnych. - dla biedniejszych gmin, mniej rozwiniętych.



równoważącą

- gminy dostają środki pieniężne, ze względu na zmiany

systemowe - gdy udział w podatkach jest obniżony wynikający z przepisów prawa,
to aby nagle samorządy nie straciły pieniędzy muszą dostać wyrównanie z góry



oświatowa

- finansowanie oświaty w gminach, powiatach, województwach



dotacje

- środki pieniężne uzyskane na przygotowany projekt do realizacji. Można

je uzyskiwać również w tedy, gdy jednostka nadrzędna chce, by podrzędna jednostka
coś zrobiła.

3. Obce:

 pożyczki
 kredyty
 emisja papierów wartościowych

- obligacje komunalne emitowane przez samorządy

terytorialne

 spadki, darowizny, zapisy
 środki Unii Europejskiej

23. Kto to jest wojewoda i jakie zadania spełnia ?

Wojewoda jest przedstawicielem rządu w terenie (jest finansowany z środków centralnych)
sprawuje piecze nad finansami w terenie, ma nadzór nad: ( nazywamy administracja
zespoloną - które są w gestii powiatu )

 Policją
 strażą pożarną
 nad inspekcjami: weterynaryjną, budowlaną ,sanitarną

10

24. Zadania budżetu województwa i źródła ich finansowania.

WOJEWÓDZTWO



na czele stoi marszałek województwa



16 - reforma w 1999 roku

Zadania województwa:



zajmuje się rozwojem regionalnym



tworzenie warunków wzrostu gospodarczego



specjalistyczna opieka zdrowotna - CZ Matki Polski, szpitale wojewódzkie



szkolnictwo wyższe



filharmonie i opery

Źródła finansowania - wszystkie z wyjątkiem podatków i opłat. Udziały w



PIT 1,6%



CIT 15,9%

25. Zadania budżetu powiatowego i źródła ich finansowania.

POWIAT



na czele stoi starosta



308 powiatów ziemskich



65 powiatów grodzkich - miasta na prawach powiatów

Zadania



przekraczają możliwości jednej gminy:



policja, straż pożarna



nadzory ; sanitarna, epidemiologiczna i weterynaryjna



bezpieczeństwo publiczne



walka z bezrobociem i zagrożeniami nadzwyczajnymi (powodzie)



oświata ponadgimnazjalna - licea, technika, pomaturalne szkoły



lecznictwo szpitalne



pogotowie ratunkowe



drogi i komunikacja w skali powiatu



instytucje kultury: teatry



ochrona praw konsument

Źródła finansowania - udziały



PIT10,25%



CIT 1,4%

11

26. Zadania budżetu gminy i źródła ich finansowania.

GMINY



ok 2500



na czele stoi

 gmina wiejska - wójt
 gmina miejska, miejsko wiejska - burmistrz
 gmina miejska na prawach powiatu – prezydent miasta

Zadania



oświata podstawowa - przedszkola, szkoła podstawowa, gimnazjum



podstawowa pomoc lekarska - przychodnie i ośrodki zdrowia



walka z chorobami i gruźlicą - szczepienia, badania ochronne



transportem zbiorowym i taxi



domy społeczne



zasiłki i pomoc rzeczowa rodzinom potrzebującym

Źródła finansowania - udziały:



PIT 39,34%



CIT 6,71%

27. Co to są udziały i czemu służą ?

Udziały –

procentowy udział w całości (partycypacja jednostek samorządu terytorialnego w

dwóch podatkach, które gromadzone są przez budżet państwa - PIT i CIT.)

Udziały

służą zwiększeniu dochód jednostek samorządu terytorialnego.

28. Co to są publiczne fundusze celowe i jakie mają cechy ?

Fundusz

- celowe wyodrębnienie środków pieniężnych i przeznaczenie ich na określone

zadania ujęte w statucie lub w przepisach prawa.

Cechy funduszu:

 wydziela się je z mocy prawa lub z mocy innych przepisów z ogółu środków, budżetu,

przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowego, albo jest ustawa (u nas nie ma), u nas
fundusze są powoływane z ustawy budżetowej.

 wiąże się z finansowaniem określonych zadań
 kierunki wydatkowania środków najczęściej określa nazwa funduszu NFOŚ, NFZ
 środki gromadzi się i wydatkuje w sposób ciągły, - to jest uelastycznienie gospodarki

funduszu

 granicą wydatków jest ilość zgromadzonych środków
 pozostałość środków z danego roku, przechodzi na rok następny
 fundusze ujmuje się w określone ramy organizacyjno- prawne

12

29. Jakie znasz rodzaje funduszy celowych ? Wymień i omów jedną z grup.

Rodzaje funduszy

I.

Fundusze finansujące świadczenia społeczne

1.

Fundusz ubezpieczeń społecznych

- gromadzi środki pieniężne dla ZUS, politykę

wydatkowania realizuje ZUS,
a) składki: 45% funduszu wynagrodzeń 7,75% + 0,05% odprowadzane jest do OFE

 emerytalna - 19,52% (50% pracownik, 50% pracodawca)
 rentowa - 8% ( 1,5 % pracownik, 6,5% pracodawca)
 chorobowy - 2,45% - (100% pracownik)
 wypadkowy - 1,67% - (100% pracodawca)
 FGŚP - 0,1% - (100% pracodawca)
 FP- 2,45% - (100% pracodawca)

b) dotacja budżetowa

c) odsetki od lokat i papierów wartościowych.
Tworzy się fundusze rezerwowe:

 ubezpieczenie rentowe i chorobowe
 ubezpieczenie wypadkowe

2.

Fundusz Pracy

- zasiłki dla bezrobotnych, finansowanie szkoleń, pożyczki na

rozpoczęcie działalności bezrobotnych, dysponentem są PUP

3.

Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

- stracił osobowość prawną,

nie realizuje żadnych zadań, jest tylko rachunkiem na który wpływają środki. Fundusz
ten przeznaczony jest na wypłatę jednorazowych świadczeń dla pracowników
upadających firm. Dysponentem jest PUP, ministerstwo pracy i polityki społecznej i
urząd marszałkowski. Składka powiększona jest o subwencje z budżetu, odsetki z
lokat, darowizny.

4.

Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

- składa się 4 pod funduszy:

 fundusz składkowy ubezpieczeń społecznych rolników - wypadkowe,

chorobowe, macierzyński

 fundusz emerytalno- rentowy

Oba fundusze realizowane są ze składek, refundacji z funduszu ubezpieczeń społecznych,
dotacji z budżetu.

Składki :
Rolnik prowadzący gospodarstwo

 do 50 ha - 68 złotych miesięcznie
 50 - 100 ha - 150 złotych miesięcznie
 100 - 150 ha - 230 złotych miesięcznie
 150 - 300 ha - 311 złotych miesięcznie
 powyżej 300 ha - 392 złotych miesięcznie

 fundusze administracyjne - koszty obsługi ubezpieczonych - 4% poprzednich

funduszy

 fundusze prewencji rehabilitacji - pokrycie kosztów rzeczowych i

osobowych KRUS - pracownicy - 1% planowany funduszu wypadkowego i
emerytalno-rentowego.

5.

Państwowy Fundusz Kombatantów

- w całości finansowany z dotacji budżetowych.

13

6.

Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

- stracił osobowość prawną od

2012 roku, stały się rachunkiem na które wpływają pieniądze, ale nie realizują
żadnych zadań. Zadania przejmuje WUP oraz marszałkowskie, resort pracy i polityki
społecznej. Wg nowej ustawy tylko duże zakłady pracy chronionej będą mogły
utrzymać się.

7.

Fundusz Alimentacyjny

(do 2004)- od 2008 wrócił i działa na tej samej zasadzie, z

dotacji budżetowych oraz ściągnięcia z rodzica.

II.

Fundusze finansujące usługi społeczne

1. Fundusz Promocji Twórczości

- w kulturze, służy na nagrody i stypendia dla

młodych twórców, źródłem dochodów są odsetki od sprzedaży książek i dzieł sztuki -
1% wiedza z początków 2000 roku

2. Narodowy Fundusz Zdrowia

- 16 oddziałów - 9%, 7,75% odliczamy od podatku.

3. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska

4. Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych

- przeznaczony na rekultywację i poprawę

jakości gruntów rolnych, faktycznie odrolnienie gruntu i przeznaczenie na inne cele.

III.

Pozostałe

1. Fundusz Gospodarki Zasobami Geodezyjnymi i Kartograficznymi

– sporządzanie

map, liczenie gruntów ornych, sprzedaż map, informację turystyczną, pomiary

melioracyjne, źródłem dochodów jest sprzedaż świadczeń oraz dotacje z budżetu
państwa.

2. Fundusz Kościelny

- został reaktywowany w 1998 roku, miał być przeznaczony na

częściową rekompensatą za utracone przez kościół własności i innych praw
majątkowych i łagodzenie bezprawnej nacjonalizacji majątków kościoła przez PRL.
Komisja majątkowa została rozwiązana. Mówi się o tym, aby rozwiązać ten fundusz,
gdyż już w większości przypadku zrekompensowano kościołowi. Proponuje się 0,3%
części podatku z przeznaczeniem na wsparcie kościoła katolickiego. Na kościół ok
500 mln złotych rocznie w tym uczelnie 22, FK - 280 mln, renowacja zabytków - 26,
pensje dla kapelanów 30,5 mln.....

30. Na co przeznaczony jest Fundusz Ubezpieczeń Społecznych i jakie są źródła jego

finansowania ?

Fundusz ubezpieczeń społecznych

- gromadzi środki pieniężne dla ZUS, politykę

wydatkowania realizuje ZUS,

a) składki: 45% funduszu wynagrodzeń 7,75% + 0,05% odprowadzane jest do OFE

 emerytalna - 19,52% (50% pracownik, 50% pracodawca)
 rentowa - 8% ( 1,5 % pracownik, 6,5% pracodawca)
 chorobowy - 2,45% - (100% pracownik)
 wypadkowy - 1,67% - (100% pracodawca)
 FGŚP - 0,1% - (100% pracodawca)
 FP- 2,45% - (100% pracodawca)

b) dotacja budżetowa
c) odsetki od lokat i papierów wartościowych.
Tworzy się fundusze rezerwowe:

 ubezpieczenie rentowe i chorobowe
 ubezpieczenie wypadkowe

Fundusz ubezpieczeń społecznych pokrywa następujące podstawowe rodzaje
pieniężnych świadczeń społecznych:

1. emerytury i renty
2. zasiłki chorobowe

3. zasiłki wychowawcze
4. zasiłki macierzyńskie

14

31. Co to jest Fundusz Pracy i jakie są źródła finansowania jego zadań ?

Fundusz Pracy

– jest państwowym funduszem celowym w dyspozycji ministra właściwego

do spraw pracy. Z funduszu są finansowe zasiłki dla bezrobotnych, finansowanie szkoleń,
pożyczki na rozpoczęcie działalności bezrobotnych, dysponentem są PUP.

Źródła finansowania:

1. Obowiązkowe składki z zakładów pracy w wysokości 2,45% podstawy wymiaru

składek na ubezpieczenie społeczne

2. uzupełniającej dotacji budżetu na sfinansowanie innych obowiązków świadczeń i

wydatków

3. oprocentowania środków na rachunkach bankowych.

32. Co to jest Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i jakie są źródła

jego dochodów ?

Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

– państwowy fundusz celowy,

stracił osobowość prawną, nie realizuje żadnych zadań, jest tylko rachunkiem na który
wpływają środki. Fundusz ten przeznaczony jest na wypłatę jednorazowych świadczeń dla
pracowników upadających firm. Dysponentem jest PUP, ministerstwo pracy i polityki
społecznej i urząd marszałkowski.

Źródłem jego dochodów

jest składka powiększona o subwencje z budżetu, odsetki z lokat,

darowizny.

33. Co to jest KRUS ? Jakie są jego zadania oraz źródła ich finansowania.

Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

- składa się 4 pod funduszy:

 fundusz składkowy ubezpieczeń społecznych rolników - wypadkowe,

chorobowe, macierzyński

 fundusz emerytalno- rentowy

Oba fundusze realizowane są ze składek, refundacji z funduszu ubezpieczeń społecznych,
dotacji z budżetu.

Składki :

Rolnik prowadzący gospodarstwo

 do 50 ha - 68 złotych miesięcznie

 50 - 100 ha - 150 złotych miesięcznie

 100 - 150 ha - 230 złotych miesięcznie
 150 - 300 ha - 311 złotych miesięcznie

 powyżej 300 ha - 392 złotych miesięcznie

 fundusze administracyjne - koszty obsługi ubezpieczonych - 4% poprzednich

funduszy

 fundusze prewencji rehabilitacji - pokrycie kosztów rzeczowych i

osobowych KRUS - pracownicy - 1% planowany funduszu wypadkowego i
emerytalno-rentowego.

15

Zadania:



obsługa ubezpieczonych rolników i świadczeniobiorców Kasy (emerytów i rencistów)
w sprawach dotyczących obejmowania ubezpieczeniem społecznym rolników i
opłacania składek na to ubezpieczenie;



przyznawania i wypłaty świadczeń emerytalno-rentowych oraz wypadkowych,
chorobowych i macierzyńskich oraz świadczeń poza ubezpieczeniowych



działalność prewencyjna na rzecz zapobiegania wypadkom przy pracy rolniczej i



prowadzenie nieodpłatnej, dobrowolnej rehabilitacji leczniczej dla osób
uprawnionych do świadczeń w KRUS, zagrożonych całkowitą niezdolnością do pracy
lub wykazujących okresowo całkowitą niezdolność do wykonywania pracy
zawodowej w gospodarstwie rolnym.



wspieranie ubezpieczeń wzajemnych



obsługa ubezpieczenia zdrowotnego

Źródła finansowania:

1. składki
2. refundacji z funduszu ubezpieczeń społecznych
3. dotacji z budżetu.

34. Jakie znasz fundusze finansujące usługi społeczne ? Wymień i omów jeden z nich.

Fundusze finansujące usługi społeczne

1. Fundusz Promocji Twórczości –

Państwowy fundusz celowy, który został powołany do życia na mocy ustawy o prawie
autorskim i prawach pokrewnych. Celem funduszu jest przyznawanie stypendiów i pomocy
socjalnej twórcom, dofinansowanie kosztów wydań utworów o szczególnym znaczeniu dla
kultury i nauki polskiej oraz wydań dla niewidomych.

Przychodami funduszu są



opłaty uiszczane przez producentów i wydawców egzemplarzy utworów
literackich, muzycznych, plastycznych, fotograficznych i kartograficznych,
których czas ochrony autorskich praw majątkowych upłynął. Są oni
obowiązani do przekazywania na rzecz funduszu wpłaty wynoszącej od 5 proc.
do 8 proc. wpływów brutto (obecnie 5 proc.), bez uwzględnienia podatku od
towarów i usług ze sprzedaży egzemplarzy tych utworów.



stanowią kary pieniężne. Twórca może domagać się, by sprawca zawinionego
naruszenia jego autorskich praw majątkowych, dokonanego w ramach
działalności gospodarczej, uiścił odpowiednią sumę pieniężną z
przeznaczeniem na fundusz. Suma ta nie może być niższa niż dwukrotna
wysokość uprawdopodobnionych korzyści odniesionych przez sprawcę z
dokonanego naruszenia.



dobrowolne wpłaty, zapisy i darowizny oraz inne wpływy

2.

Narodowy Fundusz Zdrowia

– 16 oddziałów, 9% , 7,75% odliczamy od podatku

3. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska
4. Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych –

przeznaczony na rekultywację i poprawę

jakości gruntów rolnych, faktycznie odrolnienie gruntu i przeznaczenie na inne cele.

16

35. Co to jest fundusz kościelny ? Czemu służy i jakie są źródła jego dochodów ?

Fundusz Kościelny

- został reaktywowany w 1998 roku, miał być przeznaczony na

częściową rekompensatą za utracone przez kościół własności i innych praw majątkowych i
łagodzenie bezprawnej nacjonalizacji majątków kościoła przez PRL. Komisja majątkowa
została rozwiązana. Mówi się o tym, aby rozwiązać ten fundusz, gdyż już w większości
przypadku zrekompensowano kościołowi. Proponuje się 0,3% części podatku z
przeznaczeniem na wsparcie kościoła katolickiego. Na kościół ok 500 mln złotych rocznie w
tym uczelnie 22, FK - 280 mln, renowacja zabytków - 26, pensje dla kapelanów 30,5 mln.....

36. Jakie są cele polityki regionalnej UE ?

Cele polityki

1. regionalne



wsparcie dla regionów gdzie PKB/1 mieszkańca < 75% średniej dla wspólnot



pomoc dla regionów mających problemy strukturalne

2. horyzontalne



rozwój zasobów ludzkich



modernizacja rynku pracy



zmniejszenie bezrobocia



wsparcie oświaty



przeciwdziałanie
dyskryminacji -
wykluczeniu społecznem

37. Jakie są zasady realizacji celów polityki UE ?

Zasady realizacji celów polityki regionalnej

a. zasada koncentracji środków

- realizować małą liczbę celów, pomoc najmniej

zamożnym krajom unii

b. zasada partnerstwa

- współpraca między komisja europejska a władzami wszystkich

szczebli danego kraju. Więzi na poziomie zarówno gminy, jak i państwa

c. zasada programowania

- finansowanie kompleksowych, zintegrowanych,

długofalowych programów rozwoju

d. zasada dodawalności

- środki wsparcia nie zastępują pieniędzy państwowych, tylko

je uzupełniają

e. zasada subsydiarności - pomocniczości

- żaden organ zarządzający nie powinien

podejmować działań wtedy, gdy mogą one być realizowane przez szczebel niższy.

38. Jakie znasz fundusze UE na lata 2007-2013 ? Wymień i omów jeden z nich.

Etap II 2007- 2013 (program)

Mamy 3 zasadnicze fundusze

I.

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

- mamy 5 programów

operacyjnych:

1. Infrastruktura i Środowisko - rozbudowa i modernizacja techniczna - kanalizacja,

oczyszczalnie, transport, energetyka, kultura i zdrowie

2. Kapitał ludzki - częściowo program ten mieści się w 1, ale finansowany przez 2 -

zwiększenie zatrudnienia i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw, podniesienie
poziomu wykształcenia społeczeństwa, zmniejszenie obszaru wykluczenia
społecznego, wsparcie budowy struktur administracyjnych - aby biurokracja była
bardziej wykształcona i lepiej obsługiwała petentów.

3. Innowacyjna gospodarka - wpieranie innowacyjności nauki, techniki, organizacji,

finansów i handlu.

17

4. Program Rozwoju Polski Wschodniej - lubelskie, świętokrzyskie, podkarpackie,

warmińsko – mazurskie

5. Pomoc techniczna

II.

Europejski Fundusz Społeczny

- kapitał ludzki, poprawienie rynku pracy,

poprawa funkcjonowania polityki społecznej, oświaty, inwestycje w kapitał ludzki.
Pierwsze dwa są regionalnymi, za ich pomocą realizowane są programy regionalne
i finansują programy.

III.

Fundusz Spójności

- finansuje się projekty bez względu na region. Dotyczą:

 transeuropejskiej sieci transportowej
 infrastruktura ochrony środowiska
 połączenia kolejowe, morskie i śródlądowe
 transport miejski
 inwestycje środowiskowe

39. Jakie znasz rodzaje dochodów państwa ? Wymień i omów jeden z nich.

Rodzaje dochodów budżetowych

I.

Zwrotne (czasowe) -

mówiliśmy przy skarbie państwa (pożyczki zagraniczne,

krajowe),

1. Pożyczki zagraniczne –
a. pożyczki międzypaństwowe - zaciągane są między dwoma państwami, rządam

dwóch państw.

b. pożyczki międzynarodowe - zaciągane w bankach innych państw.
2. Pożyczki wewnętrzne
a. Środki korespondentów Skarbu Państwa – wszystkie instytucje publiczne

finansowane są ze środków publicznych.

b. Bony skarbowe – najważniejsze dochody.

Bony skarbowe – krótkookresowe (1 dzień – 5 lat) są to papiery wartościowe których
emitentem jest Skarb Państwa, nabywcami są banki, przedsiębiorstwa, przedsiębiorstwa
ubezpieczeniowe. Najpopularniejsze są 12 lub 52 tygodniowe. Bony skarbowe służą
finansowaniu deficytu i długu publicznego, nazywane są wekslami skarbowymi. Sprzedaje się
je na rynku pierwotnym. Dyskontowanie polega na sprzedawaniu bonów skarbowych po
cenie niższej niż nominalna, a później po cenie nominalnej.

c. Zaliczki Banku emisyjnego – są to emisje prostego pieniądza.

Dodatkowa emisja pieniądza jest to dodrukowywanie pieniędzy, w wyniku czego rosną ceny
towarów, ponieważ musi zachować się równowaga pieniądza.
Ilość pieniędzy = ilość towarów * cena -> równowaga pieniądza.

d. Obligacje skarbowe – są to długoterminowe papiery wartościowe, których emitentem

jest Skarb Państwa, a nabywcami ludność. Emitowane są na okres 15-20 lat.

Obligacje klasyczne – ze względu na długi okres emitowania.

II.

Bezzwrotne (stałe)

1. Niepodatkowe

 z majątku i praw majątkowych – sprzedaż, wynajem, prywatyzacja
 ze składek (ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenia zdrowotne
 od jednostek i zakładów budżetowych(praktycznie zlikwidowane, zostały zakłady

komunalne) oraz innych placówek

 darowizny i zapisy
 zwroty pożyczek i zaliczek
 dochody z udziałów w przedsiębiorstwach - spółki skarbu państwa (spółka kapitałowa,

gdzie skarb państwa posiada kontrolny pakiet akcji)

18

2.

Podatkowe

 podatki
 opłat
 cła

40. Co to są podatki i jakie mają cechy ? Wymień i omów jedną z nich.

Podatek – obowiązkowe świadczenie pieniężne pobierane przez związek publicznoprawny
(państwo, jednostka samorządu terytorialnego) bez konkretnego, bezpośredniego świadczenia
wzajemnego. Zebrane podatki są wykorzystywane na potrzeby realizacji zadań publicznych

Zgodnie z polskim prawem daniny, aby zostały uznane za podatki muszą posiadać 4 cechy:



Nieodpłatność – nic nie otrzymujemy w zamian



Przymusowość –

obowiązek zapłaty wynika bezpośrednio z przepisu prawa podatkowego

albo z decyzji administracyjnej organu, wykonanie zabezpieczone jest przymusem
państwa (pobór kwot dłużnych za pomocą instrumentów egzekucji administracyjnej),
jako potencjalne zagrożenie dla podatnika



Powszechność -

każdy obywatel, przedsiębiorca itp. powinien być objęty podatkiem,

jeżeli spełnione są warunki powstania stosunku podatkowego



Bezzwrotność –

wpłata nie rodzi po stronie władzy publicznej obowiązku zwrotu kwoty

podatnikowi



pieniężny charakter – zapłata w pieniądzu będącym prawnym środkiem płatniczym na
terytorium danego kraju

41. Co to jest system podatkowy i od czego zależą jego zmiany ?

System podatkowy -

ogół podatków funkcjonujących w danym kraju oraz przepisy prawne,

które je regulują. Systemy podatkowe są zróżnicowane w różnych krajach

Zmiany systemów podatkowych zazwyczaj zmieniają się w sposób ewolucyjny, ale czasami
zmieniają się w sposób rewolucyjny - w Polsce w 1990 roku - najczęściej mamy z tym do
czynienia w trakcie wojen, rewolucji lub całkowitej zmiany systemu zarządzania.

42. Jakie znasz czynniki wpływające na zróżnicowanie systemów podatkowych ?

Wymień i omów jeden z nich.

Czynniki wpływające na zróżnicowanie systemów podatkowych w poszczególnych
krajach:

a. tradycje historyczne

- generalnie jesteśmy przeciwni zmianom, mówi się o

bezwładności systemów podatkowych, przyzwyczajamy się do istniejących
podatków i nie lubimy zmieniać zwyczajów.

Bezwładność jest związana z dwoma przyczynami:

 z przywiązania ludzi do istniejącego stanu, obawa przed zmianami, które mogą

pogorszyć ich sytuację

 opór administracji skarbowej (działa sztampowo, każda zmiana budzi sprzeciw, bo

wymaga nauki)

b. warunki administracyjne

- aparat administracyjny wpływa na kształt systemu

podatkowego - odpowiada za system zgodnie ze swoimi kwalifikacjami oraz
za sprawy techniczne, ale także moralne. Jeśli są skomplikowane systemy
podatkowe, to administracja musi być dobrze wykształcona. Nie tylko

19

złożoność powoduje ucieczki od podatków, ale również ta źle wykształcona
administracja skarbowa. W krajach wysokorozwiniętych skarbowcy są bardzo
dobrze wykształceni, tam gdzie są źle wykształceni pracownicy powinien być
prosty system podatkowy.

c. uwarunkowania ekonomiczne

- z tego punktu widzenia dzieli się kraje na:

 wysoko uprzemysłowione - system podatkowy szeroko zakrojony, a dochody są

znaczne. Ludzie zarabiają dużo i płacą podatki, tak jak przedsiębiorstwa, bo warunki
rozwoju gospodarczego na to pozwalają

 słabo rozwinięte - system powinien być uproszczony. Przemysł słabo rozwinięty, a

dochody ludzi małe, więc małe dochód dla państwa. W krajach trzeciego świata, są
olbrzymie problemy z systemem podatkowym - duży odsetek analfabetów, brak
możliwości wypełnienia zeznać i znajomości prawa.

d. uwarunkowania polityczne

- możemy podzielić kraje na:

 demokratyczne - systemy oparte na przepisach prawa, mają swoją konstrukcję na

podstawie której są pobierane. Tam gdzie rządzą socjaldemokracji, podatki są wysokie
( większa ilość usług ma być dostarczana bezpłatnie przez państwo), a tam gdzie są
partie prawicowe- liberalne, tam dominuje system rynkowy, podatki są znacznie
niższe.

 autorytarne - Polska w okresie gospodarki centralnej planowania - nie mamy

podatków tylko quazi podatki, przedsiębiorstwo nie płaciło np. podatku tylko podatek
od marży, nadwyżka od ustalonego zysku, który mogło sobie przedsiębiorstwo
zostawić.

43. Co to są ucieczki przed podatkami i jakie są ich przyczyny ?

Ucieczki przed podatkami –

są to albo oszustwa podatkowe, np. zatajenie przedmiotu

opodatkowania, zatajenia rachunkowe lub unikanie podatków, np. wykorzystywanie luk
niedoskonałości w prawie podatkowym.

Przyczyny ucieczek przed podatkami:

a. czynniki moralne

- wynikają one z niskiej świadomości podatkowej. Niepłacenie

podatków nie jest niczym złym - jestem taki przebiegły , że nie płacę. Najczęściej w
krajach słabo rozwiniętych

b. czynniki polityczne

- ludzie nie płacą, bo nie akceptują rządu, albo jest nadmierny

fiskalizm.

c. czynniki ekonomiczne

- wynikają z nadmiernego fiskalizmu, powodują tworzenie się

szarej strefy. Zatrudnianie pracowników bez umowy o pracę, aby nie płacić podatków
i ZUS

d. czynniki techniczne

- gdy system jest zbyt złożony, a kadra skarbowa słabo

wykształcona

44. Jakie są możliwości unikania podatków ? Wymień i omów je.

Unikanie podatku-

polega na świadomym powstrzymaniu się przed dokonywaniem

pewnych czynności, które wywołują powstanie stosunku podatkowego.

unikanie podatków

 wykorzystanie zgodnie z prawem możliwości tkwiących w systemie podatkowym
 wykorzystanie luk i niedoskonałości w prawie podatkowym
 przeniesienie działalności na inny teren lub od innego państwa, gdzie podatki są niższe

20

 zaniechanie działalności będącej przedmiotem opodatkowania lub pozbycie się

wartości materialnych będących przedmiotem opodatkowania.

45. Jakie mogą być rodzaje oszustw podatkowych ? Wymień i omów je.

Oszustwa podatkowe

- są łamaniem prawo i jako takie podlegają karze.

oszustwa podatkowe

- rodzaje oszustw podatkowych:

 zatajenie przedmiotu opodatkowania (zatajenie materialne) - w przypadku towarów

importowanych (przywozimy towar o określonej ilości, a w aucie jest 5 razy więcej, w
spadkach i darowiznach

 zatajenie rachunkowe - kreatywna rachunkowość - sprzedaż bez rachunku, rachunek

bez zakupów, fałszywe kwalifikowanie - towar do grupy, gdzie płaci się niższy
podatek.

 zorganizowanie niewypłacalności - powodowanie strat
 niepłacenie podatków

46. Jakie są konsekwencje ucieczki przed podatkami ? Wymień i omów je.

Konsekwencje ucieczek przed podatkami:

 Zmniejszenie wpływów budżetowych
 zaburzenie funkcji redystrybucyjnej budżetu
 naruszenie zasady sprawiedliwości podatkowej
 demoralizacja podatników
 podniesienie stawek podatkowych lub wprowadzenie nowych podatków - jak ma

mniejsze dochody, to je podnosi

 zakłócenie gospodarki

47. Rodzaje zadań finansowanych z budżetu.

wydatki publiczne - ponoszone są na realizację zadań publicznych w celu zaspokojenia
potrzeb ogólnospołecznych (bezpieczeństwo wewnętrzne, wymiar sprawiedliwości,
bezpieczeństwo zew, administracje - wydatki absolutnie obligatoryjne) i społecznych
(oświata, ochrona zdrowia, kultura - częściowo płatne z budżetu, częściowo zasada
rynkowości) mieszkańców danego kraju. Ich ranga jest tak wysoka że władza finansuje je w
całości lub w części ze środków publicznych. Kierunki wydatków publicznych wyraźnie
wskazują politykę państwa, małe wydatki lub duże wydatki. Duże znaczenie ma stopień
decentralizacji, które polegają na podziale zadań między poszczególne szczeble władzy
terytorialnej - obowiązuje tu zasada subsydialności - pomocności - zadania powinny być
realizowane na terenie ich położenia lub oddziaływania. Wydatki powinny być realizowane
najbliżej człowieka.

48. Przyczyny wzrostu wydatków publicznych we współczesnym świecie. Wymień i

omów jedna z nich.

Przyczyny wzrostu wydatków publicznych:

a. rosnący dochód na jednego mieszkańca

- powoduje, że państwo musi finansować

takie przedsięwzięcia:

 rynek kapitałowy, budowę mostów, infrastruktury


kanalizacja, prąd, drogowa

21

b. przemiany technologiczne

- obligują państwo do modernizacji wyposażenia

poszczególnych podmiotów (publicznych szkół, służby zdrowia, instytutów), wzrost
kosztów w służbie zdrowia

c. zmiany demograficzne

- w zależności od przyrostu naturalnego, tam gdzie jest mały

przyrost, to powinno się zwiększyć nakłady na geriatrię, domy opieki społecznej, lub
odwrotnie

d. koszty świadczeń publicznych

- rosną przede wszystkim z powodu inflacji, a z

drugiej strony, bo nie przeprowadza się rachunku kosztów.

e. urbanizacja

- większość ludzi ze wsi przenosi się od miasta, systematyczny i

długotrwały proces, w związku z tym, trzeba wyposażyć miasta w domy i
infrastrukturę.

49. Wymień specyficzne cechy wydatkowania środków publicznych i omów jedną z

nich.

Specyficzne cechy wydatkowania środków publicznych:



arbitralność decyzji dotyczących rozmiarów i kierunków wydatkowania środków
publicznych – tkwi w samej naturze administracyjnego mechanizmu alokacji
zasobów. Jej skutkiem może być lepsze lub gorsze dostosowanie wydatków
publicznych do potrzeb społecznych. Stopień arbitralności decyzji alokacyjnych może
być ograniczony przez wprowadzenie zobiektywizowanych kryteriów przeznaczania
środków publicznych na poszczególne cele, ale wyeliminowanie czynnika
arbitralności jest niemożliwe. Wynika to z faktu, że decyzje alokacyjne podejmowane
w ramach mechanizmu administracyjnego podlegają też presji politycznej wywieranej
przez różne grupy interesów.



niebezpieczeństwo marnotrawstwa środków publicznych – przez nadmierną
rozrzutność gestorów funduszy publicznych, wynika także ze sposobu pozyskiwania
pieniędzy publicznych. Alokacja to nie jest poddawana weryfikacji ekonomicznej, tak
jak to się dzieje w przypadku mechanizmu rynkowego. Z tych właśnie powodów
możliwe są sytuacje „prefinansowania” pewnych dziedzin działalności, zadań
publicznych, konkretnych projektów. Weryfikacja sposobu zużywania środków
publicznych dokonywać się może paradoksalnie, prowadzić do marnotrawstwa
środków publicznych. Przykładem jest wadliwy system planowania wydatków
publicznych i bezkrytyczne wykonywanie tych planów nawet wtedy, gdy rzeczywiste
potrzeby publiczne różnią się od przyjętych w planach. W gospodarowaniu środkami
publicznymi dość powszechnie znane jest zjawisko wydawania pieniędzy na koniec
roku fiskalnego, gdyż ich niewydanie groziłoby przyznaniem mniejszych środków
publicznych w następnym roku fiskalnym.



niebezpieczeństwo nadużyć i korupcji podmiotów wydatkujących środki
publiczne – powstaje w związku z administracyjnym charakterem ich wydatkowania.
Państwo czy władze publiczne są potężnym uczestnikiem rynku, gdyż realizacja
części zadań publicznych tworzy zagregowany popyt na towary i usługi dostarczane
jednostkom sektora publicznego przez sektor prywatny. W warunkach konkurencji,
gospodarki ograniczone popytem itp. Zamówienia władz publicznych zwłaszcza na
wieloletnie dostawy towarów i świadczenie usług, są atrakcyjne dla prywatnych
przedsiębiorstw. Wybór partnera władz publicznych dokonuje się przy ostrej
rywalizacji o zamówienia. Rodzi to naturalne poniekąd warunki do korumpowania
gestorów środków publicznych w zamian za otrzymanie zamówień rządowych
(samorządowych). Poza kryminalnym charakterem tej działalności, którą zresztą

22

bardzo trudno wykryć, istnieje niebezpieczeństwo marnotrawstwa środków
publicznych przez zlecenie zamówień wcale nie korzystniejszych z punktu widzenia
realizowanych zadań.



"wypychanie" zasobów poza obieg stricte gospodarczy - przeznaczanie środków

publicznych na pokrywanie partykularnych potrzeb władzy.

50. Rodzaje wydatków publicznych według podstawowych zadań państwa. Wymień i

omów.

51. Omów rodzaje podatków według kryterium politycznego.

Kryteria klasyfikacji wydatków publicznych:

1. Wg ministerstw

- znaczenie praktyczne, przy realizacji planu budżetowego, daje się

najpierw ministerstwom, a one po zostawieniu sobie części środków, przekazuje resztę
niżej...

2. Wg funkcji państwa

a. klasyczne

- te które są finansowane w całości przez państwo( obrona narodowa,

bezpieczeństwo wewnętrzne, wymiar sprawiedliwości, administracja publiczna)

b. socjalne

- przeznaczone na usługi finansowane z budżetu - szkolnictwo, turystykę,

socjalne zw, z osobami potrzebującymi pomocy

c. ekonomiczne

- wsparcie podmiotów gospodarczych - kopalnie

3. Wg kategorii

a. realne

- dotacje na funkcjonowanie poszczególnych instytucji

b. transfery-

środki pieniężne przekazywane z budżetów państwa do budżetów JST -

subwencje i dotacje, które służą na wyrównanie dochodów JST

4. Wg terytorium

a. krajowe
b. zagraniczne

- spłaty wcześniejszych zobowiązań wraz z odsetkami.

5. Ze względu na przeznaczenie

a. bieżące -

wydatki na wynagrodzenia i uposażenia oraz składki od nich odprowadzane,

jak również inne świadczenia na rzecz osób fizycznych (fundusze socjalne), są to tzw.
wydatki osobowe. Wydatki rzeczowe to wydatki przeznaczone na zakup towarów i
usług. wydatki na subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego a także
dotacje

b. majątkowe (inwestycyjne) -

wydatki na inwestycje państwowych jednostek

budżetowych (budowa urzędów skarbowych, sądów), wydatki na przyrost majątku
trwałego państwa (budowa dróg, mostów). wydatki na zakup i objęcie akcji oraz
wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego, są to tzw. inwestycje kapitałowe.

6. Wg szczebla

a. centralne
b. regionalne
c. lokalne

7. Klasyfikacja polityczna

a. neutralne

- nie mają żadnego wpływu na społeczną i ekonomiczną stronę państwa,

- obrona narodowa

b. aktywne

- za ich pomocą państwo ingeruje w życie społeczne, polityczne i

ekonomiczne kraju

 polityczne - dotacje dla partii politycznych, subwencje dla prasy, radia,

telewizji,

 społeczne - bezpłatna oświata, kultura, gospodarcze

23

8. Klasyfikacja finansowa

a. definitywne

- nie musza być zwracane

b. czasowe

- po pewnym czasie muszą być zwrócone - pożyczka – inkubatory

przedsiębiorczości

c.

warunkowe

- wydatki potencjalne - państwo daje gwarancje.

52. Pojęcie i rodzaje deficytu budżetowego. Wymień i omów.

Deficyt budżetowy:



nadwyżka wydatków nad dochodami danego budżetu



część wydatków budżetu, która nie znajduje pokrycia w dochodach

Rodzaje deficytu budżetowego

a. deficyt rzeczywisty

- jest faktyczną różnicą między dochodami i wydatkami w

danym roku budżetowym

b. deficyt strukturalny

- jest kategorią hipotetyczną zakładającą wielkość ujemnego

salda dochodów i wydatków zrealizowanych przy pełnym wykorzystaniu zdolności
wytwórczych gospodarki. Czy pełne wykorzystanie gospodarki nie dałoby nam
pokrycia deficytu.

c. deficyt cykliczny

- jest rezultatem cyklicznego przebiegu procesów gospodarczych. -

mógłby być u nas w Polsce brany pod uwagę, gdyż mamy kryzys, który jest
zjawiskiem cyklicznym.

53. Wymień i omów metody ograniczania deficytu budżetowego.

Metody ograniczania deficytu budżetowego

 podwyższanie stawek podatkowych
 podwyższanie dochodów niepodatkowych - procesy prywatyzacji
 ograniczanie wydatków
 zaciąganie pożyczek (krajowych i zagranicznych)

54. Pojęcie długi publicznego i mechanizm jego powstawania.

Dług publiczny



suma deficytów budżetowych powstałych w poprzednich okresach



finansowe zobowiązanie władz publicznych (państwowych i samorządowych) z tytułu
zaciągniętych pożyczek.

Mechanizm powstawania:

Dług publiczny, dług państwowy, suma nie spłaconych przez rząd lub inne związki
publicznoprawne zobowiązań zarówno wobec wierzycieli krajowych, jak i zagranicznych.
Główną przyczyną powstawania długu publicznego jest kumulowanie się występujących w
kolejnych latach deficytów budżetowych, na sfinansowanie których wymienione instytucje
emitują papiery wartościowe (np. obligacje, bony, weksle) lub zaciągają kredyty i pożyczki.
Elementami długu publicznego mogą być również kredyty zaciągane przez skarb państwa lub
instytucje władzy terytorialnej na inwestycje infrastrukturalne lub produkcyjne, salda
międzypaństwowych rozliczeń majątkowych, dotacje, odszkodowania za wywłaszczone
mienie (np. w związku z nacjonalizacją niektórych dziedzin gospodarowania), odszkodowania

24

wojenne i inne. Wierzycielami krajowego długu publicznego mogą być krajowe instytucje
finansowe, podmioty gospodarcze oraz osoby fizyczne. Pożyczkodawcami zagranicznymi są
z reguły państwowe i komercyjne instytucje finansowe. Zapewnienie równowagi finansów
publicznych wymaga, aby długu publiczny nie przekroczył kwoty 60% produktu krajowego
brutto. Nadmierny wzrost długu publicznego osłabia bowiem aktywność gospodarki.
W celu zmniejszenia uciążliwości długu publicznego dla budżetu i gospodarki rząd może
podjąć działania zmierzające do konwersji długu ( negocjacje z wierzycielami, zwł.
zagranicznymi, w sprawie częściowego umorzenia, wydłużenia okresu spłat, obniżenia
oprocentowania), ogłosić moratorium, tzn. zawiesić okresowo obsługę długu lub repudiację,
tzn.

całkowicie

zaniechać

spłaty

długu,

uznać

go

za

niebyły.

Konwersja długu, zmiana warunków pożyczki (stopy procentowej, waluty, terminu i
warunków spłaty) na inne, z reguły korzystniejsze dla dłużnika. W istocie jest to przeważnie
zastąpienie istniejącej pożyczki przez nową. Jej celem jest przeważnie dążenie dłużnika od
obniżenia kosztów obsługi długu. Konwersja może dotyczyć tak pożyczek wewnętrznych, jak
i zagranicznych. Zasadą jej jest zgoda wierzyciela, choć zdarzają się od niej wyjątki.
Konwersja długu może polegać także na dobrowolnej zmianie formy spłaty: dług za zgodą
lub na wniosek dłużnika może zostać zamieniony na udział w majątku dłużnika (np.
dotychczasowy wierzyciel staje się współwłaścicielem firmy, której pożyczył pieniądze) lub
też dłużnik może zostać zobowiązany do przeznaczenia równowartości długu lub jego części
na wskazany przez wierzyciela cel (np. na ochronę środowiska). Ma to miejsce często w
przypadku długów przeterminowanych

55. Przyczyny powstawania długu publicznego. Wymień i omów.

Przyczyny powstawania długu publicznego

 systematyczne utrzymywanie się deficytu budżetowego
 okresy wzmożonych wydatków publicznych (wojny, głębokie kryzysy gospodarcze,

zmiany polityczne)

 szeroko realizowana doktryna interwencjonizmu państwowego
 osiąganie celów politycznych rządzącej elity przez obniżanie podatków przy braku

cięć w wydatkach budżetowych.

56. Instrumenty zaciągania długu publicznego.

Instrumenty zaciągania długu publicznego

1. Krajowe

 kredyty bankowe
 bony skarbowe
 weksle skarbowe
 zaliczki Banku Centralnego
 pożyczki (obligacje)
 środki korespondentów skarbu państwa

2. Zagraniczne

 Międzypaństwowe


międzynarodowe