Ofiary obozów koncentracyjnych

W przedwojennej Polsce społeczność żydowska liczyła sobie około 3,4 mln - co
stanowiło 10% ogółu ludności. Podanie dokładnej liczby osób, które przeżyły II wojnę jest
problematyczne - niepoprawne jest stosowanie prostego klucza demograficznego (stan
sprzed wojny - stan po wojnie), nie istnieją dokumenty czy opracowania, pozwalające
stwierdzić, ilu polskich Żydów schroniło się przed Szoa na wschodzie, ilu w trakcie wojny
zdołało wyjechać czy uniknąć zagłady w Polsce. Badacze wahają się między 400 a 800
tysiącami ocalałych. Najostrożniejsze nawet szacunki podają 2,7 mln osób
zamordowanych

[1]

.

W kilkudziesięciu obozach koncentracyjnych, założonych przez Niemcy przed i w trakcie
II wojny światowej na terenach Niemiec i okupowanych krajów systematycznie osadzano
i wyniszczano miliony ofiar. Wśród tych z Polski gros stanowią Żydzi, większość nie
przeżyła

[2]

.

Opracowania istniejące opierają się na bardzo szacunkowych wyliczeniach, niepełnych
danych, często przyjmują opublikowane niegdyś, błędne liczby bez ich weryfikacji.

Starając się określić, ilu było więźniów i ofiar śmiertelnych poszczególnych placówek -
Żydów legitymujących się polskim obywatelstwem - napotykamy przede wszystkim na
informacje niepełne lub ich całkowity brak.

Przytoczone w tabeli liczby są liczbami minimalnymi, które udało się ustalić (na
podstawie poszukiwań bibliograficznych).

W przypadku zwłaszcza obozów poza granicami obecnej Polski wyłączenie z ogółu
więźniów obywateli polskich, przy tak powierzchownie prowadzonej kwerendzie (bez
sięgania do źródeł archiwalnych), jest niemożliwe. W związku z tym lista na pewno jest
niepełna.

Z drugiej strony, suma osadzonych, podana na dole tabeli, jest również informacją
uogólniającą - przy każdym obozie podano ustaloną na podstawie publikacji liczbę
osadzonych w tym konkretnym miejscu; zważywszy na wielotysięczne często transporty,
przemieszczanie więźniów między obozami i wciąganie poszczególnych osób nie raz na
listy kilku obozów, trzeba mieć świadomość, że to wyliczenie jest jedynie arytmetyczne, i
daje informacje raczej o skali zjawiska i rzędzie wielkości.

1

Okres
funkcjonowania

Pochodzenie ofiar

Liczba
osadzonych
Żydów polskich
(ok.)

[3]

Liczba ofiar -
Żydów
polskich (ok.)

Bełżec

III 1942 - VI
1943

Polska, ZSRR, Dania,
Czechosłowacja,
Holandia, Niemcy,
Norwegia, Rumunia,
Węgry

490 000

490 000

Sobibór

V 1942 - X 1943

Polska, ZSRR, Belgia,
Holandia,
Czechosłowacja, Francja,
Austria, Rumunia, Węgry

60 000

60 000

Treblinka

VII 1942 - XI
1943

Polska, Niemcy, Austria,
Francja, Belgia, Grecja,
Bułgaria, ZSRR,
Czechosłowacja

800 000

800 000

Kulmhof

XII 1941 - IV
1943
IV 1944 - I 1945

Polska, Niemcy, Austria,
Francja, Luksemburg,
Węgry, Holandia

150 000

150 000

Majdanek

Jesień 1941-

60 000

60 000

KL Auschwitz

300 000

300 000

KL Stutthof 2 IX 1939-

25 000

Płaszów

X 1942 - jesień
1944

150 000

8,000
wywożeni do
innych obozów
zagłady

KL Bergen-
Belsen

1940 - 15 IV
1945

(2,000 Żydów
polskich)

[4]

KL
Buchenwald

1937 - 11 IV
1945

Żydzi, świadkowie
Jehowy, jeńcy ZSRR,
Holendrzy, Polacy

40 000

[5]

2 075 000

1 870 000

Opr. Dagmara Mańka

Przypisy:

1. J. Marszałek "Stan badań nad stratami osobowymi ludności żydowskiej Polski oraz
nad liczbą ofiar obozów zagłady w okupowanej Polsce" [w] Dzieje Najnowsze, nr 2/1944

2

2. C. Łuczak "Polska i Polacy w drugiej wojnie światowej", 1993

3. J. Marszałek "Stan Badań nad stratami osobowymi ludności żydowskiej Polski oraz
nad liczbą ofiar obozów zagłady w okupowanej Polsce" [w] Dzieje Najnowsze, nr 2/1944

4. www.bergenbelsen.de

5. www.buchenwald.de

3