aktywnosc czlowieka, rodzaje, s Nieznany (2)

studenci.pl

SPIS TREŚCI

WSTĘP

1. Aktywność człowieka, rodzaje, struktura.
1.1.

Aktywność człowieka wyższą formą życia.

1.2.

Rodzaje aktywności.

1.3.

Struktura aktywności.

2. Źródła aktywności.
2.1.

Zagadnienie źródeł aktywności w psychologii współczesnej.

2.2.

Autogenne teorie źródeł aktywności.

2.3.

Heterogenne teorie źródeł aktywności.

3. Geneza aktywności turystycznej.
3.1.

Uprawianie turystyki jako źródło zaspokajania potrzeb ludzkich.

3.2.

Dynamika potrzeb turysty zorganizowanego.

3.3.

Motywacja w aktywności turystycznej.

3.4.

Psychospołeczne następstwa uprawiania turystyki.

4. Rola turystyki w potęgowaniu zdrowia.
4.1.

Aktywność turystyczna i jej znaczenie dla człowieka.

4.2.

Miejsce turystyki w kulturze fizycznej.

4.3.

Profilaktyczne znaczenie aktywności turystycznej.

5. Turystyka i rekreacja sposób na zdrowie.
5.1.

Teoretyczne podstawy rekreacji.

5.2.

Metodyka rekreacji.

5.3.

Turystyka kwalifikowana formą aktywnego wypoczynku.

ZAKOŃCZENIE

BIBLIOGRAFIA

WSTĘP

Od początku swego istnienia, człowiek w swoim zachowaniu i działalności

przejawiał wiele różnych form aktywności. Polowanie, rozpalanie ognia, rysowanie na
ścianach jaskini czy zapamiętywanie prostych czynności, wszystko to mieści się w
dzisiejszych definicjach aktywności.

Możemy więc stwierdzić, że aktywnością będzie zarówno działanie jak i myślenie.
Co sprawia, że jesteśmy aktywni? Co jest źródłem naszej aktywności?
Są to pytania, na które nauka odpowiada sobie po dzień dzisiejszy. Jest wiele teorii

na ten temat. Różnie można je segmentować. Podział, który przedstawiłem w tej pracy to
podział na autogenne i heterogenne źródła aktywności. Pokazuje on różne podejście do
tych samych zagadnień uczonych z Europy i Ameryki.

studenci.pl

Aktywność przejawiamy w wielu różnych formach. Jedną z tych form jest

uprawianie turystyki. Turystykę uprawiamy w celach poznawczych, towarzyskich,
szukamy w niej spokoju i relaksu. Spełnia ona wiele funkcji, których czasami nie
dostrzegamy. Aktywne spędzanie wolnego czasu, jest bardzo ważnym elementem życia
współczesnego człowieka. Elementem, o którym często zapominamy. Aktywna turystyka
wpływa pozytywnie na nasze ciało i umysł. Turystyka i rekreacja jest z pewnością
doskonałym sposobem na zdrowie.

Wyższą formą aktywnej turystyki jest turystyka kwalifikowana. Uważa się ją za

sedno współczesnej turystyki. Żeglarstwo, nurkowanie, jazda konna czy alpinizm, są to
dyscypliny turystyki, które nie wątpliwie zmuszają nas do wzmożonej aktywności
fizycznej. Aktywności, która mimo wszystko jest nam potrzebna i przydatna.

1. Aktywność człowieka, rodzaje, struktura.

1.1. Aktywność człowieka wyższą formą życia

Najbardziej ogólną cechą człowieka, która w szczególności interesuje pedagogów,

a także reprezentantów wielu innych humanistycznych dyscyplin naukowych jest jego
aktywność. Powstaje w związku z tym pytanie:, na czym owa aktywność polega?
Oczywiście istnieją różne rodzaje aktywności. Można je wyodrębnić z uwagi na rozmaite
kryteria. Analiza aktywności człowieka dostarcza informacji o jego rozwoju. W wielu
zakresach, aktywność można traktować również jako wskaźnik rozwoju. Jest ona także
jego stymulatorem.

W literaturze przedmiotu spotyka się wiele definicji aktywności.

A. Radziewicz – Winnicki twierdzi, że aktywność jest działalnością, zdolnością albo
skłonnością do działania, jest swoistą energią związaną z czynem. W. Okoń określa
aktywność jako właściwość indywidualną jednostki, polegającą na większej niż u innych
częstości i intensywności jakiegoś rodzaju działań. Szczególną cechą aktywności jest
udział w zmienianiu otoczenia przyrodniczego i społeczno-kulturowego, stosownie do
ludzkich potrzeb o ideałów.

Wszystko to jest jednak związane z wielowymiarowością ludzkiego życia.

Znaczenie aktywności można oceniać z uwagi na to, co niezbędne do utrzymania życia.
Odnosi się to do potrzeb biologicznych. Utrzymywanie własnego życia nie zawsze
okazuje się dla człowieka wartością nadzwyczajną, czasami (ze względu na inne
potrzeby) decyduje się on świadomie na jego zagrożenie lub nawet utracenie. Zarówno
same decyzje, jak ich realizujące je działania bywają przejawem wysoko ocenianej
aktywności.

Rozwój człowieka wyraża się w zmianach jego aktywności. Nie można inaczej

ocenić aktualnego poziomu jednostki niż po przez analizę jej aktywności. Brak zmian w
porównaniu aktualnych działań z poprzedzającymi świadczy o stagnacji. Nie każda
różnica informuje jednak o postępującym rozwoju.

A. Wysocka „Aktywność muzyczna młodzieży w niepublicznych szkołach podstawowych”

Szczecin 2000 s.1

studenci.pl

Ważny okazuje się kierunek zachodzących zmian. Mogą one mieć charakter

regresywny, gdy człowiek w swoich działaniach wraca do form charakterystycznych dla
wcześniejszych lat życia. O rozwoju mówimy jedynie wówczas, gdy pojawiające się
zmiany mają postać wzrostową, świadczącą o osiągnięciu wyższego, bardziej dojrzałego
poziomu.

Życie każdego organizmu od najprostszego do najbardziej złożonego, jest możliwe

dzięki dopływowi i przepływowi przez ten organizm materii otaczającego świata, którego
on sam stanowi cząstkę. Organizm istnieje dzięki bezustannemu regulowaniu swego
stosunku do otaczającego świata. Jeśli porównamy w aspekcie tej regulacji życie istot
świata roślinnego i świata zwierzęcego, to uderza nas zasadnicza różnica. Rośliny
wchłaniają materię z otaczającego świata, same nie zmieniając w nim położenia.
Zwierzęta zdobywają pokarm w wyniku mniejszych lub większych zmian swego
położenia w przestrzeni. Taką formę regulacji stosunków do otoczenia nazywamy
aktywnym zachowaniem organizmu albo mówimy po prostu o aktywności organizmu,
aktywności osobnika.

1.2. Rodzaje aktywności

Aktywność stanowi zarówno tropienie przez psa zająca czy przestępcy, bieg

maratoński, toczenie pierścienia na tokarce jak i gra na gitarze. Ale aktywnością jest
również rozwiązywanie zadania w myśli, oglądanie dzieł sztuki i marzenie na jawie. W
pierwszej grupie przykładów aktywności występują różnorodne zmiany położenia
osobnika w przestrzeni, przy czym raz to będzie przemieszczanie całego osobnika, innym
razem będą to głównie ruchy różnych części jego ciała przy mało zmienionej pozycji
podstawowej.

W drugiej grupie przykładów nie ma w zasadzie przemieszczania ciała w

przestrzeni, a ruchy różnych jego części występują w bardzo ograniczonym zakresie. W
tej grupie przykładów aktywność zachodzi wewnątrz osobnika. Człowiek myślący,
marzący, sam nie zmienia położenia w przestrzeni, ale zmienia położenie przedmiotów, o
których myśli czy marzy. Od bardzo obrazowego przypominania sobie oglądanego filmu,
aż do najbardziej abstrakcyjnego myślenia matematycznego – we wszystkich przypadkach
obserwujemy uwewnętrznione manipulowanie operowanie jakimiś przedmiotami.

Można zatem wyróżnić dwa rodzaje aktywności: zewnętrzną i wewnętrzną.
Pierwsza jest jedyną aktywnością zwierząt, druga występuje wyłącznie u

człowieka. Aktywność wewnętrzna, istotna dla człowieka, nie występuje jednak nigdy w
czystej postaci. W sytuacjach głębokiego zamyślenia czy rozmarzenia, ruchy ciała są
zwykle zredukowane do minimum, ale nawet wtedy można rejestrować nieznaczne ruchy
rąk, głowy, szczególnie oczu i ust, ruchy wyrazowe, będące przecież ruchami, a
pozostające w treściowym związku z aktywnością wewnętrzną. Poza tymi wyjątkowymi
sytuacjami, w działaniu ludzkim aktywność wewnętrzna i zewnętrzna pozostają zawsze w
nierozerwalnym związku, ale dominować może jedna z tych form.

Jeżeli mówi się, że organizm jest aktywny pod wpływem bodźców, nie znaczy to,

że jest on kulą bilardową popychaną od zewnątrz czy od wewnątrz. Do istoty samego
życia należy aktywność. Organizm z natury swej jest ściśle związany z otaczającym
światem, jego istnienie opiera się na nieustannej regulacji stosunku z nim. Ta regulacja
jest aktywnością. Zmienia się tylko jej zakres i poziom, od takiej, którą można uważać za
odpoczynek, do szeroko zakresowej i bardzo intensywnej. O kierunku i natężeniu

studenci.pl

aktywności decyduje każdorazowo sytuacja jednostki, jej stan wewnętrzny i stan jej
otoczenia.

1.3. Struktura aktywności.

Gdy owad dotknięty jakimś przedmiotem nieruchomieje, gdy człowiek zawołany

po imieniu odwraca się, gdy na widok gromadzących się przy samochodzie ludzi zbliża
się także do samochodu, to we wszystkich tych przypadkach przyczyną określonej
aktywności jest jakieś zdarzenie w otaczającym nas świecie. Gdy zwierze zaczyna szukać
jakiegoś pożywienia, gdy człowiek przerywa jakąś czynność i idzie do stołu coś zjeść, to
w obu tych przypadkach przyczyną aktywności są zmiany zachodzące wewnątrz
organizmu. Ażeby jakieś zdarzenie wywołało aktywność, musi powstać jakiś stan
informacji o zdarzeniu, który włącza się między zdarzenie a wywołaną przez nie
aktywność. Sama aktywność jest sekwencją ruchów, czynności w różnym stopniu i w
różny sposób zorganizowanych.

Określone zdarzenia u jednych wywołują aktywność, a u innych nie. Jeden

człowiek na widok gromadzących się ludzi podchodzi do nich, a inny przechodzi nie
zwracając na tę sytuację uwagi. W stosunku do tych samych zdarzeń mogą się różnie
zachowywać zarówno przedstawiciele różnych gatunków, jak reprezentanci jednego. To
wskazuje na jakiś czynnik selektywności. Czynnik ten decyduje o tym, czy zdarzenie
wywoła aktywność, czy też nie. Nazywamy go stanem potrzeby.

Charakteryzując aktywność, musi się uwzględnić:

−

zdarzenie w otoczeniu lub organizmie

−

informację o zdarzeniu

−

potrzebę

−

sekwencję czynności

−

wynik czynności

−

zniesienie stanu potrzeby

Aktywność zaczyna się informacją o zdarzeniu na tle istniejących potrzeb i kończy

zniesieniem stanu zaktywizowanej potrzeby.

Przedstawiona struktura aktywności odnosi się do wszystkich szczebli

rozwojowych, od najniższych do człowieka włącznie. Jednak postać każdego z tych
członów, a szczególnie trzech z nich: informacji, potrzeby i sekwencji czynności, zmienia
się rozwojowo w sposób zasadniczy. W rozwoju tym można rozróżnić trzy etapy.
Pierwszy etap obejmuje aktywność organizmów nie mających układu nerwowego. Drugi
etap zaczyna się u organizmów wyposażonych w najprostszy układ nerwowy. Trzeci etap
jest wyłącznie ludzki, układ nerwowy funkcjonuje w nim w warunkach społecznego życia
jednostek.

studenci.pl

U organizmów jednokomórkowych, nie mających wydzielonego anatomicznie

układu nerwowego, wyodrębnienie poszczególnych członów struktury aktywności nie jest
łatwe. Między innymi dlatego, że wciąż jeszcze niedokładnie znamy funkcjonalne
właściwości tych organizmów.

U organizmów z rozwiniętym układem nerwowym wyodrębnienie członów

struktury aktywności nie nasuwa już większych trudności. Wytworzone w ciągu ewolucji
narządy odbiorcze dostarczają informacji o tym, co się dzieje wewnątrz i na zewnątrz
organizmu. Organizm ma ukształtowane ewolucyjnie lub wytworzone w życiu
indywidualnym systemy potrzeb. W ośrodkowym układzie nerwowym dostarczona
informacja zostaje w mniejszym lub większym stopniu opracowana i steruje działaniem
zaspokajającym potrzebę.

2. Źródła aktywności

2.1. Zagadnienie źródeł aktywności w psychologii współczesnej

Po najogólniejszej charakterystyce aktywności istot żywych przychodzi kolej na

pytanie o ich źródła aktywności. Dlaczego organizm jest aktywny?

Na Wszechnicy Jagiellońskiej w Krakowie w 1832 roku J. E. Jankowski

przedłożył rektorowi projekt wykładów psychologii, w których motywacja odgrywała
fundamentalną rolę. Projekt został przez rektora Wszechnicy odrzucony wskutek zbyt
daleko idącej odmienności w stosunku do schematów programowych obowiązujących w
tym czasie w szkołach akademickich.

I właśnie pod koniec XIX wieku i na początku XX dojrzewa atmosfera myślowa

do zajmowania się źródłami działania. Dynamika ruchów społecznych, narastających
sprzeczności, nieporadności pedagogiki wobec wzrastających wymagań
uprzemysławiającego się w szybkim tempie świata, kryzys psychologii klasycznej,
dynamika myśli ewolucyjnej i badań porównawczych skierowują w coraz większym
stopniu i w nowy sposób uwagę filozofów, socjologów, ekonomistów, psychologów i
pedagogów na jednostkę jako całość, na jej postępowanie. W tej atmosferze pojawiają się
pierwsze próby szukania odpowiedzi na pytanie o przyczyny aktywności człowieka, o
źródła działania. Ponieważ przełom ostatnich dwóch wieków jest okresem wzmożonej
walki ideologicznej, walki idealizmu z rozwijającym się materializmem, powyższe
poszukiwania szły różnymi drogami i do różnych prowadziły odpowiedzi. Znajdowało to
swój wyraz w różnorodnych teoriach, rozbudowywanych i modyfikowanych w
następnych dziesięcioleciach i toczących spór aż po dzień dzisiejszy.

W ten sposób zagadnienie źródeł aktywności w klasycznej psychologii, niemalże

nie stawiane, wysuwało się coraz bardziej na czoło problematyki psychologicznej.
Figurowało w niej pod różnymi nazwami: popęd, skłonność, dążenie, pobudka, motyw,

studenci.pl

potrzeba, instynkt, tendencja, pragnienie, siła kierunkowa, cel. Początkowo zajmowało w
podręcznikach podrozdziały, później całe rozdziały, a następnie nawet części.

Teorie źródeł aktywności, które uchodzą za najważniejsze w psychologii

współczesnej można podzielić na dwie zasadnicze grupy: teorie autogenne i heterogenne.

Teorie autogenne lokalizują źródła aktywności człowieka w nim samym, w jego

zasadniczej strukturze, w jego, jak niektórzy mówią, naturze. Teorie heterogenne
wyprowadzają aktywność człowieka ze świata, którego cząstkę on stanowi.

2.2. Autogenne teorie źródeł aktywności.

Teorie autogenne w zależności od ideologicznego stanowiska autora lokalizują

źródła aktywności bądź w autonomicznej samoistnej psychice, bądź w polu
przeżyciowym, bądź w biopsychicznej strukturze człowieka.

Zygmunt Freud, twórca psychoanalizy, jednego z najbardziej wpływowych

kierunków w psychologii zachodniej Europy i Ameryki, sprowadził całą aktywność
człowieka do jednego praźródła o charakterze psychosomatycznym, do libido. Jest to
podstawowa postać energii w obrębie systemu, jakim jest organizm. Z niej powstaje
wszelkie działanie, ona wyciska swe treściowe piętno na wszystkich jego rodzajach.
Ponieważ ta energia pierwotna, libido, ma charakter seksualny, więc i wszystkie jej
pochodne postacie muszą mieć podobny charakter. Zygmunt Freud konsekwentnie uważał
całą działalność człowieka za wyładowanie się energii libidinarnej bądź w bezpośredniej,
nie zamaskowanej postaci, bądź w tak wysubtelnionej, wysublimowanej – jak to określa –
postaci, jak aktywność kulturalna zarówno w aspekcie tworzenia, jak w aspekcie
konsumowania.

Podobny charakter ma również teoria psychologa angielskiego W.McDougalla,

twórcy tak zwanej psychologii hormistycznej. Według niego wszystkie działania życiowe
są celowe, wdrażają podstawowe dążenie organizmu do zachowania życia jednostkowego
i gatunkowego.

To dążenie, stanowi układ wrodzonych, ale dających się modyfikować

pierwotnych instynktów. Tak jak u Freuda, tak i tutaj instynkt natury psychosomatycznej
stanowi źródło i nadaje kierunek całemu zachowaniu człowieka.

Wszystkie procesy psychiczne, łącznie z poznawczymi, są narzędziami

realizowania celów tkwiących w instynktach. Różnica w tym, że Freud przyjmował jeden
podstawowy instynkt seksualny za praźródło działania, tymczasem W. McDougall
przyjmuje wiele instynktów pierwotnych. W roku 1908 uznał ich dwanaście. Później
stopniowo poszerzał ich liczbę, pozostając w końcu przy osiemnastu.

Do Freuda nawiązał H.A. Murray psycholog amerykański. Według niego działanie

człowieka jest wyznaczone przez procesy myślowe, świadome lub nieświadome, które są
rezultatami zewnętrznego nacisku, wyładowań emocjonalnych podstawowych potrzeb,
świadomych intencji, zaakceptowanych wzorów kulturowych i zwyczajowych sposobów
zachowania. Nietrudno zrekonstruować koncepcję Freuda. Podstawowe potrzeby to
freudowskie ono, czyli libido, świadome intencje to ja, a wzory kulturowe to nad – ja.
Najważniejszym pojęciem w tym systemie jest pojęcie potrzeby. H.A. Murray uważa je za
pojęcie hipotetyczne, które odnosi się do nieznanej fizykochemicznej siły czynnej w
rejonie mózgu, siły organizującej nasze spostrzeganie, myślenie, wolę i działanie w ten

Z. Freud „Wstęp do psychoanalizy” Warszawa 1958 s.89

studenci.pl

sposób, by zostało zrealizowane to, co rozładowuje potrzebę. Ta nieznana siła ma
wieloraką postać, wyrażającą się liczbą czterdziestu dwóch potrzeb

E.Ch. Tolman wprowadza rozróżnienie tzw. zmiennych niezależnych i zmiennych

interwencyjnych jako czynników determinujących zachowanie się jednostki. Do
pierwszych, stanowiących inicjujące przyczyny zachowania, zalicza się dziedziczność,
wyjściowy stan fizjologiczny, uprzednie ćwiczenia oraz bodźce sytuacyjne. Drugi to
zdolności, cele i idea.

Zmienne niezależne E.Ch. Tolman dzieli na dwie grupy: empiryczne i

hipotetyczne. Pierwszymi są bodźce, warunki wyzwalania się popędu i cechy
indywidualne takie jak płeć, wiek, hormony itp. Do hipotetycznych zmiennych
niezależnych należą: potrzeby, matryce wartości przedmiotów dla osobnika i
bezpośrednio dana przestrzeń zachowania ze zmianami w niej zachodzącymi. To, co leży
u samej podstawy, a więc co stanowi właściwe źródło aktywności, popędy, których
funkcjami są potrzeby.

E.Ch. Tolman wyróżnia potrzebę będącą funkcją wszystkich popędów oraz

potrzeby swoiste jako funkcje specyficznych popędów. Ta pierwsza to libido.

Pozostałe to potrzeby pierwotne (głód, pragnienie, płeć, lęk, agresja, odpoczynek),

potrzeby wtórne (miłości, dominacji, uznania), potrzeby trzeciorzędne (kulturowe).

2.3. Heterogenne teorie aktywności.

Heterogenne teorie źródeł aktywności lokalizują te źródła w otaczającym świecie,

w świecie, którego cząstką jest człowiek. W zależności od ogólniejszych poglądów na
naturę człowieka, na psychikę, na stosunek do świata teorie heterogenne przybierają
postać mechanistyczną, bądź dialektyczną. Pierwszą znajdujemy w klasycznym
behawioryzmie, drugą w psychologii marksistowskiej.

J.B. Watson, formułujący podstawowe założenia i program behawioryzmu, oraz

jego pierwsi zwolennicy przeciwstawiali się zdecydowanie psychologii klasycznej.
Odrzucali pojęcie duszy czy świadomości jako relikty przeszłości nie mające nic
wspólnego z faktami i nauką. W ówczesnej psychologii dość powszechny był pogląd, że
człowiek przychodzi na świat z określaną strukturą. Według jednych ta struktura miała
charakter psychiczny, według innych biopsychiczny. Pod wpływem bodźców
otaczającego świata, dojrzewająca w toku rozwoju struktura zaczyna w określony sposób
funkcjonować.

Na gruncie amerykańskim reprezentował taką koncepcję W. James, na gruncie

europejskim W. MacDougall. Przeciwko nim kierowało się szczególnie ostrze krytyki J.B.
Watsona i innych behawiorystów.

Zdaniem ich zachowanie się człowieka i jego rozwój są zdeterminowane przez

otaczający świat, przez zmieniające się sytuacje życiowe, w jakich człowiek znajduje się
w ciągu życia, oraz przez powstające w ich wyniku jego doświadczenie indywidualne. Za
wrodzone uznawali jedynie najprostsze reakcje emocjonalne takie jak gniew czy strach.
Jeśli jakiś bodziec wywoła określoną reakcję i to się kilkakrotnie powtórzy, wiążą się one
w sposób trwały, dając w efekcie tak zwany nawyk. Jak z tego wynika, pierwotnym
źródłem aktywności jest otaczający świat, a wtórnym doświadczenie powstające w

W. Szewczuk „Psychologia” Warszawa 1990 s. 290

Tamże s. 297

studenci.pl

rezultacie oddziaływania tego świata. Nie ma żadnych innych sił, struktur, popędów i tym
podobnych rzeczy tkwiących wewnątrz człowieka.

3. Geneza aktywności turystycznej

3.1. Uprawianie turystyki jako źródło zaspokajania potrzeb
ludzkich.

Działalność ludzką można przedstawić w kategoriach potrzeb. Potrzeby

biologiczne lub społeczne inicjują, bowiem proces motywacyjny, skłaniając człowieka do
określonych działań zmierzających do zaspokojenia danej potrzeby i redukcji napięcia
motywacyjnego. Wiąże się to w zasadzie z odczuwaniem dodatnich stanów
emocjonalnych.

Zdefiniujmy, zatem pojęcie potrzeby, ”biologiczny lub psychiczny stan

motywacyjny, który ukierunkowuje zachowania jednostki na pewien cel”.

Zastanówmy

się nad problemem , w jakiej mierze aktywność turystyczna może się przyczyniać do
zaspokajania ludzkich potrzeb. Podstawą do analizy może być teoria hierarchii potrzeb
A.H. Maslowa. Według niego, potrzeby ludzkie ukształtowane są w pewnej hierarchii. Ich
zaspokajanie następuje według prawidłowości: od najniższej do najwyższej. Maslow
wyróżnia pięć grup potrzeb ludzkich:

potrzeby fizjologiczne, potrzeba snu, pragnienia, aktywności,
dodatnich doznań zmysłowych,

potrzeby bezpieczeństwa, potrzeba opieki i oparcia, porządku, wolności od
lęku i strachu,

potrzeba przynależności i miłości, potrzeby te pojawiają się po zaspokojeniu
potrzeb fizjologicznych i bezpieczeństwa, człowiek odczuwa głód stosunków
uczuciowych z ludźmi,

potrzeby szacunku, dzielimy je na dwie grupy, do pierwszej zaliczamy
potrzeby wyczynu, pragnienia potęgi, znaczenia, do drugiej potrzeby uznania
ze strony innych, sławy, dominacji,

potrzeby samo urzeczywistnienia, wyrażają się w dążeniu jednostki do
rozwoju swych możliwości.

P. Zimbardo „Psychologia i życie” Warszawa 1994 s. 676

studenci.pl

Poza tymi grupami potrzeb Maslow wymienia jeszcze dwie inne, pragnienie

wiedzy i rozumienia oraz potrzeby estetyczne. Pełnią one funkcję służebną wobec
wymienionych wyżej pięciu grup potrzeb.

Powszechnie cytowany jest pogląd o wpływie rozwoju cywilizacji na obciążenie

psychiczne człowieka. Żyjący w wielkich aglomeracjach miejskich ludzie częstokroć
pozbawieni zostali tak podstawowych potrzeb jak: czyste powietrze, słońce, zieleń, woda.
Zerwana została więź pomiędzy człowiekiem a jego naturalnym środowiskiem
przyrodniczym. W tej sytuacji wzrasta rola racjonalnego wypoczynku w czystym
ekologicznie środowisku, jako czynnika warunkującego zachowanie zdrowia fizycznego i
psychicznego. Wyjazd weekendowy lub wakacyjny to okazja do opuszczenia
zatłoczonego, hałaśliwego miasta.

Potrzeby poznawcze, jedne z fundamentalnych potrzeb ludzkich, charakteryzuje

pewna bezinteresowność. Czynność poznawcza człowieka jest dynamizowana przez
napięcie, które pojawia się na skutek samego faktu istnienia czegoś, co wymaga poznania.

Ogromna popularność wycieczek zagranicznych, mimo iż w pewnym stopniu

dyktowana modą, jest wyrazem ciekawości świata, chęci poznania nowych terenów,
obcych kultur, ciekawych ludzi, interesujących krajobrazów. Wiele osób może realizować
tę potrzebę za pośrednictwem biur podróży. Indywidualne zorganizowanie sobie
wycieczki nie tylko do jakiegoś odległego kraju jak Indie czy Japonia, ale nawet do
stosunkowo bliskich państw Europy, dla szeregu osób jest niewykonalne ze względu na
brak operatywności, nieznajomości języków, wygodnictwo. Do czynników sprzyjających
wyraźnej manifestacji potrzeby należy wyższy poziom wykształcenia człowieka.

Potrzeby ludzkie mogą zamykać się w kręgu wąsko lub szeroko pojmowanych

potrzeb fizjologicznych i bezpieczeństwa, ale mogą też daleko poza nie wykraczać. A.H.
Maslow twierdzi, że pożądania człowieka układają się same w pewną hierarchię
ważności. Potrzeby leżące wyżej pojawiają się dopiero wtedy, gdy zostaną zaspokojone
potrzeby leżące niżej.

Człowiek głodny spragniony, uciekający przed niebezpieczeństwem nie może

rozwijać i zaspakajać potrzeb, które w swej istocie są bardziej ludzkie niż zwierzęce.

Po zaspokojeniu potrzeb bytowych i bezpieczeństwa zaczynają się kształtować

potrzeby psychospołeczne – podstawowe, do których zalicza się najczęściej potrzebę
poczucia psychicznej pewności, a powyżej nich grupę potrzeb emocjonalnych. Do
podstawowych potrzeb psychospołecznych-emocjonalnych, należą przede wszystkim:
potrzeba utrzymywania kontaktów z drugim człowiekiem i przynależności do grupy,
potrzeba uzyskania pozytywnej oceny i akceptacji przez członków grupy, potrzeba
dawania i przyjmowania pomocy, życzliwości, przyjaźni i miłości.

Wymienione potrzeby emocjonalne słusznie są zaliczane do potrzeb

psychospołecznych, podstawowych, ponieważ ich zaspokajanie ma podstawowe
znaczenie zarówno dla kształtowania się pozytywnej osobowości człowieka oraz rozwoju
cech psychicznych i społecznych, jak też dla tworzenia się i rozwoju społeczności
ludzkich. Analogicznie potrzeby bytowe mają podstawowe znaczenie dla powstawania,
rozwoju i przetrwania organizmów i gatunków biologicznych.

Człowiek, który mimo usilnych starań, nie może zaspokoić jakiejś ważnej dla

niego w danym czasie potrzeby, popada w konflikty z samym sobą oraz z innymi ludźmi.
Staje się drażliwy, agresywny lub apatyczny, albo szuka ucieczki od rzeczywistości, którą
postrzega jako nieprzyjazną, wrogą, ponieważ uniemożliwia mu ona zaspokojenie istotnej
dla niego potrzeby.

studenci.pl

W turystyce a szczególnie w turystyce zorganizowanej, hierarchia ta potrafi

ewoluować.

Związane jest to z tym, że ludzie skłonni są na ściśle określony czas zrezygnować

z uzyskanego komfortu bytowania celem osiągnięcia zaspokojenia którejś z potrzeb
wyższego rzędu. Będąc na wycieczce turysta ma warunki i czas, aby zająć się realizacją i
zaspokajaniem odczuwalnych przez siebie potrzeb samorealizacji, wiedzy, rozumienia,
jak również potrzeb estetycznych.

Bardzo często przy realizacji i zaspokajaniu tych potrzeb turysta napotyka szereg

trudności.

Zdarza się to między innymi, dlatego, że w codziennym życiu przeciętny

człowiek większość czasu poświęca na zabezpieczenie i realizację potrzeb podstawowych
i dlatego też nie ma zbyt dużej praktyki w zaspokajaniu potrzeb wyższego rzędu,
szczególnie gdy ma do zagospodarowania większą niż normalnie ilość wolnego czasu.

3.2. Dynamika potrzeb turysty zorganizowanego.

Przedmiotem badań psychologii jest zachowanie człowieka. Także turystyka,

będąca obecnie jedną z popularniejszych form aktywności ludzkiej, zajmuje się w
obszarze zainteresowań psychologii. Wśród różnorodnych pytań stawianych przez
psychologów badających fenomen turystyki zawsze otwarte i aktualne jest pytanie o
przyczyny, motywy podejmowania aktywności turystycznej.

Motywami podejmowania aktywności przez człowieka są potrzeby, które

definiowane są jako stan pewnego niedoboru, który osobnik stara się uzupełnić. Ale
jednocześnie człowiek jest istotą w najwyższej mierze intencjonalną i celową , sam
tworzy cele i sam opracowuje środki do ich osiągnięcia, a cele te są wynikiem
poznawczego przepracowania potrzeb.

Oznacza to, że decyzja o wyruszeniu w podróż zostaje przez człowieka podjęta w

wyniku uświadomienia sobie przez niego własnych potrzeb, czy postawienia przed sobą
określonych celów. Zapoczątkowuje on w ten sposób okres przygotowań tak pod
względem techniczno-organizacyjnym jak i psychicznym. Można nazwać okres ten
dojrzewaniem do podróży. Podejmując decyzję o podróży potencjalny turysta godzi się
jednocześnie z faktem opuszczenia swej stałej rzeczywistości związanej z pełnionymi
przez niego funkcjami i rolami społecznymi.

Rzeczywistość ta jest dla przyszłego turysty źródłem poczucia bezpieczeństwa

gdyż jest przez niego kontrolowana i zorganizowana tak, aby zapewnić zaspokojenie
podstawowych potrzeb całej jego rodziny w perspektywie czasowej. W pewnych
warunkach uaktualniają się jednak potrzeby umiejscowione przez A. Maslowa na
wyższych piętrach hierarchii a wtedy człowiek opuszcza swoje bezpieczne miejsce
stałego przebywania i rusza w nieznane. Na czas określony świadomie godzi się na
zwiększenie „ryzyka życia” na rzecz realizacji aktualnych celów.

Jeden z możliwych mechanizmów zaistnienia sytuacji, w której człowiek

rezygnuje z zaspokajania swych podstawowych potrzeb, powstaje w wyniku niezgodności
pomiędzy natężeniem symulacji ze środowiska a indywidualnym zapotrzebowaniem na
nią. Gdy codzienne życie toczy się tymi samymi ścieżkami a natężenie symulacji jest
stałe, dochodzi do przyzwyczajenia i w związku z tym niedostatku stymulacji. Ponieważ
człowiek jednak nie toleruje dobrze zarówno nadmiaru jak i niedoboru stymulacji, w tym
drugim przypadku wyrusza na przykład w trasę turystyczną w poszukiwaniu wrażeń.
Akceptuje zmiany warunków oraz trybu życia opuszczając znane sobie z codziennej

studenci.pl

aktywności szlaki i środki transportu, wsiada do samolotu, pociągu lub autokaru,
pozostawia swój dorobek w postaci mieszkania, domu czy samochodu czasem bez
dostatecznego nadzoru, godzi się na czasową utratę komfortu, porzuca swe kulinarne
nawyki.

Z drugiej strony – przy pomocy odpowiednich zabiegów finansowych –

rozwiązuje problemy organizacyjno-bytowe przerzucając je na barki organizatorów
podróży.

Taką zorganizowaną formę turystyki wybierają osoby, które z różnych przyczyn

nie podejmują trudu organizacji podróży we własnym zakresie i preferują wykupienie
imprezy z pełną ofertą usług turystycznych.

Przyczyny podjęcia podróży bywają bardzo różne. Chęć wypoczynku, poznania

nowych terenów, zawarcia nowych znajomości, pozyskania przyjaciół. Chęć czasowego
opuszczenia stałego miejsca zamieszkania, aktualna moda na dany kraj lub miejscowość,
normy lub styl życia obowiązujący w określonym środowisku lub rodzinie. Impulsem
podjęcia podróży, – czyli zmiany bezpiecznej i znanej rzeczywistości na rzeczywistość
niepewną i nieznaną – może być także, jak już wspomniano, niedostatek stymulacji
związany z pewnością następstwa przyczynowo-skutkowego zdarzeń w życiu
codziennym.

W momencie rozpoczęcia podróży turysta znajduje się w podwójnie złożonej

sytuacji: z jednej strony uwolniony od codziennych, rutynowych obowiązków ma
możliwość realizacji swych zamierzeń, z drugiej – powstaje konieczność dostarczenia
nowej stymulacji w miejsce nieobecnej. Sytuacja ta, – gdy turysta już rozstał się
psychicznie ze swoją codziennością, a jeszcze nie rozpoczął podróży – sprzyja
wytworzeniu się u niego specyficznego stanu emocjonalnego. Stan ten charakteryzuje się
radosnym i bezkrytycznym oczekiwaniem na mające nastąpić wyłącznie wspaniałe
przeżycia i wydarzenia, znacznym podniesieniem poziomu aktywacji całego organizmu
objawiającego się na przykład ogólnym radosnym ożywieniem.

W podróży grupowej zorganizowanej podróżny spotyka innych sobie podobnych

przez fakt dokonania tych samych wyborów będących w podobnym do jego stanie
psychicznym. Powstała w ten sposób grupa wycieczkowa nosi cechy zarówno małej
grupy, jak i grupy izolowanej. Izolacja trwa właściwie przez cały czas podróży, gdyż
grupa korzysta z własnego autokaru, ma wspólne miejsce zakwaterowania, wydzielone
pory i miejsca posiłków, osobny tryb zwiedzania. Ponieważ człowiek, jako istota
społeczna w grupie, do której należy szuka stabilnego punktu odniesienia wobec
zmieniającej się środowiskowej i społecznej rzeczywistości. Dla turysty właśnie grupa
wycieczkowa stanowi gwarancję stabilności.

W związku z tym zauważyć można zjawisko zawężenia zainteresowań, oczekiwań

i potrzeb podróżnego do rzeczywistości danej grupy wycieczkowej.

Podkreślmy także, że turystyka jest źródłem nowych atrakcyjnych przeżyć, silnych

doznań emocjonalnych, które nie tylko wiążą się z faktem poznawania nieznanych miejsc,
ale wynikają z atrakcyjności form aktywności, jak na przykład obozowanie, odbywanie
rejsów żeglarskich, spływów kajakowych, obozów jeździeckich, itp. Realizując potrzeby
nowych przeżyć, które można zaprogramować w wycieczce, aktywność turystyczna
stanowi istotne urozmaicenie monotonnego trybu życia, jest okazją do odprężenia
psychicznego.

Obserwacja zachowań turystów przekonuje o ich potrzebie przeżyć estetycznych.

Tłumy ludzi na plażach obserwujących zachód słońca, podziwiających ogrom gór,

studenci.pl

kaskady wodospadów, barwy jesieni w lesie, widowiska typu światło – dźwięk w
obiektach zabytkowych najlepiej o tym przekonują.

Uczestnictwo w grupie turystycznej stanowi okazję wejścia w nowe środowisko, w

którym nie obowiązuje hierarchia charakterystyczna dla środowiska pracy. W tych
nowych warunkach można pełnić inne role społeczne, dzięki czemu w pewnym stopniu
dochodzi do jej samorealizacji, dowartościowania. Wspólne wędrowanie, szczególnie w
przypadku objazdów krajoznawczych czy turystyki kwalifikowanej, na przykład podczas
obozów, rajdów górskich, spływów kajakowych, stwarza miedzy uczestnikami silną
niekiedy więź emocjonalną. Więź ta tworzy się, przez spełnianie w zbiorowości
podobnych zachowań i wykonywanie podobnych czynności.

Inna jest specyfika zaspokajania potrzeb kontaktów społecznych i przynależności

grupowej poprzez aktywność turystyczną w zależności od wieku wycieczkowiczów. Na
przykład, dla uczniów grupowa wycieczka jest okazją do wyżycia się, do wspólnej
zabawy.

Wspólnie odbywane wycieczki, spędzanie urlopu dla osób dorosłych, szczególnie

samotnych, stwarza możliwość kontaktowania się z innymi ludźmi, pozwala na uniknięcie
samotności i interesujące wypełnienie wolnego czasu.

Społeczeństwa współczesne rządzą się prawami współzawodnictwa i rywalizacji.

Stałe pogłębianie się tego zjawiska spowodowało, że symbolem naszych czasów stała się
osobowość neurotyczna. W grupie turystycznej, złączonej nieformalnymi więzami,
kontakty społeczne nie muszą być obciążane brzemieniem rywalizacji. Uczestnictwo w tej
grupie będzie więc dawało poczucie bezpieczeństwa, podnosząc też atrakcyjność grupy.

3.3. Motywacja w aktywności turystycznej.

Motywację możemy zdefiniować jako proces regulacji, który pełni funkcję

sterowania czynnościami – tak, aby doprowadziły one do osiągnięcia określonego
wyniku, którym może być zarówno zmiana zewnętrznego stanu rzeczy, jak zmiana w
sobie czy też zmiana własnego położenia. Od motywacji zależy więc kierunek ludzkich
czynności, a także ilość energii, jaką człowiek jest gotów wydatkować, aby osiągnąć cel.

Motywacja jest procesem dynamicznym, ulegającym przeobrażeniom i

modyfikacjom. Gdy rozpoczynamy działalność turystyczną, powodowani jesteśmy
najczęściej innymi motywami od tych, które w przyszłości będą nas skłaniać do
kontynuowania tej formy aktywności. Na przykład dla młodych turystów typowe będą
motywy poznawcze, towarzyskie skolei osoby starsze szukać będą w wycieczce źródła
wypoczynku, relaksu.

Motywacja może być charakteryzowana przez dwie główne właściwości: kierunek

i natężenie.

Kierunek motywacji możemy określić wskazując wynik, cel czynności. Natomiast

natężenie motywacji opisujemy przy pomocy takich parametrów, jak siła czy wielkość
motywu.

Siła procesu motywacyjnego to jego zdolność do wyłączania motywów

konkurencyjnych, na przykład decydujemy się na odbycie wycieczki, mimo iż w tym
samym dniu transmitowany jest w telewizji atrakcyjny mecz piłkarski, który nas również
interesuje. Przez wielkość motywu rozumiemy właściwość, od której zależy rozmiar
wyniku, na przykład dla jednego turysty wystarczy standardowy program miasta, inny
będzie narzekał na jego powierzchniowość.

studenci.pl

Aby jednostka dobrowolnie rozpoczęła jakieś działania muszą być spełnione

następujące warunki:

musi wystąpić czynnik inicjujący dane działanie (np. reklama biura
turystycznego)

działanie to powinno posiadać wartość dla jednostki lub służyć realizacji tej
wartości (np. narciarstwo służy zdrowiu)

- muszą istnieć warunki zewnętrzne, które – w ocenie danej jednostki –

umożliwiają realizację danego działania (np. atrakcyjna cena oferty
turystycznej, możliwość opłat w ratach itp.)

Analizując subiektywne czynniki determinujące wyjazd turystyczny

wymienia się motywy związane z pragnieniem:

- bycia obecnym w danym kraju, regionie lub miejscowości
- opuszczenia na jakiś czas miejsca stałego pobytu
- przebywania z kimś poza terenem miejsca stałego zamieszkania
Pierwsza z wymienionych kategorii obejmuje, motywy poznawcze, estetyczne i

zdrowotne; druga – motywy wynikające z potrzeby zmiany, chęci oderwania się od
codziennych obowiązków; trzecia – motywy o charakterze społecznym, wyrażające się w
chęci spędzenia czasu w czyimś towarzystwie w sposób inny niż to ma zwykle miejsce.

Warto dodać, że motywacja uprawiania turystyki może mieć charakter

autoteliczny, gdy aktywność turystyczna jest celem samym w sobie, lub instrumentalny,
gdy służy do realizacji innych celów, na przykład zdobycia prestiżowej odznaki lub
uwolnienia się spod kontroli rodziców. Jej charakter może się zmienić w trakcie
uprawiania turystyki, w zależności od subiektywnie odczuwanych potrzeb.

Obok motywów poznawczych – typowych dla aktywności turystycznej – wysoką

pozycję zajmują motywy emocjonalne. Ich źródłem są nie zaspokojone w codziennym
życiu potrzeby: spontaniczności, wrażeń oraz ekspresji – tłumionych często –
wewnętrznych stanów emocjonalnych.

Źródłem motywacji turystycznej może być zarówno coś, co przyciąga turystę, a

więc słynny obiekt turystyczny ( np. Krzywa Wieża w Pizie, Partenon w Atenach, wieża
Eiffla) atrakcje przyrodnicze,(np. Morskie Oko w Tatrach, ruchome wydmy w Łebie)
imprezy turystyczne (np. festiwal folklorystyczny, obrzędy ludowe, turniej rycerski) jak
również coś, co popycha go do wyjazdu, czyli jego system potrzeb zainteresowań
aspiracji.

Pilot w swej pracy, motywację uczestników grupy może także wzbudzać na

przykład informacją, że zobaczymy obiekt, który jest z jakiegoś powodu unikatowy, czym
natychmiast pobudza zainteresowanie uczestników. Gdy w warszawskim Muzeum
Narodowym w jesieni 1996 roku eksponowano przez miesiąc obraz Caravaggia „Złożenie
Chrystusa do grobu”, który wypożyczyło muzeum watykańskie, obejrzało go 80 tysięcy
osób.

Celem instytucji prowadzących politykę turystyczną jest między innymi tworzenie

lub popularyzowanie akcji przyciągających turystów. Zbudowany pod Paryżem
EuroDisneyland lub Lego land w Danii są przykładami oddziaływania z zewnątrz na
system motywacji ludzkiej. Mówimy wówczas o motywacji zewnętrznej.

Można turystykę traktować jako aktywność podejmowaną z wewnętrznej potrzeby

albo jako sposób przywracania równowago, zaburzonej w codziennym życiu. Wówczas
turystyka byłaby formą ucieczki od codzienności.

Decyzja o odbyciu podróży, wyjazdu wakacyjnego jest najczęściej wynikiem

oddziaływania zarówno czynników wewnętrznych, indywidualnych, jak również wpływu

studenci.pl

środowiska zewnętrznego. Nie w pełni musimy być tego świadomi wybierając cel naszej
wakacyjnej podróży.

3.4. Psychospołeczne następstwa uprawiania turystyki.

Kolejna grupa zagadnień dotyczy wpływu aktywności turystycznej na człowieka.

Turystyka może wzbogacać sferę zainteresowań , kształtować postawy, kształtować
system wartości. Należy jednak pamiętać, iż uprawianie turystyki może także wywołać
negatywne skutki.

Do pozytywnych funkcji turystyki można zaliczyć:

poznanie rzeczywistości

kształtowanie określonych postaw wobec poznawanego
świata

wzbudzanie emocji

stwarzanie możliwości twórczego działania

pomnażanie zdrowia.

Natomiast do negatywnych funkcji turystyki zaliczamy kształtowanie postawy

konsumpcyjnej. Niejednokrotnie poznanie rzeczywistości ma charakter powierzchniowy,
szczególnie, gdy program wycieczki jest zbyt przeładowany. Szczególne znaczenie
przypisujemy turystyce jako czynnikowi wychowawczemu młodzieży. Może być ona
skutecznym środkiem w procesach socjalizacji i resocjalizacji, kształtując postawy pro
społeczne, rozwijając pozytywne nastawienie wobec ludzi i świata, sprzyjając
nawiązywaniu więzi emocjonalnych, ucząc odpowiedzialności i solidarności grupowej.

Uprawianie turystyki może spełniać doskonale funkcje psychoterapeutyczne

przede wszystkim ze względu na specyfikę stosunków występujących w grupie
turystycznej. Przebywanie w niej sprzyja powstawaniu silnych więzi emocjonalnych
opartych na wspólnocie celów i zainteresowań wzajemnej akceptacji i tolerancji.
Członkostwo w grupie jest całkowicie dobrowolne, zwykle ograniczone w czasie i
nietrwałe.

Psychoterapeutyczne wartości turystyki związane są także z tym, iż:

- umożliwia człowiekowi ruch na świeżym powietrzu
- pozwala na przebywanie z innymi osobami o podobnych

zainteresowaniach

pozwala na zmianę środowiska zarówno w aspekcie przestrzennym, jak
i kulturowym

wyzwala nowe zainteresowania, pasje

sprzyja integracji życia rodzinnego, na przykład poprzez stwarzanie
wspólnych celów i zainteresowań,

pozwala niekiedy turyście na bycie z samym sobą i z swoimi
problemami.

studenci.pl

4. Rola turystyki w potęgowaniu zdrowia

4.1. Aktywność turystyczna i jej znaczenie dla człowieka

Rozwój cywilizacji wiąże się z procesem ciągłego odchodzenia od natury. W celu

uniezależnienia się od nie zawsze korzystnych wpływów środowiska naturalnego,
człowiek stworzył mikrośrodowiska, które poprawiając jeden element klimatu, np.
temperaturę, wprowadzają wiele dodatkowych niekorzystnych czynników, eliminując cały
zespół pozytywnych, które występują w naturalnym środowisku. Im bardziej sztuczne
warunki stwarza człowiek, tym częściej traci on odporność w stosunku do szkodliwego
działania czynników fizycznych.

Środowisko przyrodnicze powinno, więc być częściej wykorzystywane jako

czynnik odnowy sił ludzi prowadzących miejski, osiadły tryb życia. Powrót na łono
natury jest już niemożliwy. Możliwe jest jednak kontaktowanie się ze środowiskiem
lasów, pól i wód.

Izolując się od naturalnego środowiska, człowiek dobrowolnie rezygnuje z

pozytywnego oddziaływania na organizm ludzki różnorodnych bodźców fizycznych,
zdolnych wywoływać reakcje ruchowe, intelektualne i emocjonalne.

Nauka udowodniła niezbicie, że człowiek jest tworem środowiska, w którym

wyrastał od zarania dziejów i pozostaje nadal pod silnym jego wpływem. Izolując się od
wpływu niektórych czynników, często o pozytywnym działaniu na przebieg procesów
biologicznych w organizmie, człowiek postępuje wbrew instynktowi
samozachowawczemu. Szczególnie podatne i wrażliwe na bodźce otoczenia są młode
organizmy. Naukowcy sygnalizują występowanie zmian w procesach motorycznych,
spowodowane w dużej mierze jednostajnością właśnie tych bodźców. Zanikają nawyki
orientacji przestrzennej oraz cały zespół nawyków zbędnych w warunkach życia
miejskiego.

Znaczne koncentracje szkodliwych dla zdrowia czynników mikro- i

makroklimatycznych środowiska miast i osiedli powodują zmiany w intensywności
procesów fizjologicznych i psychicznych. Wzrasta liczba dzieci z wadami kończyn
dolnych i tułowia. Szerzą się choroby układu krążeniowego i oddechowego. Popularne
stają się choroby nerwicowe. Tracą intensywność doznania zmysłowe wzroku i słuchu.
Człowiek wychowany w mieście zatracił prawie zupełnie zdolność orientowania się w
terenie, zmalało zahartowanie organizmu. Jak więc zatrzymać proces zrywania więzi
współczesnego społeczeństwa ze środowiskiem przyrodniczym?

Zdrowotne znaczenie turystyki polega na wyrwaniu człowieka z niezdrowego

środowiska miast i wyprowadzeniu w taki teren, w którym działalność gospodarcza nie
doprowadziła jeszcze do wystąpienia czynników szkodliwych, godzących w zdrowie
ludzkie.

Wysiłek fizyczny, wykonywany przez turystę w trakcie wędrówek w klimatycznie

korzystnym środowisku, przyczynia się do poprawy jego zdrowia. Sprzyjający klimat
jezior, rzek, lasów i gór hartuje organizm zbliża do natury, a tym samym jest doskonałym
lekarstwem na choroby cywilizacyjne nękające współczesnego człowieka. Marsz, jazda na
rowerze, wiosłowanie, jazda na nartach – wszystko to wpływa bardzo korzystnie na
funkcjonowanie układu krążenia, chroni przed miażdżycą i zawałem.

Aby jednak turystyka mogła stać się naturalną formą aktywnego wypoczynku, nie

wystarczy wyprowadzić turystów w teren biologicznie korzystny dla zdrowia. Program

studenci.pl

wycieczek i imprez powinien uwzględniać właściwe proporcje wysiłku fizycznego i
odpoczynku.

Dobrze jest przed każdą wycieczką wielodniową kontrolować stan swojego

zdrowia. Udział w wędrówkach i imprezach turystyki kwalifikowanej wymaga, bowiem
nie tylko dobrego stanu zdrowia, ale i wyższej od przeciętnej wydolności fizycznej
ogólnej. Pod czas wędrówki należy przestrzegać ustalonych zasad higieny i
bezpieczeństwa, stosować obciążenia dostosowane do wieku, płci.

Szczególnie turystyka kwalifikowana wymaga hartu i odporności. W trakcie

wędrówek trzeba uczyć się życia w warunkach stosunkowo prymitywnych, trzeba
pokonać niekiedy wiele przeszkód, wyrobić w sobie samodzielność i odwagę.

4.2. Miejsce turystyki w kulturze fizycznej.

Czy zachęcając do uprawiania turystyki propagujemy jednocześnie kulturę

fizyczną? Czy sama turystyka przyczynia się do rozwoju kultury fizycznej?

Związek kultury fizycznej z turystyką jest oczywisty. Jeżeli przyjąć za znawcami

zagadnienia, że kultura fizyczna to wyraz określonej postawy wobec własnego ciała,
świadoma i aktywna troska o rozwój, sprawność oraz umiejętność organizowania i
spędzania czasu z największym pożytkiem dla zdrowia fizycznego i psychicznego, to
stwierdzić można, że sport i turystyka są filarami współczesnej kultury fizycznej, choć
mają swój samodzielny byt społeczny.

Nierozłączny związek turystyki z krajoznawstwem sprawia, że ruch społeczny,

jakim jest turystyka zawiera olbrzymi ładunek kulturotwórczy i wzrasta do rangi
powszechnej kultury fizycznej społeczeństwa.

Ta wszechstronność turystyki najpełniej jest wykorzystana

w szkolnictwie i profilaktyce zdrowotnej. Niezaprzeczalne są walory rekreacyjne
zapewniające biologiczną odnowę fizyczną i psychiczną człowieka, wycieczki i pobyty
turystyczne na wczasach i obozach różnych typów. Natomiast jej wyspecjalizowana gałąź,
czyli turystyka uzdrowiskowa, korzysta z przyrodniczych walorów środowiska
naturalnego w regeneracji i potęgowaniu zdrowia.

Jeżeli uwzględnić opinie stwierdzające, że rekreacja fizyczna tworzy odrębną

gałąź kultury fizycznej oraz uznać za pewnik, że rekreacja fizyczna stała się
koniecznością biologiczną współczesnego człowieka, to okaże się, że podstawowym
celem rekreacji fizycznej, jest odzyskiwanie, zachowanie i potęgowanie zdrowia
człowieka.

Zauważalne różnice między rekreacją fizyczną a turystyką polegają na tym, że w

turystyce uwzględnia się równorzędność celów poznawczych i wychowawczych z celami
zdrowotnymi, podczas gdy w rekreacji fizycznej dominującym celem jest zdrowie.
Wynika to zresztą z samej nazwy omawianej formy działalności człowieka.

Elementów ruchu doszukać się można nie tylko w rzeczywistej działalności

turystów, ale i nawet w etymologii słów turystyka i turysta. Słowo turysta pochodzi wszak
od łacińskiego słowa tornus, oznaczającego ruch obrotowy, okrężny odnoszący się do
form zmiany miejsca pobytu osób, francuskiego słowa tour, które oznacza okrężną
wędrówkę i powrót do miejsca, z którego wyruszono w podróż. Jednak od pierwszych dni
rozwoju ruchu turystycznego jego prekursorzy nie udawali się w teren wyłącznie dla

M. Demel „Teoria wychowania fizycznego” Warszawa 1976 s. 76

studenci.pl

samej przyjemności chodzenia. Motorem działalności ówczesnych turystów była głównie
chęć poznania otaczającego ich świata.

Marsz pieszo lub na nartach, jazda wozem zaprzężonym w konie, podróż łodzią

żaglową a później pociągiem lub samochodem były jedynie sposobem lokomocji. Dzisiaj
środki lokomocji napędzane siłą mięśni ludzkich urosły do roli mechanizmów służących
kształtowaniu rozwoju fizycznego człowieka. Słusznie, więc preferuje się je w turystyce
dla zwielokrotnienia korzyści zdrowotnych. Dbać należy jednak o to, aby narty, rower,
łódź, a co gorsza samochód nie stały się „ fetyszami” współczesnego etapu rozwoju
turystyki. Najzdrowszą formą lokomocji turystycznej pozostanie jednak marsz.

Do cech różnicujących rekreację od turystyki zaliczmy:
1.inne formy organizacyjne
2.różne techniki działania
3.inny czas trwania

zróżnicowany wysiłek fizyczny

5.inny wpływ na budowę i funkcjonowanie organizmu
6.zróżnicowany wpływ emocjonalny i intelektualny

Rzeczywiste różnice między turystyką a rekreacją fizyczną mieszczą się

jednak jedynie w punktach 3 i 5. Pozostałe cechy są wspólne zarówno dla turystyki, jak i
rekreacji ruchowej.

4.3. Profilaktyczne znaczenie aktywności turystycznej.

Od niepamiętnych lat człowiek czynił wszystko, aby uniezależnić się od

środowiska przyrodniczego. Te jego działania przyjęły formę walki z przyrodą. Nie
uzmysławiano sobie dostatecznie, że człowiek jest częścią przyrody i walka z nią jest
działaniem skierowanym przeciw samemu sobie.

Ludzie prowadzą życie w warunkach coraz bardziej sztucznego środowiska,

stworzonego przez człowieka. Szybki postęp cywilizacyjny sztuczność tą coraz bardziej
potęgują. W walce o uniezależnienie się od natury, o opanowanie jej sił i wykorzystanie
ich dla swoich celów człowiek zmienia się, podlega stopniowemu, lecz stałemu
oddziaływaniu rzeczy, które sam wyprodukował i czynników występujących w wyniku
jego działalności.

Człowiek dąży do takiego przeobrażenia życia, aby stało się ono wygodniejsze,

przyjemniejsze, bardziej interesujące, szczęśliwsze. Od wieków skazany na wykonywanie
ciężkiej pracy fizycznej czyni wszystko, aby wyeliminować wysiłek i skrócić czas pracy.
Żyjemy obecnie w czasach, w których udaje się to robić.

Jednak natura biologiczna człowieka pozostała ta sama, co przed setkami czy

tysiącami lat, kiedy utrzymanie się przy życiu wymagało wielkiego nakładu wysiłku
fizycznego. Fakt, że 35-40% całej masy ciała człowieka stanowią mięśnie, podobnie jak
to, że ich zdolność do zwielokrotnienia podczas nasilonej czynności przemiany materii w
stopniu niedostępnym dla innych tkanek, wskazują na szczególną rolę w adaptacji ustroju
do warunków życia, wykształconą w toku filogenezy. Aktywność żadnej innej tkanki nie
wywiera tak głębokiego wpływu na krążenie, oddychanie, itd. jak wysiłek fizyczny, praca
mięśni.

studenci.pl

Pogląd części społeczeństwa, że „ homo muscularis ” jest człowiekiem

przeszłości, nie znajduje uzasadnienia w obserwacjach naukowych. Zmiany w ustroju
ludzkim, wynikające z deficytu ruchu mają charakter degeneracyjny i wynikają z
adaptacji człowieka do nowych warunków życia, w którym ukształtowana w toku
ewolucji masa mięśni i potężny kościec nie spełniają ustalonej swojej roli.

Skutki braku ruchu wpływają ujemnie na cały organizm a nawet na życie

uczuciowe – stwierdza W. Gniewkowski, cytujący wyniki badań Hansa Krausa z Instytutu
Rehabilitacji na Uniwersytecie w Nowym Jorku:
„ Ludzie, którzy nie mieli i nie mają okazji się wybiegać, wytańczyć, lub rozwinąć którąś
z namiętności ruchowych, odczuwają brak wyzwolenia motorycznego. Wynikiem tego
jest popadanie w stan ciągłego napięcia nerwowego. Musimy, więc krzewić przekonanie,
że minimum ćwiczeń jest tak samo potrzebne w życiu jak witaminy.”

Tak samo jak niedostatek witamin musimy uzupełniać, tak samo musimy

zapewnić naszemu organizmowi minimalną ilość ćwiczeń niezbędnych dla zdrowia.

Jeżeli postęp cywilizacji technicznej eliminuje ruch, pracę fizyczną z naszego

życia, to musimy obecnie przywrócić pracę fizyczną w formie codziennych ćwiczeń,
skoro to jest konieczne.

Łatwo się przyzwyczaić do komfortu sytości, ciepła i bezruchu. Przyjemnie jest

nie odmawiać sobie żadnej przyjemności. Zdrowie jednak uwarunkowane jest
podejmowaniem wysiłku leżącego w sferze dyskomfortu. Któż, bowiem lubi wysiłek
fizyczny sam w sobie?

Organizm bardzo szybko przyzwyczaja się do bezczynności. Jest to kolejna,

zadziwiająca zdolność adaptacji człowieka do zmian zachodzących w otoczeniu, nawet
tych degenerujących.

Czy istnieje biologicznie niezbędne minimum aktywności ruchowej?
Na czym polega jego niezbędność?
W życiu człowieka ważną rolę odgrywa wydolność fizyczna, czyli zdolność

podejmowania wysiłku długotrwałego o umiarkowanej intensywności. Osiąga ona
najwyższy poziom około 20 roku życia, potem zaczyna się stopniowy spadek.

O wydolności i sprawności fizycznej decydują:
1. wydolność fizyczna osiągnięta do 25 roku życia
2. aktywność fizyczna i turystyczna
3. zmiany organiczne i czynnościowe powstałe w wyniku przebytych chorób
Stwierdzono, że wszyscy ci, którzy w młodości osiągnęli wysoki poziom

wydolności fizycznej, przy kontynuowaniu ćwiczeń wkraczają w wiek dojrzały z dużą
sprawnością fizyczną, co gwarantuje dobre samopoczucie do późnej starości.

Wysiłek długotrwały można podejmować wówczas, gdy dla pracujących tkanek

dostarczana jest dostateczna ilość tlenu, na co istotny wpływ mają takie czynniki jak
prawidłowa czynność narządów krążenia, oddychania, ilość krwi i jej pojemność tlenowa
oraz zdolność tkanek do wykorzystywania tlenu z przepływającej krwi.

Dla utrzymania wydolności na niezmienionym poziomie osoba

np. w średnim wieku ważąca ok. 70 kg powinna wykonać w tygodniu pracę równoważną
jednej godzinie biegu z prędkością 13 –14 km\h.

Jednak w celu uzyskania wzrostu wydolności fizycznej organizmu należy zgodnie

z opinią ekspertów Światowej Organizacji zdrowia wykonać odpowiednio większą pracę.
Poprawa wydolności fizycznej następuje jednak dopiero w sytuacji, gdy wykonuje się

W. Gniewkowski „Postęp cywilizacji a minimalna wydolność mięśniowa” Warszawa 1963 s. 56

studenci.pl

pracę długotrwałą np. marsz, bieg, jazda na rowerze itp. z intensywnością równą lub
większą od

50 -:- 60 % możliwości fizycznych organizmu.

Planując intensywność ćwiczeń fizycznych, uwzględniać należy stan wyjściowy

wydolności organizmu. Intensywność ta powinna być większa od występującej w trakcie
codziennej działalności życiowej i zmierzać do ćwiczeń z intensywnością 70 – 80 %
maksymalnej zdolności wysiłkowej.

Jak ocenić jednak bez badań laboratoryjnych np. wielkość 50%

zdolności wysiłkowej? Dostatecznie dokładny wynik daje pomiar liczby skurczów serca
na minutę.

S.E. Strauzenberg tłumaczy, jak zaplanować intensywność ćwiczeń, aby w

przybliżeniu praca osiągnęła wartość 60, 70 i 80 % maksymalnej wydolności fizycznej.
Tak, więc należy od wartości 200, 190 lub 180 odjąć liczbę lat ćwiczącego.

Sposób planowania intensywności ćwiczeń fizycznych dla podniesienia zdolności

wysiłkowych wg. S.E. Strauzenberga.

INTENSYWNOŚĆ W % MAKSYMALNEGO POBORU TLENU

80% 70% 60%
200 – wiek 190 – wiek 180 – wiek

WIEK

30-35 170 160 150

36-40 165 155 145

41-45 160 150 140

46-50 155 145 135

51-55 150 140 130

56-60 145 135 125

61-65 140 130 120

66-70 135 125 115

71-75 130 120 110

Jeżeli więc człowiek w wieku 30 lat pragnie ćwiczyć w przybliżeniu z

intensywnością 60% maksymalnej wydolności powinien wykonywać ćwiczenia z taką
intensywnością, aby serce jego biło z prędkością

180 – 30 = 150 uderzeń na minutę.

T. Wolańska „Rekreacja fizyczna” Warszawa 1971 s. 71

studenci.pl

Dwie naczelne zasady efektywnego wypoczynku, nakazujące usuwać zmęczenie

codzienne po odbytej pracy, po wysiłku fizycznym lub umysłowym oraz preferować
wypoczynek aktywny, powinny stanowić podstawę do opracowania programu aktywności
rekreacyjnej.

Współczesna teoria wypoczynku zakłada potrzebę uwszechstronnienia i

urozmaicenia działalności rekreacyjnej. Każdy człowiek powinien dążyć do zapewnienia
sobie równowagi w układzie praca – zmęczenie – wypoczynek. Istnieje wiele teorii
tłumaczących proces zmęczenia. Naukowcy jednomyślni stwierdzają, że odpowiednio
dobrane formy wypoczynku mają decydujący wpływ na prawidłowe funkcjonowanie
organizmu człowieka. Odkładanie wypoczynku na wolne soboty i niedziele jest
fizjologicznie nieuzasadnione. Jest ono zapewne jedną z przyczyn coraz częstszego
występowania zmęczenia przewlekłego, będącego stanem na granicy patologii.

Należy zdać sobie jednak sprawę z tego, że wszystkie nawoływania do codziennej

aktywności rekreacyjnej pozbawione są sensu. Do przyjęcia takiego modelu postępowanie
nie jest przygotowane ani współczesne społeczeństwo, ani nie jest to możliwe ze względu
na realia codziennego życia. Codzienna aktywność rekreacyjna nie jest możliwa, lecz nie
oznacza to, że przeciętny człowiek nie jest w stanie zrealizować codziennego minimum
aktywności ruchowej, którą Japończycy określają jako normę
10 tysięcy kroków.

W programie aktywności rekreacyjnej należy uwzględnić dobór zajęć stosownie

do samopoczucia wynikającego z kontastowości zjawisk klimatycznych występujących
zimą, wiosną, latem i jesienią. W życiu człowieka obserwuje się, bowiem pewną
cykliczność gotowości do podejmowania wysiłków fizycznych i intelektualnych oraz
okresy zmniejszonej aktywności życiowej.

Cykliczności oddziaływania środowiska klimatycznego na nasze zdrowie i

energię życiową należy przeciwstawić regenerujący system zajęć turystycznych,
rekreacyjnych i ćwiczeń uodparniających przeciw bodźcom zimna lub gorąca,
oddziaływujących na nas w poszczególnych porach roku.

Aktualne zagrożenia rozpoczynającego się właśnie następnego tysiąclecia,

zwiększające się koszty ochrony zdrowia przy jednoczesnym wzrastającym ryzyku
zapadalności na choroby powodowane hipokinezą

(np. choroba niedokrwienia serca, otyłość, cukrzyca), wreszcie zagrożenia

ekologiczne powodują, że coraz mocniej docenia się rolę aktywnych ruchowo form
spędzania wolnego czasu.

Współczesna teoria rekreacji i koncepcja „sportu dla wszystkich” kładzie akcent

na problematykę szeroko rozumianej kreacji zdrowia osób w różnym wieku, a nie tylko
regenerację sił w wypoczynku po nauce i pracy. Codzienną, całoroczną, umiarkowaną
aktywność fizyczną zaleca się dla zapobiegania powstawaniu chorób cywilizacyjnych
związanych z hipokinezą.

Definicja „sportu dla wszystkich” mówi, że są to nie tylko zajęcia sportowe, ale

także, a może głównie, wszelkie inne zajęcia o treści ruchowej jak gimnastyka, zabawy i
gry ruchowe, tańce oraz turystyka. Rzecz jasna chodzi tu o turystykę aktywną, określaną
jako turystyczna forma rekreacji.

W aktywnej turystyce mamy do czynienia z aktywnością fizyczną, ruchem, a o ten

czynnik interwencji chodzi, kiedy mamy na uwadze prewencję chorób cywilizacyjnych,
poprzez zwiększoną aktywność fizyczną.

Generalnie wszyscy, którzy zajmują się tym zagadnieniem rekomendują

zwiększoną aktywność fizyczną przez celowe, szersze jej wykorzystywanie w zajęciach o

studenci.pl

charakterze użytkowym lub specjalne ćwiczenia ruchowe spełniające zapotrzebowanie na
minimum aktywności fizycznej.

Ta funkcja pro zdrowotna ma dzisiaj znaczenie wobec powszechnej tendencji do

eliminowania wysiłku na rzecz urządzeń mechanicznych i automatycznych w pracy
zawodowej i gospodarstwie domowym. Walka z hipokinezą, a nawet lenistwem
ruchowym, przez zwiększoną aktywność w sportach i aktywną turystykę jest potrzebą
chwili.

5. Turystyka i rekreacja – sposób na zdrowie

5.1. Teoretyczne podstawy rekreacji.

Termin rekreacja służy do określenia różnorakich form aktywności,

podejmowanych poza obowiązkami zawodowymi, domowymi i społecznymi dla
odpoczynku, pomnażania zdrowia, rozrywki i samodoskonalenia.

Złożona struktura tego zjawiska, jakim jest rekreacja wynika z funkcji, jakie pełni

a mianowicie wypoczynkowej, rozrywkowej, rozwojowej oraz usytuowania jej w czasie
wolnym a podejmowanie jej wiąże się z dobrowolnym wyborem człowieka.

Zakres form działalności rekreacyjnej jest niezmiernie bogaty i wynika zarówno z

zainteresowań i potrzeb człowieka, jego systemu wartości, postaw i przekonań jak
również odzwierciedla kulturowo ukształtowane wzory zachowań funkcjonujące w danym
społeczeństwie.

Działalność rekreacyjną można sklasyfikować w zależności od przyjętych

kryteriów. Mogą to być zainteresowania czy motywy skłaniające uczestników do
podejmowania tego typu działań, które stwarzają ujście dla ich sił fizycznych,
umysłowych, twórczych.

Nowoczesna koncepcja człowieka uznając współzależność między somatycznym a

psychicznym i społecznym funkcjonowaniem człowieka stawia teorii rekreacji fizycznej
wytyczne dla formułowania ogólnych zasad racjonalnego wypoczynku opartego na
aktywności ruchowej. Teoria rekreacji fizycznej stanowi obszar, na którym spotykają się
różne dziedziny wiedzy o człowieku, zwłaszcza przyrodoznawstwo i nauki społeczne.

Rekreacja w połączeniu z przymiotnikiem ruchowa lub fizyczna stanowi jedną z

dziedzin rekreacji, której odrębność wiąże się ze swoistymi środkami, jakimi się
posługuje, czyli ruchem i wysiłkiem fizycznym.

Definicja rekreacji fizycznej obejmuje te wszystkie zajęcia o treści ruchowo –

sportowej lub turystycznej, którym człowiek oddaje się z własnej chęci, w czasie wolnym
dla wypoczynku, przyjemności i rozwoju własnej osobowości, jako wyraz dbałości o
zdrowie, sprawność i kondycję fizyczną.

Istota rekreacji fizycznej zawiera się w charakterystycznych cechach, które

odróżniają ją od innych form działalności człowieka:

−

jest formą czynnego wypoczynku

−

ma miejsce wyłącznie w czasie wolnym

−

jest przedmiotem dobrowolnego wyboru

studenci.pl

−

jest środkiem do realizacji celów oraz zaspakajania potrzeb i

aspiracji człowieka

−

jest celem sama w sobie wiążąc się z aktywnością, swobodą, przyjemnością,

umożliwiając rozładowanie napięcia, wywołując różnorodne wrażenia i emocje. W
literaturze przedmiotu coraz częściej pojawia się określenie sport dla wszystkich. Pojęcie
„Sport dla Wszystkich” zostało wprowadzone 1966 roku przez Radę Europy. Pojęcie
rekreacji nierozerwalnie związane jest całokształtem działalności człowieka w czasie
wolnym.

Powszechnie posługujemy się określeniem „czas wolny” chociaż oczywistym jest,

że to nie czas jest wolny, lecz człowiek ma większą lub mniejszą swobodę dysponowania
nim. Czas wolny jako kategoria czasu występuje w budżecie dnia, tygodnia, roku, co w
praktyce sprowadza się do wyróżnienia krótkiego, średniego i długiego czasu wolnego.

Czas wolny jest to czas pozostający do dyspozycji człowieka po wypełnieniu

obowiązków zawodowych oraz niezbędnych powinności domowych.

Problematyka czasu wolnego w wymiarze społecznym musi uwzględniać

strukturalne przejście od tradycyjnych zawodów z regularnym czasem pracy do sfery
usług, z nieregularnymi godzinami pracy, starzenie się społeczeństwa, zmianę struktur
rodzinnych, wzrastający popyt na ustawiczne kształcenie, jak również przekwalifikowanie
się zawodowe oraz pluralizm stylów życia. Tymczasem nadmiar czasu wolnego, który się
pojawił w globalnym wymiarze na skutek skracania czasu pracy czy zwiększania wymiaru
urlopu nie zawsze jest dostrzeżony, a nawet dość często ludzie w badaniach wskazują na
jego brak.

Ilość czasu wolnego jaki mają do dyspozycji poszczególni ludzie zależy między

innymi od wieku, płci, stanu cywilnego, wykonywanego zawodu, poziomu zamożności,
miejsca zamieszkania.

Ważnym zagadnieniem związanym z czasem wolnym jest nie tylko jego wymiar

ale sposób jego wykorzystania. Może on być przeznaczony na jakąkolwiek działalność z
uwagi na to, że pozostaje w prywatnej sferze działań człowieka i tylko od niego zależy jak
go wykorzysta i na co przeznaczy.

Zarówno ilość czasu wolnego staje się coraz ważniejszym problemem społecznym

jak również jego treść problemem egzystencjonalnym człowieka. Wiążą się te problemy
ściśle z demokratyzacją życia społecznego, poszerzeniem sfery wolności jednostki,
zapewnienia jej zdrowia i warunków rozwoju osobowości.

Spośród licznych funkcji jakie pełni czas wolny w życiu człowieka do

najistotniejszych należy tworzenie warunków do psychofizycznego rozwoju człowieka
przez:

−

zapewnienie mu wypoczynku, regeneracji sił fizycznych i
psychicznych

−

umacnianie jego podmiotowości i rozwijanie osobowości, zwłaszcza
przez uczestnictwo w szeroko rozumianej kulturze.

Możliwość swobodnego dysponowania czasem wolnym nakłada na człowieka

odpowiedzialność za sposób jego wykorzystania, nadania mu sensu i wartości.
Tymczasem wśród zachowań wolnoczasowych możemy spotkać takie, które wpływają na
rozwój człowieka w wymiarze bio-psycho-społecznym, bądź wręcz przeciwnie a więc
takie, które działają destrukcyjnie. Obecnie coraz częściej apeluje się do społeczeństwa o
zmianę stylu życia, wykorzystanie czasu wolnego racjonalnie zarówno na odpoczynek jak
i na zabawę, rozwijanie zainteresowań, uczestnictwo w życiu kulturalnym i społecznym.

studenci.pl

Szczególnie zwraca się uwagę na wypoczynek czynny, jako niezbędność dla

człowieka współczesnego w ramach którego znalazłoby się miejsce na świadomą i
aktywną pracę nad własnym ciałem podejmowaną regularnie w wybranej formie rekreacji
fizycznej.

Wychowanie do czasu wolnego i rekreacji fizycznej jest zabiegiem

pedagogicznym i socjalizacyjnym.

Wychowanie to świadomie organizowana działalność ludzka, której celem jest

wywołanie zamierzonych zmian w osobowości człowieka.

Wychowanie do rekreacji to popularyzowanie wzorów, tworzenie różnorakich

modeli organizowania czasu wolnego, kształtowanie nawyków, przyzwyczajeń i postaw.
Proces wychowania do rekreacji obejmuje:

−

rozbudzanie zainteresowań i potrzeb rekreacyjnych

−

wzmacnianie motywacji oraz kształtowanie systemu wartości i postaw
do rekreacji

−

wyrabianie nawyków i umiejętności ruchowych

−

zapoznanie z nowymi formami rekreacji oraz wyrabianie umiejętności
wyboru właściwej formy rekreacji.

Obowiązek wychowania do rekreacji fizycznej ciąży przede wszystkim na

rodzinie, szkole, organizacjach społecznych i środkach masowego przekazu. Teoria
wychowania wyznacza doniosłą rolę rodzinie w przygotowaniu do umiejętnego
spożytkowania wolnego czasu. Jak na razie obserwujemy dużą rozbieżność między
zakładaną a realizowaną funkcją rodziny w wychowaniu do rekreacji fizycznej. Niestety,
przeciętna rodzina nie jest jeszcze kuźnią nabywania najlepszych wzorów i nawyków w
zakresie rekreacji i wymaga pedagogizacji.

W tej sytuacji rola wychowywania do rekreacji spada na szkołę, gdyż dysponuje

konsekwentnym programem, kadrą specjalnie przygotowaną i wyposażeniem
technicznym do prowadzenia nauczania i wychowania. Obecny obowiązkowy system
wychowania fizycznego w małym stopniu przygotowuje uczniów do cało życiowej
dbałości o swoje ciało, sprawność i wydolność organizmu, umiejętność organizowania
wypoczynku jak również nie wyposaża ucznia w taki zakres form aktywności ruchowej,
które stanowią tworzywo do rekreacji fizycznej na całe życie.

Edukacja i wychowanie do kultury fizycznej przebiega dwutorowo: w drodze

bezpośredniej edukacji jednostek (rodzina i szkoła) oraz ma charakter bezosobowy
poprzez użycie środków masowego przekazu przybierać może formę reklamy,
marketingu, serwisu informacyjnego i sprowadza się do rozbudzenia zainteresowania się
rekreacją fizyczną jak również podtrzymania ich przez stosowanie środków
instruktażowo - poradniczych. Wykorzystane do tego celu mogą być: radio, telewizja,
prasa oraz inne formy publikacji, które używając racjonalnych argumentów i działając na
sferę emocjonalną starają się wpłynąć na zmianę ludzkich zachowań w czasie wolnym.
Dopiero wywołanie aktywnego uczestnictwa, czynnego działania w wybranej formie
rekreacji fizycznej może świadczyć o skutecznych zabiegach całego procesu krzewienia
kultury fizycznej.

Możliwość rozwoju rekreacji fizycznej uwarunkowana jest w znacznym stopniu

przez rozwój organizacji i placówek działających na rzecz upowszechnienia kultury
fizycznej wspierających ideę edukacji permanentnej. Przyczyniając się do zwiększenia
możliwości oddziaływania edukacyjnego nie tylko wśród dzieci i młodzieży ale również
ludzi dorosłych, placówki rekreacyjne wychodzą naprzeciw kształtowaniu postaw pro –

studenci.pl

zdrowotnych, uczą i doskonalą umiejętności w zakresie „sportów całego życia”, wdrażają
do treningu zdrowotnego. Odnoszenie sukcesów w zakresie wychowania do rekreacji w
istocie zależy od aktywnego zaangażowania w ten proces kompetentnej ludzi,
wyposażonych we właściwą wiedzę i umiejętności.

Proces wychowania do rekreacji szczególnie we wczesnych fazach rozwoju

człowieka – dzieciństwo i wczesna młodość wspomaga proces socjalizacji, który
obejmuje wpływ rodziny, rówieśników, znajomych, środków masowego przekazu,
książek.

Z punktu widzenia kształtowania postaw i zachowań rekreacyjnych edukacja i

wychowanie oraz socjalizacja ma do spełnienia ogromną rolę w przygotowaniu do czasu
wolnego i uczestnictwa w „sporcie dla wszystkich”.

5.2. Metodyka rekreacji

W zakresie metodyki rekreacji mieszczą się zagadnienia związane z umiejętnością

diagnozowania potrzeb osobniczych i środowiskowych, tworzenie oferty programowej w
formie pełnego pakietu usług, znajomością technik nauczania różnych form aktywności
ruchowej, sprawnością organizacyjną w zakresie doboru szerokiej propozycji
programowej.

W metodyce rekreacji ruchowej zamierzony cel osiągniemy wówczas, gdy w

realizacji programu nie zapomnimy o nadrzędnych założeniach rekreacji, jakimi są
wypoczynek, zdrowie, przyjemności i rozwój osobowości.

Ścisła spójność wiedzy teoretycznej i praktycznego działania daje szansę

wzajemnego ich uzupełniania i wzbogacania.

Człowiek zdobywa nowe doświadczenia po przez:

−

bezpośrednie kontakty z otoczeniem (przyroda, kontakty społeczne),

−

informacje uzyskiwane z różnych źródeł,

−

uczestnictwo w proponowanych zajęciach, np. rekreacji ruchowej czy
turystyce.

W procesie zdobywania doświadczeń w zakresie rekreacji ruchowej bierze udział

uczestnik i instruktor rekreacji.

Rolę animatora rekreacji pełnić mogą nie tylko profesjonalni specjaliści rekreacji

ruchowej ale też np. rodzice dziecka, współuczestnicy grupy rówieśniczej, nauczyciele,
wolontariusze itp. Działalność animatora polega na stworzeniu sytuacji, w których
uczestniczący w rekreacji fizycznej, wzbogacają swoje doświadczenie, zdobywają
wiadomości i umiejętności z zakresu kultury fizycznej.

Rozliczne formy i rodzaje rekreacji ruchowej można usystematyzować według

różnych kryteriów.

W literaturze przedmiotu istnieje duża dowolność rozumienia pojęcia formy.

Mówi się o:

−

formach rekreacji ruchowej jako o różnych rodzajach aktywności

−

formach organizacyjnych rekreacji ruchowej

−

formach dydaktycznych rekreacji ruchowej

studenci.pl

Klasyfikacja form może być dokonywana ze względu na:

−

czas i miejsce jej realizacji

−

zaangażowanie uczestników

−

liczbę uczestników

−

treści

−

stopień trudności technicznej

−

wiek ćwiczących

Umiejętność wykorzystania informacji w podanych wyżej klasyfikacjach form

rekreacyjnych jest niezbędna w pracy instruktora rekreacji, który musi często bardzo
szybko podejmować decyzje, co do wyborów formy dla danej grupy.

Instruktor rekreacji skupiający swoja uwagę jedynie na jednorazowym

prowadzeniu zajęć, niezależnie od warunków, okoliczności i potrzeb, musi liczyć się z
tym, że zajęcia jego będą szablonowe, często nietrafione odnośnie osiągnięcia celu
głównego, a po pewnym czasie staną się nudne zarówno dla niego jak i dla ćwiczących.

Poprawny proces rekreacji zawiera trzy główne elementy:

−

programowanie

−

realizację

−

ocenę działania.

Ma ona szansę powodzenia, kiedy uwzględnia systematyczne, świadome i

regularne, ułożone w logiczny i celowy ciąg działanie.

Na kształt i treść programu istotny wpływ ma typ placówki, dla jakiej

przeznaczony jest dany program.

Programowanie procesu rekreacji przede wszystkim powinno uwzględnić:

−

najogólniej określony cel działań

−

kulturalne aspiracje środowiska społecznego

−

analizę warunków pracy – właściwości naturalne terenu, infrastrukturę
sportową, możliwości sprzętowe

−

warunki czasowe prowadzenia zajęć, szansę na ich regularność i
systematyczność, uwzględnienie tzw. okresów martwych

−

możliwość wykorzystania dużej ilości form rekreacyjnych
(kompleksowość działań, pakiety usług itp.)

−

zaspokojenie wielorakich potrzeb rekreacyjnych potencjalnych
uczestników rekreacji

−

tradycje i obyczaje panujące na danym terenie

−

kulturalne aspiracje środowiska społecznego

−

informacje dotyczące odbiorcy: wiek, płeć, wykonywany zawód,
warunki materialne.

Najbardziej typowym okresem objętym programowaniem działalności

rekreacyjnej jest skala roku lub sezon, podczas którego mogą występować modyfikacje
programowe.

Skuteczność programowania weryfikowana jest przez praktyczne działanie, które

może być następnie punktem wyjścia do różnego rodzaju zmian programowych podczas
realizacji.

Realizacja programu rekreacji to konkretna praca instruktora uwarunkowana

wyznacznikami programu, dyktującymi zasady, metody, formy i środki działania.

studenci.pl

Zarówno w programowaniu jak i realizacji zajęć rekreacyjnych wybierając

właściwy sposób postępowania, należy brać pod uwagę, oczekiwania uczestników.
Niektórzy, bowiem podejmują działalność rekreacyjną, aby opanować konkretną
umiejętność ruchową, np. nauczyć się tańczyć, jeździć na nartach czy pływać. Innych
motywuje do zajęć chęć wyżycia się, bądź permanentnego doskonalenia swojej
sprawności.

Jeszcze inni uczestniczą w zajęciach w celu poprawy lub utrzymania zdrowia.

Wielu ludzi uprawia sport rekreacyjny, aby poprawić swoją sylwetkę – cel estetyczny.
Częstym motywem podejmowania tego rodzaju działalności rekreacyjnej jest chęć
przebywania w grupie, w celu nawiązania nowych kontaktów, znajomości,
przeciwdziałania nudzie, bądź w ten sposób zagospodarowania czasu wolnego.

Te bardzo zróżnicowane postawy i oczekiwania wobec rekreacji, stanowią

również wskazania dla metodyki rekreacji a także wpływają na kształt i treść programu.

W rekreacji ruchowej podobnie jak w innych dziedzinach działania edukacyjnego

obowiązują następujące zasady dydaktyczne, które w działaniu należy uwzględniać
jednocześnie, gdyż tylko razem stanowią metodyczną całość.

−

zasada świadomości określająca wyraźnie cel działania oraz jego
praktyczne zastosowanie. Oprócz wyrabiania świadomego podejścia do
wykonywanych ruchów, a także wyjaśniania celowości składowych
elementów czynności, instruktor kształtuje też świadomość w szerszym
rozumieniu, dotyczy ona funkcji rekreacji ruchowej, konieczności
aktywnego wypoczynku

−

zasada aktywności, uwzględniająca czynny i twórczy stosunek
uczestników do zajęć. Instruktor winien brać pod uwagę
zainteresowania i motywacje uczestników zajęć, stosując odpowiednie
metody i środki pracy

−

zasada poglądowości szczególnie zaznaczająca się podczas nauczania
nowych aktów ruchowych

Objaśnienie wspomagane prawidłowym pokazem pozwala
uczestnikom łatwiej zrozumieć i opanować dane ćwiczenie

−

zasada systematyczności, wskazująca drogę postępowania, a więc do
ćwiczeń prostych do złożonych

−

zasada przystępności, uwzględniająca możliwości psychofizyczne
uczestników zajęć

−

zasada utrwalania, postulująca wyrobienie i utrwalenie właściwych
nawyków ruchowych.

Nie możemy jednak określić jedynej, skutecznej drogi działania szczególnie w

zakresie rekreacji ruchowej. Wynika to z ciągłej gotowości programu rekreacyjnego do
zmian, uwarunkowanych wielomotywacyjnymi potrzebami rekreacyjnymi ćwiczących
oraz dużej dynamiki rozwojowej tego ogniwa kultury fizycznej. Oznacza to, iż cele i
treści programów oraz zasady, metody i formy ich realizowania muszą być sukcesywnie
korygowane i dostosowywane do potrzeb.

Metody wykorzystywane w rekreacji wynikają ze specyfiki zadań i mnogości

celów występujących w działalności rekreacyjnej.

Metodykę rekreacji determinują dwa aspekty, wychowawczo-społeczny, i

zdrowotno-kształtujący. Dlatego też możemy mówić o:

−

metodach wychowawczych

studenci.pl

−

metodach nauczania czynności ruchowych

−

metodach kształtujących cechy motoryczne

−

metodach i formach prowadzenia zajęć.

Każdy wysiłek podejmowany przez ludzi, niezależnie od rodzaju aktywności czy

form organizacyjno – metodycznych powinien podlegać ocenie i kontroli.

Jednym ze sposobów badania skuteczności działań instruktora może być

kontrolowanie poziomu rozwoju cech fizycznych ćwiczących. Badania skuteczności
działań w zakresie realizacji ruchowej mogą być realizowane przez instruktora, jak
również przez samych uczestników zajęć.

Kontrola i samokontrola jest, z jednej strony, czynnikiem motywującym ludzi do

podejmowania lub kontynuowania aktywności ruchowej, z drugiej jest narzędziem pracy
specjalisty rekreacji ruchowej.

Ważnym elementem zdrowia jest wydolność i sprawność fizyczna, a więc one

powinny na podstawie różnych prób i testów podlegać kontroli i ocenie.

Najbardziej trafną oceną wyników poszczególnych prób i testów wydaje się

badanie progresji wg. schematu: ja – wczoraj, dziś, jutro. Inna ocena to porównanie
wyników z normami, standardami uwzględniającymi wiek i płeć oraz odniesienie
własnych wyników prób czy testów do wyników np. innych uczestników zajęć
rekreacyjno – ruchowych.

Samokontrola polega na ocenie przez samego ćwiczącego dwojakiego rodzaju

parametrów: obiektywnych i subiektywnych.

Dane obiektywne to przede wszystkim pomiary antropometryczne (ciężar ciała,

wysokość ciała, pomiary obwodów), oraz wyniki z prób wydolnościowych i
sprawnościowych, które ćwiczący mogą przeprowadzić sami. Dane subiektywne to:
samopoczucie, sen, nerwowość, łatwość męczenia się, stosunek do pracy itp. Dane te
można zebrać na zasadzie samoobserwacji, oceniając własne zachowanie się czy
samopoczucie.

Dokonania pomiaru pewnych cech w sposób w sposób obiektywny, można

przeprowadzić prawie wszędzie, używając do tego prostych narzędzi pomiaru.

Poziom obciążeń wysiłkowych, jakie mogą być dozowane jest bardzo trudny do

ustalenia. Na wydolność człowieka składa się wiele czynników, które nie zawsze można
uwzględnić w ocenie. Najogólniej określamy osobę jako wydolną, kiedy wypełnia ona
swe zadania bez nadmiernego zmęczenia i szybko powraca po wysiłku do normy.

Próby i testy powinno się przeprowadzać, co najmniej dwa razy do roku (wrzesień

– październik i maj), aby móc porównać wyniki i ocenić efekty całorocznej pracy.

5.3.Turystyka kwalifikowana jako forma aktywnego wypoczynku.

Turystyka jako forma aktywności zaspokaja potrzeby rozwoju i odnowy sił

fizycznych i psychicznych, jak i potrzeby informacyjno – poznawcze. Turystykę
kwalifikowaną uważa się za kwintesencje współczesnej turystyki. Nieprzypadkowo uważa
się ją za matkę turystyki w ogóle, a uprawiających ją określa jako „prawdziwych
turystów”.

Przemiany cywilizacyjne, decydujące o postępie społecznym i ekonomicznym,

powodują jednocześnie wzrastające obciążenie układu nerwowego i sprzyjają
zmniejszeniu aktywności fizycznej. Zjawisko to, przy poprawie pożywienia, a nawet jego
nadmiarze w stosunku do fizjologicznych potrzeb, wywołuje różne ujemne skutki w

studenci.pl

organizmie ludzkim, potęgowane przez wzrastające skażenie środowiska przyrodniczego.
Skutki te są groźne zarówno dla poszczególnych jednostek, jak i całej ludzkości. Jednym z
nielicznych sposobów wzmacniania psychofizycznej wydolności organizmu jest właściwa
aktywność ruchowa. Znawcy przedmiotu twierdzą, że aktywność zastępuje wysiłek
fizyczny, który przez wieki towarzyszył człowiekowi w jego rozwoju. Dlatego mówi się
obecnie o biologicznym minimum aktywności ruchowej jako elementarnym nakazie, gdyż
fizyczne i psychiczne zdrowie poszczególnych osób nie jest obojętne dla społeczeństwa.

Powszechna jest opinia, że turystyka kwalifikowana umożliwia zadośćuczynienie

w stosunku do minimum aktywności ruchowej znacznie pełniej i wszechstronniej niż
jakakolwiek inna forma turystyki. Słuszny jest również pogląd, iż turystyka
kwalifikowana jest nowoczesną formą wypoczynku. Sprzyja temu zmiana środowiska
społecznego i trybu życia, aktywności intelektualnej i emocjonalnej, co również się
zalicza do potrzeb podstawowych.

Ponadto trzeba przypomnieć, że człowiek żyje w określonym systemie

społecznym, który współdecyduje o jego potrzebach. Przez uczestnictwo w tym systemie
wchodzi w określony tryb zależności z otaczającym światem, nadających kierunek jego
aktywności. Swoje stosunki z otoczeniem człowiek reguluje przez działanie. Aby mógł
działać świadomie, konieczne jest mu zapewnienie właściwej informacji.

Potrzeby informacyjne nie ograniczają się obecnie do wiadomości niezbędnych do

doraźnego wykonywania określonych czynności praktycznych, lecz obejmują różne
dziedziny życia. Sprzyja temu wzrastający prestiż społeczny wiedzy.

Można, więc powtórzyć opinię, że turystyka, zwłaszcza kwalifikowana, pomaga

człowiekowi zaspokoić potrzeby poznawcze. Dążenie do pozyskania informacji, lepszego
poznania otoczenia życia innych ludzi, w tym ich postaw, poglądów i działań , do
konfrontowania informacji otrzymywanych z różnych źródeł z własną obserwacją jest
istotną przyczyną dynamicznego rozwoju współczesnej turystyki.

Poczynione uwagi pozwalają na podjęcie próby roboczego zdefiniowania pojęcia

„turystyka kwalifikowana” i uwypuklanie tego, co ją odróżnia od innych form turystyki i
co ją z nimi łączy.

Do cech wspólnych można zaliczyć czasową i dobrowolną zmianą miejsca pobytu

i codziennego trybu życia. Cechy te są właściwe dla turystyki kwalifikowanej, jak i
wczasowej, kuracyjnej, krajoznawczej, kongresowej i innej. Każda forma turystyki
powoduje też określone konsekwencje ekonomiczne, prawne itp., i to w obu
podstawowych składnikach konsumpcji turystycznej – dynamicznym, czyli podróży, i
statycznym, czyli pobycie. Turysta występuje przy tym jako konsument różnorodnych
dóbr i usług turystycznych.

Turystyka kwalifikowana ma jednak pewne cechy szczególne. W literaturze

zalicza się do nich konieczność fizycznego i psychicznego przygotowania kondycyjnego,
umiejętność posługiwania się sprzętem turystycznym, zaspokajanie potrzeb biologicznego
minimum aktywności ruchowej oraz posiadanie pewnego zasobu wiedzy ogólnej.
Turystyka kwalifikowana ma, więc wiele cech zbliżonych do sportu, różni się jednak od
niego na ogół znaczną ruchliwością przestrzenną. Sprzyja przy tym nie tylko osiąganiu
celów perfekcjonistyczno – sprawnościowych, co jest właściwe dla sportu, lecz także
krajoznawczych, do których sport nie dąży. Ponieważ jednak turystyka kwalifikowana
może stymulować pożądany kształt potencjału biologicznego społeczeństwa, wchodzi w
zakres kultury fizycznej, stanowiąc ważny środek osiągania celów wychowania
fizycznego.

studenci.pl

W świetle podanych uwag definicję roboczą turystyki kwalifikowanej można

sformułować następująco: „turystyka kwalifikowana jest czasową, dobrowolną,
wymagającą przygotowania kondycyjnego i zawodowo-turystycznego, częstą zmianą
miejsca w przestrzeni, połączoną ze zmianą codziennego trybu życia, zaspokajaniem
potrzeb ruchu i wysiłku fizycznego, osobistego kontaktu z innym środowiskiem
społecznym, przyrodniczym i kulturowym oraz potrzeb informacyjno –
wychowawczych”.

W definicji tej próbuje się wyjaśnić zjawisko głównie z punktu widzenia

człowieka, czyli tego, któremu ono służy. Można się oczywiście posługiwać innymi
definicjami, zwłaszcza opisującymi różne skutki turystyki kwalifikowanej i szczegółowe
jej funkcje, np. ekonomiczne, prawne, przestrzenne, czy fizjologiczne. Zagadnienia te są
przedmiotem badań różnych dyscyplin naukowych.

Turystyka kwalifikowana jest nośnikiem pewnych wartości społecznych. Jedną z

jej istotnych cech są wielorakie możliwości wychowawcze, zarówno pod względem
doskonalenia osobowości jednostek, jak i kształtowania postaw pożądanych społecznie.

Może ona mianowicie stanowić element wychowania:

−

fizycznego, które powodując zmiany fizyczno – cielesne i
psychomotoryczne, ułatwia i przyspiesza socjalizację,

−

zdrowotnego, wdrażającego człowieka do ochrony zdrowia fizycznego,
psychicznego i jego doskonalenia,

−

politechnicznego, umożliwiającego przyswojenie kultury technicznej,
przy jednoczesnym przestrzeganiu zasad bezpieczeństwa własnego i
innych,

−

estetycznego, kształtującego wrażliwość na piękno przyrody i dzieł
ludzkich,

Wiadomo, że turystyka kwalifikowana łączy pokonywanie przestrzeni z wysiłkiem

fizycznym w różnych dziedzinach aktywności człowieka w czasie wolnym od pracy i
nauki.

Bliższe jednak określenie co współcześnie można zaliczyć do tego rodzaju

turystyki, stwarza znaczne trudności. Można powiedzieć, że w praktyce turystykę
kwalifikowaną dzieli się na:

−

pieszą

−

wodną

−

narciarską

−

kolarską

−

motorową

−

speleologiczną

Reasumując można powiedzieć, że turystyka kwalifikowana staje się na świecie

trwałym i dynamicznym składnikiem stylu życia współczesnych społeczeństw. Zła
kondycja biologiczna społeczeństwa polskiego powinna wpłynąć na zaostrzenie
świadomości społecznej, a także świadomości władz państwowych, iż turystyka
kwalifikowana jest nowoczesną formą wypoczynku oraz skutecznym narzędziem
pedagogiki.

T. Łobożewicz „Turystyka kwalifikowana” Warszawa 1983 s. 62

studenci.pl

TURYSTYKA PODWODNA

Na lądzie, który stanowi ok.29% powierzchni kuli ziemskiej, rozwinęły się takie

formy turystyki, jak piesza, kajakowa, górska, rowerowa i wiele innych. Aż 70%
powierzchni kuli ziemskiej zajmują jeziora, rzeki, morza, oceany, po których podróżują
turyści wodni. Pozostaje jednak olbrzymia przestrzeń podwodna kusząca swoim
bezmiarem i tajemniczością. Swobodne przebywanie człowieka pod wodą było
marzeniem od tysięcy lat, ale dopiero na przełomie XX wieku stało się rzeczywistością
dzięki osiągnięciom techniki i medycyny. Wcześniej jedynie fantazja Juliusza Verne w
sposób bardzo sugestywny ujawniała nam świat podwodny i jego bogactwo.

W ostatnim kilkudziesięcioleciu swobodne opuszczanie się człowieka pod wodę

zyskało sobie popularność na całym świecie. Skonstruowany przez Cousteau i Gangan w
1943 r. powietrzny aparat nurkowy utorował drogę do świata podwodnego. Obecnie
nurkowanie jest uprawiane przez szerokie rzesze ludzi, dla których stało się ono
narzędziem do prowadzenia prac podwodnych, ratownictwa, badań naukowych,
archeologii. Jako dziedzina sportu i turystyki nurkowanie znalazło licznych zwolenników,
przed którymi otwiera ono fascynujący, mało znany „milczący świat”.

Turystyka podwodna może być uprawiana jako dyscyplina główna, w której

występują elementy krajoznawstwa, jak też może być dyscypliną dodatkową,
uzupełniającą – przede wszystkim dla wodniaków, żeglarzy, kajakarzy,
motorowodniaków.

Turystyka podwodna przez swoją różnorodność ( fotografia, film podwodny,

archeologia, łowiectwo, nurkowanie w grotach , jaskiniach i we wrakach) mieści się
doskonale w modelu turystyki aktywnej.

Nurkowanie to więcej niż sport, rekreacja czy turystyka. To technika, która

wymaga od ludzi, którzy ją praktykują, dobrej znajomości problemów, przed którymi
mogą zostać postawieni w wodzie, jak i na lądzie. Działalność ta umożliwia
wszechstronny rozwój połączony z poznawaniem techniki, uwrażliwieniem na piękno
podwodnego świata, sportem i odwagą, wzajemną solidarnością i koleżeństwem, jak to
ma miejsce w pokrewnej dziedzinie, jaką jest alpinizm.

Obecnie dzięki rozwojowi techniki i medycyny nurkowanie stało się przyjemną

dziedziną sportu, rekreacji i turystyki, a przede wszystkim niezapomnianą przygodą.

Nurkowanie ma wiele aspektów. Motywacją do podejmowania tego rodzaju

działalności może być doznanie – estetyka, ryzyko, przeżycie czegoś niepowtarzalnego,
sprawdzenie siebie. Każdy odczuwa to indywidualnie i każdy wraca pod wodę po inne
wartości i doznania.

Nurkowanie to szukanie tego szczególnego rodzaju aktywności rekreacyjnej, to

często wiele godzin spędzonych przed mapą, długi dojazd do miejsca bazy, mozolne
treningi na basenie.

Nurkowanie, jeśli jest środkiem do kontemplacji i podziwiania piękna

otaczającego środowiska, staje się turystyką podwodną. Wówczas na plan pierwszy
wysuwają się aspekty kontemplacyjno-poznawcze. Pływanie pod wodą może być również
traktowane jako środek poruszania się w środowisku wodnym, umożliwiając jego
poznanie i podziwianie, co stanowi treść działalności turystycznej.

Płetwonurkowanie, którego celem jest utrzymanie się w odpowiedniej formie,

doskonalenie warsztatu nurka, odnoszące się zazwyczaj do jednego miejsca, bez
penetracji coraz nowego obszaru podwodnego pod względem krajoznawczym ma

studenci.pl

charakter czysto rekreacyjny. Często taki sam sprzęt turystyczny daje możliwość
uprawiania rekreacyjno – turystycznego danej dyscypliny, jak sportowego.

Jeśli więc nurkowanie ma służyć sprawdzeniu swoich umiejętności, chęci

sprawdzenia się, rywalizacji, osiągnięciu wyniku staje się sportem w szerokim słowa tego
znaczeniu.

Formy uprawiania turystyki podwodnej:
1. nurkowanie z zatrzymanym oddechem:

nurkowanie w głąb

łowiectwo podwodne

nurkowanie rekreacyjno – turystyczne

2. nurkowanie swobodne z wykorzystaniem aparatu do nurkowania:

rekreacyjno – turystyczne ( fotografia, film, archeologia )

wrakowe ( poszukiwania, eksploracja)

jaskiniowe

podlodowe

szkoleniowe

3. nurkowanie techniczne
4. podwodne spacery w specjalnych szklanych hełmach
5. nurkowanie w pojazdach głębinowych
6. rejsy statkami przystosowanymi do prowadzenia podwodnych obserwacji.
W sześć lat po powstaniu PTTK wśród dziewięciu dyscyplin turystyki

kwalifikowanej, znalazła się także turystyka podwodna. W 1956 roku powstała Komisja
Turystyki Podwodnej przy ZG PTTK jako komórka koordynująca poczynania klubów.

Sceptycy powstawania takich klubów zadawali często pytanie, co ma wspólnego

nurkowanie swobodne z turystyką? Okazuje się jednak, że istnieje wiele cech wspólnych.
Płetwonurkowie, podobnie jak turyści innych dyscyplin, chcą spędzać wolny czas w
bezpośrednim otoczeniu przyrody. Są bardziej niż inni zainteresowani problemami
ekologii naszego środowiska, a w szczególności ekologią naszych wód.

Nurkowanie swobodne może być uprawiane w sposób najprostszy tylko przy

użyciu maski, rurki i płetw, ale można też dojść w tej dyscyplinie do bardzo wysokiego
poziomu sprawności fizycznej i wiedzy specjalistycznej. Bardziej niż w innych
dyscyplinach turystycznych ważny jest u płetwonurków stan zdrowia, umiejętność
posługiwania się skomplikowanym sprzętem, a także wiedza z zakresu fizjologii, biologii,
fizyki, medycyny, optyki, hydrologii i innych.

Wiedza ta jest niezbędna nie tylko, dlatego, aby móc pełniej odbierać uroki świata

podwodnego, ale przede wszystkim, aby zapewnić bezpieczeństwo sobie i innym. Dla
uzyskania najwyższej specjalizacji w płetwonurkowaniu corocznie są organizowane kursy
i obozy nurkowe, na których można podwyższyć swoje kwalifikacje i rozszerzyć warsztat.

Aby uzyskać i utrzymać możliwie najwyższą dla wieku i stanu zdrowia sprawność

i wydolność fizyczną większość klubów prowadzi całoroczną działalność szkoleniową na
pływalniach, gdzie organizm hartuje się i adaptuje do zmiennego środowiska wodnego.

Turystyka indywidualna jako jeden z ostatnich trendów turystyki kwalifikowanej,

w nurkowaniu amatorskim przejawia się tym, iż coraz częściej obserwuje się nurkujące
całe rodziny czy niewielkie grupy zapaleńców.

studenci.pl

Nurkowanie w Polsce podlega ciągłemu rozwojowi. W niektórych miastach

powstały specjalistyczne sklepy tej branży oferujące bogaty wybór akcesoriów nurkowych
czołowych firm światowych. Łatwy dostęp do sprzętu i bogata oferta szkoleniowa
stwarzają możliwość szybkiego rozwoju tej dyscypliny w Polsce. Coraz więcej młodych
ludzi rozpoczyna szkolenie z nadzieją, że odnajdą pod wodą odpoczynek, poprawią swoją
sprawność fizyczną.

Powstają coraz to nowe kluby, centra nurkowe i szkoły nurkowania. W wielu

atrakcyjnych rejonach turystycznych tworzą się bazy, które pozwalają turyście spełnić
marzenia o podwodnym świecie. Bazy te są wyposażone w specjalistyczny sprzęt,
zatrudniają wykwalifikowanych instruktorów. Nurkowanie stało się poszukiwanym na
rynku produktem turystycznym.

JEZDZIECTWO

Obok popularnych form turystyki kwalifikowanej takich jak turystyka piesza,

kolarska, narciarska wciąż pojawiają się nowe. Turystyka i rekreacja nie należą niestety
do obecnie najbardziej popularnych dziedzin aktywności ruchowej w Polsce. W tradycję
naszego narodu są wpisane umiejętności jazdy konnej i hodowli koni. Polak tym się
szczycił i z tego był znany w ciągu ostatnich stuleci. Do dziś usłyszeć można opowiastkę
ludową o tym, że dobry gospodarz to ten, co ma tłustego konia i ładną żonę.

Jeździectwo jest dziedziną, w której wytworzone przez setki lat tradycje

dotyczące jego uprawiania odgrywają wyjątkowo dużą rolę. Dzięki tym tradycją
zainteresowanie sportami konnymi i uprawianie jazdy konnej rekreacyjnie nie zanikło
pomimo utraty po ostatniej wojnie warunków, w jakich rozwijało się i kwitło w
poprzednich okresach.

Ostatnio obserwujemy jednak systematycznie rozwijające się, coraz to nowe

ośrodki jazdy konnej. Na obrzeżach miast powstają coraz liczniej kluby jeździeckie.

Fakt, że przybywa chętnych do uprawiania jeździectwa, nie budzi już zdziwienia i

nie uchodzi za przejaw snobizmu czy przemijającej mody. Jest, bowiem ono formą
rekreacji o wyjątkowej specyfice i niepodważalnych walorach. Można je uprawiać od
dziecka do późnej starości. Może też być wykorzystywane jako forma aktywności całej
rodziny. Można je uprawiać niezależnie od pory roku. Nie jest ono sportem sezonowym.
Latem odbywamy przejażdżki w terenie, zimą po śniegu lub w krytej ujeżdżalni.

Ta forma aktywności, podobnie jak wiele innych, charakteryzuje się tym, że

systematyczne jej uprawianie rozwija potrzebę dalszego w niej uczestnictwa. Adepci
jazdy konnej łatwo „łapią bakcyla” i najczęściej pozostają jej wierni jako wiodącej formie
aktywności przez długi okres życia. Z badań wynika również, że jeździectwo często jest
jedyną uprawianą formą rekreacji tych ludzi.

Podstawowymi formami zorganizowanej turystyki konnej są wczasy i weekendy w

siodle, kolonie i obozy oraz rajdy konne. Regularne treningi jazdy konnej kształtują
sprawność, w niewielkim stopniu wydolność fizyczną, zahartowanie na trudy i
niewygody, a jeździec osiąga spokój psychiczny i odprężenie.

studenci.pl

Najczęstszą formą turystyki konnej są rajdy. Celem ich jest wypoczynek,

doskonalenie sprawności fizycznej oraz poznawanie kraju, okolicy, czyli łączenie hippiki
z krajoznawstwem.

W dzisiejszych czasach efekty przynosi taka aktywność ruchowa, która jest

realizowana z odpowiednią częstotliwością, intensywnością, o określonej dawce i
realizowana w terenie, który ze względu na swoje właściwości aktywność tę potęguje.

Trasy rajdów konnych umożliwiają przebywanie w kontakcie z całą gamą

walorów turystycznych. Zawsze są realizowane w atrakcyjnych turystycznie terenach.
Uczestnicy rajdów konnych niejako mimochodem poznają etnografię przemierzanych
terenów i kulturę ludową. Środowisko jeździeckie jest coraz częściej penetrowane przez
badaczy, zainteresowanych tą grupą turystów.

Jeździectwo, jako jedna z dynamicznie rozwijających się form aktywności

ruchowej jest nadal mało poznane. Istotnym wkładem w rozpoznanie uwarunkowań
rekreacji jeździeckiej jest analiza terenu dolnośląskiego dokonana przez Józefa
Grobelnego. Autor w obszernym opracowaniu klasyfikuje czynniki decydujące o
atrakcyjności jazdy konnej, w tym również rajdów.

Badania motywacji uprawiania tej formy rekreacji i turystyki oraz jej wpływu na

kształtowanie motoryczności mają charakter diagnostyczny. Warto jednak przytoczyć
kilka wniosków z tej pracy. Charakterystyka socjologiczna wskazuje na to, iż grupy
realizujące zajęcia jazdy konnej są jednorodne pod względem zainteresowań
wolnoczasowych. Tworzą zespoły o silnych związkach towarzyskich.

Najczęściej natomiast pojawiającymi się przeszkodami w realizacji jazdy konnej

są bariera czasu wolnego i finansowa.

Istotną kwestią jest również wpływ regularnie podejmowanej aktywności

jeździeckiej na kształtowanie się cech motorycznych. W latach 1997 – 1998 w Zakładzie
Rekreacji AWF Warszawa przeprowadzono badania wśród 150 dzieci w wieku 11 – 13
lat, które przebadano testem EUROFIT. Wyniki testu porównano w trzech grupach:
karateków, jeżdżących konno i kontrolnej. Najogólniej sformułowane wnioski mówią o
tym, iż aktywność ruchowa wywiera pozytywny wpływ na kształtowanie się niektórych
cech motorycznych u badanej młodzieży. Grupa jeździecka uzyskiwała często
porównywalny wyniki z grupą ćwiczącą karate, np. w poziomie siły mięśni tułowia, czy
siły funkcjonalnej. Większość wyników uzyskanych przez grupy ćwiczące było znacznie
lepszych od tych, jakie uzyskiwała grupa kontrolna.

Podsumowując – jazda konna ma pozytywny wpływ na organizm i psychikę

człowieka, pomaga w przełamywaniu barier w kontaktach międzyludzkich, pozwala
uwierzyć we własne możliwości i pokonać stres. Daje również wymierne efekty w postaci
lepszej sprawności. Pamiętać jednak należy o tym, że turystyka konna nie będzie masową
formą aktywności ruchowej, bo ogranicza ją wiele czynników, min. odległość od
ośrodków dysponujących końmi, ale przede wszystkim względy finansowe.

Jeździectwo ma przed sobą jednak duże perspektywy rozwoju w Polsce, tym

bardziej, że w ramach funduszy europejskich Tourin-2, oraz Phare korzystamy z pomocy
merytorycznej jak i finansowej. Pomoc ta dotyczy również agroturystyki.

Warto tę formę rozwijać tym bardziej, że panuje moda na agro- i ekoturystykę, na

zdrową żywność, wypoczynek na łonie natury, wśród ciszy i sielskiej atmosfery. Myślę,
że obie te formy turystyki aktywnej doskonale się mogą uzupełniać.

SURVIVAL JAKO FORMA TURYSTYKI AKTYWNEJ

studenci.pl

Lata siedemdziesiąte w europie zachodniej charakteryzowały się modą na

podejmowanie zajęć, w których w mniejszym lub większym stopniu występował element
ryzyka. Tym formom aktywności przypisano termin „ryzykowna rekreacja” (risik
recreation). Wkrótce zastąpiono go pojęciem „plenerowej rekreacji przygodowej”. Jej
definicja według Adama Ewerta brzmi następująco: „Plenerowa rekreacja przygodowa to nie
konsumpcyjna aktywność rekreacyjna odbywająca się w ośrodkach plenerowych, zawierająca
element ryzyka, realnego, czy też uświadamianego, której wynik jest nie znany, a wpływ na
nią ma zarówno uczestnik, jak i warunki środowiskowe”

W grupie podstawowych zajęć rekreacji plenerowej obok kajakarstwa, baloniarstwa,

wspinaczki górskiej, narciarstwa ekstremalnego itp. ma również swoje miejsce survival
będący doskonałą formą turystyki aktywnej, przygodowej.

Początki surviwalu w najbardziej pierwotnej formie sięgają okresu

prehistorycznego. Można pokusić się o stwierdzenie, że pierwszym survivalowcem był
człowiek neanderalski, który posiadając jeden z najsilniejszych instynktów – instynkt
przetrwania, zdobywał żywność, rozniecał ogień, budował schronienie, wykonywał
odzież nie dysponując jakimkolwiek specjalistycznym wyposażeniem. Bez wątpienia i
człowiek pierwotny, i człowiek żyjący obecnie, charakteryzują się tak samo silnym
instynktem samozachowawczym.

Survival w obecnej formie rozwinął się dzięki kanadyjskiemu i amerykańskiemu

lotnictwu, na skutek przymusowych lądowań i skoków ze
spadochronem, po to, żeby umożliwić lotnikom przetrwanie w odludnych okolicach.
Dopiero później skorzystało z niego lotnictwo cywilne, a następnie ci, którzy przemierzają
bezludzia, przyjaciele ostępów – myśliwi.

Samo pojęcie survival powstało dopiero w ostatnich dziesięcioleciach.

Poprzednikiem jego był tzw. woodcraft. Słowo to oznaczało umiejętności człowieka
obeznanego z odludziem i znającego wszystkie fortele polowania, lecz ów woodcraft nie
jest sportem ani tym bardziej działaniem doraźnym.

Tego rodzaju zdolności były potrzebne w zawodzie myśliwego i trapera,

poszukiwacza złota i odkrywcy wód mineralnych.

Najbardziej znaną i czołową postacią światowego survivalu jest Jacek Pałkiewicz.

On to właśnie w 1983 roku otworzył pierwszą szkołę przetrwania w Europie. Pod jego
przywództwem przez ponad dwadzieścia lat wyruszały ekspedycje do najdzikszych i
najbardziej odległych zakątków świata.

Historia survivalu na świecie nie została zamknięta w określonych ramach.

Jesteśmy świadkami kolejnych wydarzeń, które tworzą jej dalszy ciąg, wzbogacając całą
gamą nowych, coraz to ciekawszych i zadziwiających doświadczeń. Od strony naukowej
dokładne zdefiniowanie pojęcia survival jest bardzo trudne. Jak do tych czas nie ma jednej
ścisłej i obowiązującej definicji. Poniżej przytoczę kilka prób ujęcia tego zjawiska w ramy
terminologiczne.

A. Ewert „Surwiwal – szkoła przetrwania” Poznań 1997 s. 109

studenci.pl

Według Maciej Lisowskiego survival to idea, survival to styl, a przede wszystkim

survival to ludzie, zaś według Marka Dworzyńskiego survival to umiejętność przetrwania
w nieznanym terenie przy użyciu minimalnej ilości sprzętu, a z wykorzystaniem
własnych umiejętności i silnej woli. Jeszcze inaczej określa pojęcie survival Henry
Meisner, który definiuje go jako umiejętność przetrwania na łonie dzikiej natury
dobrowolnie lub też w sytuacji przymusowej.

Z powyższych stwierdzeń można śmiało pokusić się o stwierdzenie, że survival to

umiejętność radzenia sobie nieprzewidzianej sytuacji noszącej pewne znamiona
niebezpieczeństwa.

W miarę wzrostu popularności survivalu zwiększa się grono osób, które oprócz

uczestnictwa w kilkunastodniowych kursach i szkoleniach zajmuje się tą formą w postaci
cyklicznych zajęć rekreacyjnych.

Zajęcia te pozwalają na sprawdzenie samego siebie, swoich możliwości

psychofizycznych, współistnienia z przyrodą, nabrania wiary we własne siły, oderwania
się od codziennych problemów i osiągnięcia pełnego zrelaksowania. Survival jest również
doskonałym narzędziem pracy wychowawczej młodego pokolenia. Poprzez stawianie
kursantów przed coraz nowymi i nieoczekiwanymi zadaniami wyrabia się u nich szybkość
podejmowania decyzji, zdecydowanie, umiejętność współpracy w zespole, jak również w
wielu przypadkach przewodzenie grupie. Bardzo ważną cechą, którą można kształtować
odpowiednio sterując szkoleniem jest poczucie odpowiedzialności. Często wykonanie
zadania przez jedną osobę, ma istotny wpływ na końcowy rezultat całej grupy. Trudności,
niebezpieczeństwa, zmęczenie i upokorzenia służą przełamywaniu postaw egoistycznych i
stworzeniu ducha koleżeństwa.

We współczesnym świecie survival jest również wykorzystywany przy szkoleniu

menedżerów i konsolidacji nowo powstałych grup pracowniczych. Zajęcia takie mają
służyć stymulacji zdolności kierowniczych, woli zwycięstwa, umiłowania ryzyka jednym
słowem wyrobieniu cech, które pomagają menedżerowi odnieść sukces.

Szkolenie z zakresu survivalu do niedawna było domeną wojska. Ostatnio można

zauważyć wiele grup, które zajmują się szkołą przetrwania z zamiłowania, traktując to
jako hobby, pasję życia. Osoby te spotykają się na kursach, wyprawach lub sami
organizują sobie zajęcia symulujące różne ekstremalne sytuacje.

Starając się uporządkować kierunki survivalu możemy wyłonić trzy podstawowe:

- survival militarny
- survival zielony
- survival miejski

Jest to, oczywiście podział umowny, gdyż w trakcie szkolenia wykorzystuje się

techniki każdego z tych kierunków.

SURVIVAL MILITARNY

Ta forma szkoły przetrwania rozwijała się w ostatnim czasie bardzo intensywnie.

Szacunkowo można określić, iż około 50% sympatyków survivalu uprawia survival
militarny. W tej formie uczestnicy patrzą na problem z punktu widzenia ludzi pełniących
służbę w wojsku, policji czy oddziałów specjalnych.

Elementy szkolenia w survivalu militarnym:

−

samoobrona, walka wręcz

studenci.pl

−

taktyka pola walki

−

musztra wojskowa

−

techniki działań służb specjalnych

−

posługiwanie się bronią, środkami łączności

W działaniach wykorzystuje się nowoczesne środki techniczne będące

standardowym wyposażeniem różnych rodzajów wojsk.

Działania są oparte na określonej fabule militarnej wplecionej w zajęcia z zakresu

np. odbijanie jeńca, poszukiwanie grupy terrorystów, zdobywanie obozu nieprzyjaciela
itp.

Struktura organizacyjna najczęściej odpowiada strukturom wojskowym. Forma ta

cieszy się dużą popularnością zwłaszcza wśród młodzieży szkół średnich, gdyż trafia w
ich obecne zamiłowania oraz daje możliwości samorealizacji.

SURVIVAL ZIELONY – EKOLOGICZNY

W tej formie działalności odrzuca się całkowicie wszystko to, co jest związane z

militarystyką. Preferuje się „czystą” formę bytowania będącą w harmonii z otaczającą
przyrodą. Kursanci podczas zajęć wykorzystują walory naturalnego środowiska,
wyłączając wszelkie udogodnienia techniczne. Podejmują próby zintegrowania się z
przyrodą, poznania jej praw i tajemnic oraz wykorzystania ich do działań szkoły
przetrwania. Choć pozornie żyjemy w partnerstwie z naturą, to jednak jesteśmy od niej
odizolowani. Koniec społeczeństwa rolniczego świadczy o końcu naszego związku ze
środowiskiem.

Zostaliśmy nauczeni, że naszą rolą jest dominacja nad naturą, wykorzystanie jej

dla naszych celów. Ruch rekreacji plenerowej i turystyki usportowionej próbuje odwrócić
tę sytuację, reaktywować ludzkie zainteresowania naturą, odnowić partnerstwo i
wzajemną zależność.

Zielony survival realizuje w tym celu zajęcia sprowadzające się do:

−

bytowania w lesie

−

rozpoznawania tropów zwierząt

−

orientacji w terenie

−

roślinoznawstwa i ziołoznawstwa

−

udzielania pierwszej pomocy

−

wzywania pomocy

−

sygnalizacji itp.

SURVIVAL MIEJSKI

Jest to forma nastawiona na życie w świecie cywilizowanym, takim, z jakim

stykamy się, na co dzień. Nasze codzienne życie pozornie staje się coraz łatwiejsze.
Jednocześnie jednak rozwój cywilizacyjny, zwłaszcza techniczny, osłabia naszą wolę,
przytępia naturalne instynkty, pozbawia wrodzonych umiejętności przekazanych przez
przodków.

studenci.pl

Coraz trudniej nam dostrzec niebezpieczeństwo, przestajemy być

samowystarczalni, coraz bardziej uzależniamy się od innych. Cywilizacja daje nam złudne
poczucie bezpieczeństwa. Z jednej strony jesteśmy nieustannie informowani o
nieszczęściach, z drugiej strony odrzucamy złe myśli, nie pozwalamy zakłócić sobie
spokoju.

Miasta uprzemysłowionego świata są koncentratem wyziewów chemicznych i

gazów spalinowych, konserwowanej żywności zawierającej często szkodliwe dla zdrowia
substancje, wody nie nadającej się już do picia. Uzależnienia do leków, dawno
zapomnieliśmy, że współczesną farmakologię można w znacznym stopniu zastąpić terapią
naturalną, ziołami, akupunkturą.

Zestresowani życiem, które już nie jest na miarę człowieka, coraz częściej

mówimy o strachu. Tymczasem powinniśmy rozwijać te umiejętności i możliwości, które
nie pozwolą na kapitulację przed cywilizacją.

Jacek Pałkiewicz w swojej książce „Sztuka przetrwania w mieście” określił min.

zasady bezpiecznego życia, tj.:

przewidywać

unikać

reagować

oraz wyodrębnił trzy ważne dla mieszkańców miasta postulaty:
1.

dostrzec niebezpieczeństwo

znać sposoby obrony

umieć reagować

Wskazówki Pałkiewicza dotyczą nie tylko sytuacji typowych dla terenu miasta, ale

i poza jego granicami, nie tylko podczas zwyczajnego, kolejnego dnia pracy, ale i w
sytuacjach wyjątkowych, na które czasem nie mamy wpływu.

Tak, więc miasto to cywilizacyjna dżungla. Czeka tu na nas wiele

niebezpieczeństw, z których nie zdajemy sobie sprawy idąc do pracy, szkoły, na zakupy.
Problem zaczyna się, gdy stajemy przez sytuacją, która nas całkowicie zaskakuje,
paraliżuje np. wypadek samochodowy, ranny człowiek potrzebujący pomocy właśnie od
nas. Warto być przygotowanym na takie zdarzenia. Warto wiedzieć, iż w każdym
przypadku istotą sukcesu jest opanowanie strachu i paniki, pozwalające na podjęcie
prawidłowych decyzji i prawidłowych wyuczonych reakcji.

ZAKOŃCZENIE

J. Pałkiewicz „Sztuka przetrwania w mieście” Wrocław 1996 s. 149

studenci.pl

Aktywną turystykę uprawia się w Polsce od ponad stu lat, lecz w definiowaniu

tego zjawiska społecznego nie ma ciągle całkowitej zgodności. Inaczej definiuje turystykę
ekonomista, inaczej pedagog lub socjolog. Cele wyznaczone przez kulturę fizyczną
zmuszają jeszcze do innego spojrzenia na tego rodzaju aktywność.

Turystyka jest sposobem poznawania i przeżywania świata, sposobem bycia z

innymi ludźmi. O powszechności turystyki we współczesnym społeczeństwie zdecydował
odczuwalny brak ruchu przy jednocześnie ogólnej dostępności tej formy aktywności.
Turystykę można uprawiać w każdych warunkach terenowych, w każdym okresie wieku,
przy każdym stanie zdrowia. Nawet ludziom niepełnosprawnym łatwiej jest uprawiać
turystykę niż np. sport. Do uprawiania turystyki w najprostszej formie nie potrzeba
kosztownego sprzętu, obiektów czy pomocy wyszkolonych instruktorów.

Aktywny wypoczynek powinien zająć w naszym codziennym życiu stałe miejsce.

BIBLIOGRAFIA

1. M. Demel: „Teoria wychowania fizycznego”, PWN Warszawa 1976
2. A. Ewert: „Surwiwal – szkoła przetrwania”, Wydawnictwo „Roch” Poznań

1997

3. Z. Freud: „Wstęp do psychoanalizy”, PWN Warszawa 1958
4. W. Gniewkowski: „Postęp cywilizacji a minimalna wydolność mięśniowa”,

AWF Warszawa 1963

5. T. Łobożewicz: „Turystyka kwalifikowana”, TNKF Warszawa 1983
6. J. Pałkiewicz: „ Sztuka przetrwania w mieście”, Wydawnictwo „Survival”

Wrocław 1998

7. T. Wolańska: „Rekreacja fizyczna”, TNKF Warszawa 1971
8. T. Wolańska: „Sport dla wszystkich”, TKKF Warszawa 1994
9. A. Wysocka: „Aktywność młodzieży w niepublicznych szkołach

podstawowych” Dom Wydawniczy „Ankar” Szczecin 2000

10. P. Zimbardo: „Psychologia i życie” PWN Warszawa 1994

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Biologia Czlowieka i Biologia C Nieznany (12)
instrukcja bhp wykaz rodzajow p Nieznany (2)
2009 czlowiek czlowiekowi wilki Nieznany
W jakich sferach aktywności człowieka przejawia się mechanizm nacisku wewnętrznego
Biologia Czlowieka i Biologia C Nieznany (5)
Motywy aktywności człowieka
Biologia Czlowieka i Biologia C Nieznany (7)
Prarodzina bialego czlowieka id Nieznany
Biologicznie aktywne peptydy wy Nieznany (2)
Biologia Czlowieka i Biologia C Nieznany (10)
Biologia Czlowieka i Biologia C Nieznany (11)
101 110 ROZ w spr rodzajow Nieznany (2)
Darwinowski obraz czlowieka by Nieznany
II, 2[1][1]. spoleczenstwo, AKTYWNOŚĆ CZŁOWIEKA
Biologia Czlowieka i Biologia C Nieznany (3)
10 System komputerowy, rodzaje, Nieznany
Aktywność człowieka Sztompka tekst II na ćwiczenia, Socjologia UJ, teksty na cwiczenia
człowiek istota nieznana DHNEG77PQOMZISWWFDPG5STDBDTCB6K6AUKGXFY

więcej podobnych podstron