2013-01-16

1

Diagnostyka zaburzeń rozrodu świń

Rozpoznawanie ciąży i pomoc porodowa

u świń

Katedra Rozrodu z Kliniką Zwierząt Gospodarskich

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

Funkcje rozrodcze i hormony u samic są

odpowiedzią na:

Długość laktacji

Poród

Sposób utrzymania

Genetykę

Choroby

Pora roku

Stres

Kondycja
organizmu

Wiek

Sposób
żywienia

Rozród zależy od hormonalnej reakcji organizmu:

Rozród zależy od hormonów:

Progesteron

Estrogeny i Oksytocyna

Hormony kierujące rozrodem

0

10

20

30

40

50

60

70

-6

-5

-4

-3

-2

-1

0

1

dni przed rują

k

on

c

e

n

tr

ac

ja h

or

mon

ów

FSH
LH
Estrogeny
Progesteron

RUJA

Progesteron
Nie dopuszcza do rui

Estrogeny wywołują ruję

LH inicjuje owulację

2013-01-16

2

Kształtowanie się poziomu wybranych hormonów w cyklu rujowym świni

Owulacja

Progesteron

FSH

Estrogeny

LH

Dni cyklu rujowego

Zaadaptowane wg Wrathalla, 1980

+

Poziom

hormonów

Optymalne terminy podawania hormonów gonadotropowych w stymulacji I owulacji

Rozród u samic trzody chlewnej jest

cykliczny

0

10

20

30

40

50

60

70

0

5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65

Dzień cyklu płciowego

S

tę

że

n

ie

H

or

mon

ów

Estrogen

Progesteron

Ruja

Ruja

Ruja

NARZĄDY ROZRODCZE LOCHY

PĘCHERZ MOCZOWY

JAJOWÓD

SROM

POCHWA

SZYJKA MACICY

MACICA

JAJNIKI

NARZĄDY PŁCIOWE LOCHY

Podstawowe parametry w rozrodzie świń

Dojrzałość płciowa:

6 - 8 m-cy

Okres odsadzenie-inseminacja:

5 dni

Liczba prosiąt w roku na lochę:

18 do 27

Ciąża:

115 dni

Laktacja:

21-28 dni

Czas od odsadzenia do pokrycia:

5 dni

Ogółem- cykl

141-148 dni

Wskaźnik wyprosień:

2,5-2,6

2013-01-16

3

Podstawowe wskaźniki efektywności w rozrodzie

l

Skuteczność krycia 85%

l

Procent wyprosień 80%

l

Wskaźnik wyprosień 2,2

l

Liczba prosiąt/lochę/rok 22

l

Liczba dni pustych/nieprodukcyjnych <18

Ruja u świni

• Zwana jest „hukaniem”

lub „lochaniem się”

• Ruja trwa 2-3 dni
• Do owulacji dochodzi

pod koniec rui

Zmiany w obrębie sromu u lochy w trakcie rui

Badanie w kierunku ciąży u świń

• 1. Wywiad
• 2. Badanie kliniczne

A. Badanie zewnętrzne

•

B. Badanie wewnętrzne

• Per rectum – metoda duńska

• 4. Badania laboratoryjne i specjalistyczne (m.in.

oznaczanie poziomu hormonów)

• 5. Badania obrazowe (USG)
• 6. Postawienie diagnozy

ROZPOZNAWANIE CIĄŻY U LOCH

• 1. Kliniczne rozpoznanie po upływie 3 miesięcy.
• 2. Prowokacja hormonalna - 21-30 dnia po pokryciu.
• 3. Biopsja błony śluzowej pochwy.
• 4. Metoda immunologiczna.
• 5. Oznaczanie poziomu progesteronu.
• 6. Oznaczanie poziomu estrogenów.
• 7. Metody ultrasoniczne i ultrasonograficzne

1. Kliniczne rozpoznanie ciąży

100 dzień

106 dzień

2013-01-16

4

Badanie per rectum u loch

• Badanie to można przeprowadzić

od 21 dnia ciąży

• Istotą badanie jest stwierdzenie

powiększenia a. uterina media –
na skrzyżowaniu z a. iliaca
externa

• Warunkiem powodzenia jest mała

wielkość dłoni badającego oraz
przestronność prostnicy u loch (u
loszek jest to raczej niemożliwe)

2. Prowokacja hormonalna

• Iniekcja hormonów

gonadotopowych –
PMSG i HCG- analogów
FSH i LH -od 21 do 30
dnia ciąży

• Interpretacja wyników:

– Wystąpienie rui w ciągu

kilku dni po iniekcji –
samica nieciężarna

– Brak rui –
samica ciężarna

3. Biopsja błony śluzowej pochwy

• Materiał do badań (mały wycinek śluzówki) należy

pobierać z pochwy właściwej (nie z przedsionka) –
powyżej ujścia cewki moczowej

3. Biopsja błony śluzowej pochwy

• Histologiczne badanie wycinków

błony śluzowej pochwy,
pobranych ok. 3 tygodni po
pokryciu (dokładność 95-98%)

• Istota metody opiera się na

fakcie, że przebiegowi cyklu
towarzyszą zmiany w zakresie
nabłonka śluzówki pochwy,
którego wysokość jest różna:

– Dioestrus – 4 warstwy

komórek

– Proestrus i oestrus – 20

warstw komórek

– Ciąża - 2 – 3 warstwy

komórek

3. Biopsja błony śluzowej pochwy

• A, B: – 20 warstw okres

przedrujowy i rujowy

• C: 2-3 warstwy ciąża

4. Metoda immunologiczna

• EPF -(early pregnancy

factor) – kompleks
białkowy wykrywany w
surwicy 4 godziny po
zapłodnieniu

2013-01-16

5

5. Oznaczanie poziomu progesteronu

6. Oznaczanie poziomu estrogenów

• Progesteron

• We krwi metodą RIA
• Pomiędzy 17 a 24 dniem
• Powyżej 5 mg/ml
• Dokładność 80%

• Estrogeny

• W krwi, moczu i kale
• 0,5 mg/ml od 26 do 29

dnia ciąży

• Dokładność 90%

Minimalne wartości graniczne poziomu progesteronu w surowicy krwi określające

ciążę (ng/ml)

Krowa

Owca

Koza

Klacz

Locha

Poziom
Progesteronu
(ng/ml)

1 – 2

0,5

1,5

5 - 9

Dzień
ciąży

19 / 23

17 / 20

18 / 23

20 / 24

Pewność przy
ujemnym wyniku

100 %

99 %

100 %

100%

Pewność przy
dodatnim
wyniku

60 – 90 %

78 %

80 %

83 – 96 %

• A. Ultradźwiękowe detektory tętna - urządzenia
dopplerowskie

• B. Ultradźwiękowe detektory wód płodowych

• C. Aparaty ultradźwiękowe, USG -typu tzw. B-mode
real time ultrasound skaning (brightness
modality)

7. Zastosowanie urządzeń wykorzystujących fale ultradźwiękowe

• Badania ultrasoniczne

• A. Ultradźwiękowe detektory tętna - urządzenia
dopplerowskie

• B. Ultradźwiękowe detektory wód płodowych

7. Zastosowanie urządzeń wykorzystujących fale ultradźwiękowe

Badania ultrasoniczne

• Różnią się od USG tym, że nie są to metody obrazowe

• Podobnie jednak jak przy USG wykorzystywane są

ultradźwięki, które wysyłane są do tkanek na pewną
głębokość i ulegają pochłanianiu, rozpraszaniu lub odbiciu

• Odbite fale wychwytywane są przez aparat, w którym

przetwarzane są na sygnały akustyczne lub świetlne

• Istnieją 2 rodzaje aparatów ultrasonicznych

– Aparaty dopplerowskie (detektory tętna)
– Aparaty A – mode (echo – plus)

2013-01-16

6

A. Ultradźwiękowe detektory tętna - urządzenia dopplerowskie

• fale ultradźwiękowe odbijane od poruszających

się tętnic macicznych, pępowinowych lub serc
płodów

• powracające fale przetwarzane są w sygnały

akustyczne (słuchawki lub głośniki)

A. Ultradźwiękowe detektory tętna - urządzenia dopplerowskie

• 28 dnia tętnice maciczne - odgłosy przypominają

piłowanie drewna w liczbie od 50 do 100 /minutę

• 32 dnia ciąży naczynia powrózka pępowinowego

dźwięki podobne, lecz o wiele szybsze i świszczące
- 150 do 200/ minutę

• 40 dnia ciąży słyszalna jest praca ser płodów -

odgłosy podobne do uderzania kopyt końskich o
ziemię

Uwaga !!

• Tętno płodu jest wyższe

niż tętno matki

• Istnieją różnice między

liczba tętna w
zależności od wieku
płodu

• Warunkiem odczytu jest

obecność żywych
płodów

Tętno płodów i matki w różnych okresach ciąży u świń – wg autorów japońskich (1974)

Dzień ciąży

Tętno płodu

(uderzenia / min.)

Tętno matki

(uderzenia / min.)

26 – 39

232 12

73 17

40 – 59

229 10

75 17

60 – 79

217 12

93 30

88 – 99

203 15

87 15

100 - 114

189 14

103 14

2013-01-16

7

A. Ultradźwiękowe detektory tętna - urządzenia dopplerowskie

• Tętna płodu poszukuje się sondą w okolicy słabizny i linii

pośrodkowej brzucha lub w prostnicy lochy

• W okresie rui oraz przy ropomaciczu - wyniki wskazujące

na ciążę, – czyli fałszywie pozytywne

• Około 30 dnia, badając przy silnym hałasie, można nie

rozpoznać istniejącej ciąży, – czyli uzyskać wynik fałszywie
ujemny

• Istnieje możliwość wykrycia wyłącznie płodów żywych

B. Ultradźwiękowe detektory wód płodowych

• Typ A-mode (puls-echo) różnią się od aparatu Dopplera

tym, że rejestrują wielkość amplitudy odbitej fali

dźwiękowej

• działają w oparciu o wykrycie wód płodowych

wypełniających ciężarną macicę

• sonda wysyła wiązkę ultradźwięków, które po odbiciu od

wypełnionego wodami rogu macicy powracają i generują

różne sygnały

• największą dokładność uzyska się przeprowadzając badanie

od 25 do 35 dnia ciąży

B. Ultradźwiękowe detektory wód płodowych

• Wtedy jest najwięcej wód płodowych w macicy i najłatwiej

jest je wtedy zlokalizować

• Skuteczność diagnozowania ciąży na poziomie 95-100%

• Fałszywie dodatnie - skierowanie sondy w kierunku

pęcherza moczowego, ropomaciczu, zatruciu lochy
zearalenonem, mykotoksyną (obrzęk i stan zapalny błony
śluzowej macicy)

• Fałszywie ujemne wyniki można otrzymać również, kiedy

badanie przeprowadza się przed 28 lub po 80 dniu ciąży

2013-01-16

8

3. Aparaty ultradźwiękowe USG - real time ultrasound skaning

• wizualizacja w czasie rzeczywistym- oglądanie wnętrza ciała

na dwuwymiarowym monitorze

• Zasada działania USG jest podobna jest do aparatów

Dopplera czy testerów wód płodowych

• Fale nie przenikają przez powietrze dlatego powierzchnia

głowicy USG musi stykać się z powierzchnią tkanek

powleczonych żelem lub olejem

• Liczba kryształów lub elementów w głowicy odgrywa

ogromną rolę w uzyskaniu odpowiedniej jakości obrazu,

dlatego cena sondy USG stanowi zazwyczaj 1/3 ceny

całego urządzenia

3. Aparaty ultradźwiękowe USG - real time ultrasound skaning

• Fale ultradźwiękowe są zarówno wysyłane jak i odbierane jako „echo”

przez głowicę po odbiciu się od napotkanej tkanki

• płyny pochłaniają i nie odbijają fal (brak echa) – na ekranie w formie

czarnych plam, tkanki twarde „odbijają” fale, co wizualizuje się w
formie jasnego cienia na monitorze USG

• głowice 3,5 i 5,0 MHz umożliwiają penetracje tkanek na głębokość 15-

20 cm

• Pomiędzy 20 a 30 dniem znaczne zwiększenie objętości wód

płodowych w ciężarnej macicy związanym z rozwojem płodów

3. Aparaty ultradźwiękowe USG - real time ultrasound skaning

• Rozpoznanie ciąży w tym okresie - wykrycie płynów, którym

na ekranie aparatu odpowiadają czarne plamy w równych
odcinkach rogów macicy

• czarne pola lokalizują się w kierunku dogłowowym i poniżej

pęcherz moczowego

• Po 29 dniu ciąży można rozpoznać bicie serca płodów

• Pozytywne rozpoznanie ciąży możliwe jest w 96%, a brak

ciąży u około 50% badanych zwierząt

3. Aparaty ultradźwiękowe USG - real time ultrasound skaning

• Zaletą USG jest możliwość bardzo wczesnej i pewnej

diagnostyki ciąży

• Może to mieć znaczenie szczególnie w dużych fermach,

gdzie wcześniejsze o 10 dni (w porównaniu do detektorów
wód płodowych) rozpoznanie braku ciąży, pomnożone przez
setki sztuk, może dać ogromne oszczędności oraz znaczne
obniżenie liczby nieproduktywnych dni w roku

3. Aparaty ultradźwiękowe USG - real time ultrasound skaning 20 dzień ciąży

3. Aparaty ultradźwiękowe USG - real time ultrasound skaning 23 dzień ciąży

2013-01-16

9

3. Aparaty ultradźwiękowe USG - real time ultrasound skaning 25 dzień ciąży

3. Aparaty ultradźwiękowe USG - real time ultrasound skaning 27 dzień ciąży

3. Aparaty ultradźwiękowe USG - real time ultrasound skaning 28 dzień ciąży

3. Aparaty ultradźwiękowe USG - real time ultrasound skaning 29 dzień ciąży

3. Aparaty ultradźwiękowe USG - real time ultrasound skaning 30 dzień ciąży

3. Aparaty ultradźwiękowe USG - real time ultrasound skaning 31 dzień ciąży

2013-01-16

10

3. Aparaty ultradźwiękowe USG - real time ultrasound skaning 75 dzień ciąży

Poród u świń

Poród u świń

Naprzemienne wypieranie płodów

2013-01-16

11

PORÓD

1. OKRES PRZEDPORODOWY

2. PORÓD

3. WYDALENIE ŁOŻYSKA

PRZEBIEG PORODU

3 etapy porodu

Pierwszy

-

kilka dni przed porodem

-

rozwój gruczołu mlekowego

-

obrzęk sromu

-spadek apetytu

-

niepokój

-

ścielenie gniazda

-12 godz. przed porodem

-siara

-

śluz w drogach rodnych

PRZEBIEG PORODU

3 etapy porodu

Drugi

-

Poród

-3-6 godz.

-

prosięta co 10-12 min.

-

między 1 a 2 prosięciem – 20-40 min.

PRZEBIEG PORODU

3 etapy porodu

-Trzeci

-wydalenie

łożyska

-1-4 godz. po ostatnim

prosięciu

-lochie poporodowe

-3-5 dni po porodzie

Synchronizacja porodów

• Na fermach gdzie w ciągu dnia kryje się większe

grupy samic

• Kompensacja wyproszeń pozwala na stworzenie

korzystnych warunków dla noworodków

• Efektem ubocznym mogą być większe straty prosiąt

noworodków, dlatego

• Może być przeprowadzana tylko tam gdzie jest

pewna dokumentacja terminów inseminacji loch

2013-01-16

12

Synchronizacja porodów

• Ustalenie średniego czasy trwania ciąży (115)
• 24 godziny przed spodziewanym porodem podaje się

PGF2 alfa lub syntetyczne analogi

• Liza ciałka żółtego – obniżenie poziomu P4 i po 20-30

godzinach dochodzi do porodu

• Macica dzięki zniesieniu bloku P4 staje się wrażliwa

na działanie oksytocyny

• Poprawa precyzyjności synchronizacji porodów- 12

godz. po prostaglandynie można podać oksytocynę

• Zbyt wczesne podanie prostagladyn powoduje

rodzenie martwych prosiąt

Blokowanie porodów

• Kiedy nie ma możliwości nadzorowania

porodu w nocy

• W godzinach późno popołudniowych podawać

lochom PLANIPART 150 μg/ na lochę
(klenbuterol B2 adrenomimetyk) blokuje akcję
porodową na 15 godzin

Kontrolowanie czasu porodów

• Czynniki stresogenne = wzrost sekrecji

oksytocyny, wazoprezyny = wzrost sekrecji
amin katecholowych = pobudzenie
receptorów beta adrenergicznych = osłabienie
skurczów miometrium = wydłużenie czasu
trwania porodu = zamieralność płodów,
rodzenie prosiąt w zamartwicy

Kontrolowanie czasu porodów

• Hipotonia macicy = wydłużenie czasu inwolucji

macicy po porodzie

• Kontrola polega na podaniu w momencie rozpoczęcia

się porodu β blokera (Sympanorm, Propranolol)

• Dochodzi do ograniczenia działania adrenaliny przez

blokadę receptorów adrenergicznych

• Usprawnia się działanie oksytocyny, zwiększa się

tonus mięsni macicy

• W rezultacie porody skracają się do 3-4 godzin

Kontrolowanie czasu porodów

• Gdy wskaźniki zamieralności porodów są zbyt

wysokie a porody zbyt długie to:

• Należy podawać oksytocynę lub działający

wielokrotnie dłużej i lepiej preparat:
DECOMETON

Ciężkie porody

• Zazwyczaj ze strony matki
• Ze strony płodu – bardzo rzadko: ułożenie,

postawa

• Ciężki poród występuje częściej u pierwiastek

oraz coraz częściej loch

2013-01-16

13

Przyczyny ciężkiego porodu

• Atonia (bezwład) macicy

– Pierwotna atonia macicy
– Wtórna atonia macicy
– Idiopatyczna atonia macicy

• Niedrożność kanału rodnego

– Niedrożność spowodowana przez tkanki kostne
– Niedrożność spowodowana przez tkanki miękkie

• Powiększenie pęcherza moczowego
• Nieprawidłowości w obrębie sromu
• Przetrwała błona dziewicza
• Brak rozwarcia szyjki
• Zwężenie światła macicy
• Zgięcie macicy ku dołowi

• Pobudzenie rodzącej samicy
• Nieprawidłowa prezentacja płodu
• Dysproporcje płodowo – matczyne (niestosunek porodowy)

Ciężki poród- objawy kliniczne

• nadmierne wydłużenie trwania porodu
• czas między kolejnymi rodzącymi się

prosiętami przekracza 30 minut

• wzrost liczby martwo urodzonych i

niedotlenionych

• wydłużenie fazy połogu i wzrost ryzyka MMA

Sposoby pomocy porodowej

• Poród sterowany farmakologicznie

– Podanie oksytocyny
– Skurcz spastyczny – stosować spasmolityki (Simpanorm)
– 30-50 ml glukonianu wapnia s.c. w wolnej iniekcji plus

oksytocyna

• Poród „na siłę”

– Samą ręką
– Przy użyciu kleszczy porodowych
– Przy użyciu drucianych pętli porodowych

• Cięcie cesarskie

Badanie szyjki palcem

Ciężki poród wywołany dołozgięciem macicy

Nieprawidłowa prezentacja płodu

2013-01-16

14

Zablokowanie kanału rodnego – rozstrzeń pęcherza

moczowego

Wydobywanie prosięcia ręką

Wydobywanie prosięcia ręką

Wydobywanie prosięcia ręką

Wydobywanie prosięcia przy użyciu kleszczy porodowych

Wydobywanie prosięcia przy użyciu pętli porodowej

2013-01-16

15

Wydobywanie prosięcia przy użyciu pętli porodowej

Lokalizacja cięcia cesarskiego

Cięcie cesarskie u loch - nacinanie powłok

Wydobywanie płodów przy cięciu

Zespalanie macicy u lochy

Sposoby rozwiązywania ciężkich porodów

• Lochy proszą się bez komplikacji jeśli zapewni

się im odpowiednią możliwość ruchu w
czasie ciąży

• Dlatego wskazane jest grupowe

utrzymywanie loch od 4-6 tygodnia ciąży