1

System operacyjny

1. Czym jest system operacyjny.

System operacyjny (ang. OS - Operating System) jest programem, który działa jako po

ś

rednik mi

ę

dzy

u

ż

ytkownikiem a sprz

ę

tem komputerowym. Zadaniem SO jest tworzenie

ś

rodowiska, w którym u

ż

ytkownik mo

ż

e

wykonywa

ć

programy w wygodny i wydajny sposób, oraz mo

ż

e korzysta

ć

z urz

ą

dze

ń

takich jak drukarki, skanery,

no

ś

niki danych, urz

ą

dzenia multimedialne itd.

2. Najwa

ż

niejsze funkcje systemu operacyjnego:

•

zarz

ą

dzanie pami

ę

ci

ą

operacyjn

ą

komputera,

•

nadzorowanie pracy wszystkich uruchomionych pod jego kontrol

ą

programów,

•

tworzenie ujednoliconej struktury dysków, tzw. folderów (katalogów) i plików dla programów,

•

nadzorowanie współpracy wszystkich dost

ę

pnych w systemie komputerowym urz

ą

dze

ń

,

•

zapewnienie komunikacji u

ż

ytkownika z komputerem,

•

sygnalizowanie bł

ę

dów.

Informacja w komputerze mo

ż

e zosta

ć

zapisana na dysku twardym, dyskietce lub te

ż

no

ś

niku optycznym

typu CD-ROM lub DVD. Jednak z punktu widzenia u

ż

ytkownika, zdecydowanie najwa

ż

niejszym no

ś

nikiem

danych jest dysk twardy. To wła

ś

nie na nim znajduje si

ę

zwykle system operacyjny, który zarz

ą

dza zasobami

programowymi i sprz

ę

towymi komputera. Nawet najlepiej wyposa

ż

ony i optymalnie skonfigurowany komputer, nie

b

ę

dzie zwykle do niczego przydatny, je

ż

eli nie posiada zainstalowanego systemu operacyjnego. System

operacyjny jest podstawowym rodzajem oprogramowania komputerowego. Instalowanie oprogramowania w

komputerze rozpoczyna si

ę

zawsze od zainstalowania w nim systemu operacyjnego.

3. Krótka charakterystyka popularnych systemów operacyjnych

DOS – głównie tryb tekstowy, polecenia z klawiatury, jednozadaniowy, jednou

ż

ytkownikowy, istniej

ą

nakładki np.:

Norton Commander, Windows 3.11. System wychodz

ą

cy z u

ż

ytku.

Windows 9x - rodzina systemów do pracy w domu, multimedia, gry, słabe zabezpieczenia, wielozadaniowy,

obsługuje du

żą

liczb

ę

urz

ą

dze

ń

. System cz

ęś

ciej spotykany ni

ż

DOS, ale równi

ż

wychodz

ą

cy z u

ż

ytku.

Windows NT - (NT, 2000, XP, 2003) rodzina sieciowych systemów, dla wydajnych komputerów dla zastosowa

ń

w biznesie, postawiona na niezawodno

ść

i bezpiecze

ń

stwo. Wyj

ą

tek XP HOME – do zastosowa

ń

domowych

(jednak wspólne j

ą

dro z Professional).

UNIX - wielozadaniowy, wielodost

ę

pny, powstał na pocz

ą

tku lat 70 do dzi

ś

rozwijany, głownie na serwery, system

dojrzały i niezawodny, rozwijany przez najwi

ę

ksze firmy komputerowe (Solaris – Sun Mic., AIX – IBM, Irix –

Silicion Graph.)

2

Linux – nowoczesny, wielozdaniowy, powstały na bazie UNIX’a wg. idei otwartego kodu. Zarówno interfejs

tekstowy jak i graficzny, rozpowszechniany w wi

ę

kszo

ść

za darmo, pocz

ą

tkowo tylko dla komputerów PC obecnie

j

ą

dro mo

ż

na spotka

ć

w komórkach, kamerach cyfrowych i wielkich serwerach.

Novell NetWare - bezpieczna, niezawodna platforma do prowadzenia e-biznesu - tworzenia i uruchamiania

aplikacji WWW, aplikacji biurowych, aplikacji DOS, serwer plików, baz danych.

MacOS – system operacyjny przeznaczony dla komputerów firmy Macintosh. Interfejs graficzny, system

wielozadaniowy, dobrze sprawdzaj

ą

cy si

ę

w zastosowaniach multimedialnych.

4. Podział systemów operacyjnych

Stosowane obecnie systemy operacyjne posiadaj

ą

przyjazny dla u

ż

ytkownika interfejs graficzny, za pomoc

ą

którego u

ż

ytkownik mo

ż

e si

ę

komunikowa

ć

z komputerem. Aktualnie najpopularniejszym z systemów

operacyjnych dla komputerów klasy IBM PC jest system Windows XP firmy Microsoft. Innym systemem

zdobywaj

ą

cym z dnia na dzie

ń

coraz wi

ę

ksz

ą

popularno

ść

jest darmowy Linux. Jednak jeszcze do połowy lat

dziewi

ęć

dziesi

ą

tych, standardowym systemem operacyjnym na komputerach PC był system operacyjny DOS

(Disk Operating System) firmy Microsoft. Sposób komunikowania si

ę

z komputerem w tym przypadku był ró

ż

ny

od tego z jakim mamy do czynienia obecnie. System DOS wymagał znajomo

ś

ci całego szeregu komend, za

pomoc

ą

których u

ż

ytkownik mógł wykonywa

ć

okre

ś

lone polecenia. Niektóre z nich s

ą

nadal u

ż

ywane w nowych

wersjach Windows.

Ze wzgl

ę

du na interfejs (czyli sposób komunikowania si

ę

z u

ż

ytkownikiem) systemy operacyjne dzielimy na:

−

tekstowe (DOS, UNIX/Linux)

−

graficzne (Windows, UNIX/Linux, MacOS)

Innym kryterium podziału systemów operacyjnych jest ilo

ść

mo

ż

liwych do uruchomienia w tym samym czasie

programów. Mówimy wtedy o systemach:

−

jednozadaniowych – jeden proces w tym samym czasie (DOS),

−

wielozadaniowych – wiele procesów w tym samym czasie (Windows, UNIX/Linux, MacOS, Novell

NetWare)

Jak wida

ć

wi

ę

kszo

ść

z dzisiejszych systemów operacyjnych jest wielozadaniowa. Cecha ta pozwala

u

ż

ytkownikowi wielozadaniowego systemu operacyjnego na np. jednoczesne przegl

ą

danie stron internetowych,

słuchanie muzyki i drukowanie dokumentów. W systemie jednozadaniowym, aby uruchomi

ć

nowy program

nale

ż

ało zako

ń

czy

ć

działanie poprzedniego.

Kolejnym kryterium podziału systemów operacyjnych mo

ż

e by

ć

jego przeznaczenie, czyli gdzie i do czego

b

ę

dzie wykorzystywany. W tym przypadku mo

ż

emy wyszczególni

ć

trzy podstawowe kategorie:

−

zastosowania domowe/biurowe (Windows XP Home, Linux, MacOS)

−

stacja robocza w sieci komputerowej (Windows 2000/XP Professional, UNIX/Linux)

−

serwer w sieci komputerowej (Windows 2000/2003 Server, UNIX/Linux, Novell NetWare)

Stacja robocza – komputer podł

ą

czony do sieci komputerowej, na którym pracuje u

ż

ytkownik. Najcz

ęś

ciej

komputer ten korzysta z zasobów udost

ę

pnianych przez serwer takich jak pliki, aplikacje, drukarki.

3

Serwer - komputer udost

ę

pniaj

ą

cy swoje zasoby w sieci, z reguły maszyna o wi

ę

kszej mocy obliczeniowej ni

ż

stacje robocze. Udost

ę

pnianymi zasobami najcz

ęś

ciej s

ą

pliki (serwer plików), drukarki (serwer wydruku),

programy (serwer aplikacji). Bezpo

ś

rednio na nim nie pracuje zwykły u

ż

ytkownik.

Istnieje oczywi

ś

cie wi

ę

cej kryteriów podziału systemów operacyjnych jednak, aby móc o nich mówi

ć

nale

ż

y szerzej zapozna

ć

si

ę

z cechami, zasad

ą

działania i architektur

ą

systemów operacyjnych. Jest to tematem

oddzielnych opracowa

ń

dotycz

ą

cych poszczególnych systemów operacyjnych.