Liczebność i pozyskanie

Rząd – Parzystokopytne (Artiodactyla)
Podrząd – Przeżuwacze (Ruminantia)
Rodzina – Jeleniowate (Cervidae)
Podrodzina–Jelenie prawdziwe (Cervinae)

Daniel europejski (D. d. dama)
Daniel perski (D. d. mesopotamica)

Pochodzi z Bliskiego Wschodu, MałaAzja
(dzisiejszy Irak)
Introdukowany do Europy Środkowej (XVII
wiek)
Szczególnie liczny w centralnych i
zachodnich obszarach Polski
Obecna populacja w Polsce ok.12.000 szt.

2

Wygląd

Długość 1,2 - 1,4 m
Wysokość 0,8 - 1,0 m
Ogon 20 cm
Masa tuszy: byk – 60-70 kg

łania – 32-36 kg

Suknia letnia: jasno-rudo-brązowa z białymi cętkami.

Czasem ciemniejsza. Biała. Na grzbiecie ciemna smuga.

Dolna część szyi, spód tułowia i wewnętrzna strona

badyli białawe. Lustro białe z czarnym obramowaniem

Suknia zimowa: szaro-brunatna z słabo widocznymi

cętkami.

Zmiana sukni VI i X

Środowisko: lasy + pola + łąki
Bardziej od jelenia odporny na
antropopresję
Areał życiowy znacznie mniejszy niż
jelenia
Nie kąpie się w błocie (woda nie jest
konieczna)

3

Gruczoły zapachowe

Miedzypalcowe
Śródstopia (4x4 cm)
Preorbitalne
Napletkowe (samce)

Uzębienie

0 – 0 -3 - 3
(3+1) - 3 – 3
Łącznie 32 zęby

Pełne uzębienie w wieku 28-30 mieś.

4

Poroże

W II roku – szpicak
W III roku – róże, oczniak, opierak i

spłaszczone zakończenie tyki
Stopniowe formowanie łopaty do 70 cm z

„sękami”
Maksymalny rozwój poroża w wieku 8-10

lat
Zrzucanie poroża – IV-V
Wycieranie scypułu początek IX

Zmysły

Dobry węch
Dobry słuch
Bardzo dobry wzrok – najlepszy wśród
jeleniowatych
Ciekawski, mało płochliwy

5

Poruszanie się

W galopie odbija się równocześnie z
czterech kończyn poruszając zadartym do
góry ogonkiem

Pokarm

Podobny jak u jelenie (więcej traw i ziół)
Mniej spałuje drzewka
Spore straty na polach (tratowanie upraw)
Odchody nieco mniejsze niż u jelenia

6

Rozród

Ruja (bekowisko) X – XI
Rytuał godowy: (dołki rujowe + silna woń +

łanie przychodzą do byka
Ciąża 220-230 dni
Cielęta rodzą się w VI i VII. Często

bliźnięta.
Po 8-10 dniach chodzą za matką
Po 3- 4 tyg zaczynają pobierać pokarm

stały. Dojrzałość płciowa II/III rok

Rząd: Kuraki (Galliformes)

Rodzina : Bażantowate (Phasianidae)

Podrodzina: Bażanty (Phasianinae)

Rodzaj: Kuropatwa(Perdix)

Gatunek: Kuropatwa szara (Perdix

perdix)

7

►

Występuje w Europie i Azji

(poza północna Skandynawią i

na północ od Uralu oraz południową Europą)

►

Przesiedlenia do USA i Kanady

►

Inne gatunki kuropatw: kuropatwa skalna,

kuropatwa czerwona, kuropatwa brodata

►

W starożytności brak wzmianki o

kuropatwach

►

Pierwsze wzmianki w średniowiecznej

Europie

(Karol Wielki- VII w n.e., w XV wieku Francja, w

XVI – XVII w. Polska)

►

W XVII wieku rozwój broni palnej i łowy z

sokołami

►

W XVII – XIX wieku intensywny wzrost

populacji związany z rozwojem rolnictwa

8

Budowa ciała

►

Krępa budowa, silne nogi, opierzone

golenie, 16 kręgów szyjnych, krótki mocny

dziób, krótkie skrzydła, szybki choć ciężki lot

►

Długość 26-32 cm, rozpiętość skrzydeł 51-

52 cm, masa ciała ok.400 g, a wiosną 200-

250 g

(pisklę 7-9 g, a po 120 dniach 360 g)

►

Zagniazdownik – pisklęta szybko opuszczają

gniazdo i same żerują

Upierzenie

►

Głowa oliwkowo-brązowa, podgardle

gliniasto-rude, wierzch ciała szary z

brunatnym odcieniem, brzuch szaro-biały z
wielką rdzawą podkową u kogutów, dziób

szaro-zielonkawy, tęczówki kasztanowe,

nogi niebiesko-szare, pazury czarne, brak

ostróg

►

Kura bardziej szarobrązowa

9

►

Pisklęta – wierzch głowy rdzawy, nogi

(cieki) blado-żółte, wierzch ciała szaro-rudy,

dziób brunatny, oczy czarne

►

Pierzą się w III-IV oraz po ukończonych

lęgach w VII-IX, a koguty jeszcze w X

Rozpoznawanie płci

►

Ptaki bez podków- to kury (ale stare kury

też miewają podkowę)

►

Barkówki koguta – podłużna biała smuga

►

Barkówki kur – poprzeczne jasne prążki

10

Rozpoznawanie wieku

►

Do końca roku nogi (cieki) żółte

►

W I,II,III dwie skrajne lotki jeszcze ostro

konturowane

►

Potem szarozielonkawy dziób jaśnieje

uzyskując odcień niebieskawy

►

Także cieki stają się szaroniebieskawe

►

Związki monogamiczne na stałe. Wspólne

wychowywanie potomstwa.

►

Stado rodzinne + pary bez potomstwa +

niesparowane koguty.

►

Łączenie się stad rodzinnych przed zimą

►

Proporcje płci: koguty-58%, kury – 42%

►

Żyją do 10 lat, ale w środowisku naturalnym

po 2 latach jest ich tylko 14%

11

►

Pisklęta lotne po 2 tyg.

►

Osierocone pisklęta, adopcja, instynkt

rodzinny

►

Stopniowa dominacja koguta, czupurność

młodych, dyscyplina ojca

►

Osiadły tryb życia. Migracje zimowe

(żer +

osłona)

Pokarm

►

Pisklęta przez 2 tyg. wyłącznie owady.

►

W 3 tyg. – 50% żeru roślinnego

►

W 4 tyg. 97% żeru roślinnego

►

Średnio: 19% pokarmu zwierzęcego i 81% pokarmu

roślinnego

►

Pokarm roślinny:



- pączki, kwiaty, liście, nasiona zbóż i chwastów ( w lecie ok. 38%)

potem więcej chwastów, korzonki (buraki), oziminy

►

Pokarm zwierzęcy:



- owady i larwy (drobne chrząszcze) motyle, muchy, koniki polne,

mrówki, pająki



- wiosną więcej pokarmu zwierzęcego (w IV 41%, w V 63%, w VI

50%)

12

Rozpad stad rodzinnych

►

Wiosenne ożywienie

(zabawy)

►

Wiosenne zmiany żerowisk

(kontakty stad)

►

Przechodzenie młodych kogutów i

stopniowe tworzenie par

(swobodny wybór –

inicjatywa kury),

zmiana partnera

►

„Ostateczne zgromadzenie”

►

Parowanie w hodowli wolierowej

Gniazdowanie

►

Wyszukiwanie, wielkość i obrona „ostoi”,

zabawy

►

Kopulacja

(inicjatywa kury)

►

Wyszukiwanie miejsca na gniazdo (osłona)

–

pobocza, miedze, nieużytki, zielonki pastewne, obrzeża

upraw

►

Gniazdo próbne – wykończenie gniazda +

materiał maskujący – odkrycie pierwszego

jaja – odkrycie całego zniesienia

13

Wychów młodych

►

Pierwsze dni pod skrzydłami kury (lub

koguta)

►

Reakcje w sytuacji zagrożenia

(młode starka,

kogut)

►

Reakcja na ptaki drapieżne

(wrona, krogulec,

gołębiarz)

►

Krytyczna rola warunków pogodowych VI-

VII

(do 60% upadków)

►

Przejście na żer roślinny

(większa samodzielność)

Antroporesja

►

Monokultury

►

Mechanizacja rolnictwa

- koszenie ręczne 6-12% gniazd
- koszenie konne 15-35% gniazd
- koszenie mechaniczne 45-65% gniazd

►

Insektycydy (bezpośrednie i pośrednie)

►

Wnyki, sidła

Rząd: Kuraki (Galliformes)
Rodzina: Bażantowate (Phasianidae)
Podrodzina: Bażanty (Phasianinae)
Gatunek: Bażant (Phasianus colchicus)

14

•

W Polsce od końca XVII wieku

•

Stan obecny

•

Środowisko

15

•

Podgatunki Ph. colchicus:

1.

bażant zwyczajny (Ph. colchicus
colchicus)

– 90 cm długości, 1,2 – 1,6 kg, jaskrawo-

rdzawy, zielono-fioletowa głowa z dwoma czubkami, brak
białej obroży na szyi

2.bażant obrożny (Ph. colchicus torquatus)

–

wyraźna obroża
na szyi i białe pasemko nad okiem

3.

bażant mongolski (Ph. colchicus
mongolicus)

– 95 cm długości, 1,4 – 1,8 kg,

ciemniejsze brunatno-rdzawe ubarwienie, głowa i szyja
ciemnozielona, biala obroż przerwana z przodu, czubki
słabo widoczne

Sporadycznie występuje bażant pstry (Ph.
versicolor)

•

W terenie występują mieszańce tych
podgatunków.

•

Pisklęta żółto-brązowe z ciemną smugą na
grzbiecie i kreskowanym wierzchem
głowy-----upierzenie podobne do kur-----u 4
miesięcznych ptaków upierzenie dorosłe

16

•

Zmiana upierzenia od VI do IX

•

Poza okresem lęgów żyje w grupach

•

Bieg

•

Lot

•

Nocowanie

•

Tokowisko – walki kogutów o własny teren
(III – VI)

•

Gniazdo – płytkie na ziemi, 8-14 oliwkowo-
szarych jaj

•

Wysiaduje tylko kura – wieczorem na
chwilę idzie coś przekąsić

17

•

Po 24-25 dniach od ostatniego jaja wylęgają
się młode

•

Po kilkunastu godzinach opuszczają
gniazdo

•

3-tygodniowe nocują na drzewach

18

•

4-miesieczne całkowicie wyfarbowane
(październik, listopad)

•

9-miesięczne dojrzałe płciowo

•

Pokarm:

- pisklęta wyłącznie drobne owady
- stopniowy wzrost % pokarmu

roślinnego (nasiona, oziminy, listki,
młode pędy, jagody)

•

Jesienią rozpad stada rodzinnego i
przechodzenie ptaków do innych grup

•

Liczebność populacji:

- migracja do środowisk zasobnych w

pokarm i wodę

- niekorzystne warunki atmosferyczne w

okresie lęgów

19

Rodzina : Łasicowate (Mustelidae)

Gatunek: Borsuk (Meles meles)

Europa i Azja (poza obszarami północnymi)
Zasiedla lasy z gęstym podszytem.

20

Budowa ciała:
Wymiary - długość ok. 90 cm, wysokość ok. 30
cm, ogon 15-20 cm,
Masa ciała ok. 12 kg latem i 15-20 kg jesienią
Mała, spłaszczona głowa, wydłużony pysk,
niewielkie oczy, małe, zaokrąglone uszy, krótka,
mocna szyja, krępy tułów, krótkie, bardzo
mocne, przystosowane do kopania nor nogi,
nagie opuszki palcowe, palce z długimi
pazurami (szczególnie w kończynach
przednich).
Po wewnętrznej stronie nasady ogona gruczoły
wonne.

Włos:
Długa, twarda szczecina. Na grzbiecie szaro-
srebrzysta z domieszką czarnego. Kończyny i
spód ciała brunatno-czarny. Głowa prawie biała
z czarnym pasem od pyska przez oko i ucho aż
do karku.
Sierść młodych miękka, biaława.

Zmysły:
Dobry węch i słuch. Słaby wzrok.

21

Pokarm:
Jest wszystkożerny. Pierścienice, larwy, owady
(lejkowate zagłębienia w ściółce - odchody),
ślimaki, płazy, gady, jaja, pisklęta, myszy,
rzadziej padlina, także bulwy, kłącza, jagody,
żołędzie, bukiew i grzyby).

Porusza się powoli, węsząc. Dość szybko
biegnie.
Trop- wyraźne, szerokie odbicie pięciu palców z
długimi pazurami i wąską opuszką śródręcza
-śródstopia.

22

Tryb życia:
Dzień spędza w norze.
Nory kopane na zboczach pagórków – 10m dł. i
2-4m gł. kilka komór gniazdowych – kilka
okien.
Żeruje w nocy.
Od XII do III zapadają w półsen zimowy –ciepłe
dni - spacer, żerowanie.
W okresie snu traci do 7 kg masy ciała.

Rozród:
Cieczka – VII-VIII. Pies przez kilka dni w norze
suki.
Ciąża 30-32 tyg. (do stycznia brak implantacji).
W III-IV w dużej, ciepłej komorze nory
(100x150 cm) rodzi się 3-6 ślepych młodych. Po
miesiącu otwierają oczy. Karmione przez matkę
do 11- 16 tyg.
Po 2-3 mieś. same żerują.
Dojrzałość płciowa po 2 latach.
Żyją do 15 lat.

23

Kuna leśna –tumak (Martes martes)

Europa, Azja, północno-wschodnia Azja.
W Polsce najliczniejsza na terenach północno-
wschodnich.
Zamieszkuje stare drzewostany liściaste lub
mieszane względnie iglaste z silnym podszytem.

Budowa ciała:
Długość ok. 50 cm. wysokość ok. 20 cm., ogon 25
cm.
Masa ciała 1-2 kg.
Dość duża, okrągła głowa z szerokim czołem i
spiczastym pyskiem. Krótkie, trójkątne, lekko
zaokrąglone uszy. Wydłużony korpus i silne
krótkie kończyny z owłosionymi opuszkami
palców.

24

Włos:
Włos ościsty brunatny z szarym lub rudym
odcieniem (latem ciemniejszy). Głowa,
kończyny i ogon ciemniejsze. Włos puchowy
brązowo-żółty. Na podgardlu i przedpiersiu
żółto-pomarańczowa plama półokrągło
zakończona.

Zmysły:
Bardzo dobry wzrok i węch. Niezły słuch.

Pokarm:
Myszowate (65% latem i 40% zimą), wiewiórki,
jaja, ptaki(gołębie), króliki, zajace, koźlęta
sarny, żaby, ślimaki, owady (gniazda os i
trzmieli), jagody, owoce leśne, rzadziej padlina.

Dobrze porusza się po ziemi i po drzewach.
Trop- parzyste, lekko ukośnie ustawione odciski
(50-100 cm.)-niewidoczne opuszki i pazurki.

25

Tryb życia:
Żyje pojedynczo.
Koczowisko – kilkaset – kilku tysięcy ha.
W dzień śpi w dziupli lub gnieździe. O
zmierzchu wyrusza na łowy
Przegryza tętnicę szyjną, często odgryza głowę.
Na opolowany rewir wraca dopiero po kilku
dniach.

Rozród:
Dojrzałość płciowa o 2 latach.
Cieczka – VII-VIII.
Ciąża-230-270 dni (do II brak implantacji.
Na przełomie IV i V rodzi 3-6 ślepych młodych.
Po 32-38 dniach otwierają oczy.
Matka karmi je 2 mieś. ale już po 5 tyg
zaczynają jeść mięso. Młode pozostają z samicą
do zimy. Żyją do 10 lat.

26

Tchórz – (Mustela putorius)

Europa (poza północna Skandynawią i Irlandią).

W Polsce średnio liczny.
Zasiedla obrzeża lasów, zakrzewione brzegi
rzek i stawów, remizy sródpolne, parki, ogrody,
zabudowania.

Budowa ciała:

27

Długość 30-45 cm. ogon ok. 15 cm
Masa ciała 0,6 – 1,5 kg.
Okrągła głowa, krótki pyszczek, małe
zaokrąglone uszy, krótkie kończyny, nagie
opuszki palców.
Gruczoły zapachowe okołoodbytowe – także
obronne

Włos:
Włosy ościste rzadkie, ciemno-brunatne. Włosy
wełniste gęste, kremowo-żółte.
Spód ciała, kończyny i ogon ciemno-brunatne.
Czoło, boki głowy, podbródek i wargi i
krawiędzie uszu – białe. Młode – szarobrunatne.

Zmysły:
Dobry słuch i węch.
Dobrze porusza się po ziemi i po drzewach,
wąskie szczeliny, pływa i nurkuje.
Trop podobny do kuny ale s wyraźnym
odbiciem opuszek palcowych.
Pokarm:
Drobne gryzonie (lepszy od kota), chomiki,
króliki, młode zajączki, jaja, ptaki, gady, płazy,
ślimaki, owady tylko niewiele owoców. Zabija
szybko i dużo.

28

29