Rafał Ożarowski

ŹRÓDŁA TERRORYZMU NA BLISKIM WSCHODZIE (CASUS KONFLIKTU

IZRAELSKO-PALESTYŃSKIEGO)

Terroryzm czyli zjawisko bezpośrednio związane z przemocą, strachem, politycznym

charakterem i świadomością działania jest bardzo trudne do zdefiniowania ze względu na jego

złożoność i dynamikę. Samo pojęcie jest kontrowersyjne, trudno jest odróżnić terroryzm od

tzw. „normalnej” wojny czy partyzantki. Terminy „bojownicy o wolność”, „separatyści”,

„partyzanci” to nie terroryści, lecz dla jednych ośrodków politycznych mogą oni stanowić

grupy terrorystyczne, a dla innych nie. Granica działania i stosowania odpowiednich metod

jest bardzo elastyczna, często również określana przez pryzmat interesu politycznego.

Według definicji Krzysztofa Karolczaka – „terroryzm to metoda walki politycznej,

zmierzająca poprzez zastraszanie do osiągnięcia pożądanego przez stosującego celu”

Bartosz Bolechów wskazał, iż terroryzm jest „zawsze pozaprawną, zorganizowaną metodą

działania opartą na politycznie uzasadnianej przemocy”

. Jedną z ciekawszych definicji

zaproponował Ryszard M. Machnikowski, stanowiącą pewną syntezę określeń już

stosowanych, według którego przez terroryzm można rozumieć „metodę walki zbrojnej

używaną w asymetrycznym konflikcie zbrojnym, która zakłada intencjonalne użycie

przemocy (lub groźbę jej użycia) przeciwko niewalczącym

jednostkom lub grupom, aby

poprzez psychologiczne zastraszenie szerokiej publiczności i rządu osiągnąć zakładane cele

polityczne”

Terroryzm w obecnym czasie stał się już zjawiskiem globalnym. Nie sposób wskazać

na kuli ziemskiej miejsc o typowym zagrożeniu terrorystycznym, uznając pozostałą część za

„wolną” od działań terrorystycznych. Było to z pewnością możliwe jeszcze np. kilkanaście lat

temu. Obecnie po spektakularnych zamachach na World Trade Center w 2001 roku, na Bali w

2002 roku, czy w Madrycie w 2004 roku każde miejsce na świecie może być objęte

zagrożeniem terrorystycznym.

K. Karolczak, Encyklopedia terroryzmu, 1995, s.11

B. Bolechów, Terroryzm w świecie podwubiegunowym. Przewartościowania i kontynuacje, Toruń 2003, s.28

Termin „niewalczącym” jest tutaj bardzo istotny, bowiem odnosi się nie tylko do osób cywilnych, ale np.

żołnierzy wobec których nie jest prowadzona otwarta i regularna walka. (Stanowi to m.in. element definicji
terroryzmu przyjętej przez Departament Stanu USA)

R. M. Machnikowski, Globalny terroryzm na początku XXI w., „Bliski Wschód; społeczeństwa–polityka-

tradycje” nr 2/2005, s.90

Bliski Wschód jest regionem, w którym od kilku dziesięcioleci permanentnie

występują zjawiska działań terrorystycznych – zarówno ze strony ludności żydowskiej,

arabskiej, czy kurdyjskiej i irańskiej. Chociaż ujmując to w kategorii stricte historycznej,

doszukując się pierwotnych zjawisk o charakterze terrorystycznym można odnieść się tutaj

nawet do żydowskiego ugrupowania religijno-politycznego Zelotów, działających w I wieku i

szyickiej sekty Assasynów, której działalność przypadała na XI wiek. K. Karolczak uznał

sektę Assasynów za „prekursorów terrorystycznego ugrupowania najemników”

. Jednak jak

zauważył Fred Halliday „pierwszymi terrorystami w polityce współczesnej nie byli

bynajmniej mieszkańcy Bliskiego Wschodu, lecz rosyjscy anarchiści, irlandzcy republikanie,

nacjonaliści armeńscy i bengalscy, po nich zaś żydowscy syjoniści, Grecy cypryjscy i inni w

okresie po II wojnie światowej”

Zawężając problemowo obszar regionu Bliskiego Wschodu (który nawet w ujęciu

politycznym może rozciągać się od zachodniego wybrzeża muzułmańskiej Afryki po

środkowo-azjatyckie republiki muzułmańskie, powstałe po rozpadzie ZSRR)

do wyłącznie

casusu izraelsko (żydowsko)-palestyńskiego (czyli do terytorium Palestyny z okresu kiedy

była ona mandatem brytyjskim z ramienia Ligi Narodów - LN) należy zaznaczyć, iż

terroryzm pojawił się na tym terytorium jeszcze przed II wojną światową.

Już w 1931 roku z Hagany

(żydowska tajna organizacja sformowana w celu obrony

powstających osiedli żydowskich przed atakami Arabów) wyodrębniła się Narodowa

Organizacja Zbrojna (Irgun Cwai Leumi – cyt. dalej Ecel), która pod wpływem skrajnego

syjonisty Władimira Zeewa Żabotyńskiego zaczęła stosować przemoc aby zademonstrować

swój sprzeciw wobec zbyt kompromisowej, według Żabotyńskiego, polityce Światowej

Organizacji Syjonistycznej w odniesieniu do sprawy narodu żydowskiego, a także wobec

obecności Arabów i Brytyjczyków w Palestynie. Jednym z bardziej znanych ataków

terrorystycznych przed II wojną światową był zamach na arabski autobus przeprowadzony

przez posiadającego polskie obywatelstwo, członka Ecel, Szlomo ben Josefa (Szalom

K. Karolczak, op.cit., s.27-28

F. Halliday, Islam i mit konfrontacji, Warszawa 2002, s.41

Tak postrzega Bliski Wschód m.in. Bernard Lewis. Zob. B. Lewis, Bliski Wschód, Warszawa 1998, s.43

Hagana po powstaniu Ecel wielokrotnie współpracowała z tą organizacją przed i po II wojnie światowej, aż do

momentu powstania Izraela. Jednak trudno określić Haganę mianem ugrupowania terrorystycznego, choćby ze
względu na cel organizacji.

Tabacznik), który za ten czyn został przez władze brytyjskie skazany na śmierć przez

powieszenie

. Po tym wydarzeniu Ecel w swoim działaniu zwrócił się przeciwko

brytyjskiemu mandatariuszowi. W okresie II wojny światowej, kiedy na czele ugrupowania

stanął Menachem Begin ataki na instytucje brytyjskie w Palestynie uległy osłabieniu. Ecel

wznowił działalność terrorystyczną już po zakończeniu II wojny światowej i 22 lipca 1946

roku przeprowadził atak na Hotel „Król Dawid”, w którym zginęło 91 osób w większości

Brytyjczyków.

Jednak w 1940 roku z organizacji Ecel wyodrębniło się ugrupowanie „Bojownicy o

Wolność Izraela” (Lohamei Herut Israel – cyt. dalej Lehi) zwane także „Grupą Sterna”,

„Gangiem Sterna” lub „Bandą Sterna” od nazwiska przywódcy organizacji Avrahama „Jaira”

Sterna. Ugrupowanie było ideologicznie silnie antybrytyjskie a sam Stern próbował nawet

nawiązać kontakty z przywódcami III Rzeszy Niemieckiej

W latach 60-tych i 70-tych. XX wieku nasilił się terroryzm palestyński, który był

odpowiedzią na powstanie Izraela i porażki poniesione przez państwa arabskie podczas wojen

z 1948 i 1967 roku. W 1959 roku z inicjatywy m.in. Jasira Arafata powstał Fatah (al-Fatah),

(Harakat at-Tahrir al-Watani al-Filastinijj) który w 1964 roku stał się trzonem założonej

Organizacji Wyzwolenia Palestyny (Munazzamat at-Tahrir al-Filistinijja - OWP). Fatah

początkowo działał jako ugrupowanie partyzanckie, lecz potem zaczął stosować metody

terrorystyczne. Z czasem powstały inne organizacje palestyńskie stosujące terroryzm m.in.:

Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny (al-Dżabhah al-Szabijja li-Tahrir Filastin – LFWP)

założony przez George’a Habasha (Al-Hakim) w 1967 roku

; Ludowy Front Wyzwolenia

Palestyny – Dowództwo Generalne (LFWP-DG), który wyodrębnił się z LFWP w 1968 roku

z inicjatywy Ahmeda Dżibrila

; Fatah – Rada Rewolucyjna (znana jako Organizacja Abu

Nidala), która wyodrębniła się z Fatahu w 1974 roku

; Palestyński Front Wyzwolenia

Sprawa Tabacznika odbiła się bardzo dużym echem m.in. z tego powodu, iż był on pierwszym Żydem na

którym Brytyjczycy w Palestynie wykonali wyrok śmierci, a ponadto został on skazany za posiadanie broni i
działanie intencjonalne, bowiem w wyniku zamachu przeprowadzonego przez niego nikt z ludności arabskiej nie
zginał..

Lehi było odpowiedzialne m.in. za zabójstwo brytyjskiego ministra ds. Bliskiego Wschodu Lorda Moyne’a

(Walter Edward Guinness) w Kairze w 1944 roku i zabójstwo szwedzkiego mediatora z ramienia ONZ hrabiego
Folkego Bernadotte w 1948 roku.

LFWP jest odpowiedzialny m.in. za porwanie 23 lipca 1968 roku samolotu linii El Al, lecącego z Tel-Awiwu

do Rzymu i zabójstwo 17 października 2001 roku izraelskiego ministra turystyki Rehavama Ze’eviego.

LFWP-DG jest odpowiedzialny m.in. za przeprowadzony 21 maja 1970 roku zamach na lecący do Izraela

samolot Swissair, w wyniku którego zginęło 47 osób.

Organizacja Abu Nidala (Sabri al-Banna) jest odpowiedzialna (sam założyciel Abu Nidal już nie żyje) m.in. za

zamach z 3 lipca 1982 roku na ambasadora Izraela w Wielkiej Brytanii Szlomo Argova (w wyniku tego
zamachu Argov został kaleką i zmarł w 2003 roku) i za zamachy na biura izraelskich linii lotniczych na
lotniskach w Rzymie i w Wiedniu w 1985 roku.

(PFW) , który pierwotnie powstał w 1959 roku i został ponownie powołany do życia w 1976

roku, aby w 1982 roku na siedem lat rozbić się na trzy frakcje w tym jedną kierowaną przez

Abu Abbasa (Muhammad Zaidan)

Na przełomie lat 70-tych i 80-tych XX wieku zaczęły powstawać palestyńskie

organizacje terrorystyczne, których podstawą ideologiczną był islamski fundamentalizm:

Palestyński Islamski Dżihad (Harakat al-Dżihad al-Islami al-Filastini - PID)

, powstały w

końcu lat 70-tych w Strefie Gazy; Hamas, który powstał w czasie I intifady palestyńskiej. W

latach 90-tych na dużą skalę na okupowanych terytoriach palestyńskich działalność

terrorystyczną zaczął także rozwijać, mający siedzibę w Libanie Hezbollah

* *

Terroryzm jest w literaturze oceniany jako tzw. „broń słabych” czyli tych którzy nie

decydują się na otwarta walkę wobec przeciwnika. Terroryzm pojawia się w momencie kiedy

dana organizacja, grupa osób czy nawet jedna osoba nie widzą możliwości realizacji swoich

celów na jakiejkolwiek płaszczyźnie nie wymagającej zastosowania przemocy. Dla nich

stosowanie przemocy jest jedyną metodą osiągnięcia swoich zamierzeń. W odniesieniu do

relacji żydowsko-palestyńskich, tak było w przypadku ugrupowań - Ecel i Lehi, które

podbudowane ideologicznie skrajnie prawicową myślą nie akceptowały rozwoju wydarzeń w

mandacie brytyjskim i działały na przekór innym umiarkowanym ugrupowaniom

syjonistycznym; podobnie jak np. Hamas w latach 90-tych XX wieku i obecnie, który

realizuje swoje cele uderzając w politykę OWP i proces pokojowy.

Brak możliwości kompromisu, który nie do końca wynika z biernej postawy strony

asymetrycznego konfliktu, bowiem może również wynikać z ideologicznej postawy danej

organizacji, która nie uznaje tej strony i nie będzie w żaden sposób brać pod uwagę

stosowania innych środków niż przemoc – jak np. Hamas, który nie uznaje Izraela

(aczkolwiek w obecnej chwili zaistniała możliwość zmiany tego stanu rzeczy, bowiem

PFW proiracka grupa Abu Abbasa - była odpowiedzialna m.in. za porwanie na Morzu Śródziemnym w

październiku 1985 roku pasażerskiego statku Achille Lauro i zabójstwo jednego pasażera.

Palestyński Islamski Dżihad (PID)– występuje w postaci kilku frakcji. Najbardziej znaną i największa jest PID

frakcja Fathi Shaqaqiego (sam założyciel został zamordowany na Malcie 1995 roku) utworzona w końcu lat 70.
w Strefie Gazy. Poza tym funkcjonuje jeszcze PID-frakcja Szajcha Assada at-Tamimiego, natomiast wątpliwość
pozostawia aktywność PID – frakcji Świątynia i PID-frakcji Ahmada Muhanny.

W artykule tym często odwołuję się do Hezbollahu, który pomimo tego, iż nie jest ugrupowaniem

palestyńskim i tym samym bezpośrednią stroną w konflikcie palestyńsko-izraelskim to jednak w dalszym ciągu
w nim aktywnie uczestniczy.

Hamas wygrał wybory parlamentarne w Autonomii Palestyńskiej 25 stycznia 2006 roku i jeśli

dokona rozbrojenia wówczas Izrael byłby gotowy podjąć z nim rozmowy).

Jakie są źródła działalności terrorystycznej na Bliskim Wschodzie w zawężeniu do

kwestii żydowsko-palestyńskiej?

Źródła te można ująć na kilku płaszczyznach:

1) Działania terrorystyczne są wpisane w założenia ideologiczne.

Jeśli mamy do czynienia z organizacją (np. Hamas), która w swoje założenia

programowe ma wpisane zniszczenie Izraela to wiadomo, że takie założenia implikują

działania zbrojne tego typu ugrupowań, bowiem nie można realizować takiego postulatu nie

sięgając po argument przemocy. Karta Hamasu zawiera bardzo ekspresyjny antysyjonizm

m.in. we wstępie: „Nasza walka z Żydami jest długa i niebezpieczna, wymaga poświęcenia

nas wszystkich. Jeden etap musi być zastępowany kolejnym, jeden batalion musi być

wspierany przez następny batalion arabskiego i islamskiego świata dopóki wróg nie zniknie a

zwycięstwo Allaha nie będzie pewne”

. Podobnie art.28, w który jest zapisane iż:

„Syjonistyczna inwazja zieje nienawiścią. Bez wahania w nikczemny i odrażający sposób

zajmą oni (syjoniści – przyp. R.O.) każdą drogę i miejscowość aby zrealizować swoje żądze

(...) Ich celem jest rozbić społeczeństwa, zniszczyć wartości, pogwałcić sumienia, pokonać

prawość i zgładzić islam. Prowadzą handel alkoholem i narkotykami wszelkimi sposobami, w

celu uzyskania kontroli i ekspansji. Państwa arabskie otaczające Izrael są zobligowane do

otwarcia swoich granic przed mudżahedinami, synami Arabów i muzułmanów, aby

umożliwić im wypełnienie ich zadań i przyłączyć się tym samym do ich wysiłków i ich braci,

muzułmańskich braci w Palestynie”. Dalej w art. 32: „Islamski Ruch Oporu (Hamas) wzywa

Arabów i wszystkich muzułmanów do niekończących się wysiłków, zmierzających do

zapobieżenia urzeczywistnieniu się okropnego scenariusza i uświadomieniu społeczeństwu

niebezpieczeństwa, jakie niesie za sobą zaniechanie walki z syjonizmem . Dzisiaj Palestyna, a

jutro będzie inny kraj lub inne kraje. Syjoniści nie znają granic i po Palestynie będą

rozszerzać swoje wpływy od Nilu aż po Eufrat”

Karta Hamasu demonizuje Izrael w takim stopniu, iż przyczynia się do pełnego

utrwalenia stanowiska iż kompromis w sprawie palestyńsko-żydowskiej jest niemożliwy.

Nawet po zwycięstwie w wyborach parlamentarnych w styczniu 2006 roku Hamas nie

The Charter of the Islamic Resistance Movement (Hamas) [w:] S. Mishal, A. Sela, The Palestinian Hamas.

Vision, Violence and Coexistence, New York 2000, s.175-199

Ibidem

zmienił swojego stanowiska w sprawie uznania Izraela, kiedy jeden z pzrywódców

ugrupowania Chalid Maszal oświadczył, że „Nigdy nie uznamy [Hamas – przyp. R.O.]

istnienia syjonistycznego państwa, które zostało ustanowione na naszej [palestyńskiej –

przyp. R.O.] ziemi”

. Istotny jest przy tym fakt, iż Hamas nie chce uznać praw Izraela do

istnienia na Bliskim Wschodzie, ale rozważa z nim negocjacje zwłaszcza w sprawie zawarcia

długoterminowego rozejmu

. Podobną retorykę jak Hamas stosował w tej kwestii szajch

Asad Tamimi lider frakcji PID, który w broszurze własnego autorstwa pt. „Wymazanie

Izraela - koraniczny imperatyw” napisał: „Żydzi muszą wrócić do krajów, z których przybyli.

Nigdy nie zgodzimy się na żydowskie państwo na naszej ziemi, choćby była to tylko jedna

wioska”

Analogicznie do Hamasu i frakcji PID, świeckie nacjonalistyczne ugrupowania

palestyńskie też miały w swoim programie zapisy dotyczące nieuznawania Izraela.

Fundamentalnym elementem ideologicznym LFWP-DG jest panarabizm połączony z

totalnym odrzuceniem jakichkolwiek praw Izraela do istnienia i uznaniem walki zbrojnej za

jedyną metodę obrony sprawy palestyńskiej

. Dżibril jeszcze w pierwszym okresie działania

LFWP-DG, będąc świadomym ograniczonych możliwości militarnych Palestyńczyków,

uważał że zbrojna walka Palestyńczyków z Izraelem powinna być wspierana przez państwa

arabskie. Wyzwolenia Palestyny powinno też stanowić kluczowy element, wokół którego

należałoby zrealizować hasło jedności arabskiej. Realizacja tego elementu byłaby zakończona

w momencie eliminacji istnienia Izraela i ustanowienia Palestyny od Jordanu do wybrzeża

Morza Śródziemnego

. Stanowi to dowód na bezkompromisowość tych palestyńskich

organizacji i odgórnie założony sposób realizacji swoich celów.

W Izraelu współcześnie również nie brakuje organizacji i ruchów o charakterze

fundamentalistycznym, które podobnie jak ich arabscy odpowiednicy nie znajdują miejsca na

kompromis. Klasycznym przykładem jest tutaj partia Kach, założona w 1973 roku przez

rabina Meira Kachanego. Skrajnie prawicowa retoryka rabina doprowadziła do delegalizacji

Kachu w 1988 roku, która obecnie działa w podziemiu

. Meir Kachan domagał się

wydalenia wszystkich Arabów z Izraela i głosił m.in. że Żydzi są zobowiązani zwalczać nie-

Hamas ponders truce with Israel, http://english.aljazeera.net (02.02.06)

Ibidem

B. Ganor, The Islamic Jihad. The Imperative of Holy War, January 1993, zob: www.ict.org.il

Zob.: D. Tal, The International Dimension of PFLP-GC Activity, www.ict.org.il (14.05.04). Aczkolwiek

należy dodać, iż po 1990 roku LFWP-DG zwrócił się w stronę radykalizmu islamskiego co zaowocowało
pewnym ideologicznym synkretyzmem fundamentalizmu islamskiego z marksizmem.

Ibidem

R. Bielke, Izrael, Warszawa 2005, s. 117

Żydów, a także wszystkich Żydów sprzeciwiających się jego ideologii

. Nawet po

delegalizacji i śmierci rabina Kachanego w 1990 roku, partia Kach głównie za sprawą syna

rabina Benjamina Zeva i stworzonego przez niego odgałęzienia Kachu pod nazwą Kachane

Chai emanowała skrajnie antyarabską retoryką i w konsekwencji została uznana przez

izraelski rząd i Departmanet Stanu USA za organizacje terrorystyczną

Element ideologiczny jest bezpośrednio związany z religią, zwłaszcza w odniesieniu

do islamskich ugrupowań terrorystycznych, które posługują się islamem jako etykietą,

realizując przy tym swoje cele polityczne. Fundamentalistyczne ugrupowania islamskie nie

uznają kompromisu, bowiem postrzegają rzeczywistość w sposób manichejski, rozróżniając

jedynie dwa zwalczające się i przeciwstawne wobec siebie pierwiastki. W ich przypadku będą

to dar al-islam i dar al-harb czyli dualistyczny podział na dom islamu – tereny podlegające

władzy muzułmańskiej i dom wojny – tereny, które nie znajdują się pod panowaniem

władców muzułmańskich. W swojej ideologii np. Hezbollah rzeczywistość postrzega jako

świat dzielący się na uciskających (mustakbirun) i uciskanych (mustadifun), co implikuje

permanentny konflikt pomiędzy „dobrem” a „złem”, „prawdą” i „fałszem”

. Według tego

dychotomicznego podziału status mustadifun mają muzułmanie m.in. na Filipinach, w

Czeczenii, Sudanie, czy w Nigerii

2) Działania terrorystyczne wymusza sytuacja polityczna i brak możliwości

realizacji swoich celów (w relacji ugrupowanie – asymetryczny przeciwnik)

Powyższe określenie stanowi niemal trwały element definicji zjawiska terroryzmu, a w

tym przypadku nie jest to absolutnie tożsame z kategorią pierwszą, bowiem nie wynika to z

ideologicznych założeń ugrupowania, które nie uznaje kompromisowych rozwiązań, których

pośrednim elementem byłoby w tym przypadku uznanie Izraela. Istnienie tej płaszczyzny

determinuje określona międzynarodowa sytuacja polityczna, której skutkiem jest brak

kompromisu zarówno ze strony ugrupowania palestyńskiego (OWP) i asymetrycznej strony

konfliktu (Izrael). Jest to zjawisko dynamiczne uwarunkowane ewolucją i zmianami

politycznymi.

Faktem jest iż po powstaniu Fatahu, a potem OWP Jasir Arafat wielokrotnie

oświadczał niemożność uznania Izraela. Miało to jednak ścisły związek z polityką państw

The Jewish Press, cyt. za: F. Halliday, op.cit.,s. 192

D. Shyovitz, Rabbi Meir Kahane, zob.: http://www.jewishvirtuallibrary.org (02.02.06)

S.G. Hajjar, Hizballah, Terrorism, National Liberation or Menace?, Honolulu 2004, s.10-11

Zob.: A. Saad-Ghorayeb, Hizbu’llah. Politics and Religion, London - Sterling, Virginia 2002, s.75

arabskich i ogólnie istniejącą sytuacją polityczna na Bliskim Wschodzie i na świecie w latach

60, 70, i 80-tych XX wieku. Przykład może tutaj stanowić rezolucja chartumska uchwalona 1

września 1967 roku na konferencji szefów państw arabskich, w której to przyjęto kilka

istotnych zasad z punktu widzenia popularnego wówczas arabskiego nacjonalizmu. Uznano,

iż okupowane przez Izrael terytoria po wojnie z 1967 roku są ziemią arabską i w tej sytuacji

na wszystkich państwach arabskich spoczywa obowiązek jej odzyskania, odrzucono uznanie

Izraela i wszelką możliwość prowadzenia z nim rokowań pokojowych

Tak samo zjawisko to dotyczy polityki prowadzonej wobec Palestyńczyków przez

Izrael. Była premier Izraela w latach 1969-1974 Golda Meir mówiła, że „Nie było nigdy

takich rzeczy (things) jak Palestyńczycy ... Oni nie istnieli”

. Tezę tę kilkadziesiąt lat później

potwierdzał w swojej książce „Nowy Bliski Wschód” – Shimon Peres uzasadniając to tym , iż

termin Palestine w języku angielskim, czy Filastin w języku arabskim oznacza wyłącznie

miejsce, a nie ludzi. W związku z tym państwo palestyńskie nigdy w rzeczywistości nie

istniało, a narodowa świadomość Arabów zamieszkujących Palestynę zaczęła się kształtować

dopiero w momencie rozwoju ideologii syjonistycznej. Wówczas, jak pisze Peres, arabscy

ideolodzy zaczęli powoływać się na związki palestyńskich Arabów z tym terytorium.

Pojawiła się nawet idea określania palestyńskich Arabów jako potomków starożytnych

Jebuzytów, co miałoby podkreślać długowieczne istnienie narodu palestyńskiego

Ta płaszczyzna, pozwala na wniosek, iż ówczesne zachowanie Izraela wobec

problemu palestyńskiego i tak samo przyjęta postawa przez kierownictwo OWP pod

naciskiem państw arabskich skłaniała do stosowania określonej taktyki politycznej, w tym i

działań terrorystycznych. Podstawowym elementem tej płaszczyzny jest fakt, iż taktyka

polityczna ulega reorientacji w określonych warunkach międzynarodowych. I tak w 1992

roku ówczesny premier Izraela Icchak Rabin zainicjował rokowania z OWP, a 13 września

1993 roku podpisano pomiędzy Izraelem a OWP układ o Autonomii w Strefie Gazy i Jerychu.

3) Działania terrorystyczne mają swoje podłoże w niezadowalającej sytuacji

społecznej, za którą według powszechnie przyjętej teorii odpowiedzialna jest strona

asymetrycznego konfliktu. (Oczywiście zjawisko to w przypadku wzrostu działań

Rezolucja uchwalona na konferencji szefów państw arabskich w sprawie sytuacji powstałej po agresji

izraelskiej na państwa arabskie, Chartum, 1 września 1967 r., [w:] T. Bartkowski, Kryzys na Bliskim Wschodzie
1967-1971 (zbiór dokumentów), Polski Instytut Spraw Międzynarodowych (PISM), Warszawa 1973, s. 215-216

R. Khalidi, The Formation of Palestinian Identity: The Critical Years, 1917-1923, [w:] Rethinking

Nationalism in the Arab Middle East, ed. by J. Jankowski, I. Gershoni s.172, cyt. za: R. W. Bulliet, Islam: The
View from the Edge, New York 1994, s.7

S. Peres, Nowy Bliski Wschód, Warszawa 1995 s.148

terrorystycznych nie ma powszechnego uzasadnienia, biorąc choćby pod uwagę, iż terroryści

biorący udział w atakach na WTC pochodzili z bogatych rodzin saudyjskich).

Niezadowalająca sytuacja społeczna w przypadku Autonomii Palestyńskiej (AP) wynika z

fatalnej sytuacji gospodarczej i daleko idącego obniżenia poziomu efektywności rządu, jakie

zaistniały po wybuchu II intifady we wrześniu 2000 roku. Sytuacja ta przejawia się w braku

perspektyw dla rzeszy młodego społeczeństwa. Na Zachodnim Brzegu Jordanu struktura

wieku 0-14 lat to 43,4% całej populacji; 15-64 lata – 53,2 % całej populacji

. Wybuch II

intifady spowodował zamknięcie granic przez Izrael i tym samym radykalny wzrost

bezrobocia wśród ludności palestyńskiej (ponad 100 tys. Palestyńczyków zatrudnionych w

Izraelu straciło pracę), które obecnie kształtuje się na poziomie 27, 2% (łącznie na Zachodnim

Brzegu Jordanu i Strefie Gazy, która jest jedną z najbardziej zaludnionym terytorium na

świecie (360 km kw. – 1 mln 370 tys osób)

. Według corocznego raportu

przygotowywanego przez Regionalne Biuro Krajów Arabskich w ramach Programu Narodów

Zjednoczonych ds. Rozwoju ONZ (United Nations Development Programme - UNDP) aż

58,1% palestyńskiej populacji zamieszkującej Zachodni Brzeg Jordanu i Strefę Gazy żyje

poniżej oficjalnego poziomu ubóstwa

Korupcja na Zachodnim Brzegu Jordanu i w Strefie Gazy według rankingu Banku

Światowego

z 2004 roku (Control Corruption Index – CCI), biorąc pod uwagę ranking

procentowy stanowi 34,5, (każdy ranking procentowy jest uzupełniony o standardowe

odchylenie i poziom oszacowania mierzony od –2,5 do +2,5) co oznacza, że w porównaniu do

rankingu z 2002 roku stan uległ znacznej poprawie. Jednak w porównaniu z innymi arabskimi

państwami i Izraelem nie są to wyniki zadowalające (Zob. Tabela 1).

Podobnie wygląda sytuacja Autonomii Palestyńskiej według rankingu korupcji

(Corruption Perception Index - CPI) opracowywanego przez Transparency International.

Zgodnie z rankingiem CPI państwa otrzymują noty w skali od 0 do 10. Im wyższa nota tym

zjawisko korupcji jest mniejsze. Według CPI z 2005 roku Autonomia Palestyńska otrzymała

notę 2,6, która nie odbiega znacznie od wyniku CPI z 2004roku (2,5). Wynik równający się

2,6 według CPI z 2005 roku plasuje Autonomię Palestyńską dopiero na 106 miejscu ex aequo

Zob.: http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/we.html (23.01.06)

Ibidem

Arab Human Development Report 2004, wersja elektroniczna, s.6, zob.:

http://www.rbas.undp.org/ahdr2.cfm?menu=12 (24.01.06)

Ranking Banku Światowego obejmuje zestaw kilku kategorii : 1) Control of Corruption, 2) Rule of Law,

3)Government Effectiveness, 4) Political Stability and Absence of Violence, 5) Voice and Accountability, 6)
Regulatory Quality

10

m.in. z Erytreą, Hondurasem, Zimbabwe i Zambią. W porównaniu z wynikami innych

państw arabskich i Izraela jest to bardzo odległe miejsce (zob. Tabela 2).

Tabela 1. Poziom korupcji (ranking procentowy) w wybranych krajach arabskich i Izraelu według CCI

z 2002 i 2004 roku.

Państwo

CCI 2002 CCI 2004

Izrael 83,7

78,8

Jordania 58,2 68,5

Tunezja 70,45

64,5

Egipt 47,4

51,2

Liban 42,3

39,9

Autonomia

Palestyńska

18,9 34,5

Syria 47,4

27,1

Libia 26

16,3

Sudan 12,2

4,9

Źródło : opracowanie własne na podstawie http://info.worldbank.org/governance/kkz2004/tables.asp

Tabela 2. Ranking korupcji w wybranych krajach arabskich i Izraelu według CPI z 2005 roku.

Państwo

CPI 2005

Miejsce w

rankingu

Izrael

6,3 28

Jordania

5,7 37

Tunezja

4,9 43

Egipt

3,4 70

Syria

3,4 70

Liban

3,1 83

Autonomia

Palestyńska

2,6 107

Libia

2,5 117

Sudan

2,1 144

Źródło: opracowanie własne na podstawie

http://www.transparency.org/policy_and_research/surveys_indices/cpi

Podobnie jest w przypadku innych wskaźników, które stosuje Bank Światowy w celu oceny

państw. W odniesieniu do Autonomii Palestyńskiej jeśli weźmiemy pod uwagę dane z lat

1998 i 2000 a więc praktycznie jeszcze sprzed wybuchu II intifady i porównamy je z danymi

z okresu 2002 i 2004 to mamy do czynienia z małymi wyjątkami z krzywą o tendencji

spadkowej. Wskaźnik Voice and Accountability w rankingu procentowym w latach 1998,

2000, 2002 i 2004 wyglądał następująco według kolejności: 30,4; 22,0; 17,7; 12;1, następnie

Political Stability według powyższej kolejności lat: 53,3; 32,1; 4,3; 10,2; Government

Effectiveness – 59,6; 71,0; 12,4; 12,5; Regulatory Quality – 38,6; 74,3; 16,3; 16,3 i Rule of

Law – 88,6; 65,8; 45,9; 19,3

* * *

Wszystkie

trzy

źródła działań terrorystycznych w ramach kwestii konfliktu izraelsko-

palestyńskiego nie stanowią zjawiska całościowego. Wynika to z tego, iż zostały one

przedstawione w odniesieniu do określonej przestrzeni historycznej (z racji ponad

półwiecznego istnienia konfliktu izraelsko-palestyńskiego) i nie odnoszą się wyłącznie do

czasów obecnych. Najbardziej ze sobą skorelowane jest źródło pierwsze – ideologiczne i

trzecie – ekonomiczne, bowiem ugrupowania fundamentalistyczne stosując populistyczną

retorykę, wykorzystują w ten sposób trudną sytuacje ekonomiczną społeczności palestyńskiej,

co ułatwia im szerzenie działań terrorystycznych. I to właśnie te dwa czynniki najbardziej

determinują obecnie występowanie zjawisk terrorystycznych w konflikcie izraelsko-

palestyńskim.

Document Outline

Państwo
- CPI 2005

OŻAROWSKI R ŹRÓDŁA TERRORYZMU NA BLISKIM WSCHODZIE (CASUS KONFLIKTU IZRAELSKO PALESTYŃSKIEGO)

Document Outline