Publikacja jest dystrybuowana bezpłatnie

LABORATORIUM OPROGRAMOWANIA SYSTEMÓW POMIAROWYCH

Instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego

Ć

wiczenie: Kondycjonowanie sygnałów oraz standard IEE1451

Politechnika Śląska

Instytut Automatyki

Zakład Pomiarów i Systemów Sterowania

Opracował: dr inż. Roman Wyżgolik

ver.03.2010

1. Cel ćwiczenia

Celem ćwiczenia jest wprowadzenie studenta w zagadnienia związane z kondycjonowaniem

sygnałów z czujników pomiarowych oraz zapoznanie ze standardem IEEE 1451, dotyczącym
interfejsu dla przetwornika inteligentnego. Zadania związane z realizacją ćwiczenia
realizowane będą w środowisku programowania LabVIEW. Zakłada się umiejętność
tworzenia subVI’s.

2. Strandard IEEE 1451

Temat standardu IEEE 1451 poruszony został ponad 10 lat temu, kiedy jego

pomysłodawcom wydawało się, że konkurencyjne do siebie standardy sieciowe i protokoły
wykorzystywane w przemysłowych sieciach kontrolno – pomiarowych, spowodują nadmierne
skomplikowanie konfiguracji takich sieci oraz wzrost kosztów zakupu nowej aparatury
kontrolno – pomiarowej.

W 1996 roku po raz pierwszy oficjalnie, w postaci normy IEEE 1451.2 pojawiła się

koncepcja interfejsu dla inteligentnych przetworników – przy czym pod nazwą przetwornik
kryje się zarówno czujnik czy przetwornik pomiarowy jak i aktuator (element wykonawczy).
Obecnie istnieje seria norm opisujących standard interfejsu inteligentnego, tzw. standard
IEEE 1451, z których każda opisuje pewną część interfejsu (wspólna nazwa standardu to
IEEE Standard for a Smart Transducer Interface for Sensors and Actuators). Poniżej
przedstawiono aktualny stan normalizacji w zakresie omawianego standardu – normy
z oznaczeniem P są w fazie projektu.
IEEE Std 1451.0-2007

Common Functions, Communications Protocols and Transducer

Electronic Data Sheets (TEDS) Formats – wspólne funkcje, protokoły komunikacyjne
i formaty elektronicznej karty katalogowej przetwornika [1] – norma opublikowana, zastąpiła
normę IEEE 1451.1.
IEEE Std 1451.1-1999

Network Capable Application Processor (NCAP) Information Model

– model informacyjny procesora sieciowego [2] – zastąpiona pzez IEEE 1451.0.
IEEE Std 1451.2-1997

Transducer to Microprocessor Communication Protocols and

Transducer Electronic Data Sheet (TEDS) Formats – protokoły komunikacyjne przetwornik-
mikroprocesor i formaty elektronicznej karty katalogowej przetwornika [3] – norma
opublikowana, obecnie aktualizowana.
IEEE Std 1451.3-2003

Digital Communication and Transducer Electronic Data Sheet

(TEDS) Formats for Distributed Multidrop Systems – komunikacja cyfrowa i formaty
elektronicznej karty katalogowej przetwornika dla rozproszonych systemów połączeń
wielopunktowych [4] – norma opublikowana.
IEEE Std 1451.4-2004

Mixed-Mode Communication Protocols and Transducer Electronic

Data Sheet (TEDS) Formats – protokoły komunikacyjne trybu mieszanego i formaty
elektronicznej karty katalogowej przetwornika [5] – norma opublikowana.
IEEE Std 1451.5-2007

Wireless Communication Protocols and Transducer Electronic Data

Sheet (TEDS) Formats – protokoły komunikacji bezprzewodowej i formaty elektronicznej
karty katalogowej przetwornika [6] – norma opublikowana.
IEEE P1451.6

A High-speed CANopen-based Transducer Network Interface for intrinsically

safe and non-intrinsically safe applications – szybki interfejs sieciowy przetwornika oparty na
CANopen dla zastosowań iskrobezpiecznych i nieiskrobezpiecznych – w opracowaniu.

Na rys.1 zestawiono wszystkie normy w sieć. Każda norma jest tak zaprojektowana, że

może być wykorzystany łącznie z pozostałymi lub niezależnie. I tak na przykład dla IEEE
1451.X (X = 2, 3, 4, 5, 6, ...) rolę procesora sieciowego z IEEE 1451.1 może przejąć dowolne
urządzenie, zwykle jest to komputer PC z odpowiednim oprogramowaniem.

2.1 Struktura przetwornika inteligentnego według IEEE 1451

Struktura inteligentnego przetwornika zgodnego z standardem IEEE 1451 pokazana jest na

rys.2. Ideą standardu było wprowadzenie technologii plug and play, ułatwiającej dołączanie
przetwornika dowolnego producenta do dowolnej sieci kontrolno – pomiarowej tak, aby
uniezależnić przetwornik od protokołu wykorzystywanego w danej sieci. Interfejsem
sieciowym miał być specjalny procesor sieciowy, tzw. NCAP – Network Capable Application
Processor. Koncepcja nie do końca się przyjęła, jednak pewne elementy standardu okazały się
niezwykle użyteczne. W szczególności norma IEEE 1451.4 wprowadza ciekawe rozwiązania
techniczne, które na świecie, szczególnie wśród producentów czujników i systemów
pomiarowych, znalazły uznanie i zostały tym samym wdrożone do oferowanych przez nich
produktów.

To, co zdecydowało o popularności standardu to wprowadzenie szablonów TEDS (patrz

rys.2 Elektroniczna karta katalogowa – TEDS) – informacji o czujniku/przetworniku
zamieszczonych w pamięci elektronicznej, np. EEPROM, które to informacje umożliwiają
niemal bezobsługową konfigurację przetwornika w systemie (patrz rys.3, Sygnał cyfrowy
(dane)). Opracowano szereg szablonów TEDS dla różnego rodzaju czujników. Szablony te,
w zamierzeniu twórców normy, powinny wyczerpać zakres dostępnych i powszechnie
wykorzystywanych czujników.

Rys. 1. Zestawienie norm serii IEEE 1451

Rys. 2. Struktura przetwornika inteligentnego [7]

Rys. 3. Moduł czujnika pomiarowego wyposażonego w elektroniczną kartę katalogową TEDS

Rozwiązania techniczne zawarte w normie IEEE 1451.4 można stosować do czujników

w istniejących już systemach pomiarowych. W najprostszym przypadku wystarczy wówczas
skorzystać z tzw. Virtual TEDS, czyli informacji TEDS zapisanych na dysku komputera,
z których skorzystać należy przy konfiguracji kanałów pomiarowych urządzenia
rejestrującego. Takie podejście zobrazowano na rys.4.

Rys. 4 Wykorzystanie wirtualnych TEDS do konfiguracji systemu pomiarowego

Kolejnym rozwiązaniem jest doposażenie czujnika w pamięć EEPROM – najczęściej wiąże

się to ze zmianą okablowania (w nowym kablu pamięć TEDS instalowana jest przy złączu od
strony czujnika lub urządzenia rejestrującego, ewentualnie w dowolnym miejscu kabla jako
dodatkowy moduł). Należy jednak wówczas zakupić lub opracować i zbudować urządzenie
rejestrujące (np. komputer PC + karta przetworników analogowo – cyfrowych kompatybilna
z TEDS + moduł zacisków wejściowych TEDS) umożliwiające odczyt i ewentualny zapis
danych do pamięci TEDS.

Do podłączenia czujnika do urządzenia rejestrującego zaprojektowano tzw. interfejs

mieszany MMI (Mixed Mode Interface). Zaproponowane zostały dwie klasy interfejsu MMI,
różniące się sposobem podłączenia czujnika wyposażonego w pamięć TEDS do NCAP lub
jakiegokolwiek systemu rejestracji danych pomiarowych. Oba interfejsy, pokazane na rys.5
i rys.6, w części cyfrowej (odczyt i zapis pamięci TEDS) bazują na protokole 1-Wire,
opracowywanym przez firmę Maxim-Dallas Semiconductor. Interfejs klasy 1 opracowano
głównie dla piezoelektrycznych akcelerometrów i mikrofonów, w których zasilanie
wbudowanego w czujnik wzmacniacza dostarczane jest przewodem sygnałowym. Tam, gdzie
nie jest możliwe współdzielenie przewodu sygnałowego dla danych cyfrowych TEDS
i sygnału pomiarowego (analogowego), wykorzystuje się interfejs klasy 2. Część analogowa
pozostaje niezmieniona dla danego czujnika pomiarowego (np. dla rezystancyjnego czujnika
temperatury można wykorzystać 2, 3 lub 4 przewody w zależności od wybranej metody
pomiaru rezystancji).

Rys. 5. Interfejs MMI klasy 1

Rys. 6. Interfejs MMI klasy 2

2.2 Struktura TEDS w IEEE 1451.4

Szablon TEDS jest częścią elektronicznej karty katalogowej TEDS, i zawiera dane

dotyczące konkretnego typu i konkretnego egzemplarza czujnika. Zawartość TEDS
przedstawiono w tab. 1.

Tab. 1. Zawartość elektronicznej karty katalogowej TEDS

Informacje podstawowe (Basic TEDS) 64 bity

Szablon standardowy (Standard Template

TEDS; identyfikator od 25 do 39)

Szablon kalibracji (Calibration Template

TEDS; identyfikatory od 40 do 42)

Dane użytkownika (User Data)

2.2.1 Basic TEDS

Do poprawnej identyfikacji czujnika w systemie pomiarowym wystarczą informacje zawarte

w Basic TEDS, które są obligatoryjne. Pozostałe informacje, czyli szablon standardowy,
szablon kalibracji oraz dane użytkownika są opcjonalne. Basic TEDS zawierają jedynie
informacje odnośnie producenta i modelu czujnika pomiarowego. Zawartość Basic TEDS
pokazano w tab. 2.

Tab. 2 Zawartość Basic TEDS

Ilość bitów

Dostępne wartości

Manufacturer ID

14

17 - 16381

Model Number

15

0 – 32767

Version Lester

5

A – Z (5-bitowy kod znaku Chr5)

Version Number

6

0-63

Serial Number

24

0- 16777215

2.2.2 Szablony TEDS

Dla pełniejszej konfiguracji czujnika w systemie, konieczne jest wykorzystanie szablonów.

Opracowano 16 szablonów standardowych starając się ująć wszystkie dostępne na rynku typy
czujników, co nie do końca stało się możliwe [8]. I tak mamy np. szablony dla
termoelementów, czujników przyspieszenia, tensometrów. Są też trzy szablony uniwersalne,
dla czujników z wyjściem napięciowym, rezystancyjnym i prądowym. Szablony kalibracji
wykorzystane mogą być do zapisania charakterystyki przetwarzania czujnika uzyskanej
w procedurze kalibracji, zaś dane użytkownika mogą zawierać np. informację o miejscu
zamocowania czujnika w instalacji pomiarowej. Szablony zdefiniowane w IEEE 1451.4
zestawiono w tab. 3.

Tab. 3 Szablony TEDS

Typ

ID szablonu

Nazwa szablonu

25

Accelerometer/Force transducer w. const. curr. ampl.
/Akcelerometr / Przetwornik siły z wbudowanym
wzmacniaczem
ładunkowym

26

Charge amplifier (incl. attached accelerometer)
/Wzmacniacz ładunku wraz z akcelerometrem

43

Charge amplifier (incl. attached force transducer)
/Wzmacniacz ładunku wraz z czujnikiem siły

27

Microphones w. built-in preamp.
/Mikrofony z wbudowanym przedwzmacniaczem

28

Microphone preamps. w. attached micr. or system
/Przedwzmacniacz mikrofonu z mikrofonem

29

Microphones (capacitive)
/Mikrofony (pojemnościowe)

30

High-level voltage output sensors
/Czujniki z wyjściem napięciowym

31

Current loop output sensors
/Czujniki z wyjściem prądowym

32

Resistance sensors /Czujniki rezystancyjne

33

Bridge sensors /Czujniki w układzie mostka

34

AC linear/rotary variable differential transformer
(LVDT/RVDT) sensors
/Czujniki przemieszczenia liniowego/kątowego

35

Strain gage /Tensometr

36

Thermocouple /Termoelement

37

Resistance temperature detectors (RTDs)
/Rezystancyjne metalowe czujniki temperatury

38

Thermistor /Termistor

Transducer Type templates

/Szablony typu przetwornika

39

Potentiometric voltage divider
/Potencjometryczny dzielnik napięcia

40

Calibration table /Tablica kalibracyjna

41

Calibration curve (polynomial) /Krzywa kalibracji
(wielomianowa)

Calibration templates

/Szablony kalibracyjne

42

Frequency response table
/Tablica charakterystyki częstotliwościowej

Norma IEEE 1451.4 zawiera trzy standardowe szablony, zaprojektowane jako szablony

kalibracyjne, które mogą być użyte w połączeniu z jednym z szablonów typu przetwornika.
Tablica kalibracyjna (calibration table, szablon 40) i krzywa kalibracji (calibration curve,
szablon 41) zapewniają sposób pełnego opisu charakterystyki przetwarzania czujnika.

Szablon 40 – Calibration Table Template

Szablon 40 pozwala na włączenie informacji określających przebieg charakterystyki

przetwornika. W szablonie opisuje się ją w postaci tablicy par danych, tj. punktu na
charakterystyce oraz zanotowanej w nim różnicy pomiędzy wartością zmierzoną
a prawdziwą. Szablon ten wykorzystuje zakresy wielkości fizycznych i elektrycznych
opisanych w szablonie (typu) czujnika oraz określa arbitralnie liczbę punktów kalibracyjnych
możliwą do zapisu w tych zakresach.

Szablon 41 – Calibration Curve Template

Szablon 41 przewidziano do opisu charakterystyk przetworników równaniami

przetwarzania. Charakterystyki możemy opisać przedziałami, stosując wielomiany (w normie
stosowane jest określenie multi-segment polynomial calibration curve). Wielomiany
opisujące charakterystykę mogą być dowolnego stopnia. Również liczba przedziałów może
być dowolna (maksymalnie 255). W ten sposób zapewniono pewną dowolność w tworzeniu
funkcji opisującej charakterystykę przetwarzania czujnika.

Szablon 42 – Frequency Response Table

Norma opisuje dwa sposoby przedstawiania charakterystyki częstotliwościowej

przetwornika. Charakterystykę możemy przedstawić podając zera i bieguny transmitancji
przetwornika lub podając zależności modułu od fazy w postaci tablicy. Szablon 42 opisuje
charakterystykę częstotliwościową czujnika wg drugiej metody, tj. jako charakterystykę
amplitudowo-częstotliwościową.

Słabością szablonów TEDS jest format zapisu danych. Wszystkie dane zawarte

w elektronicznej karcie katalogowej nie mogą zajmować więcej niż 256 bitów dla jednego
czujnika. Aby to uzyskać stworzono specjalny interpreter danych zapisanych w TEDS, zwany
TDL – Template Description Language, opisanego w rozdziale 7 normy [4]. Poszczególne
bity zawarte w TEDS są kodowane bądź dekodowane z wykorzystaniem szablonu dla
konkretnego czujnika, jak to schematycznie pokazano na rys.7. Wyjątek stanowią wartości
liczbowe, określające np. czułość czy współczynniki charakterystyki przetwarzania, które są
zapisane bezpośrednio w pamięci TEDS czujnika.

Szablony zapisane są w formie ASCII. Format szablonów jest dość skomplikowany i trudny

do implementacji w systemach osadzonych, szczególnie jeśli system ma być uniwersalny
i umożliwiać podłączenie czujników różnych wielkości.

Rys. 7. Dekodowanie i kodowanie informacji TEDS

3. Wyposażenie stanowiska laboratoryjnego

3.1 Część dotycząca IEEE 1451.4

Stanowisko jest skomputeryzowane. Jako NCAP wykorzystywany jest komputer PC

z zainstalowaną kartą DAQ zgodną z IEEE 1451.4 wraz z oprogramowaniem LabVIEW.
Najważniejszym elementem na stanowisku jest moduł SC-2350, w którym umieszczone są
moduły kondycjonujące, nazywane dalej wejściami, dla czujników pomiarowych różnego
typu, zależnie od wyposażenia dodatkowego – obecnie moduł wyposażony jest w wejścia
(SCC) dla termoelementów, rezystancyjnych czujników temperatury Pt100 oraz tensometrów
pracujących w układzie pełnego mostka lub półmostka. Każdy z kanałów pomiarowych
wyposażony jest w pamięć EEPROM 1-Wire, która umieszczona jest wewnątrz modułu
SC2350.

Elementy stanowiska, z pominięciem czujników, zestawiono na rys.8. Stanowisko

kompatybilne jest z czujnikami wyposażonymi w interfejs mieszany (MMI) klasy 2. Można
podłączyć również czujniki nie wyposażone w pamięć TEDS i korzystać z informacji TEDS
zapisanych w pliku (wspomniane w rozdziale drugim Virtual TEDS).

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

Rys. 8. System pomiarowy kompatybilny z TEDS: (1) moduł kondycjonujący SCC, (2) moduł zasilający, (3)
moduł wejść SC-2350, (4) kabel połączeniowy, (5) karta DAQ NI PCI-6221, (6) komputer PC

3.2 Wykorzystywane czujniki

Czujniki temperatury

Wykorzystywane będą: czujnik termoelektryczny typu J lub K lub T oraz czujnik Pt100 w

konfiguracji dwu i czteroprzewodowej. Czujnik termoelektryczny podłączony będzie do
modułu kondycjonującego SCC-TC02 oraz SCC-FT01 (moduł bez kondycjonowania
sygnału). Karty katalogowe czujników dostępne są na stanowisku laboratoryjnym. Informacje
na temat termoelementów, Pt100 oraz pomiarów temperatury znaleźć można w [9].

Czujniki tensometryczne

Wykorzystana będzie belka, widoczna na rys.9, z zamontowanymi tensometrami. Parametry

tensometrów zawarto w tab.4. Informacje na temat tensometrów i pomiarów
tensometrycznych znaleźć można w [9]. Układy pomiarowe wraz z opisem znajdują się na
stanowisku laboratoryjnym.

Czujnik przemieszczenia LVDT

LVDT (Linear Variable Differential Transformer) jest liniowym, transformatorowym

czujnikiem przemieszczenia. Czujnik oparty jest o transformator różnicowy z ruchomym

rdzeniem. Przesunięcie rdzenia powoduje zmianę indukcyjności wzajemnej uzwojeń, a co za
tym idzie zmianę napięcia wyjściowego transformatora. Charakterystyka czujnika jest
liniowa. Możliwy jest pomiar przemieszczeń od bardzo małych (poniżej 1mm) do bardzo
dużych (np. 2000 mm), w zależności od konstrukcji czujnika. Na rys.10 układ pomiarowy
wykorzystywany na stanowisku.

Na stanowisku czujnik LVDT wykorzystywany jest do pomiaru strzałki ugięcia belki.

Zakres czujnika wynosi ±5mm.

a)

b)

c)

Przetwornik LVDT

Zginana belka

Tensometry

Rys. 9. Stanowisko z belką z zamocowanymi tensometrami: a) urządzenie do zginania belki, b) widok belki z
naklejonymi tensometrami (góra i dół), c) zdjęcie całego urządzenia. Wymiary: L=219,3mm; h=5,9mm (grubość
belki)

Tab.4 Dane techniczne tensometrów

Tensometr nr:

1a, 1b, 2a, 2b

3a, 3b, 4a, 4b

Typ:

Pb Kn 20-240

EK-12

Rezystancja nominalna:

243.5

125.2

Stała tensometru:

2.62

2.13

Wzmacniacz

pomiarowy

R
D

Z
E

Ń

Zasilanie AC

Pomiar U1-U2

U

1

U

2

Wyjście ±10V

Zasilanie 24V

DC lub AC

SC-2350

SCC-FT01

Komputer

z kartą DAQ

Rys. 10. Układ pomiarowy czujnika LVDT wykorzystywany na stanowisku laboratoryjnym

4. Konfiguracja modułu SC2350

Konfigurację przeprowadza się z poziomu aplikacji Measurement and Automation

Explorer. Na rys.9 przedstawiono rezultat konfiguracji, gdzie po lewej stronie widać
zestawienie wejść modułu SC-2350, a po prawej zawartość TEDS dla wybranego wejścia.
Opis konfiguracji (krok po kroku) ze względu na swoją objętość, zawarty jest w dodatkowej
instrukcji dostępnej na stanowisku laboratoryjnym.

Rys.9 Rezultat konfiguracji modułu SC-2350 w Measurement and Automation Explorer

5. Oprogramowanie modułu SC-2350 z poziomu LabVIEW

W LabVIEW dostępna jest biblioteka TEDS, która w wersji LabVIEW starszej niż 9.0

wymaga oddzielnego zainstalowania w systemie. Bibliotekę w postaci zarchiwizowanej
teds_library.zip, można pobrać ze stron

http://ni.com/pnp

. Przyrządy wirtualne, VI’s, zawarte w

bibliotece TEDS pokazano na rys.10. Dodatkowo sterownik karty DAQ, Ni-DAQmx ,
zawiera bibliotekę DAQmx TEDS.

Rys.10 Przyrządy wirtualne, VI’s, zawarte w bibliotece TEDS

Tworząc oprogramowanie można skorzystać z zadań (Tasks) tworzonych w Measurement

and Automation Explorer. Zakłada się, że tworzenie zadań w Measurement and Automation
Eksplorer jest studentom znane. Znane są również ograniczenia wynikające
z wykorzystywania zadań (m.in. brak możliwości konfiguracji parametrów akwizycji z panelu
operatora).

Na rys.11 pokazano przykładowy program, odczytujący dane z jednego z czujników

temperatury podłączonego do modułu SC-2350.

Rys.11 Panel czołowy wirtualnego termometru z odczytem informacji TEDS, opartego o moduł SC-2350.

Pytania kontrolne

1.

Omówić interfejs przetwornika inteligentnego opartego o standard IEEE 1451.

2.

Omówić rodzaje interfejsów mieszanych MMI i podać przykłady czujników do

każdego z nich.

3.

Co to są szablony TEDS i jaki jest sposób ich obsługi?

4.

Omówić budowę, zasadę działania i układy pomiarowe dla termoelementów oraz

czujnika Pt100.

5.

Podać budowę i zasadę działania tensometrów. Omówić półmostek i pełny mostek

tensometryczny.

Zadania

Zadania wykonywać według dodatkowej instrukcji dostępnej na stanowisku oraz według
wskazówek prowadzącego.

Literatura

[1] IEEE Std 1451.0 -2007 IEEE Standard for a Smart Transducer Interface for Sensors and

Actuators – Common Functions, Communication Protocols, and Transducer Electronic
Data Sheet (TEDS) Formats. IEEE Instrumentation and Measurement Society, TC-9, The
Institute of Electrical and Electronics Engineers, Inc., New York, NY, 2007

[2] IEEE Std 1451.1-1999, IEEE Standard for a Smart Transducer Interface for Sensors and

Actuators – Network Capable Application Processor (NCAP) Information Model. IEEE
Instrumentation and Measurement Society, TC-9, The Institute of Electrical and
Electronics Engineers, Inc., New York, NY, 2000 (norma zatwierdzona 26 czerwca 1999).

[3] IEEE Std 1451.2-1997, IEEE Standard for a Smart Transducer Interface for Sensors and

Actuators – Transducer to Microprocessor Communication Protocols and Transducer
Electronic Data Sheet (TEDS) Formats. IEEE Instrumentation and Measurement Society,
TC-9, The Institute of Electrical and Electronics Engineers, Inc., New York, NY 1998
(norma zatwierdzona 16 września 1997).

[4] IEEE Std 1451.3-2003, IEEE Standard for a Smart Transducer Interface for Sensors and

Actuators – Actuators—Digital Communication and Transducer Electronic Data Sheet
(TEDS) Formats for Distributed Multidrop Systems. IEEE Instrumentation and
Measurement Society, TC-9, The Institute of Electrical and Electronics Engineers, Inc.,
New York, NY, 2004 (norma zatwierdzona 11 września 2003).

[5] IEEE Std 1451.4-2004, IEEE Standard for a Smart Transducer Interface for Sensors and

Actuators – Mixed-Mode Communication Protocols and Transducer Electronic Data Sheet
(TEDS) Formats. IEEE Instrumentationand Measurement Society, TC-9, The Institute of
Electrical and Electronics Engineers, Inc., New York, NY 2004.

[6] IEEE Std 1451.5-2007 IEEE Standard for a Smart Transducer Interface for Sensors and

Actuators – Wireless Communication Protocols and Transducer Electronic Data Sheet
(TEDS) Formats. IEEE Instrumentation and Measurement Society, TC-9, The Institute of
Electrical and Electronics Engineers, Inc., New York, NY, 2007

[7] Lee K.: Synopsis of IEEE 1451. Empowering the Smart Sensor Revolution. Sensors

Conference / Expo 2005, Chicago, IL, 7 czerwca 2005. Prezentacja dostępna na

http://ieee1451.nist.gov/

.

[8] Ulivieri N., Distante C., (i inni): IEEE1451.4: A way to standardize gas sensor. Sensors

and Actuators B 114 (2006), 141-151.

[9] J. Piotrowski (red.): Pomiary. Czujniki i metody pomiarowe wybranych wielkości

fizycznych I składu chemicznego. WN-T, Warszawa 2009