Niemcy zatrzymani zostali w Rosji, podjęli oni jednak swój pochód na Środkowym
Wschodzie. Od 1940 r. szala wojny wahała się - czterokrotnie to w jedną to w drugą
stronę na pustyni libijskiej; przewlekła ta walka o panowanie nad Egiptem i kanałem
Sueskim doszła do momentu krytycznego w 1942 r. W ciągu miesięcy wiosennych armie
brytyjskie i niemieckie staczały walkę o libijskie drogi dostaw; bez pomocy amerykańskich
dostaw Egipt mógłby upaść. Imperium Brytyjskie i Stany Zjednoczone kierowały na
Środkowy Wschód większość swoich wojsk i zaopatrzenia: 9500000 wojska, 6000
samolotów. blsko 5000 dział, 4500 czołgów, 50000 karabinów maszynowych, oraz ponad
100000 samochodów wojskowych. Wojska te oraz broń dowożone były nie przez morze
Śródziemne, lecz przez okrężną trasę morską o długości 10000 mil, wokół Afryki, przez
Morze Czerwone do Egiptu, lub też drogą powietrzną ze Stanów Zjednoczoncch przez
Brazylię (szlak długości 9000 mil). Pomimo tych wielkich odległości, Brytyjczycy
nagromadzili na Środkowym Wschodzie o wiele więcej czołgów i samolotów niż państwa
"osi". Tu, jak i na innych frontach, państwa "osi" rozporządzały przewagą krótkich
wewnętrznych linii dostaw, większość jednak ich dostaw szła obecnie na front rosyjski dla
przygotowania nowej ofensywy, a zapasy pozostałe dla frontu afrykańskiego musiały
przedzierać się pod bombami samolotów brytyjskich z Malty. Luftwaffe usiłowała
zniweczyć garnizon na Malcie, kierując na wyspę tę bezustanne naloty, w których brało
udział ponad sześćset maszyn na raz; z początkiem 1942 r. siły lotnicze Malty stopniały
do dwunastu samolotów myśliwskich. Brytyjskie i amerykańskie lotniskowce, między nimi
lotniskowiec "Wasp", dostarczyły jednak szybko posiłków, by utrzymać wyspę jako cierń
w boku "osi". Mapa była kluczem do ofensyw w Libii, przywłaszczanych zarówno przez
Niemców jak i Brytyjczyków w 1942 r. Niemcy dążyli do zajęcia Tobruku, by zdobyć dla
swych dostaw port wolny od ataków z Malty. Brytyjczycy natomiast usiłowali zapewnić
osłonę wyspy z powietrza, posuwając się aż po Dernę.

Druga ofensywa Rommla

Rommel zaczął swą ofensywę, zaskakując Brytyjczyków mylącymi atakami i dywersjami
na północnym i środkowym odcinku linii obronnych w Gazala (26-27 maj 1942 r.). Okrążył
następnie pole minowe pod Bir Hakeim, na południowym krańcu linii obronnej, oraz
pokonał brytyjską brygadę, która zbytnio rozciągnęła swe czołgi, przewyższające zresztą
liczbowo czołgi nieprzyjacielskie (31 maj 1942 r.). Rommel jednak posunął się tak daleko
i tak szybko, że Brytyjczycy otoczyli go w saku, który nazwali "kotłem". Tu położenie
Rommla stało się rozpaczliwe, tym bardziej, że pola minowe na tyłach odcinały mu
odwrót. Pomimo to zdołał otworzyć od zachodu przejście dla posiłków, zmiatając
brygadę, która usiłowała zamknąć ośrodek oporu (5-9 czerwiec 1942 r.). Brytyjczycy
trwonili swoją przewagę w czołgach i artylerii w rozproszonych kontr-atakach, a gdy
Niemcy zaczęli zagrażać ich liniom komunikacyjnym, zmuszeni zostali w końcu do
opuszczenia El Hakeim i wycofania się z lini Gazala. Brytyjczycy wpadli następnie w
fatalną pułapkę, która zniszczyła ich całe siły. W "czarną sobotę" (13 czerwca 1942 r.), w
decydującej bitwie pod Knightsbridge, Rommel wciągnął brytyjskie siły pancerne - tym
razem skoncentrowane - w zabójczy ogień swych 88 mm dział; z trzystu czołgów
brytyjskich ostało się jedynie 65. Klęska ta zmusiła Brytyjczyków do wycofania sią w

1

stronę Egiptu. Brytyjskie i amerykańskie bombowce osłaniały odwrót, nie dopuszczając
do całkowitej porażki (1 lipiec 1942 r.). Jednak w obawie przed okrążeniem, Brytyjczycy
zatrzymali się dopiero aż pod El Alamein. Tu zatrzymali się, w odległości jedynie 113 km
od Aleksandrii, osłaniając korytarz o szerokości 60 km pomiędzy wybrzeżem Morza
Sródziemnego i depresją Quattara. W Tobruku pozostawiono dywizję południowo-
afrykańską, by jak w 1941 roku - zagrażać rozciągniętym liniom dostaw Rommla; dnia 21
czerwca jednak (1942 r.) garnizon ten składający się z 25000 żołnierzy padł pod naporem
nagłego ataku niemieckiego. W kampanii tej łączne straty brytyjskie doszły do 80000
żołnierzy

Opór pod El Alamein

Żołnierzom Rommla zabrakło jednak wody, by przedrzeć się pod El Alamein. Brytyjczycy
natomiast otrzymali na czas samoloty i czołgi oraz posiłki przez Suez (1-3 lipiec 1942 r.),
by utrzymać linię defensywy w głąb. Szereg brytyjskich kontr-ataków (14, 22, 27 lipiec
1942 r.) zawiódł z powodu koordynacji. W sierpniu generał Alexander przejął od generała
Auchinleck`a dowództwo na Środkowym Wschodzie. a generał Montgomerry przejął od
generała Ritchie dowództwo nad ósmą armią. Zanim siły brytyjskie zdołały się
zreorganizować, Rommel wznowił swą ofensywę i przedarł się 30 km na wschód od El
Alamein. Tu jednak wpadł na pola minowe i stracił połowę swych czołgów, gdy ruszył na
północ celem odcięcia tyłów armii brytyjskich. Ponieważ Rommel nie mógł uzupełnić
swych strat, a amerykańskie bombowce o dalekim zasięgu typu "Mitchell" niszczyły coraz
skuteczniej jego dostawy przez Morze Sródziemne - Egipt ocalał. W tym czasie główne
armie Hitlera zajęte były inwazją południowej Rosji i Kaukazu, brak więc było posiłków dla
"Afrika Korps". Gdy w październiku siły brytyjskie zreorganizowały się, Montgomerry
przypuścił atak, który miał wyprzeć Niemców z Egiptu i Libii i dalej, aż do ostatecznej
porażki w Tunisie.

Dostawy "lend-lease" wygrywają walkę na polu zaopatrzenia

W czasie lata 1942 r., gdy siły Rommla zagrażały jeszcze EI Alamein, walka o Egipt była
dalej wyścigiem zaopatrzeń. Był to wyścig pomiędzy Montgomerrym i Rommlem, z
których każdy starał się nagromadzić przeważające siły. Państwa "osi" miały na początku
wielkie fory dzięki krótkim liniom dostaw z Włoch do Afryki, narażone były one jednak na
ataki brytyjskich i amerykańskich bombowców, które zadały ciężkie straty żegludze "osi".
W czasie lata amerykańska 9-ta armia powietrzna, stojąca w Kairze, wspomagała
Brytyjczyków w nalotach na nieprzyjacielskie linie dostaw. Ameryka i W. Brytania wygrały
wyścig zaopatrzeń. Samoloty myśliwskie przewożone były przez południowy Atlantyk na
pokładach lotniskowców, a gdy zbliżały się na odpowiednią odległość do wybrzeża
afrykańskiego, startowały i odbywały resztę drogi nad pustynią do Egiptu. Do 23-go
października, tzn. do chwili, gdy generał Montgomerry gotów był do ostatecznej bitwy pod
El Alamein, ponad siedemset dwusilnikowych bombowców oraz tysiąc myśliwców dotarło
ze Stanów Zjednoczonych do Afryki. Przy pomocy tych sił powietrznych, brytyjska ósma
armia rozciągnęła powietrzną sieć nad armiami Rommla, przecięła niemieckie linie

2

dostaw oraz zniszczyła Luftwaffe w Egipcie. Czołgi, których ósma armia potrzebowała
bardzo po utracie większości swych maszyn w zastawionej przez Rommla zasadzce oraz
w czasie odwrotu do El Alamein, dostarczone zostały morzem wraz z działami, amunicją i
wozami pancernymi. Podróż ze Stanów Zjednoczonych wokół Przylądka Dobrej Nadziei
trwała 70 dni, a prawie tyle samo z Anglii. Gdy jeden ze statków transportowych z
ładunkiem 51 czołgów i 28 dział samobieżnych storpedowany został w drodze do Egiptu -
odebrano wszystkie czołgi jednej z amerykańskich dywizji, znajdującej się na manewrach
w Stanach Zjednoczonych, by zastąpić stracony na morzu transport. Na bitwę pod El
Alamein generał Mongomerry przygotował 900 średnich czołgów, w tym ponad trzysta
maszyn typu M-4 "General Sherman". Ponadto dostarczono 25 tysięcy półciężarówek i
jeep`ów dla obsługi linii dostaw, która miała się rozciągać do Tunisu w pościgu za
cofającą się armią Rommla. Przeciwko niemieckim czołgom sprowadzono 90
amerykańskich dział samobieżnych nowego typu o kalibrze 105 mm. Przy pomocy tego
uzbrojenia, wyprodukowanego przez fabryki amerykańskie oraz dostarczonego na
podstawie umowy "Lend-Lease", Brytyjczycy wygrali bitwę pod El Alamein i ocalili
Środkowy Wschód.

3