Andrzej Szyjewski - autor podręcznika
[e-mail]

CO TO JEST ETNOLOGIA RELIGII?
Zajmuje się życiem religijnym społeczności tradycyjnych

-

Wywodzi się z pytania o genezę religii - z paradygmatu ewolucjonistycznego

-

Hipotezy na temat pojawienia się życia religijnego na poziomie gatunkowym

-

Pytania:
Jakie były pierwotne formy życia religijnego?

-

Od XIX w. - jak funkcjonuje religia, jakie są jej funkcje?

-

Od lat 80'/90' - znów pojawia się pytanie o genezę religii

-

Forma zaliczenia zajęd:
I semestr - kolokwium - skrypt Swolkieo, Trzcioski - "Etnologia
religii" - metodologia etnoreligioznawstwa
II semestr - faktografia - podręcznik "Etnologia religii"
Szyjewskiego

POCZĄTKI RELIGII - TEORIE
Historia człowieka sięga 2,5 mln lat, pochodzi on z Afryki - jak możemy się czegoś dowiedzied o ich życiu
religijnym? W XIX w. uznano, że należy znaleźd niezmienione społeczności

-

Koncepcja faz rozwoju

Levý - Strauss - koncepcja kultur zimnych, które nie chcą
zmian, objawiają niechęd do pisma - nie ma danych
pisanych

wiedza

czas

XIX wieczna Anglia

barbarzyostwo

dzikośd

Wierzono, że ludzi e mają taki sam potencjał - każdy może zdobywad wiedzę, ale nie każdy ją zdobywa:

Ludy plemienne Australii, Afryce, Amazonii, Azji północnej i połudnowo-wschodniej

○

Nazywano te kultury "naszymi żyjącymi przodkami"

○

Są ludy, których poziom życia znacząco odbiega od poziomu życia przedstawiciela cywilizacji
zachodniej

-

Uważano, że:

prosta kultura materialna = proste życie duchowe

-

Żeby dowiedzied się, jak wyglądało życie 10 tys. Lat temu wystarczy znaleźd lud który dziś tak właśnie
żyje i można wtedy dowiedzied się w co wierzą

-

JEDNAK UBÓSTWO MATERIALNE NIE OZNACZA UBÓSTWA DUCHOWEGO
Np. Aborygeni o których Frazer sądził, że nie mają religii, a tylko magię mają z wynalazków tylko
bumerang i miotacz oszczepów ale są bardzo religijni, mają skomplikowany system organizacji
społecznej a święta trwają u nich pół roku; mają małżeostwa egzogamiczne, a także wiele mitów o
powstaniu świata i o przodkach; człowiek dosłownie żyje dla nich w świecie przodków wszystko jest
motywowane religijnie. Zdobywanie wiedzy wiąże się dla nich z upadkiem ich systemu wartości

-

Magia NIE JEST pierwotna w stosunku do
religii

PIERWOTNE FORMY ŻYCIA RELIGIJNEGO
XIX w. teoria

fetyszyzmu

- kultu martwych przedmiotów - jak kamieo, drzewo, figurka - tak naprawdę nie

ma czegoś takiego jak fetyszyzm - nikt nie czci kamienia ze względu na niego samego, ale ze względu na
sacrum jakie objawia

-

Totemizm

- kult zwierząt powiązany ze sposobem organizacji społecznej

-

Manizm

- kult przodków

-

Tylor wywodzi religię z

animizmu

- wiary w byty duchowe/dusze

-

Dalej: wiara w duchy przyrody

bogowie

Jeden Bóg

Dyfuzjonizm

- uznanie dewolucji/ degeneracji

1922 - Malinowski - "Argonauci Zachodniego Pacyfiku"
NIE MA "naszych żyjących krewnych" - każda grupa się zmienia

-

Np. po co rytuał?

○

Jaka organizacja?

○

Nie warto szukad genezy religii, szukajmy zatem jej funkcji

-

XIX w. - poszukiwanie społeczności pierwotnej pośród innych kultur. To poszukiwanie przejęła
współczesna etnologia religii, stawiając jednak inne pytania

Czemu bez stałego miejsca zamieszkania, garnków, pieców

○

Czemu ich kultura się nie rozwija, nie zmienia?

○

Np. w stosunku do Aborygenów:

-

To wynik adaptacji

Musi wędrowad, bo zwierzęta na które poluje też wędrują, nie ma sensu zatem budowad
stałych miejsc zamieszkania. Garnki też na nic by im się nie przydały, bo są kruche - nie można
z nimi podróżowad

Wykład I

2 października 2007
22:06

etnologia religii Strona 1

Te wynalazki po prostu nie są dostosowane do jego trybu życia

-

Problem zatem nie leży w bogactwie, ale w adaptacji

-

Tryb życia ma zapewnid sprawne funkcjonowanie w danym środowisku

-

Zatem raczej stosunek do sacrum

łowców-zbieraczy

mówi coś o religii innych łowców-zbieraczy i o życiu

pierwotnym, np.
Specjalny stosunek do zwierzyny - sytuacja długu, który trzeba spłacid; ludzie są związani ze zwierzętami
ponieważ je jedzą, trzeba je przebłagad, by mogły się odrodzid

-

Ok. 10 tys. lat temu - pojawiło się

rolnictwo

- uniezależnienie od środowiska, pojawiają się nowe

zjawiska - budowa domów, związki atmosfery z roślinnością, lęk przed niepogodą

Pasterstwo

- religijny stosunek do zwierzyny, rzadka konsumpcja hodowanych zwierząt

SPOŁECZNOŚCI TRADYCYJNE
(dawniej określane jako pierwotne, prymitywne, dzikie, zbierackie, przedrefleksyjne, aliterackie)

Archaiczne
2,5 mln - 3,5 tys. p.n.e.

Plemienne
Do XVI w., a w Azji pn, Oceanii,
Afryce i Ameryce pd do dzisiaj

Ludowe
XVI w. - do dzisiaj

Tryby życia:
Łowiecko - zbieracki

-

Rolniczy

-

Pasterski

-

Wyspecjalizowane, np.. rybackie

-

ETNOLOGIA RELIGII = ANTROPOLOGIA RELIGII = ENTORELIGIOZNAWSTWO

Refleksja od strony badaczy innych dziedzin

Subdyscyplina religioznawstwa

Etnologia

religii

Etnologia
antropologia

religioznawstwo

Ethnos - grupa ludzka
Logos - wiedza, umiejętnośd, poznanie

W etnologii jest nastawienie na częśd wspólną różnym grupom ludzkim - kulturę

Kultura

- sposób zachowania specyficzny dla danej kultury - etykieta (potocznie)

Jest ukonstytuowana pozabiologicznie

-

Nie ma człowieka bez kultury - jest nią każdy zestaw zasad kulturowych

-

Definicja (wg Czarnowskiego) -
całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego, wspólnych szeregowi grup i z racji
swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzad się przestrzennie

Wklejono z <

http://pl.wikipedia.org/wiki/Stefan_Czarnowski

>

Wszystko, aby stało się elementem kultury musi byd rozpowszechnione między ludźmi, przekroczyd
poziom jednostkowy

Typy kultury:
Materialna

-

Duchowa (wierzenia)

-

Społeczna

-

U ludu Fulbe - kobiety pokazują tyłki
właścicielom plantacji - na znak
szacunku ;]

NIE MA kultury, gdy nie ma socjalizacji, kontaktu z grupą ludzką (np.. Dzieci wychowywane przez
zwierzęta)
Jeżeli do 3 roku wychowuje się bez języka, to już się nie nauczy

-

Jeżeli do 6 roku bez kultury - nie da się zresocjalizowad

-

Kultura i język są warunkami pełni człowieczeostwa

U człowieka - zmiana schematu zaspokajania potrzeb:
U zwierząt - bezpośrednio z natury

-

U ludzi - do natury poprzez kulturę

etnologia religii Strona 2

U ludzi - do natury poprzez kulturę

-

Kultura powstała jako zestaw schematów ułatwiających funkcjonowanie w naturze

-

etnologia religii Strona 3

Mariusz Dobkowski

Czytając teksty należy zwracad uwagę zarówno na faktografię, jak i na metodologię

Na koniec semestru - pisemne kolokwium - pytania otwarte z tekstu skryptu

Można mied jedną nieobecnośd, potem dyżurek ;]

Na następne zajęcia: "Nomos" nr.15/96, strony 5-30 "Po co religioznawstwu psychologia religii?"

Dwiczenia I

5 października 2007
23:05

etnologia religii Strona 4

Kultura jest sposobem przystosowania się do otoczenia w celu zaspokojenia potrzeb życiowych

-

Potrzeby są zaburzeniami w układzie równowagi spowodowanymi niedoborem materii, energii lub
informacji

-

Podstawowymi potrzebami są potrzeby fizyczne

-

W pewnym momencie kultura nie tylko pośredniczy między człowiekiem a środowiskiem - sama staje się
środowiskiem

-

Potrzeby specyficznie ludzkie:

Potrzeba piękna (estetyczna)

1.

Potrzeba emocjonalnego kontaktu ze społeczeostwem (przynależności i miłości)

2.

Człowiek nie jest w stanie funkcjonowad w świecie pozbawionym sensu, znaczenia - tylko takie
życie postrzegane jest jako "pełne", które ma wartośd i jest ku czemuś skierowane

a.

Potrzeba poczucia sensu bądź celowości własnego życia

3.

"mapa rzeczywistości" jest nam potrzebna do interpretowania świata, a świat interpretujemy
zgodnie z tą "mapą"

a.

Model ten ma charakter kulturowy - społeczny

b.

Potrzeba poznania i tworzenia uogólnionych modeli świata

4.

Dwie ostatnie z nich są źródłem modelu rzeczywistości, zgodnie z którym działa człowiek

RELIGIA

Powstaje jako możliwośd zaspokojenia obu tych potrzeb (3 i 4) i jest wyrazem stosunku do nich

-

Pełni funkcje sterujące pozostałymi elementami w dziedzinie kultury - każda kultura musi mied
IDEOLOGICZNY PODSYSTEM STERUJĄCY

-

Definicja Geertz - religia to system symboli, kształtujący mocne, wszechobejmujące, trwałe nastroje i
motywacje, za pośrednictwem najogólniejszego ładu istnienia, którym nadano status takiej faktyczności,
że nastroje te i motywacje wydają się osobliwie rzeczywiste

-

symbolizujące reprezentuje symbolizowane

○

Symbolizowanego jest o wiele wi ęcej

○

Symboli nigdy nie da się całkowicie wyjaśnid

○

Jako system symboli - wyraża się za pomocą symboli, gdzie:

-

Na rzeczywistośd jest narzucony system interpretacji, który produkuje własne formy

-

Jest on nie tylko modelem świata, ale także modelem dla świata, odrzuca on to, co do niego nie pasuje

-

Orbis
interior

Orbis exterior

Model
świata

Doświadczenie
religijne

szaman

szaman

Budzi przekonanie o prawdziwości
modelu

Zwraca uwagę na istnienie czegoś poza empirią

NIE MA społeczności bez religii

-

Religia jednak ma charakter jednostkowy - czy może istnied kultura, w której nikt nie będzie miał
doświadczeo religijnych>

-

Na razie nie ma i jest to mało prawdopodobne, bo każdy człowiek jest wyposażony w aparat, który
pozwala mu na doświadczenia o charakterze religijnym - mechanizm opiatowy

-

POSTRZEŻENIE

Rp

as

af

Rs

af

cel

WYOBRAŻENIE

Rp

as

af

Rs

af

cel

HALUCYNACJA

Rp

as

af

Rs

af

cel

ef

Rp - piętro gnostyczne, obrazowe
Rs - piętro postrzeżeniowe
af - drogi aferentne
ef - drogi eferentne
as - drogi asocjacyjne

OPIATY

Wykład II

9 października 2007
23:07

etnologia religii Strona 5

OPIATY

Mają działanie i budowę podobne do neuroprzekaźników

-

działają wtedy, gdy neuroprzekaźników nie ma

-

Mają wygaszad destrukcyjne impulsy nerwowe - np. ból, zdenerwowanie - wtedy produkuje je mózg

-

Mają działanie identyczne jak opium

-

W sytuacji deprywacji sensorycznej - zamiast z zewnątrz, informacje dostarczane są z wnętrza
mózgu

○

Przy przeładowaniu sensorycznym - powodują wygaszenie lub przetworzenie części impulsów

○

W każdym mózgu można uwolnid opiaty

-

Kora mózgowa - obszar świadomości

-

To, co dzieje się we wnętrzu mózgu w czasie czuwania podporządkowane jest neocortexowi

-

W przypadku doświadczenia religijnego - kora działa, ale kontrolę przejmuje "stary mózg"

-

Kiedy coś takiego się wydarza, wyjaśnieniem sensu tego, co się wydarzyło, jest model świata

-

Doświadczenie wpływa z kolei na obraz świata, potwierdzając go - sprzężenie zwrotne

-

Np. szaman - za jego pośrednictwem model świata może zostad zmieniony, poszerzony o
doświadczenia religijne jego lub innych osób

○

Sprzężenie jest wzmacniane przez osoby, które mają doświadczenie religijne, umieją je wywoływad i
interpretowad

-

IDEOLOGICZNY PODSYSTEM SPOŁECZNY

Ideologiczny podsystem społeczny

Potrzeby uogólnionego
poznania świata i poczucia
sensu życia

Rozwój sztuki i wiedzy o świecie

współdziała

Proces wychowania i kształcenia dzieci i młodzieży

Normy konstytucyjne dla bardziej
szczegółowych przepisów
zachowao społecznych (w tym
rytuałów i konwenansów)

Zaspokaja
adaptacyjnie

Współuczestniczy
decydująco

Oddziałuje na

konkuruje

Obce i sprzeczne IPS

Co podtrzymuje

podtrzymują

Więź społeczną przez
wspólnotę światopoglądową
i zrytualizowane zachowania
świąteczne

podtrzymują

Charakter zróżnicowania
na warstwy i klasy
społeczne

Wpływają na

wdraża

OSTATECZNE
ŚWIĘTE
ZAŁOŻENIA

NORMY
KOSMOLOGICZNE

NORMY
SPOŁECZNO -
POLITYCZNE

O całokształcie kultury decyduje niezmienny rdzeo religijny

-

SPÓR O ATEIZM PIERWOTNY

W XIX w. - twierdzenie, że religia pojawia się w pewnym punkcie, przed nim było coś innego (u Frazera -
magia, u Otto - "nabożna groza", w preanimizmie - mana)

-

Każda kultura usadowiona jest w środowisku, z którego czerpie. Środowisko ma zatem wpływ na
kulturę - tym wpływem zajmuje się etnologia religii

-

W ramach kultury pojawia się upostaciowanie środowiska - roślinności i świata zwierząt

-

etnologia religii Strona 6

Kolokwium będzie na ostatnich zajęciach

Poł. XIX w. - powstanie naukowej antropologii religii

-

Metodą religioznawczą jest metoda fenomenologiczna

-

Antropologia a etnologia

-

Określenie chętniej używane przez

-

naukowców anglosaskich

Ma byd syntezą nauk humanistycznych

-

Określenie preferowane przez naukowców kontynentalnych

-

Zajmuje się badaniem kultur tradycyjnych (dlatego nasz przedmiot właśnie tak się nazywa)

-

Czym się zajmuje etnologia?
Badanie człowieka w kontekście kultury

-

Etnologia bada raczej ludy niż ludzi

-

Zajmuje się kulturami innymi niż badaczy, dlatego jej celem jest również "wejście w skórę" członka innej
kultury

-

Nie dopuszcza (a przynajmniej się stara) do nakładania własnych wzorców kulturowych na badaną
społecznośd

-

Stosunek do religioznawstwa:
Geneza nauk jest podobna

-

Częściowo wspólna aparatura pojęciowa

-

Religioznawstwo jest nauką porównawczą, antropologia bada raczej jedną kulturę na raz - dba o
kontekst, religioznawstwo wyrywa z kontekstu

-

Czym się charakteryzuje społeczeostwo tradycyjne?
Wiele czynności jest usadowionych w sferze sacrum

-

Homogenicznośd (nie ma subkultur)

-

Nie podlega zmianom historycznym - żyją w czasie cyklicznym

-

"zimne" w kategoriach Levy-Straussa - pozbawione dynamiki, w przeciwieostwie do "gorących"
społeczeostw Zachodu

-

Nie mają historii

-

Niepiśmienne

-

Znacznie większy nacisk kładą na zbiorowośd niż na jednostkowośd

-

Typy społeczności badanych przez etnologię i metody ich badania:

archaiczne/ prehistoryczne (archeologia, hipotezy/ spekulacje)

-

Współczesne społeczności plemienne (fenomenologia, metoda wymaga oddzielenia tego, co jest
charakterystyczne dla danej kultury

-

Tzw. warstwa ludowa o tradycyjnych wzorcach kulturowych

-

subkultury

-

Dwiczenia II

12 października 2007
10:48

etnologia religii Strona 7

Społeczności tradycyjne
(in. pierwotne, prymitywne, rdzenne, dzikie, przedrefleksyjne, aliterackie, rodzime)

Archaiczne
2,5 mln - 3,5 tys. lat p.n.e.
Przestrzeo: ekumena

Plemienne
Do XVI w.

-

do dzisiaj w Azji północnej
i środkowej, Afryce,
Amerykach i Oceanii

-

Ludowe
XVI w. - do dzisiaj w Europie

Tryb życia
Łowcy - zbieracze

-

Wyspecjalizowani łowcy - rybołówcy

-

Wyspecjalizowani zbieracze

-

Rolnicy/ kopieniacze

-

Wyspecjalizowani rolnicy

-

Pasterze

-

Cywilizacje

-

WZORZEC SPOŁECZNOŚCI TRADYCYJNEJ - WYRÓŻNIKI

Prosta i przejrzysta organizacja

-

Pełnia wiedzy o własnej kulturze

-

Niewielka różnica między pewnym ideałem zachowania a rzeczywistym zachowaniem ludzi

○

Nie ma różnych kanałów informacji, nie ma odmiennych wzorców

○

Jest jeden wzorzec zachowania i jest on sankcjonowania religijnie

○

W kulturze Indian Hopi - rolników i hodowców zamieszkałych na półpustynnych terenach organizują oni
półroczne cykle obrzędowe mające na celu sprowadzenie przodków, którzy przyniosą deszcz - karczine.
Ktoś kto powiedziałby, że nie wierzy, zostałby uznany za "istotę o podwójnym sercu" - czarownika,
który buduje swoją energię na śmierci innych - należy go zatem wykluczyd



Nie ma (albo prawie nie ma) osób wątpiących, wolnomyślicieli

○

Ktoś, kto sprzeciwia się grupie "traci twarz" - przestaje byd uważny za człowieka

○

Jednośd obrazu idealnego i rzeczywistego

-

Wszystkie rzeczy - od wynalazków po instytucje - są uznane za istniejące od początku

○

Kultury te są zatem antyinnowacyjne

○

Nowe rzeczy nie są uznane za obowiązujące, nie uznaje się ich nowości - nie może byd ulepszeo

○

Nie ma prawa własności intelektualnej - osoba twórcy zupełnie się nie liczy

○

Anonimowośd wytworów

-

Przedpiśmienne, niepiśmienne - nie ma ustalonego sposobu zapisu i odczytu informacji, wszystko ma byd
zapamiętane i przekazywane ustnie

○

Cały przekaz kulturowy odbywa się przez mowę, pokaz, bezpośrednią stycznośd, symbol

○

Duża rola mnemotechnik

○

Źródło szacunku dla osób starszych

○

Aliterackośd

-

U nas - historia jest osiowa, liniowa - traktujemy świat jako układ zmienny w czasie, mamy poparcie w
źródłach pisanych

○

Bez nich - "spłaszczanie skali czasowej" - chronologię można ustalid w ramach 3 pokoleo wstecz

○

Np. ziemnaki w Europie są od XVI w., ale w mitologii ludowej chłop dostaje od Boga worek ziemniaków



Wszystko co jest wcześniejsze jest odsyłane do jednej płaszczyzny - czasu mitycznego, "kiedy powstało
wszystko, co jest znane" - "onego czasu" - illud tempus

○

Kultury tradycyjne są nastawione na zachowanie status quo, funkcjonują w nich mechanizmy blokujące
innowacje

○

Ahistorycznośd

-

W naszej kulturze zmiana jest bardzo wysoko oceniana - jest przekonanie, że wszystko, co nowe - jest lepsze

○

Kultury tradycyjne starają się utrzymad w stanie niezmienności

○

Jest tak, jak ma byd

□

Ma byd tak, jak jest

□

Wycofanie się z integracji ze światem zewnętrznym - izolacja świadomościowa



Mechanizmy:

○

Innowacja, nawet jeśli dotyczy tylko jednego elementu, jest zagrożeniem dla całości kultury, a nawet
"integralności kosmicznej"

○

Mała dynamika rozwoju

-

W kulturze zachodniej - świat jest pofragmentowany - składa się z oddzielnych od siebie sfer

○

Każda działalnośd ma w sobie elementy produkcyjne, estetyczne, religijne



Aktywnośd jest całościowa - np. lepienie garnka - łączy się w tym produkcja (bo ma byd praktyczny),
estetyka (bo ma byd ładny), religia (w czasie lepienia - modlitwa do bóstwa lepienia garnków,
wzornictwo skaralne)



Dla nas "dobry gospodarz" to człowiek praktyczny, który dobrze zarządza swoim gospodarstwem



W kulturze tradycyjnej - dobry gospodarz dba również o estetykę wykonania wszystkiego w

W kulturach tradycyjnych

○

Wielofunkcyjnośd działao

-

Społeczeostwo "zachodnie"
Skomplikowanie

-

Niemożliwośd pełnej wiedzy o
swojej kulturze

-

specjalizacja

-

Wykład III

16 października 2007
18:54

etnologia religii Strona 8

W kulturze tradycyjnej - dobry gospodarz dba również o estetykę wykonania wszystkiego w
gospodarstwie



Przenikanie przez sacrum wszystkich sfer życia

-

Wszystko ma charakter osobowy i substancjalny, wszystko jest w jakiś sposób żywe, świadome, jest pewna
istotna jednośd między człowiekiem a resztą świata

○

Podmiotowy stosunek do rzeczywistości

-

U australijskich Aborygenów - bardzo skomplikowany układ społeczno - matrymonialny - do 16 klas
matrymonialnych

Mary Douglas - analiza związku człowieka z wszechświatem

Kwestia własności:

U nas - pełnia własności - ze swoimi rzeczami można zrobid wszystko, nikt nie ma prawa ich zabrad

-

W kulturach tradycyjnych - posiadanie jest źródłem powinności - musimy tego używad i udostępniad
innym na zasadzie wzajemności. Każdy żyje w jakiejś grupie - ma zobowiązania wobec niej. Wszystko, co
się sprzedaje jest uznane za pewnego rodzaju dar.

-

etnologia religii Strona 9

MAGIA

Homeopatyczna
Oparta na
zasadzie
podobieostwa

-

Odnosi się w
większym
stopniu do
procesów

-

+ Przenośna - oparta na zasadzie

styczności
- odnosi się w większym stopniu do przedmiotów

Magia sympatyczna - oparta na zasadzie
powinowactwa

Pozytywna
Nakazy

czary

Cel - spowodowanie pożądanego wydarzenia

Negatywna
Zakazy

Tabu

Cel - uniknięcie wydarzenia
niepożądanego

rozdziały:

3 - Magia sympatyczna
4 - Magia a religia
<

file://C:\Documents

and Settings\Emilia
Kupiec\Moje
dokumenty\dokumenty
\teksty\książki i
artykuły\Frazer Złota
gałąź

>

Magia jest

telepatyczna

- działa na odległośd

Hand of Glory - zasuszona i zamarynowana ręka wisielca - wkładało się w nią świece albo zapalało palce -
ktoś, kto to zobaczył nie mógł się ruszad - zasypiał. Gdyby jeden z mieszkaoców miał się obudzid, jeden z
palców nie będzie się palił. Można ją zgasid tylko mlekiem. Najlepiej niech to będzie ręka dziecka albo
nienarodzonego płodu - złodzieje w XVII zabijali kobiety w ciąży dla takich świec.

Religia - zjednywanie sobie czy zyskiwanie przychylności sił wyższych od człowieka, które zgodnie z
wierzeniem kierują biegiem przyrody i życia ludzkiego.

Element teoretyczny

Wiara w siły wyższe od człowieka

Jest to niewątpliwie ważniejsza częśd

-

Element praktyczny

Próba przebłagania ich czy zadowolenia

Religia, przyjmując że świat kierowany jest przez siły świadome, których zamiary mogą byd zmienione
siłą perswazji jest

fundamentalnie wroga

zarówno magii, jak i nauce, obie bowiem uważają za rzecz

pewną, że biegu natury nie określają namiętności i kaprysy istot posiadających osobowośd, a działanie
niezmiennych praw, funkcjonujących mechanicznie

Msza św. Sekariusza - sataniczna, odprawiana
przez złego księdza z jego gamratką - tekst mszy
od tyłu, czarna hostia, człowiek za którego msza
jest odmawiana powoli umiera

Magia PRZED religią

Na podstawie badania "pierwotnych ludów
australijskich, najbardziej prymitywnych dzikich, o
których posiedliśmy dokładne wiadomości"
Wiara w magię, w przeciwieostwie do religii jest
POWSZECHNA
Religia powstała po odkryciu nieskuteczności magii -
człowiek stwierdził, że to nie on kieruje zasadami
świata - zatem musi to byd ktoś większy...

Frazer - Złota Gałąź - magia

18 października 2007
17:37

etnologia religii Strona 10

INICJACJA SZAMAŃSKA

U ESKIMOSÓW

Istotną przy inicjacji jest kwestia temperatury

-

Była wystawiona na 5 dni na wysokich palach, poddana działaniu zimnego wiatru, ale nie czuła nic, bo ją podtrzymywały duchy pomocnicze

○

Została zastrzelona (tak naprawdę postrzelona, i to nie kulą, ale kamyczkiem) - miała ocknąd się na drugi dzieo, a kamieo podobno przebił jej serce

○

Kiedy kobieta miała sen, który się sprawdził - postanowiono zrobid z niej szamankę:

-

Szaman - nazywa się angalok

-

Zostawiony w igloo, miał tam medytowad i nie dostawał prawie nic do jedzenia i picia i miał myśled o Pindze - Wielkim Duchu. Przyszedł do niego duch w postaci
kobiety

-

Cały proces kształtowania szamana trwał 30 dni

-

Inicjacja jest tylko punktem wyjścia - potem kolejne posty powinny wywoływad podobne efekty

-

Nauka przygotowywania środków halucynogennych

○

Przygotowywanie otoczenia, stroju

○

Mitologia

○

Jest tu i świadoma nauka i podświadome działania deprywacji

-

Symbolika śmierci jest w inicjacji szamaoskiej uniwersalna

-

W Japonii - szaman jest wieszany głową w dół nad przepaścią

-

Kandydat na szamana jest wyrywany z sieci stosunków społecznych, przestaje byd "osobą"

-

Szaman ma byd odwarunkowany z układów biologicznych - dlatego wprawia się w stan dysocjacji, co zapewnia deprywacja - czuwanie w ciemnościach, post ,
cierpienie

-

Kandydaci czasem zmuszani są do czynności budzących obrzydzenie, lęk - ma prowadzid do zniknięcia wcześniejszych uwarunkowao

-

Wtedy otrzymuje się partnera - ducha opiekuoczego

○

Wszystko to prowadzi do ostatecznej wizji - transformacji osobowości

-

Szaman jest kimś wyjątkowym - może byd urodzony w czepku

-

Nur - do kontaktu ze światem szamaoskim - dolnym



Do kontaktów ze światem górnym



Do wstępnej rozmowy - rozeznania z jakim duchem ma do czynienia



Wyjątkowy - do leczenia ospy



Miał 4 stroje, każdy na inną okazję:

○

Szaman ma funkcję społeczną służebną - ma pomagad wszystkim, nawet tym, którzy nie mogą zapłacid

○

Ponieważ ma rozumied kobiety, duchy kazały mu mied 3 żony (i je wszystkie utrzymywad)

○

Ma extra umiejętności - widzenie rentgenowskie, widzenie przez ziemię

○

Pojawia się (w trakcie inicjacji) związek ze strukturą krystaliczną i światłem

○

Otrzymuje od duchów włoski z ich sierści, włoski rozrzuca, zamieniają się one w zarodki w łonach samic danego gatunku

○

Ma dodatkowe kości i mięśnie

○

W jego wizji - szaman został przekuty przez kowala i zahartowany

○

Ma odczytywad napisy wewnątrz swojej głowy - wtedy może chronid ludzi przed ospą (na Syberii nie było ospy, ale jak się pojawiła, to musiał się pojawid
odpowiedni szaman, który będzie umiał ją leczyd - czytanie napisów to zwalczanie jednego rosyjskiego - ospy, drugim rosyjskim - pismem)

○

Miał przewierconą głowę - dzięki temu może rozumied mowę roślin

○

Pewien szaman syberyjski:

-

SZAMANI JAKUCCY

Mają ciała rozczłonkowane (skeletonizacja) i potem złożone z powrotem (czasem szaman ma potem żelazne kości)

-

Czasem w wizji inicjacyjnej pojawia się motyw pożerającego potwora lub zwierzęcia - często jest to biały niedźwiedź

-

UNIWERSALNE

Descendus ad inferos - zstąpienie do piekieł

-

Dwiartowanie - ekskarnacja

-

Usunięcie mięsa z kości - skeletonizacja

-

Różne zabiegi

-

Złożenie szkieletu z powrotem (z dodaniem dodatkowych zdolności, funkcji, części ciała)

-

Obrośnięcie mięsem

-

Potem ascensus ad coelis - podróż do nieba

-

- on porywa albo wyzwala szamana -

○

może byd potworem lub zwierzęciem przez szamana ujarzmionym.

○

Jest przewodnikiem po świecie duchów.

○

"duch opiekuoczy to interfejs podświadomości szamana"

○

Pojawia się przy każdym kontakcie ze światem duchowym

○

Jest duchowym bliźniakiem szamana - jego dzikim alter ego

○

Zdobycie ducha opiekuoczego

-

Świat szamaoski - rzeczywistośd snu przy świadomości jawy

-

Wykład 26 II 2008

26 lutego 2008
18:00

etnologia religii Strona 11

"Kierunek humanistyczny = nie prowadzący do niczego"
"Studenci cały rok chodzą na piwo, a na koniec walizka amfetaminy i chodzą roztrzęsieni jak oni się tego
wszystkiego nauczą…"

LISTA LEKTUR

Mircea Eliade "Inicjacja. Obrzędy i stowarzyszenia tajemne, narodziny mistyczne" Kraków 1997, s. 7-118

1.

"Krowy, świnie, wojny i czarownice" Harris

2.

"Ikowie. Ludzie gór." Warszawa 1980, s. 87-216

3.

"Poetyka mitu"

4.

Jerzy Wasilewski "Podróże do piekieł. Rzecz o szamaoskich misteriach" Warszawa 1919, s. 52-151

5.

André Gourain "Religie prahistoryczne" Warszawa 1966

6.

Eliade "Historia wierzeo i idei religijnych" tom 1, Warszawa 1988/98, s. 4-40

7.

"Peyotyzm - religia Indian Ameryki Północnej"

8.

Kowalak - "Kulty cargo na Nowej Gwinei", s. 112-183

9.

Roger - "Człowiek i sacrum" 1996 + Mary Douglas "Czystośd i zmaza"

10.

Malinowski "Dzieła" - 296-361

11.

Evans Pritchard "Religia Nuerów", r. 1-2 s.73-130

12.

B. Malinowski "Ogrody koralowe i ich magia" - "Dzieła" t.4, cz.2, r. 1,3-4

13.

Mieletyoski - "Poetyka mitu"

14.

"Nie ma takiego C. Malinowski! To tylko Bronisław! Nienawidzę tego komputer, który zaczyna myśled!"

Dwiczenia 27 II 2008

27 lutego 2008
00:55

etnologia religii Strona 12