Kaziu Obuchowski - Autonomia a osobowość

by guma

(tekst pisany drobnym druczkiem można olać)

I

ZAŁOŻENIA PODSTAWOWE – O AUTONOMII

autonomia jednostki – rodzaj niezależności osoby od zdarzeń, w których uczestniczy; realizacja
własnych dążeń
Składają się na nią 4 cechy:

1. możliwość zmiany środowiska (to mogą i zwierzęta)
2. możliwość ukierunkowania tej zmiany, celowość zachowania (może zostać uzyskane przez

warunkowanie)

3. zdolność do interioryzacji lub imitacji celów innych jednostek (to może tylko człowiek)
4. zachowania realizują cele wytworzone przez jednostkę (pełna realizacja możliwości

człowieka)

autonomia rozwojowa – autonomia, w której cele wytworzone przez człowieka zakładają
wykorzystanie i rozwinięcie jego możliwości

Człowiek funkcjonuje w wielu środowiskach i jego autonomia może zakładać większą, lub

mniejszą od nich zależność, wpływ:

zyski

straty

Im większa niezależność, tym wyższa

potencjalna wygrana.

Im większa niezależność, tym większe ryzyko

błędu.

II

CZŁOWIEK W DOMINUJĄCYCH KIERUNKACH PSYCHOLOGICZNYCH

Ujęcia:

Praktyczne (odcięte od teorii)

Behawioralne

Psychoanalityczne

•

Pseudoautonomia

–

człowiek i jego
środowisko stanowią
całość; jednostka ludzka
jest tylko składową.

•

Autor odwołuje się do
„Zamku” Kafki

(mimo

posiadania poczucia tożsamości u
bohatera nic co sam czynił, ani co z
nim czyniono nie zależało ani od
jego woli, ani od woli innych ludzi –
był elementem większej struktury).

•

„Człowiek – ślad
zdarzeń”.

•

Człowiek kształtowany
przez warunkowanie,
jego jedynym
wyróżnikiem jest
opóźnienie w reakcji.

•

Podobieństwo do
sytuacjonizmu.

•

Autonomia w stosunku
do aktualnego otoczenia
prawie pełna.

•

Znaczenie nadawane
otoczeniu nie przez
rzeczywistość, tylko
zniekształcone przez
dzieciństwo struktury
poznawcze.

•

Podobieństwo do
behawioryzmu: też
opóźnienie, tylko
większe; zamiast
warunkowania wyparcie
i projekcja.

•

Podział autonomii

: w

stosunku do świata
zewnętrznego i sił
wewnątrz jednostki.

III

AUTONOMIA OSOBY A AUTONOMIA JA

Problem autonomii ująć można jako problem poczucia tożsamości.

1. Czym jest JA?

→ Próba wyjaśnienia przez patologię (czyli co się dzieje, gdy ja jest zaburzone):

depersonalizacja – osoba traci poczucie tożsamości lub poczucie spójności tej tożsamość
(nie wie które przeżycia są jej a które zewnętrzne); albo jesteśmy wobec siebie obcy, albo
mamy zwielokrotnione ja

→ Problem ilościowy integracji wewnętrznej Ja – w ramach jednego, autentycznego Ja

odczuwanie pewnych stanów emocjonalnych, myśli jako nam obcych (np. nasze lęki,
niektóre pragnienia)

Przyczyny:

(1) Światopogląd

W naszej kulturze dotyczy głównie namiętności (odrzucamy, bo są potępiane, tabu).
Autor podaje jako przykład Wyznania św. Augustyna – „dramatyczny przekaz walki
z częścią samego siebie”.
Integracja Ja wymaga pełnej akceptacji wszystkiego co istnieje w osobniku – nasuwa
to pytanie, czy rzeczywiście jest pożądana.

(2) Uraz psychiczny

- związane z nim emocje odczuwane są jako obce
- treść urazu nie może zostać zasymilowana bez patologizacji całego ja (doszłoby do
psychozy reaktywnej)

(3) Sytuacyjne pojawianie się uczuć niskich

(strach, złość, pożądanie)

Wbrew pozorom – nie to samo co przyczyna nr 1.
teoria Kod-Emocje – na jej podstawie autor przyjmuje, że treści omawiane w
przyczynie nr 3 funkcjonują na innymi poziomie kodów niż formułowanie się Ja

Po ludzku: jak robimy coś pod wpływem emocji, to zwalamy nasze zachowanie
właśnie na te emocje, nie chcemy brać za nie odpowiedzialność (nawet kodeks karny
nas traktuje ulgowo jak coś zrobimy pod wpływem silnych emocji).

Takie nieakceptowane, emotogenne, sytuacyjnie wytworzone stany psychiczne
wpływają na nasze zachowanie, ale traktujemy je jako zewnętrzne

2. Autonomia a docelowa selektywność w percepcji

Docelowa selektywność w percepcji – aktywny wybór (selekcja bodźców) ze względu na cele i
realizowane zadania

Autonomia wymaga posiadania przez jednostkę owej selektywności. Kryterium:

(ten fragment posiadał silnie chaotyczną kompozycję, ciężko stwierdzić do czego miałoby być dokładnie to kryterium [Obuchowski użył tego
określenia], są to bardziej

wymiary w jakich autor rozpatruje autonomię na tym etapie rozważań

)

a) Stopień zależności osoby – stopień w jakim osoba wyznacza swoje zadania i sposób

ich osiągnięcia pod wpływem sytuacji

b) Stopień autonomii

– stopień, w jakim zadania i ich realizacja wynikają z preferencji

własnych jednostki

3. Podział autonomii

autonomia jednostki:

autonomia osoby

autonomia Ja

w stosunku do rzeczywistości zewnętrznej

w stosunku do rzeczywistości wewnętrznej, tych

aspektów osobowości, które nie są z Ja

zintegrowane

(UWAGA! W starym streszczeniu z tej paczki z maila roku podział jest na odwrót! Też tak najpierw miałem, ale z reszty tekstu wynika, że w tym

miejscu się Obuchowskiemu pomyliła kolejność. Wersja powyższa podziału jest już skorygowana.)

Związek między tymi aspektami:

–

nie jest oczywisty, a jednak...

–

...są podstawy, by uważać, że wysoki poziom autonomii Ja fascylituje

(wpływa na, wywołuje skłonność

do)

autonomię osoby

–

przykłado-uzasadnienie Obuchowskiego bełkotliwe jest i oszczędzę Wam go, hej!

4. Zachowania adekwatne

Pojęcie autonomii powinno odnosić się jedynie do zachowań adekwatnych, czyli:
wiem czego chce ode mnie otoczenie, wiem czego sam chcę i dokonuję trafnego wyboru.
Nie chodzi tu o ślepy bunt, tylko o konfrontację stawianych nam wymagań z naszym
światopoglądem, naszymi dążeniami i dokonanie decyzji w oparciu o wszystkie te składniki.

5. Autonomia osoby i stabilizacja

Autonomia osoby związana jest z posiadaniem własnego systemu ocen, zadań i wiedzy. Prowadzi
to do uporządkowania własnych dążeń i pozwala na stabilizację stylu życia i kierunku działania.

IV

STABILNOŚĆ KIERUNKU DZIAŁANIA JAKO WSKAŹNIK AUTONOMII JEDNOSTKI

Stabilność działania jednostki jest jedynym obiektywnym wskaźnikiem jej autonomii.

1. Stabilność a mózg

–

płaty czołowe

pełnią rolę instrumentu stabilizacji programu jednostki (na podstawie

klinicznych badań zaburzeń); mózgowy organ ustawodawczy

–

w płatach czołowych składowany jest wzorzec stanów pożądanych

(nie jest on bezpośrednio

powiązany z impulsami aferentnymi/eferentnymi)

–

informacje o skutkach działania

(niesione przez impulsy aferentne)

są porównywane z owym

wzorcem i w wypadku różnic wprowadzana jest korekta

(system zamknięty z ujemnym sprzężeniem

zwrotnym (imp. aferentne), wartością zadaną jest ów wzorzec z płatów czołowych)

–

u osób z silną dezautomatyzacją totalnie brak spójności – ich wytyczne i dążenia ciągle
się zmieniają pod wpływem skutków zachowania; nie mają trwałych wzorców i
regulacja nie zachodzi poprawnie; działa tylko organ wykonawczy mózgu

(przesył/odbiór

informacji/poleceń)

2. Konsekwencje braku stabilnych wzorców

–

bezosobowość czynności

–

nie zdolność do wykrycia błędu (szwankuje sprzężenie zwrotne) → rzutuje się na dobry
nastrój chorych

–

jednostki dotknięte są bardzo lubiane: wiecznie weseli + bez żadnych pytań i zwłoki
wykonują wydane polecenia, rzucając wszystko co robili

–

brak poleceń = bezczynność

–

związek uszkodzenia płatów czołowych ze skłonnością do bardzo agresywnych i
impulsywnych zachowań (przeważnie związane z pobudzeniem seksualnym)

3. Wpływ stabilności na autonomię Ja

Pomaga.

(stabilne cele, wzorce i dążenia pozwalają przeciwstawić się lękowi, kompleksom itd. - ten akapit był ubogi w treść, wystarcza spokojnie
to jedno słowo)

4. Zadania własne

zadania własne – zadania, do których mamy własny stosunek i których realizacja jest
formalną realizacją siebie

jakość autonomii jednostki

=

funkcja

( jakość zadań człowieka

)

V

FAZY DOJRZEWANIA AUTONOMII PSYCHICZNEJ

1. Faza identyfikacji (dojrzewania psychiczne człowieka)

–

przechodzenie od pełnej zależności (małe dzieci) do pełnej autonomii

–

początki autonomii wraz z uświadomieniem sobie swojego Ja

–

pierwszy problem: znaleźć sens życia:

•

dziecko nie jest w stanie stworzyć go samemu

•

nie przejmie go w postaci ogólnych reguł

•

musi dostać konkretny wzór postępowania, zadań

•

zadania mają wyłącznie konkretny charakter, nie można ich
zhierarchizować ani modyfikować (wzorce identyfikacyjne)

2. Faza kosmiczna (rozwój osobowości człowieka dorosłego)

–

odrzucenie wzorców identyfikacyjnych

–

źródło zmian: wewnętrzne (rośnie nam wiedza, formułujemy ogólne koncepcje
rzeczywistości)

–

zmienność i różnorodność koncepcji (brak zintegrowanego modelu)

–

wiara we wszechmoc własnego intelektu (złudna,

z kosmosu:P

)

–

idealizm młodzieńczy

–

autonomia jest niestabilna

3. Co potem?

Po fazie kosmicznej jesteśmy już z grubsza normalni, przejmujemy rolę społeczną osoby dojrzałej
(odpowiedzialność).

Dochodzi do integracji koncepcji siebie i świata – powstaje stabilny sens życia.

VI

SENS ŻYCIA I TYP OSOBOWOŚCI

Sens życia – usprawiedliwia podejmowanie, wysiłków, ograniczeń i rysyka.

Autor rozróżnia 2 jego źródła:

1. oparty na szerokiej bazie poglądowej – zbudowany po fazie kosmicznej

(dobry na twórczość i autonomię)

2. przejęty z kultury – konkretny cel, sposób postępowania

(niedobry na twórczość i autonomię)

Ten drugi zadowoli tylko osoby o ubogim życiu wewnętrznym.

VII

AUTONOMIA I TWÓRCZOŚĆ

Twórczość człowieka jest uwarunkowana uzyskaniem przez niego statusu autonomicznego wobec

rzeczywistości.

VII

CZAS BYCIA I ZMIANY STANDARDU SAMOREALIZACJI

Trochę o związku sensu życia z autonomią.

Człowiek funkcjonuje w trzech czasach:

Przeszłym

Teraźniejszym

Przyszłym

•

stabilizuje strukturę
osobowości

•

przeszłość pomaga
podejmować decyzje,
ale tylko w
analogicznych
sytuacjach

•

żyjąc przeszłością

praktycznie

nie mamy

autonomii

•

nasze obecne działania

•

(dla autora w teraźniejszości
najważniejsze jest czy aktualnie
patrzymy za siebie, czy przed siebie)

•

to sens życia sprawia, że
zaczynamy
funkcjonować w czasie
przyszłym

•

działania dążące do
osiągnięcia stanów
pożądanych

•

podporządkowanie

aktualiów przyszłości
stwarza w pełni
autonomię jednostki

I jeszcze pojęcie wyróżnione przez autora:
zmiany przyszłości – zmiany przyszłości

(takie przekształcenie świata, które spowoduje, że przyszłość będzie inna, niżby to

wynikało z przebiegu wydarzeń bez udziału jednostki)

IX

ZADANIA DALEKIE, PROSPOŁECZNE

Zadania będące instrumentem autonomii są:

a) dalekie

– ich realizacja zmusza do zdobywania nowej wiedzy, nowych umiejętności

b) operacyjne

– mówią nie tylko co robić ale i jak robić

c) powiązane z naczelnymi wartościami

aspekt socjalny zadania – czy z ludźmi, czy bez

Zadania spełniające kryteria a, b, c powinny być zadaniami uspołecznionymi – bo rzeczywistość
jest wspólna

i blablabla

. Wyjdzie to wszystkim na dobre: nie zwalczamy swoich celów nawzajem,

współpracujemy, wspólny interes zyskuje.

Zadania egocentryczne są konkretne, podporządkowane teraźniejszości; na dłuższą metę dają
mniejsze szanse manewru, rozwoju, czynią człowieka uzależnionym od zdarzeń zewnętrznych.

X

ZMIENIANIE OSOBOWOŚCI

Zmiany osobowości mogą przebiegać pod wpływem 4 czynników:

1. dojrzewanie mózgu

2. czynniki uszkadzające mózg

(choroby, wypadki itd.)

3. czynniki zakłócające funkcjonowanie osobowości

(wskutek lęków, urazów psychicznych,

deformacji dążeń)

4. własne działanie osoby

A co z wpływem innych ludzi? Oddziaływanie na człowieka może kształtować jego osobowość o
tyle, o ile wpływa na podjęcie przez niego określonych działań (czyli czynnik nr 4).