P R O J E K T Y C Z Y T E L N I K Ó W
Dział "Projekty Czytelników" zawiera opisy projektów nadesłanych do redakcji EP przez Czytelników. Redakcja nie bierze
odpowiedzialności za prawidłowe działanie opisywanych układów, gdyż nie testujemy ich laboratoryjnie, chociaż
sprawdzamy poprawność konstrukcji.
Prosimy o nadsyłanie własnych projektów z modelami (do zwrotu). Do artykułu należy dołączyć podpisane oświadczenie,
że artykuł jest własnym opracowaniem autora i nie był dotychczas nigdzie publikowany. Honorarium za publikację
w tym dziale wynosi 250,- zł (brutto) za 1 stronę w EP. Przysyłanych tekstów nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie
prawo do dokonywania skrótów.
Lampowy wzmacniacz słuchawkowy
Projekt
Zaskoczeni nietypowymi
rozwiÄ…zaniami
080
zastosowanymi przez autora
tego projektu nadesłany
model poddaliśmy kilku
testom, ktÛre przyniosÅ‚y
zaskakujÄ…cy wynik: wbrew
pozorom wzmacniacz
dziaÅ‚a! Co prawda przyjÍte
przez autora załołenia nie
by nie obciÄ…Å‚aĘ ürÛdÅ‚a syg-
nalełą do kanonu
naÅ‚u. PoniewaÅ‚ napiÍcie za-
konstrukcji lampowo-
silania jest bardzo niskie,
tranzystorowych, ale ich
lampa pracuje przy napiÍciu
oryginalnośĘ obudziła w
siatki bliskim zeru, a to mo-
nas szczere
łe spowodowaĘ przepływ
zainteresowanie.
prÄ…du siatkowego przez ten
rezystor, a w efekcie przesu-
wanie siÍ punktu pracy. Dla-
tego nie warto zwiÍkszaĘ
wartości tego rezystora
powyłej podanej opor-
ności. Prąd anodowy
triody ustawiany jest
na 40µA i zaleÅ‚y od
jakości lampy. Na-
piÍcie z triody przez
kondensator sprzÍgajÄ…cy C1
jest podawane na siatkÍ dru-
giej poÅ‚Ûwki lampy, gdzie
jest dodatkowo wzmacniane.
typu PCL86, nato- Z anody tej lampy, poprzez
miast w stopniu wyjścio- tranzystor T1, wzmocniony
wym pracują tranzystory śred- sygnał trafia do słuchawek.
niej mocy BD139. Wzmacniacz PrÄ…d lampy L2 wynosi
odbiega nieco budowÄ… od ty- okoÅ‚o 300µA i jest ustalony
Wzmacniacz sÅ‚uchawko- powych ukÅ‚adÛw, gdyÅ‚ nie za- przez rezystor katodowy R6.
wy przeznaczonyjest do wbu- wiera transformatorÛw koÒco- Od jego wartoÅ›ci zaleÅ‚y na-
dowania w dowolne urzÄ…dze- wychi jestzasilany napiÍciem piÍcieanodowe,a tymsamym
nie odtwarzajÄ…ce HiFi, np. zaledwie 22V, w przeciwieÒs- punkt pracy wtÛrnika emite-
odtwarzacz CD lub magneto- twie do wiÍkszoÅ›ci lampow- rowego T1, poniewaÅ‚ baza
fon. Zbudowany jest z ele- cÛw, gdzie siÍgajÄ… napiÍcia tranzystora przyÅ‚Ä…czona jest
mentÛw Å‚atwo dostÍpnych, kilkuset woltÛw. Upraszcza to do anody lampy bez poÅ›red-
a koszt jego wykonania nie znacznie budowÍ, ukÅ‚ad jest nictwa kondensatora sprzÍga-
jest wysoki. bezpieczny, noi kosztysÄ… nis- jÄ…cego.
Mimo Å‚e technologia lam- kie, bo nie trzeba stosowaĘ Z wyjÅ›cia wtÛrnika pobie-
powa nie jest juÅ‚ stosowana, drogich transformatorÛw rany jest teÅ‚ sygnaÅ‚ sprzÍÅ‚e-
to wzmacniacze lampowe i osobnego zasilacza wysokie- niazwrotnego, ktÛry przezre-
wciÄ…Å‚ znajdujÄ… zwolennikÛw go napiÍcia. zystor R9 podawany jest na
swego charakterystycznego SygnaÅ‚ z odtwarzacza (np. katodÍ lampy L1. Rezystor
brzmienia, a ich ceny są bar- kanału lewego) podawany ten wraz z rezystorem R2
dzo wysokie. jest na siatkÍ triody L1, bÍ- ustala wzmocnienie na 11V/
dÄ…cej poÅ‚ÛwkÄ… lampy PCL86. V. PoniewaÅ‚ prÄ…d spoczynko-
Opis dziaÅ‚ania Do wejÅ›cia przyÅ‚Ä…czony jest wy wtÛrnika wynosi tylko
Schemat wzmacniacza teÅ‚ rezystor R1, ktÛry ustala 10mA moÅ‚nago obciÄ…Å‚aĘsÅ‚u-
przedstawiono na rys. 1. Za- rezystancjÍ wejÅ›ciowÄ… na chawkami o impedancji
stosowaÅ‚em w nim 2 lampy 33k&!, wystarczajÄ…co wysokÄ…, wiÍkszej niÅ‚ 100&!, czyli
Elektronika Praktyczna 12/2000
89
P R O J E K T Y C Z Y T E L N I K Ó W
cja potencjometru. PrzewÛd
zasilający dodatni przyłącza-
my do napiÍcia dodatniego
mostka prostowniczego od-
twarzacza CD, gdyÅ‚ wiÍk-
szośĘ odtwarzaczy ma ukła-
dy analogowe na wzmacnia-
czach operacyjnych i ich na-
piÍcia zasilajÄ…ce majÄ… war-
tośĘ nie wiÍkszÄ… niÅ‚ 15V. BÍ-
dziemy musieli wtedy zwiÍk-
szyĘ wartośĘ kondensatora
Rys. 1.
filtrującego do około
wiÍkszoÅ›ciÄ… sÅ‚uchawek pro- MontaÅ‚ i uruchomienie Przewody wejÅ›ciowe Å‚Ä…czy- 10000µF, by tÍtnienia siecio-
dukowanych w kraju. Montał jest prosty, gdył my z gniazdami wyjściowy- we miały niską wartośĘ. Mo-
W przypadku gdy nasze sÅ‚u- caÅ‚ośĘ zmontowana jest na mi ürÛdÅ‚a düwiÍku poprzez Å‚e siÍ zdarzyĘ, Å‚e napiÍcie
chawki majÄ… impedancjÍ jednej niewielkiej pÅ‚ytce i za- podwÛjny potencjometr (ste- prostownika bÍdzie inne niÅ‚
mniejszÄ… naleÅ‚y zmniejszyĘ silana z wewnÍtrznego zasila- reofoniczny) siÅ‚y gÅ‚osu. 22V, wtedy bÍdzie trzeba
wartoÅ›ci rezystora R8 do cza odtwarzacza. Jedynie W niektÛrych przypadkach zmieniĘ wartośĘ R10 tak, aby
750&!, powinien on mieĘ wte- w pÅ‚ycie czoÅ‚owej trzeba zro- konieczne bÍdzie wÅ‚Ä…czenie napiÍcie Å‚arzenia na kaÅ‚dej
dy moc 2W. Konieczne bÍ- biĘ otwory pod gniazdo sÅ‚u- miÍdzy potencjometr lampie miaÅ‚o wartośĘ 8V
dzie teÅ‚ wtedy umocowanie chawkowe i potencjometr re- a gniazda rezystorÛw szere- i nie rÛÅ‚niÅ‚o siÍ wiÍcej niÅ‚
tranzystorÛw na radiatorach gulacji siÅ‚y gÅ‚osu oraz zwiÍk- gowych, by dostosowaĘ na- o 20%, gdyÅ‚ wpÅ‚ywa to na
z blachy aluminiowej o po- szyĘ wartośĘ pojemnoÅ›ci kon- piÍcie ürÛdÅ‚a do napiÍcia przedÅ‚uÅ‚enie czasu pracy
wierzchni około 10cm2. densatora filtrującego w zasi- znamionowego wzmacniacza
W celu uproszczenia monta- laczu. i impedancji słuchawek. Je-
łu, a takłe z tego powodu, łe Schemat blokowy monta- łeli wzmacniacz montujemy WYKAZ ELEMENTÓW
zasilacz odtwarzacza, w ktÛ- Å‚u ukÅ‚adu przedstawiÅ‚em na w magnetofonie i impedan-
Rezystory
rym zamontowałem wzmac- rys. 2. Podczas wiercenia ot- cja słuchawek jest wyłsza
R1, R11: 33k&!/0,1W
niacz sÅ‚uchawkowy nie ma worÛw w pÅ‚ytce drukowanej niÅ‚ 200&!, to rezystory sÄ…
R2, R7, R12, R17: 1k&!/0,1W
napiÍcia odpowiedniego do pod podstawki lamp naleÅ‚y zbÍdne, bo napiÍcie wyjÅ›cio-
R3, R13: 220k&!/0,1W
wykorzystania jako napiÍcia uwaÅ‚aĘ, by lampy wchodziÅ‚y we magnetofonu wynosi oko-
R5, R15: 22k&!/0,1W
zasilania, grzejniki lamp po- w nie bez trudności, ponie- ło 0,2V. Gdy wbudujemy go
R6, R16: 2,2k&!/0,1W
Å‚Ä…czyÅ‚emszeregowoi poprzez waÅ‚ napiÍcia wewnÍtrzne mo- do odtwarzacza CD, rezysto-
R9, R19: 220k&!/0,1W
rezystor R10 dołączyłem do gąspowodowaĘich uszkodze- ry te powinny byĘ dobrane
tego samego napiÍcia zasila- nie. doÅ›wiadczalnie tak, aby przy R8, R18: 1,5k&!/1W
jÄ…cego co resztÍ ukÅ‚adu. Miejsce zamontowania skrÍcaniu potencjometru siÅ‚y
R10: 41&!/10W
Nie mołnazastosowaĘza- płytki powinno byĘ dobrze głosu na minimalne tłumie-
Kondensatory
miennie lamp typu ECL86, wentylowane, bo rezystor nie napiÍcie na sÅ‚uchawkach
C1, C6: 68nF/65F
gdyÅ‚ te potrzebujÄ… napiÍcia R10 rozgrzewa siÍ dośĘ moc- pozostawaÅ‚o bez znieksztaÅ‚-
C2, C4, C5, C7: 10µF/35V
o wartoÅ›ci 6,3V i powinny no, natomiast tranzystory ceÒ. PrzykÅ‚adowo, przy na-
C3: 150nF/65V
byĘ Å‚Ä…czone rÛwnolegle, wyjÅ›ciowe nie majÄ… radiato- piÍciu z odtwarzacza 2V
Lampy
a wtedy ich prÄ…d obciÄ…Å‚aÅ‚by rÛw, gdyÅ‚ ich tracona moc i impedancji sÅ‚uchawek
2xPCL86
zasilacz zbyt mocno i mogÅ‚o- jest nie wiÍksza niÅ‚ 0,1W. 400&!rezystor powinien mieĘ
Tranzystory
by dojśĘ do jego uszkodze- PÅ‚ytka jest poÅ‚Ä…czona z od- wartośĘ rezystancji piÍcio-
2xBD139
nia. twarzaczem 6 przewodami. krotnie wyłszą nił rezystan-
Elektronika Praktyczna 12/2000
Elektronika Praktyczna 2/98
90
P R O J E K T Y C Z Y T E L N I K Ó W
lamp. JeÅ‚eli napiÍcia na emi-
terach tranzystorÛw wyjÅ›cio-
wych bÍdÄ… inne niÅ‚ 15V,
wtedy naleły zmieniĘ rezys-
tor R6. Po zamontowaniu
wzmacniacza i włączeniu za-
silania przez okoÅ‚o pÛÅ‚ mi-
nuty lampy siÍ rozgrzewajÄ…,
dlatego teÅ‚ napiÍcia na emi-
terach tranzystorÛw w pier-
wszej chwili bÍdÄ… takie sa-
me jak napiÍcie zasilajÄ…ce.
Nie naleÅ‚y siÍ tym przejmo-
waĘ, bo wyjścia są odsepa-
rowane kondensatorami
i słuchawkom nic nie grozi.
Piotr Maćkowski
Uwaga! Podczas testÛw
w redakcyjnym laboratorium
okazaÅ‚o siÍ, Å‚e wzmacniacz
pracuje poprawnie tylko
w zakresie sygnaÅ‚Ûw o maÅ‚ych
amplitudach,rzÍdu30..100mV.
Rys. 2.
Elektronika Praktyczna 12/2000
91